Tamañu de porción Enerxía 483 kcal 2017 kJCarbohidratos 42.12 g • Fibra alimentaria 34.4 gGrases 30.74 gProteínes 16.54 gRetinol (vit. A) 54 μg (6%)Tiamina (vit. B1) 0.620 mg (48%)Riboflavina (vit. B2) 0.170 mg (11%)Niacina (vit. B3) 8.830 mg (59%)Vitamina C 1.6 mg (3%)Vitamina E 0.50 mg (3%)Calciu 631 mg (63%)Fierro 7.72 mg (62%)Magnesiu 335 mg (91%)Fósforu 860 mg (123%)Potasiu 407 mg (9%)Sodiu 16 mg (1%)Cinc 4.58 mg (46%) % de la cantidá diaria encamentada p'adultos. Fonte: Chía, crudes na base de datos de nutrientes del USDA.[editar datos en Wikidata] La chía (Salvia hispanica L) ye una planta yerbácea de la familia de les lamiacees; ye nativa del centru y sur de Méxicu, Guatemala y Nicaragua[1] y, xuntu col llinu (Linum usitatissimum), ye una de les especies vexetales cola mayor concentración d'ácidu grasu alfa-linolénico omega 3 conocíes hasta 2006.[2] Cultivar por ello p'aprovechar los sos granes, que s'utilicen molíes como alimentu.
Ye una planta herbal añal; tien d'hasta 1 m d'altor que presenta fueyes opuestes de 4 a 8 cm de llargu y 3 a 5 cm d'anchu. Les flores son hermafrodites, ente purpúreas y blanques, y broten en ramilletes terminales. La planta floria ente xunetu y agostu nel hemisferiu norte; al cabu del branu, les flores dan llugar a un frutu en forma d'aqueno indehiscente que la so grana ye rica en mucílagu, fécula y aceite; tien unos 2 mm de llongura por 1,5 d'anchu, y ye ovalada y polenca, de color pardu-buxu a acoloratáu.[ensin referencies]
La grana de chía contién alredor de 38% de carbohidratos; d'estos, 30.5% ye fibra insoluble, 3.1% ye fibra soluble y el restu son almidones. Nun mediu aguacientu, la grana queda envuelta nun bayurosu polisacáridu mucilaginoso. Cuando una cuyarada de chía ye entemecida con agua y puesta a reposar mientres dellos minutos, va formase un xel sólidu; tal reacción deber a la fibra soluble de la grana. Dellos investigadores suponen que tal fenómenu asocede tamién nel estómagu cuando s'inxeren alimentos que contienen esti tipu de gomes.
El xel formáu nel estómagu convertir nuna barrera física pa la dixestión enzimática rápida de dellos carbohidratos, torgando'l so tresformamientu n'azucres senciellos y modulando el metabolismu d'estos compuestos en beneficiu, por casu, de los diabéticos. Per otru llau, la fibra dietética de la chía tien un efeutu favorable mientres el tresporte del bolu fecal, previniendo asina la obesidá y diverses enfermedaes del tracto dixestivu.
Estes propiedaes hidrofílicas de la fibra soluble de la grana de chía, que faen posible que la grana absuerba agua hasta doce veces el so propiu pesu, dexen que, una vegada consumida, l'organismu enllargue'l so estáu d'hidratación, retenga mugor y regúlense más eficientemente los fluyíos corporales, l'absorción de nutrientes y, consecuentemente, el balance electrolíticu.
Prefier suelos llixeros a medios, bien drenaos, non demasiáu húmedos; como la mayoría de les salvies, ye tolerante al respective de l'acidez y a la seca, pero nun soporta les xelaes. Rique abondosu sol, y non fructifica na solombra.[ensin referencies]
La grana de chía contién munches propiedaes como: proteínes, calciu, boro (mineral qu'ayuda a afitar el calciu de los güesos), potasiu, fierro, ácidos grasos como omega 3, antiosidantes y tamién oligoelementos tales como'l magnesiu, manganesu, cobre, cinc y vitamines como la niacina ente otres.[ensin referencies]
La mayor parte del componente de carbohidratos de la grana de chía ye de fibra. Les granes de chía contienen 34,4 g de fibra en 100 de chía, o bien, pa 100 g de fibra precísense 290 de chía.
En comparanza con otros alimentos tien de proteína dos vegaes más que cualquier grana, cinco veces más calciu que la lleche entero, dos veces la cantidá de potasiu nos plátanos, tres veces más antiosidantes que los arándanos, tres veces más fierro que les espinaques y siete veces más omega 3 que'l salmón.[2]
Les grases y aceites vexetales tán constituyíos, ente otros componentes menos abondosos, por ácidos grasos (AG): enchíos, monosaturaos, poliinsaturaos, etc., xeneralmente esterificaos al glicerol. La composición en AG de los aceites vexetales ye una carauterística importante dende un puntu de vista nutricional ya industrial. Acordies con la so composición, l'aceite de la grana de chía tien un predominiu de AG insaturaos (alredor del 75% del total), siendo los más abondosos los ácidos oleico (18:1, 6.9%) linoleico (18:2, 18.8%) y linolénico (18:3, 58.7%), esti postreru de seriar omega-3.
Entá ye más, diversos estudios amosaron que la grana de chía contién, adicionalmente, compuestos con potente actividá antiosidante, como acedu cafeíco, miricetina, quercetina y kaemperol.
Les granes remoyaes n'agua lliberen el mucílagu, produciendo un líquidu xelatinoso práuticamente insípido; en Méxicu se-y saboriza con zusmios vexetales o esencies y consúmese-y como bebida refrescante. Les granes tamién pueden ensugase y molese pa preparar una farina fino y de sabor intenso, llamada pinole, que se consume principalmente como duce. Los biltos tienros peracábense como verdura cruda o cocida y pueden ser usaos n'ensalaes.[ensin referencies]
La composición nutricional de la grana de chía ye: Un 20 % de proteína, un 40 % de fibra alimentaria (5 % fibra soluble de bien altu pesu molecular) y un 34 % d'aceite; sobre'l 64 % del aceite son ácidos grasos omega 3. Nun contién gluten, polo que ye apta para celíacos. Nun se conocen componentes tóxicos nella.[3][4]
Anque investigaciones preliminares indiquen que'l consumu de granes de chía tien efeutos benéficos potenciales sobre la salú, estos estudios son escasos y non concluyentes.[5]
Nun hai evidencia hasta la fecha de que'l consumu de les granes de chía tenga efeutos adversos o interacciones con fármacos.[5]
Antes de la conquista d'América, la chía yera un alimentu básico pa les civilizaciones de Méxicu; el so cultivu yera probablemente'l terceru n'importancia económica, superáu namái pol maíz (Zea mays) y el frijol (Phaseolus vulgaris). Yá d'antiguo esta grana yera usada pola etnia semi-nómada de los tecuexes (grupu chichimeca), allugaos nos actuales conceyos de Guadalajara, Zapotlanejo, Acatic, Tepatitlán, San Miguel el Alto, Cuquio, Yahualica, etc. y cola cual pagaben tributu a los mexicas.
Primeramente esta grana yera recoyida de plantes monteses (non cultivada), hasta que los tlaxcalteques y otomíes, traíos a la rexón polos españoles conquistadores, adomar, empecipiándose con esto'l cultivu d'esta importante grana. Les contribuciones yeren d'hasta 1500 tonelaes añales; emplegábase como alimentu, como ufrienda a los dioses, y como oleaxinosa pa producir un aceite como base pa pintures corporales y decoratives. [ensin referencies]
Se ofrendaban biltos de chía a Chicomecóatl, la diosa del maíz, mientres la fiesta de la ventena de hueytozoztli; mientres la ventena ritual de hueytecuílhulhuitl, preparábase pinole de granes de chía turraes hasta enllenar una embarcación, que se faía llexar ente los asistentes, que tomaben d'ella una porción hasta balerala. De la mesma, los purépecha de Michoacán emplegaben el pinole pa fabricar unos pequeños tamales qu'usaben como ufrienda nel altar de los sos muertos. [ensin referencies]
El Codex Florentinus que trescribe la Hestoria xeneral de les coses de Nueva España de frai Bernardino de Sahagún detalla la importancia que tenía la chía na economía precolombina; describe en detalle los aspeutos de la producción, comercialización y usos d'esti productu.[6]
Movida poles ceberes apurríos polos españoles, el cultivu de chía sumió mientres les colonies; sobrevivió namái n'árees montascoses aisllaes de Méxicu –onde se cultiva comercialmente dende va sieglos y hasta la fecha– y Guatemala. El mayor centru productor de Méxicu ta en Acatic, Jalisco,[7] d'onde s'esporten cantidaes crecientes a Xapón, Estaos Xuníos y Europa.
Un proyeutu comercial desenvueltu conxuntamente per dellos países d'América Llatina empezó na década de 1990 a replantar esperimentalmente la chía nel norte d'Arxentina, p'apurrir a los llabradores cultivos alternativos, con resultancies escelentes.[8]
Los rendimientos del proyeutu algamaron los 1602 kg/hai, con conteníos d'aceite d'hasta'l 38,6 %. Suscribiéronse contratos pa la producción comercial de chía nes provincies de Catamarca, Salta y Tucumán, y espórtase el productu sobremanera a los Estaos Xuníos. La viabilidá nos estudios piloto envalórase ente'l 78 % y el 87 %, con tases de pureza d'ente'l 84 % y el 97.5 %.[ensin referencies] Nel añu 2014 una de les principales rexones productores de chía o salvia hispánica ye la provincia arxentina de Tucumán.[9] A partir de 2011 Bolivia empecipió un programa de producción de chía con resultancies altamente satisfactories, llográndose una calidá que yá empieza a estremase nel mercáu mundial comercializándose col 99,5 % de pureza.
Salvia hispanica describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 25–26. 1753.[10]
Salvia: nome llatín de la salvia, del llatín salvus, ‘salú’ y salveo, ‘curar’, en referencia a les virtúes melecinales de les plantes d'esti xéneru.
hispanica: epítetu llatín que significa ‘de Hispania’.[11]
.
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. La chía (Salvia hispanica L) ye una planta yerbácea de la familia de les lamiacees; ye nativa del centru y sur de Méxicu, Guatemala y Nicaragua y, xuntu col llinu (Linum usitatissimum), ye una de les especies vexetales cola mayor concentración d'ácidu grasu alfa-linolénico omega 3 conocíes hasta 2006. Cultivar por ello p'aprovechar los sos granes, que s'utilicen molíes como alimentu.
Salvia hispanica (lat. Salvia hispanica) - dalamazkimilər fəsiləsinin adaçayı cinsinə aid bitki növü.
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Salvia hispanica (lat. Salvia hispanica) - dalamazkimilər fəsiləsinin adaçayı cinsinə aid bitki növü.
Salvia hispanica, coneguda entre els asteques com a xia, és una espècie del gènere de la sàlvia. És nativa del centre i sud de Mèxic i a Guatemala.[1] El Còdex Mendoza del segle XVI proporciona l'evidència sobre que havia estat cultivat pels asteques en època precolombina i que era un dels tres cultius més importants.[2] Encara s'utilitza a Mèxic i Guatemala i les llavors són mòltes i senceres es fan servir per a begudes nutritives i per aliment.[3]
Es fa servir molt en aliments a Amèrica del Sud i a Amèrica del Nord. A partir de l'any 2013 la UE també n'ha autoritzat l'ús en pans i altres productes.[4]
La paraula xia deriva de la paraula nàhuatl chian, que significa «oleaginosa».[1] L'actual estat mexicà de Chiapas rep el nom del nàhuatl «riu de xia.»
És una planta anual herbàcia que fa fins a 1 m d'alt amb les fulles oposades de 4 a 8 cm de llarg i de 3 a 5 cm d'ample. Les flors són porpres o blanques produïdes en racems.[5] En realitat moltes plantes cultivades considerades xia són altres espècies de sàlvies com S. lavandulifolia.[6]
La xia es cultiva comercialment per les seves llavors, que són riques en omega-3. Les llavors proporcionen un 25-30% d'oli vegetal que inclou àcid alfa linolènic (ALA). Les llavors són ovals amb un diàmetre del voltant d'un mil·límetre de color marró a blanc.
Les llavors de xia es consumeixen a Mèxic i el sud-oest dels Estats Units però no gaire a Europa. L'any 2008 Austràlia n'era el principal productor del món.[7] L'espècie similar Salvia columbariae també es fa servir, però no es comercialitza per alimentació.
L'any 2008 la Unió Europea aprovà la xia com a aliment novell, permetent-ne l'addició d'un màxim del 5% en la producció de pa.[8]
Les llavors de xia es poden menjar crues i proporcionen proteïnes, greixos i fibra.[9] La xia mòlta s'afegeix de vegades a l'aliment bàsic pinole, una farina feta de dacsa. La xia fresca és la remullada en aigua o sucs de fruita. Les llavors remullades es poden utilitzar en diversos aliments.
Els brots germinats de xia s'afegeixen per exemple a amanides i entrepans. De vegades es fan germinar en recipients porosos d'argila que als Estats Units són populars sota el nom de Chia Pet.
Salvia hispanica, coneguda entre els asteques com a xia, és una espècie del gènere de la sàlvia. És nativa del centre i sud de Mèxic i a Guatemala. El Còdex Mendoza del segle XVI proporciona l'evidència sobre que havia estat cultivat pels asteques en època precolombina i que era un dels tres cultius més importants. Encara s'utilitza a Mèxic i Guatemala i les llavors són mòltes i senceres es fan servir per a begudes nutritives i per aliment.
Es fa servir molt en aliments a Amèrica del Sud i a Amèrica del Nord. A partir de l'any 2013 la UE també n'ha autoritzat l'ús en pans i altres productes.
Šalvěj hispánská (Salvia hispanica) je bylina z čeledi hluchavkovitých, pocházející z horských oblastí Střední Ameriky. Je pěstována pro jedlá semínka zvaná chia. Je to jednoletá rostlina vysoká přes jeden metr, s bílými nebo fialovými květy.
Rostlinu znali už staří Aztékové a používali ji také jako platidlo, jak zmiňuje Mendozův kodex ze 16. století.[1] Mexický stát Chiapas dostal své jméno právě díky pěstování semínek chia.[2] V Kalifornii roste příbuzná rostlina Salvia columbariae, jejíž semínka jsou známa jako „zlatá chia“.[3]
Díky rychlému růstu se šalvěj hispánská používá také jako dekorativní rostlina: semínka se sadí do květináčů ve tvaru zvířat a vytvářejí tzv. chia pets.[4]
Semínka jsou šedá až černá, dlouhá okolo jednoho milimetru, obsahují vápník, antioxidanty a omega-3 nenasycené mastné kyseliny. Zahánějí pocit únavy, žízně a hladu. Konzumují se vcelku i mletá, s jogurtem, jako součást zeleninových salátů nebo se přidávají do pečiva. Když se zalijí vodou, vytvoří výživný rosol, který může sloužit jako náhražka oleje a vajec.[5] Semínka nemají žádnou chuť. Jsou vhodná i pro celiaky a diabetiky.[6]
Historie užívání chia semínek sahá až k Aztékům a Mayům z Jižní Ameriky, kteří je používali hlavně jako zdroj energie. Pojmenování „Chia“ je mayský výraz pro „sílu“. Další možný původ názvu semínek pochází z aztéckého slova „chian“, které znamená „olejnatý“.[6]
Chia semínka mají na lidské tělo mnoho pozitivních účinků. Semínka jsou vhodnou potravinou při hubnutí,[7] protože v žaludku absorbují velké množství vody, čímž nabobtnají a navozují pocit plnosti.[8] Také jsou vhodné pro diabetiky, jelikož zpomalují proces trávení polysacharidů, což napomáhá k stálejší hladině cukru v krvi. [9]
U některých lidí se na chia semínka může vyskytnout alergie, která se projevuje nadýmáním.
Obrázky, zvuky či videa k tématu šalvěj španělská ve Wikimedia Commons
Šalvěj hispánská (Salvia hispanica) je bylina z čeledi hluchavkovitých, pocházející z horských oblastí Střední Ameriky. Je pěstována pro jedlá semínka zvaná chia. Je to jednoletá rostlina vysoká přes jeden metr, s bílými nebo fialovými květy.
Rostlinu znali už staří Aztékové a používali ji také jako platidlo, jak zmiňuje Mendozův kodex ze 16. století. Mexický stát Chiapas dostal své jméno právě díky pěstování semínek chia. V Kalifornii roste příbuzná rostlina Salvia columbariae, jejíž semínka jsou známa jako „zlatá chia“.
Díky rychlému růstu se šalvěj hispánská používá také jako dekorativní rostlina: semínka se sadí do květináčů ve tvaru zvířat a vytvářejí tzv. chia pets.
Salvia hispanica, nahuatl: tzotzolxochitl[1], i visse dele af verden kendt som chia, er en én- eller flerårig blomsterplante af slægten salvie, hjemmehørende i Mexico og Guatemala.[2] Den har blå til hvide blomster i endestillede aks, og den danner olieholdige frø, de såkaldte ”chiafrø”. Planten dyrkes på grund af det procentvis høje indhold af omega 3-fedtsyrer, der har en gavnlig virkning på forskellige kredsløbssygdomme.
Den efterstillede artsbetegnelse, hispanica, betyder ”spansk“, og den blev brugt fejlagtigt af Linné, da planten ganske vist blev dyrket i Spanien, mens den i realiteten var importeret fra Mexico. Det spanske ord chía stammer fra nahuatl-ordet (chian eller chien), der betyder ”olierig”.[3][4][5]
Navnet bruges også om andre arter, der leverer tilsvarende frø, som f.eks. Salvia columbariae, Salvia polystachya og ”Sangura” (Hyptis suaveolens) m.fl.[6][7][8]
Denne art må ikke forveksles med en anden, Salvia lavandulifolia, der kaldes ”spansk salvie”, og som nutildags bliver betragtet som en varietet af Lægesalvie: Salvia officinalis subsp. lavandulifolia).
Cirka 2600 f.Kr. begyndte folk i Mellemamerika [9]at dyrke planten. Der findes tekster fra det 16. århundrede der indikerer at planten blev dyrket af Aztekerne; det siges at den var en vigtig afgrøde.[10] Den bruges stadig i Mexico, Guatemala, Argentina, Paraguay og Bolivia, hvor kernene undertiden males, andre gange anvendes de hele i nærende drikke eller som fødekilde.[11] I egnen omkring Pátzcuarosøen i Mexico dyrkes hovedsagelig tre lokale varianter af chia: rød, hvid og brun chia. Navnene henviser til frøenes farve. Frøene var sammen med amarantfrø, majs og bønne befolkningens basale føde, men da spanierne kom til Mellemamerika forbød de dyrkning af planten. Derefter blev den kun dyrket på afsides steder. Området omkring Pátzcuarosøen er endnu i dag hjemsted for den oprindelige variant af chiafrø,[12] men allerede før vor tidsregning var chiafrø et af aztekernes og toltekernes basale fødemidler[13].
Arten er som regel enårig, men den kan blive flerårig under gunstige forhold. Stænglen er firkantet i tværsnit, håret og kun svagt forgrenet. Bladene sidder korsvist modsat, og de er ægfomede med savtakket rand. Oversiden er hårløs og græsgrøn, mens undersiden er lysegrøn og fint behåret. Arten er en kortdagsplante, så blomstringen foregår i juli-august (på det oprindelige voksested), hvor man finder blomsterne samlet i endestillede aks. De enkelte blomster er 5-tallige og regelmæssige med én symmetriakse. Kronbladene er blåviolette, lyseblå eller hvide. Frøene er spaltefrugter, der deler sig ved modning. De er sorte, brune, grå eller hvide.
Planten bliver op til 1,75 m høj, men kun ca. 0,50 m bred.
Rodnettet består af en dybtgående hovedrod og mange, trævlede siderødder.
Arten var oprindeligt udbredt i området fra det sydlige Mexico (Michoacán) til Ecuador. Midt i delstaten Veracruz ligger floddalen Barranca de Monte Obscuro. Klimaet er mildt tropisk, og den oprindelige vegetation består (bestod) af lav, løvfældende skov. Her findes arten sammen med bl.a. Agave angustifolia og Agave pendula (arter af slægten agave), Aphelandra scabra, Brahea dulcis, Bøffelhornsakacie, Cigarkassetræ, Croton niveus (en art af kroton), Dioscorea floribunda (en art af yams), Echeveria lurida (en art af roset), Elefantfodyucca, Erythrina americana (en art af slægten erythrina), Fløjlsbønne, Mammillaria eriacantha, (en art af vortekaktus), Nopalea dejecta (en art af slægten nopalea), Opuntia decumbens (en art af figenkaktus), Passionsfrugt, Quercus oleoides (en art af eg), Valeriana scandens (en art af baldrian), Rød frangipani, Søvnig hawaiiblomst samt Tillandsia polystachya og Tillandsia variabilis (arter af slægten tillandsia)[14]
Uddybende artikel: ChiafrøChiafrø indeholder mange proteiner, kostfibre, vitaminer, mineraler, planteolier og antioxidanter.
I frøene findes ca. 40 % af nyttige planteolier og op mod 20 % proteiner. I frøene findes også magnesium, kalcium, jern og zink. Desuden findes vitaminerne A, B1, B2 og B3. Det menes, at sammen med vitaminerne og de andre fedtstoffer er det indholdet af den umættede fedtsyre, omega-3, der gør frøene særligt værdifulde.[15]
Salvia hispanica, nahuatl: tzotzolxochitl, i visse dele af verden kendt som chia, er en én- eller flerårig blomsterplante af slægten salvie, hjemmehørende i Mexico og Guatemala. Den har blå til hvide blomster i endestillede aks, og den danner olieholdige frø, de såkaldte ”chiafrø”. Planten dyrkes på grund af det procentvis høje indhold af omega 3-fedtsyrer, der har en gavnlig virkning på forskellige kredsløbssygdomme.
Die Mexikanische Chia [ˈtʃia] (Salvia hispanica) ist eine ursprünglich fast nur in Mexiko und Zentralamerika vorkommende Pflanzenart der Gattung des Salbei (Salvia) innerhalb der Familie der Lippenblütler (Lamiaceae).
Das Artepitheton hispanica bedeutet „spanisch“ und wurde von Linné irrtümlich vergeben, da die Pflanze, von Mexiko importiert, auch in Spanien kultiviert wurde. Das spanische Wort chía ist aus der Nahuatl-Sprache abgeleitet (chian oder chien) und bedeutet „ölig“.[1][2][3]
Es wird auch für andere Arten gebraucht, die ähnliche Samen liefern, beispielsweise die Kalifornische Chia (Salvia columbariae) und Salvia polystachya sowie der Sangura (Hyptis suaveolens) u. a.[4][5][6]
Sie ist nicht zu verwechseln mit der Salbei-Art Salvia lavandulifolia, die Spanischer Salbei genannt wird, heute eine Varietät von Salvia officinalis (Salvia officinalis subsp. lavandulifolia (Vahl) Gams).
Salvia hispanica ist eine einjährige krautige Pflanze. Diese Pflanzenart erreicht Wuchshöhen von bis zu 1,75 Meter. Der hellgrüne Stängel ist vierrippig, kantenabgerundet, spärlich verzweigt und haarig. Die kreuzgegenständigen, eiförmigen, vorwärts gesägten, ausgeprägt fiedernervigen, spitzen, maigrünen, mit blassgrüner, fein behaarter Unterseite, einfachen, unzerteilten Laubblätter mit feinhaarigen Stielen sind 4 bis 8 Zentimeter lang und 3 bis 5 Zentimeter breit.
Aus den anfänglich hellgrünen, später dunkleren Knospen mit zweilippigen, dicht behaarten, röhrenartigen Kelchblättern, unten zweizackig, oben kielförmig, scharf gespitzt, erscheinen die zweigeschlechtlichen, zygomorphen, violettblauen oder weißen, zweilippigen, verwachsenkronblättrigen Blüten. Die bogenförmig ausladende, zweilappige Oberlippe ist feinhaarig, die Unterlippe ist dreilappig, mit einem größeren, ausladenden, meist zweiflügligen Mittellappen, dieser ist knapp doppelt so lang wie die Oberlippen. Typischerweise tragen die farbigen Blüten oberseits der großen Unterlippe einen weißlichen Fleck mit dunkelvioletten Punkten.
Diese stehen zu 6 oder mehr in zahlreichen Scheinquirlen[7], die mehr als 20 Zentimeter lang werden können.[8] Die Staubblätter sind zweipaarig (didynamous); das obere Paar ist steril, der Fruchtknoten ist oberständig, die Narbe ist verzweigt, es sind eiförmige, spitze Tragblätter vorhanden.[9]
Nachdem die Blüten verwelkt sind, färben sich die reifen Fruchtkapseln hellbraun, zuerst am zentralen Blütenstand; dies ist bei der Ernte problematisch. Es ist eine Kurztagpflanze (KTP).[10]
Es werden vierteilige Klausenfrüchte (carcerulus, schizokarp) gebildet.[11] Wenn sie reif sind, teilen sie sich in sehr kleine (durchschnittlich etwa 2 Millimeter lang und 1,25 Millimeter breit),[12][13] braune, graue, weiße oder schwarze; gesprenkelt und mit rissförmigen Flecken, Streifen; glatte, glänzende, ovale Pseudogetreide-Klausen (Samen) (Merikarp[14]). Die etwas größeren und leichteren weißen Klausen werden nur von weißblütigen Pflanzen produziert.[12][15]
Die Klausen sind sehr leicht; die Schüttdichte beträgt 0,667–0,722 g/cm³, die Tausendkornmasse beträgt nur ca. 1,3–2 g bei 10 % Feuchtigkeitsgehalt und liegt damit im Bereich von Quinoa und Amarant.[12][13] Die Klausen können mehr als das Zehnfache ihres Gewichts an Wasser absorbieren.[16]
Die Chromosomenzahl ist 2n = 12.[17]
Die Art kommt ursprünglich vom südlichen Mexiko bis Ecuador vor.[18] Sie bevorzugt gut durchlässige, gut belüftete, stickstoffhaltige, nährstoffreiche, nicht zu salzige, sandige, sandig-lehmige, nicht zu nasse Böden und eine geschützte, sonnige Lage. Sie wächst in tropischen bis subtropischen Regionen, ist frostempfindlich, aber trockenheitsresistent und kann in ariden Zonen gedeihen. Der pH-Bereich der Böden sollte von 5 bis 8,5 liegen, der Temperaturbereich liegt zwischen 11 °C und 36 °C, wobei 16 °C bis 26 °C optimal ist. Sie gedeiht gut in Höhenlagen von 400 bis 2500 Metern.[10][19][20] Der Ertrag liegt im Durchschnitt bei ca. 1000–1500 kg/ha.
In vorspanischer Zeit war S. hispanica in Mexiko ein bedeutendes Agrarerzeugnis, das als Nahrungsmittel, zu medizinischen Zwecken und zur Ölgewinnung genutzt wurde. Nach Einschätzung von Wirtschaftshistorikern war Chia als Grundnahrungsmittel ebenso bedeutsam wie Mais, örtlich auch von größerer Bedeutung. Es wurde vor den Bewohnern von den Teotihuacán und dann später von den Tolteken angebaut, aber interessanterweise nicht von den Mayas.[21]
Aztekencodices aus dem 16. Jahrhundert wie der Codex Mendoza und der Codex Florentinus geben umfangreiche Auskunft über die Nutzung von Chia und weisen darauf hin, dass Ackerland in großem Umfang für seinen Anbau genutzt wurde. 21 der zuletzt 38 Tributprovinzen des Aztekenreiches lieferten Chia als Abgabe; nach der Unterwerfung der Azteken durch die spanischen Eroberer brach der Chiaanbau jedoch rasch ein.
Eine ethnobotanische Auswertung von Quellen aus dem 16. und späteren Jahrhunderten deutet darauf hin, dass Primärnutzen von Chia überwiegend medizinischer Natur war; hierbei wird Chia (überwiegend die Samen, nur vereinzelt andere Pflanzenteile) als Bestandteil bzw. Zutat eines Rezeptes beschrieben. Die damit zu behandelnden Leiden werden oft nur ungenau beschrieben und lassen sich keiner modernen Diagnose zuordnen. Es wurde auch Götterbildnisse aus Chiateig hergestellt, die nach den Zeremonien gegessen wurden.[22]
Zur Ernährung wurden die Samen ganz und gemahlen, sowie als Samenschleim und Öl genutzt. Gängig war es in vorspanischer Zeit, die Samen zu rösten und zu einem Mehl namens Chianpinolli zu mahlen, vergleichbar mit der Verarbeitung von Mais, mit dem Chia auch zusammen verarbeitet wurde. Das Mehl wurde zur Herstellung von Tortillas, Tzoalli (Tamales) und verschiedenen Getränken, Chianatolli,[23] genutzt. Nach 1600 nahm die Beliebtheit eines aus den ganzen Samen gewonnenen Erfrischungsgetränkes zu. Auf dem Höhepunkt seiner Verbreitung im 18. und 19. Jahrhundert wurde es von Straßenverkäufern und Wirtsleuten in ganz Mexiko angeboten. Im Gegensatz zu den medizinisch bestimmten Getränken ist dabei der Wasseranteil höher, die Konsistenz dünnflüssiger; Zitrone und Zucker oder Fruchtsaft werden dazugegeben. Diese Zubereitung ist heute noch als „Agua de Chia“ oder „Chia fresca“ (auch Iskiate) bekannt. Der Konsum von gemahlenem Chia ist dagegen allgemein außer Gebrauch gekommen. Dadurch sind viele der ehemaligen Varietäten verschwunden.
Es kam erst 1997 durch den 52-jährigen Tarahumara-Indianer Cirildo Chacarito, der einen 100-Meilen-Lauf in den USA gewann, wieder ins Bewusstsein. Der Amerikaner Christopher McDougall veröffentlichte daraufhin das Buch Born to Run, das den Chia-Boom auslöste.[24][22]
Chiaöl wurde zu kosmetischen und künstlerischen Zwecken gebraucht. Insbesondere wurden – und werden bis heute – handgearbeitete Gefäße zur Herstellung einer glänzenden Oberfläche mit einem Firnis aus Chiaöl behandelt. Auch für Körperbemalung war Chiaöl der Grundstoff.[25]
Kultiviert wird Chia inzwischen nicht nur in Zentralmexiko und Guatemala, sondern in mehreren Ländern Südamerikas – Bolivien, Kolumbien, Peru und Argentinien –, im Süden der USA und in Australien[26] sowie zum Beispiel auch in Kenia.[27] Die Pflanze wird wegen der Gefahr von Fäulnis nur in Gegenden ohne übermäßigen Regenfall kultiviert.
Bei den Azteken war Chia eine wichtige Nahrungspflanze, sie geriet aber bei den Nachkommen fast wieder in Vergessenheit. Chiasamen sind nicht nur für den Menschen ein Lieferant von Omega-3-Fettsäuren und Antioxidantien; sie werden auch als Futter für Hühner verwendet, um deren Eier mit Omega-3-Fettsäuren anzureichern. Die Samen können 120–180 Tage nach der Aussaat geerntet werden. Der durchschnittliche Ertrag liegt bei ca. 600 kg/ha, er kann aber mehr als 2900 kg/ha betragen.[28][29] Der Pflanzungsabstand beträgt 0,5–0,8 m.[10]
Seit Jahrhunderten werden in Nord- und Mittelamerika von Ureinwohnern die Samen des Chia roh oder getrocknet gegessen und in Soßen oder als Verdickungsmittel benutzt. Wenn sie in Wasser eingelegt werden, bilden die Samen eine schleimige Polysaccharidschicht. Auch die Sprossen sind essbar.
Chiasamen enthalten bis zu 38 % Fette, 18 % bis 23 % Proteine, ca. 40 % Kohlenhydrate und die Vitamine A, Niacin, Thiamin, Riboflavin und Folsäure.[30] Außerdem sind die Mineralstoffe Kalzium, Phosphor, Kalium, Zink und Kupfer sowie Antioxidantien enthalten. Chiasamen enthalten nur wenig Natrium. Der Rest sind Ballaststoffe, die in Wasser teilweise zu Schleim bzw. Gel werden. Normale und weiße Samen unterscheiden sich leicht im Nährstoffgehalt.[15]
Das Chiaöl enthält α-Linolensäure. Gemessen am Gesamtfettanteil, lässt sich die Zusammensetzung in 60 % Omega-3-, 20 % Omega-6-, 6 % Omega-9- und 9 % gesättigte Fettsäuren aufschlüsseln.[31][32]
Da Chiasamen in Europa traditionell nicht in nennenswertem Maße konsumiert wurden, fallen sie in der Europäischen Union als neuartige Lebensmittelzutat unter die Novel-Food-Verordnung und sind zulassungspflichtig. Sie wurden von der Europäischen Behörde für Lebensmittelsicherheit (European Food Safety Authority, EFSA) erstmals 2009 zur Verwendung in Broterzeugnissen mit einem Höchstgehalt von 5 % Chiasamen zugelassen. Die EFSA hatte 2005 zunächst noch abgelehnt, Chiasamen als sicher zu bewerten, da das antragstellende Unternehmen ihrer Ansicht nach Unsicherheiten über die Zusammensetzung und Sicherheit von Chiasamen nicht hatte ausräumen können. Informationen zur Verwendung in moderner Zeit außerhalb Europas lägen ebenfalls nicht in ausreichendem Maße vor.[33] Nachdem daraufhin ein anderes Unternehmen den Antrag übernahm und weitere Daten lieferte, schlussfolgerte die EFSA, es sei unwahrscheinlich, dass sich die Verwendung von Chiasamen und gemahlenen Chiasamen in Broterzeugnissen schädlich auf die Gesundheit auswirkt, so dass der Antrag positiv beschieden wurde.[34] 2013 wurden Chiasamen auf einen weiteren Antrag hin für Backwaren, Frühstückscerealien und Mischungen aus Früchten, Nüssen und Samen mit jeweils 10 % Höchstgehalt zugelassen; weiterhin dürfen dieser Zulassung zufolge Chiasamen als solche verkauft werden, jedoch nur vorverpackt mit einer Kennzeichnung, dass höchstens 15 g pro Tag aufgenommen werden dürfen.[35] Im Dezember 2014 wurde auf Antrag eines chilenischen Unternehmens auch die Verwendung in Pflanzenölen (höchstens 10 %) und Nahrungsergänzungsmitteln (Höchstaufnahme 2 g am Tag) zugelassen,[36] im Dezember 2017 auf Antrag der kroatischen Niederlassung der Meggle AG auch die Verwendung in Joghurt (maximal 1,3 g ganze Chiasamen pro 100 g Joghurt).[37]
Chiasamen werden immer wieder als Superfood[38] bezeichnet und mit verschiedenen Gesundheitsversprechen beworben,[39] die zum Teil als Marketing-Hype betrachtet werden. Bislang gibt es jedoch lediglich einige wenige Anzeichen für mögliche positive gesundheitliche Wirkungen. Eine abschließende wissenschaftliche Beurteilung ist daher nicht möglich. Keine Studie konnte bis 2009 nachweisen, dass Chiasamen beim Abnehmen helfen.[40] Durch ihr Quellvermögen wirken sie allerdings wie Ballaststoffe und können ein sättigendes Empfinden oder eine stopfende Wirkung entfalten. Ihr Nährstoffgehalt und ihre Wirkung auf die Verdauung sind vergleichbar mit Leinsamen.[41]
Die Mexikanische Chia [ˈtʃia] (Salvia hispanica) ist eine ursprünglich fast nur in Mexiko und Zentralamerika vorkommende Pflanzenart der Gattung des Salbei (Salvia) innerhalb der Familie der Lippenblütler (Lamiaceae).
Η Σάλβια η ισπανική (Salvia hispanica), κοινώς γνωστή ως τσία ή κία (chia), είναι ένα είδος ανθοφόρου φυτού στην οικογένεια μέντα των Χειλανθών (Lamiaceae), εγγενές στο κεντρικό και νότιο Μεξικό και τη Γουατεμάλα.[2] O Κώδικας Μεντόζα (Codex Mendoza)[Σημ. 1] του δέκατου έκτου αιώνα, παρέχει αποδεικτικά στοιχεία ότι καλλιεργούνταν από τους Μάγια και τους Αζτέκους[3] στην προ-Κολομβιανή εποχή και οι ιστορικοί της οικονομίας λένε ότι μπορεί να ήταν το ίδιο σημαντικό ως καλλιεργούμενο τρόφιμο, όπως και ο αραβόσιτος. Είχε δοθεί ως ετήσιος φόρος από τον λαό προς τους άρχοντες, σε 21 από τα 38 επαρχιακά συμβούλια των Αζτέκων.[4] Οι σπόροι κία (chia) χρησίμευαν ως βασική τροφή στον πολιτισμό των Νάουατλ (Αζτέκων) στο Κεντρικό Μεξικό. Ιησουίτες χρονικογράφοι τοποθέτησαν το τσία (chia) ως την τρίτη πιο σημαντική καλλιέργεια στον πολιτισμό των Αζτέκων, μετά το καλαμπόκι, τα φασόλια και προ του αμάραντου. Οι προσφορές προς τους Αζτέκους ιερείς, συχνά ήταν σε κία (chia).[4]
Τριμμένοι ή ολόκληροι, οι σπόροι τσία (chia) εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται στην Παραγουάη, τη Βολιβία, την Αργεντινή, το Μεξικό και τη Γουατεμάλα για θρεπτικά ποτά και στα τρόφιμα.[5][6] Σήμερα, το κία (chia) καλλιεργείται και καταναλώνεται εμπορικά σε μικρή κλίμακα στην προγονική του πατρίδα, στο κεντρικό Μεξικό και τη Γουατεμάλα, ενώ, καλλιεργείται εμπορικά στην Αργεντινή, Βολιβία, Ισημερινό, Εκουαδόρ, Νικαράγουα και την Αυστραλία.[Σημ. 2][7]
Η λέξη «τσία» («chia») προέρχεται από τη λέξη «chian», από τη γλώσσα των Νάουατλ και που σημαίνει λιπαρό.[1]
Η Σάλβια η ισπανική (S. hispanica) είναι ένα από τα δύο φυτά που είναι γνωστή ως «τσία» ή «κία» («chia»)· και η Salvia columbariae που είναι κοινώς γνωστή ως «χρυσή τσία».
Το τσία (chia) είναι ένα ετήσιο (annual) [Σημ. 3] βότανο που μεγαλώνει σε ύψος έως 1,75 μέτρα (5,7 πόδια), με αντίθετα φύλλα που έχουν μήκος 4-8 cm (1,6–3,1 in) και πλάτος 3-5 cm (1,2–2,0 in). Τα άνθη του είναι μοβ ή λευκά και παράγονται σε πολλές συστάδες σε μια ακίδα στο άκρο του κάθε στελέχους.[8] Το κία (chia) φύεται στις ζώνες ανθεκτικότητας 9-12 του USDA.[Σημ. 4] Πολλά φυτά που καλλιεργούνται ως S. hispanica στην πραγματικότητα είναι Salvia lavandulifolia.[9]
Το τσία (chia) καλλιεργείται για εμπορικούς σκοπούς, για το σπόρο του, μια τροφή πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, δεδομένου ότι οι σπόροι αποδίδουν 25-30% εκχυλίσιμα έλαια, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται α-λινολενικό οξύ. Η σύνθεση του λίπους του ελαίου, μπορεί να είναι 55% ω-3, 18% ω-6, 6% ω-9 και 10% κορεσμένα λιπαρά.[10]
Συνήθως, οι σπόροι κία (chia) είναι μικροί, οβάλ, με διάμετρο περίπου 1 mm (0,039 in). Είναι διάστικτοι με χρώμα καφέ, γκρι, μαύρο και λευκό. Οι σπόροι είναι υδρόφιλοι, απορροφώντας όταν εμποτιστούν 9[11] έως και 12 φορές το βάρος τους σε υγρό. Κατά τον εμποτισμό τους, οι σπόροι αναπτύσσουν μια κολλώδη επίστρωση, η οποία δίνει στα ποτά με βάση το τσία (chia), μια διακριτική υφή γέλης.
Το κία (chia ή chian ή chien), έχει ως επί το πλείστον αναγνωριστεί ως Salvia hispanica L.
Νέες κατοχυρωμένες -με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας- ποικιλίες τσία (chia), έχουν αναπτυχθεί στο Κεντάκι, για την καλλιέργεια στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη των Ηνωμένων Πολιτειών.[12]
Μια μερίδα σπόρων τσία (chia) των 100 γραμμαρίων είναι μια πλούσια πηγή βιταμινών Β, θειαμίνης και νιασίνης (54% και 59%, αντίστοιχα, της Ημερήσιας Αξίας (ΗΑ (DV)) και μια καλή πηγή των βιταμινών Β, ριβοφλαβίνης και φυλλικού οξέος (14% και 12%, αντίστοιχα). Η ίδια ποσότητα των σπόρων τσία (chia) είναι επίσης μια πλούσια πηγή (48–130% DV) διαιτητικών μετάλλων ασβεστίου, σιδήρου, μαγνησίου, μαγγανίου, φωσφόρου και ψευδαργύρου (περισσότερο από 20% DV) (βλ. σχετ. πίνακα).
Οι σπόροι κία (chia) μπορούν να προστεθούν σε άλλα τρόφιμα ως γαρνιτούρα ή να τοποθετηθούν σε smoothies, δημητριακά πρωινού, μπάρες ενέργειας, μπάρες δημητριακών, γιαούρτια, tortillas και ψωμιά. Το 2009, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε τους σπόρους τσία (chia) ως νέο τρόφιμο, επιτρέποντας το τσία (chia) να είναι το 5% από τη συνολική ύλη των προϊόντων άρτου.[13]
Οι σπόροι κία (chia) (tokhm-e-sharbatī, που σημαίνει: «το αφέψημα του σπόρου» χρησιμοποιούνται στο Ιράν για την προετοιμασία ενός sharbat (κρύο αφέψημα). Επίσης, μπορούν να γίνουν σε μια σαν-γέλη ουσία ή καταναλώνονται ωμοί.[14][15][16][17]
Η γέλη από τους τριμμένους σπόρους, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντικαταστήσει έως και το 25% της περιεκτικότητας των κέικ σε αυγό και λάδι, ενώ, παρέχει και άλλα θρεπτικά συστατικά.[18]
Αν και η προκαταρκτική έρευνα δείχνει πιθανά οφέλη για την υγεία από την κατανάλωση των σπόρων τσία (chia), αυτή η εργασία παραμένει κατακερματισμένη και ασαφής.[19] Σε μια συστηματική ανασκόπηση του 2015, στις περισσότερες από τις μελέτες, δεν προκύπτει στατιστικά, σημαντική επίδραση στην κατανάλωση των σπόρων κία (chia) από τους ανθρώπους, σε παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου.[20]
Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι η κατανάλωση των σπόρων τσία (chia) έχει αρνητικές επιπτώσεις ή ότι αλληλεπιδρά με τα συνταγογραφούμενα φάρμακα.[19]
Η S. hispanica περιγράφεται και εικονογραφείται στους Κώδικες Μεντόζα (Mendoza Codex) και Φλωρεντίας (Florentine Codex),[Σημ. 5] του δέκατου έκτου αιώνα κώδικες Αζτέκων[Σημ. 6] οι οποίοι δημιουργήθηκαν μεταξύ 1540 και 1585. Και οι δυο κώδικες περιγράφουν και απεικονίζουν τη S. hispanica και τη χρήση της από τους Αζτέκους. Ο Κώδικας Μεντόζα (Mendoza Codex) υποδεικνύει ότι το φυτό καλλιεργείτο ευρύτατα και είχε δοθεί ως ετήσιος φόρος υποτελείας από τον λαό προς τους άρχοντες, σε 21 από τα 38 επαρχιακά συμβούλια των Αζτέκων. Οι ιστορικοί της οικονομίας λένε ότι μπορεί να ήταν το ίδιο σημαντικοί ως καλλιεργούμενο τρόφιμο, όπως και ο αραβόσιτος.[4]
Οι Αζτέκοι φύλασσαν αρχεία από τη Matrícula de Tributos του Κώδικα Μεντόζα (Mendoza Codex) και της Matricula de Huexotzinco (1560)—μαζί με τις αποικιακές εκθέσεις καλλιέργειας και τις γλωσσικές σπουδές—αναλύοντας την γεωγραφική θέση των φόρων υποτελείας και παρέχοντας κάποια γεωγραφική εξειδικεύοντας τις κυριότερες περιοχές όπου αναπτύσσεται η S. hispanica. Οι περισσότερες από τις επαρχίες, αναπτύσσουν το φυτό, εκτός από τις πεδινές παράκτιες τροπικές περιοχές καθώς και τις περιοχές με έρημο. Η παραδοσιακή περιοχή της καλλιέργειας ήταν σε μια ξεχωριστή περιοχή που κάλυπτε τμήματα του βόρειου-κεντρικού Μεξικού, νοτίως της Νικαράγουα. Ένας δεύτερος και ξεχωριστός χώρος καλλιέργειας, προφανώς προ-Κολομβιανός, ήταν στη νότια Ονδούρα και τη Νικαράγουα.[21]
Η αυξανόμενη διάρκεια του κύκλου των τσία (chia), ποικίλει βασιζόμενη στην τοποθεσία και επηρεάζεται από το υψόμετρο.[22] Για τις παραγωγικές τοποθεσίες οι οποίες βρίσκονται στα διαφορετικά οικοσυστήματα της Αργεντινής, Βολιβίας και Ισημερινού, οι κύκλοι ανάπτυξης βρίσκονται μεταξύ διάρκειας 100–150 ημερών.[23] Ως εκ τούτου, οι εμπορικοί τομείς παραγωγής βρίσκονται στην περιοχή του υψομέτρου των 8–2200 m σε μια ποικιλία οικοσυστημάτων που κυμαίνονται από την τροπική παράκτια έρημο, στο τροπικό δάσος βροχής και τις ξηρές εσωτερικές κοιλάδες των Άνδεων.[23] Στη βορειοδυτική Αργεντινή, το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την καλλιέργεια μέχρι τη συγκομιδή, είναι 120–180 ημέρες, για αγρούς που βρίσκονται σε υψόμετρο από 900–1500 m.[24]
Η S. hispanica είναι ένα σύντομης διάρκειας ανθοφόρο φυτό,[25] υποδεικνύοντας φωτοπεριοδική ευαισθησία και έλλειψη φωτοπεριοδικής μεταβλητότητας στις παραδοσιακές ποικιλίες, έχει περιορισμένη εμπορική χρήση των σπόρων κία (chia), στα τροπικά και υποτροπικά γεωγραφικά πλάτη έως το 2012.[26] Τώρα, παραδοσιακές οικόσιτες γραμμές της S. hispanica, μπορούν να καλλιεργηθούν στις εύκρατες ζώνες, σε υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη στις Ηνωμένες Πολιτείες.[25] Στην Αριζόνα ή το Κεντάκυ, η ωρίμανση των σπόρων από παραδοσιακές καλλιεργούμενες ποικιλίες τσία (chia), διακόπτεται από τον παγετό πριν ή μετά την εμφάνιση του άνθους, εμποδίζοντας τη συγκομιδή των σπόρων.[25] Ωστόσο, οι πρόοδοι στην αναπαραγωγή των φυτών κατά τη διάρκεια του 2012, οδήγησε στην ανάπτυξη νέων πρώιμης ανθοφορίας τσία (chia) γονότυπων, αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν υψηλότερες αποδόσεις στο Κεντάκι.[26]
Η απόδοση των σπόρων, ποικίλλει ανάλογα με τις ποικιλίες, τον τρόπο καλλιέργειας και τις συνθήκες καλλιέργειας ανά γεωγραφική περιοχή. Για παράδειγμα, σε εμπορικούς αγρούς στην Αργεντινή και την Κολομβία, η απόδοση διαφέρει και κυμαίνεται από 450 έως 1.250 kg/ha.[24][27] Μια μικρής κλίμακας μελέτη σε τρεις ποικιλίες που καλλιεργήθηκαν στις εσωτερικές κοιλάδες των Άνδεων του Ισημερινού, παρήγαγαν αποδόσεις έως και 2.300 kg/ha, υποδεικνύοντας ότι το ευνοϊκό περιβάλλον ανάπτυξης και η ποικιλία, αλληλεπίδρασαν στην παραγωγή τόσο υψηλών αποδόσεων.[22] Το γονότυπο έχει μεγαλύτερη επίδραση στην απόδοση από την περιεκτικότητα στην πρωτεΐνη, περιεκτικότητα σε έλαια, λιπαρά οξέα ή φαινολικές ενώσεις, ενώ η υψηλή θερμοκρασία μειώνει την περιεκτικότητα σε έλαιο και το βαθμό ακορεστότητας και αυξάνει την περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη.[22]
Η καλλιέργεια της S. hispanica απαιτεί ελαφρά έως μέτρια αργιλώδη ή αμμώδη εδάφη.[28] Το φυτό προτιμά καλά στραγγιζόμενα, μέτρια εύφορα εδάφη, αλλά δύναται να ανταπεξέλθει όξινα εδάφη και μέτρια ανομβρία.[26][28] Οι σπόροι τσία (chia), που έχουν σπαρεί, χρειάζονται υγρασία για την δημιουργία τους σε δενδρύλλιο, ενώ το ώριμο φυτό τσία (chia) δεν ανέχεται υγρά εδάφη κατά τη διάρκεια της βλάστησης.[26]
Οι παραδοσιακές τεχνικές καλλιέργειας της S. hispanica περιλαμβάνουν την προετοιμασία του εδάφους, με την αναστάτωση και τη χαλάρωση, ακολουθούμενη από τη μετάδοση των σπόρων.[29] Στη μοντέρνα εμπορική παραγωγή, συνήθως ακολουθείαται ένας τυπικός ρυθμός σποράς των 6 kg/ha και μια απόσταση των σειρών ανά 0.7–0.8 m.[24]
Η S. hispanica είναι δυνατόν να καλλιεργηθεί υπό χαμηλών εισροών λιπασμάτων, χρησιμοποιώντας 100 kg αζώτου ανά εκτάριο ή σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν χρησιμοποιείται λίπασμα.[25][27]
Η συχνότητα ύδρευσης στα κτήματα παραγωγής τσία (chia), δύναται να ποικίλει από κανένα έως οκτώ ποτίσματα ανά καλλιεργητική εποχή, που εξαρτάται από τις κλιματικές συνθήκες και τη βροχόπτωση.[27]
Το ευρύ φάσμα των άγριων και καλλιεργούμενων ποικιλιών της S. hispanica, βασίζεται στο μέγεθος των σπόρων, το θρυμματισμό των σπόρων και στο χρώμα των σπόρων.[30][31] Το βάρος του σπόρου και το χρώμα, έχουν υψηλή κληρονομικότητα, με ένα απλό υπολειπόμενο γονίδιο υπεύθυνο για το λευκό χρώμα.[31]
Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν σημαντικά παράσιτα ή ασθένειες που να επηρεάζουν την παραγωγή κία (chia).[28] Τα αιθέρια έλαια στα φύλλα κία (chia), έχουν εντομοαπωθητικές ιδιότητες, καθιστώντας το, κατάλληλο για βιολογική καλλιέργεια.[26] Μολύνσεις από ιούς, όμως, πιθανόν απαντώνται μεταδιδόμενες από τις λευκές μύγες.[32] Τα ζιζάνια μπορεί να παρουσιάσουν πρόβλημα στην πρώιμη ανάπτυξη της καλλιέργειας των τσία (chia), έως ότου κλείσει ο θόλος τους, αλλά επειδή το κία (chia) είναι ευαίσθητο στα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα ζιζανιοκτόνα, προτιμάται ο μηχανικός έλεγχος των ζιζανίων .[26]
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 στις Ηνωμένες Πολιτείες, το πρώτο μεγάλο κύμα στις πωλήσεις των σπόρων τσία (chia) ήταν συνυφασμένο με τα κατοικίδιο τσία (chia pets).[Σημ. 7] Αυτά τα «κατοικίδια ζώα» έρχονται με τη μορφή αργιλώδους σχήματος και χρησιμεύουν ως βάση για μια κολλώδη πάστα από σπόρους τσία (chia)· εν συνεχεία, τα στοιχεία ποτίζονται και οι σπόροι φυτρώνουν σε μια μορφή η οποία υποδηλώνει μια γούνα που καλύπτει το ειδώλιο. Σε ένα χρόνο πωλούνται στις ΗΠΑ 500.000 περίπου κατοικίδια ζώα κία (chia pets), ως καινοτομίες ή οικιακά φυτά.[33]
Μελέτες έχουν δείξει ότι η προσθήκη σπόρων τσία (chia) στην ζωοτροφή των κοτόπουλων μπορεί να βελτιώσει την θρεπτική αξία των προϊόντων του κοτόπουλου με την αύξηση της περιεκτικότητας σε ωμέγα-3 και μειώνοντας την περιεκτικότητα σε χοληστερόλη του κρέατος και των αυγών.[34] Σήμερα, οι σπόροι κία (chia) καλλιεργούνται για τις πολύτιμες ιδιότητές τους ως συνδετικό υλικό σε βιομηχανικές ενώσεις, όπως βερνίκια, χρώματα και καλλυντικά.[35]
Η Σάλβια η ισπανική (Salvia hispanica), κοινώς γνωστή ως τσία ή κία (chia), είναι ένα είδος ανθοφόρου φυτού στην οικογένεια μέντα των Χειλανθών (Lamiaceae), εγγενές στο κεντρικό και νότιο Μεξικό και τη Γουατεμάλα. O Κώδικας Μεντόζα (Codex Mendoza) του δέκατου έκτου αιώνα, παρέχει αποδεικτικά στοιχεία ότι καλλιεργούνταν από τους Μάγια και τους Αζτέκους στην προ-Κολομβιανή εποχή και οι ιστορικοί της οικονομίας λένε ότι μπορεί να ήταν το ίδιο σημαντικό ως καλλιεργούμενο τρόφιμο, όπως και ο αραβόσιτος. Είχε δοθεί ως ετήσιος φόρος από τον λαό προς τους άρχοντες, σε 21 από τα 38 επαρχιακά συμβούλια των Αζτέκων. Οι σπόροι κία (chia) χρησίμευαν ως βασική τροφή στον πολιτισμό των Νάουατλ (Αζτέκων) στο Κεντρικό Μεξικό. Ιησουίτες χρονικογράφοι τοποθέτησαν το τσία (chia) ως την τρίτη πιο σημαντική καλλιέργεια στον πολιτισμό των Αζτέκων, μετά το καλαμπόκι, τα φασόλια και προ του αμάραντου. Οι προσφορές προς τους Αζτέκους ιερείς, συχνά ήταν σε κία (chia).
Τριμμένοι ή ολόκληροι, οι σπόροι τσία (chia) εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται στην Παραγουάη, τη Βολιβία, την Αργεντινή, το Μεξικό και τη Γουατεμάλα για θρεπτικά ποτά και στα τρόφιμα. Σήμερα, το κία (chia) καλλιεργείται και καταναλώνεται εμπορικά σε μικρή κλίμακα στην προγονική του πατρίδα, στο κεντρικό Μεξικό και τη Γουατεμάλα, ενώ, καλλιεργείται εμπορικά στην Αργεντινή, Βολιβία, Ισημερινό, Εκουαδόρ, Νικαράγουα και την Αυστραλία.
ચીયા કે ચીયા સિડ્સ કે ચીયા બીજ એ "ફુદીના" કુળની સાલ્વીયા હીસ્પાનિકા વૈજ્ઞાનિક નામ ધરાવતી અને અંગ્રજીમાં સામાન્ય પણે ચીઆ તરીકે ઓળખાતી ફુલો ધરાવતી વનસ્પતિના બીજનું નામ છે.
.jpg)
|accessdate= (મદદ) ચીયા કે ચીયા સિડ્સ કે ચીયા બીજ એ "ફુદીના" કુળની સાલ્વીયા હીસ્પાનિકા વૈજ્ઞાનિક નામ ધરાવતી અને અંગ્રજીમાં સામાન્ય પણે ચીઆ તરીકે ઓળખાતી ફુલો ધરાવતી વનસ્પતિના બીજનું નામ છે.
ಚೀಯಾ (ಸ್ಯಾಲ್ವಿಯಾ ಹಿಸ್ಪ್ಯಾನಿಕಾ) ಪುದೀನ ಕುಟುಂಬವಾದ ಲೇಮಿಯೇಸಿಯಿಯಲ್ಲಿನ ಹೂಬಿಡುವ ಸಸ್ಯದ ಒಂದು ಪ್ರಜಾತಿ, ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ಹಾಗೂ ಗ್ವಾಟೆಮಾಲಾಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿದೆ. ಚೀಯಾ ೧.೭೫ ಮಿ. ನಷ್ಟು ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಬೆಳೆಯುವ ಒಂದು ವಾರ್ಷಿಕ ಮೂಲಿಕೆ ಮತ್ತು ೪-೮ ಸೆ.ಮಿ. ಉದ್ದ ಹಾಗೂ ೩-೫ ಸೆ.ಮಿ. ಅಗಲವಾದ ಅಭಿಮುಖ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಚೀಯಾವನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಒಮೇಗಾ-೩ ಮೇದಾಮ್ಲಗಳಿಗೆ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿರುವ ಒಂದು ಆಹಾರವಾದ ಅದರ ಬೀಜಕ್ಕಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ ಬೀಜಗಳು ಶೇಕಡ ೨೫-೩೦ ಹಿಂಡಿತೆಗೆಯಬಲ್ಲ ಎಣ್ಣೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ.
ಹದಿನಾರನೇ ಶತಮಾನದ ಕೋಡೆಕ್ಸ್ ಮೆಂಡೋಜ ಒದಗಿಸಿದ ಸಾಕ್ಷ್ಯ ಪ್ರಕಾರ ಪೂರ್ವ ಕೊಲಂಬಿಯನ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಜ್ಟೆಕ್ ನು ಕೃಷಿಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು 'ಚೀಯಾ' ಕೂಡ ಮೆಕ್ಕೆ ಜೋಳದಷ್ಟೆ ಪ್ರಮುಖ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ೩೮ ಅಜ್ಟೆಕ್ ಪ್ರಾಂತೀಯ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ೨೧ ಜನರು ವಾರ್ಷಿಕ ಗೌರವವನ್ನು ದೊರೆಗಳಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು ಎಂಬ ಮಾಹಿತಿ ಇದೆ.
Salvia hispanica, commonly known as chia (/ˈtʃiːə/), is a species of flowering plant in the mint family, Lamiaceae, native to central and southern Mexico and Guatemala.[2] It is considered a pseudocereal, cultivated for its edible, hydrophilic chia seed, grown and commonly used as food in several countries of western South America, western Mexico, and the southwestern United States.[3]
The word chia is derived from the Nahuatl word chian, meaning 'oily'.[1]
S. hispanica is one of two plants known as chia, the other being Salvia columbariae,[3] which is sometimes called "golden chia".
Chia is an annual herb growing up to 1.75 metres (5 feet 9 inches) tall, with opposite leaves that are 4–8 cm (1+1⁄2–3+1⁄4 in) long and 3–5 cm (1+1⁄4–2 in) wide. Its flowers are purple or white and are produced in numerous clusters in a spike at the end of each stem.[4] Chia is hardy from USDA Zones 9–12. Many plants cultivated as S. hispanica are in fact Salvia lavandulifolia.[5]
Typically, the seeds are small ovals with a diameter around 1 mm (1⁄32 in). They are mottle-colored, with brown, gray, black, and white. The seeds are hydrophilic, absorbing up to 12 times their weight in liquid when soaked. While soaking, the seeds develop a mucilaginous coating that gives chia-based beverages a distinctive gelatinous texture.
Chia is grown and consumed commercially in its native Mexico and Guatemala, as well as Bolivia, Ecuador, Colombia, Nicaragua, northwestern Argentina, parts of Australia, and the southwestern United States.[3][6] New patented varieties of chia have been bred in Kentucky for cultivation in northern latitudes of the United States.[7]
Chia is grown commercially for its seed, a food rich in omega-3 fatty acids since the seeds yield 25–30% extractable oil, including α-linolenic acid. Typical composition of the fat of the oil is 55% ω-3, 18% ω-6, 6% ω-9, and 10% saturated fat.[8]
The length of the growing cycle for chia varies based on location and is influenced by elevation.[9] For production sites located in different ecosystems in Bolivia, Ecuador and northwestern Argentina, growing cycles are between 100 and 150 days in duration.[10] Accordingly, commercial production fields are located in the range of 8–2,200 m (26–7,218 ft) altitude across a variety of ecosystems ranging from tropical coastal desert, to tropical rain forest, and inter-Andean dry valley.[10] In northwestern Argentina, a time span from planting to harvest of 120–180 days is reported for fields located at elevations of 900–1,500 m (3,000–4,900 ft).[11]
S. hispanica is a short-day flowering plant,[12] indicating its photoperiodic sensitivity and lack of photoperiodic variability in traditional cultivars, which has limited commercial use of chia seeds to tropical and subtropical latitudes until 2012.[13] Now, traditional domesticated lines of Salvia species grow naturally or can be cultivated in temperate zones at higher latitudes in the United States.[3][12] In Arizona and Kentucky, seed maturation of traditional chia cultivars is stopped by frost before or after flower set, preventing seed harvesting.[12] Advances in plant breeding during 2012, however, led to development of new early-flowering chia genotypes proving to have higher yields in Kentucky.[13]
Seed yield varies depending on cultivars, mode of cultivation, and growing conditions by geographic region. For example, commercial fields in Argentina and Colombia vary in yield range from 450 to 1,250 kilograms per hectare (400 to 1,120 lb/acre).[11][14] A small-scale study with three cultivars grown in the inter-Andean valleys of Ecuador produced yields up to 2,300 kg/ha (2,100 lb/acre), indicating that the favorable growing environment and cultivar interacted to produce the high yields.[9] Genotype has a larger effect on yield than on protein content, oil content, fatty acid composition, or phenolic compounds, whereas high temperature reduces oil content and degree of unsaturation, and raises protein content.
The cultivation of S. hispanica requires light to medium clay or sandy soils.[15] The plant prefers well-drained, moderately fertile soils, but can cope with acid soils and moderate drought.[13][15] Sown chia seeds need moisture for seedling establishment, while the maturing chia plant does not tolerate wet soils during growth.[13]
Traditional cultivation techniques of S. hispanica include soil preparation by disruption and loosening followed by seed broadcasting.[16] In modern commercial production, a typical sowing rate of 6 kg/ha (5.4 lb/acre) and row spacing of 0.7–0.8 m (2 ft 3+1⁄2 in – 2 ft 7+1⁄2 in) are usually applied.[11]
S. hispanica can be cultivated under low fertilizer input, using 100 kg/ha (89 lb/acre) nitrogen or in some cases, no fertilizer is used.[12][14]
Irrigation frequency in chia production fields may vary from none to eight irrigations per growing season, depending on climatic conditions and rainfall.[14]
The wide range of wild and cultivated varieties of S. hispanica are based on seed size, shattering of seeds, and seed color.[17][18] Seed weight and color have high heritability, with a single recessive gene responsible for white color.[18]
Currently, no major pests or diseases affect chia production.[15] Essential oils in chia leaves have repellent properties against insects, making it suitable for organic cultivation.[13] Virus infections, however, possibly transmitted by white flies, may occur.[19] Weeds may present a problem in the early development of the chia crop until its canopy closes, but because chia is sensitive to most commonly used herbicides, mechanical weed control is preferred.[13]
During the 1980s in the United States, the first substantial wave of chia seed sales was tied to Chia Pets. These "pets" come in the form of clay figures that serve as a base for a sticky paste of chia seeds; the figures then are watered and the seeds sprout into a form suggesting a fur covering for the figure. About 500,000 Chia Pets a year are sold in the US as novelties or house plants.[20]
Chia seeds Salvia hispanica, commonly known as chia (/ˈtʃiːə/), is a species of flowering plant in the mint family, Lamiaceae, native to central and southern Mexico and Guatemala. It is considered a pseudocereal, cultivated for its edible, hydrophilic chia seed, grown and commonly used as food in several countries of western South America, western Mexico, and the southwestern United States.
Salvia hispanica, populare konata kiel ĉiao, estas florplanto de la familio de mentoj. Ĝi originas el Meksiko kaj Gvatemalo. Dum la Azteka epoko, ĝi gravis same kiel maizo kiel manĝajo.[1] Nuntempe, ĝi estas konata kiel unu el la plej riĉaj fontoj de omega-3 grasacidoj. Minimume du specioj de Salvia estas kultivataj sub la nomo ĉiao. La etaj semoj, enhavas alten kvanton de omega-3 grasacidoj, proteinoj, vitaminoj, antioksidantoj kaj mineraloj.[2]
La epiteto hispanica signifas „hispana“. Linné donis tiun nomon erare, ĉar la planto estis importata el Meksiko kaj kreskis tiam ankaŭ en Hispanio. La esprimo ĉiao venis el la Nahuatla lingvo (chian, signifas „oleca“) kaj estas uzata ankaŭ por aliaj specioj, kiuj estas uzataj simile, ekzemple kalifornia ĉiao (Salvia columbariae).
semoj de ĉiao enhavas ĝis 38 % ĉiaoleo, 18 ĝis 23 % proteinoj, ĉ. 40 % karbonhidratoj kaj la vitaminoj A, niacino, tiamino, riboflavino kaj folacido.[3] Krome ekzistas la mineraloj kalcio, fosforo, kalio, zinko kaj kupro, krome antioksidantoj. La resto estas fibroj, kiuj parte fariĝas en akvo al ŝlimo. La ĉiaoleo enhavas α-linolenacido kaj 55 % Omega-3, 18 % omega-6, 6 % omega-9 kaj 10 % saturitaj grasacidoj.[4] Ĉiasemoj enhavas nur malmulte da natrio. Nigraj kaj blankaj semoj ne diferenciĝa laŭ la enhavo. „Ĉiasemoj“ estas nomata ofte kiel supernutraĵo. Oni privarbas la semon per diversaj salubaj promesoj.[5] Ĝi nu tamen nur ekzistas malmultaj signoj por eblaj pozitivaj rezultoj. Fina scienca juĝo ankoraŭ ne eblis. Neniu studio povas ĝis nun pruvi, ke ĉiasemoj helpas redukti la pezon.[6]
Salvia hispanica, populare konata kiel ĉiao, estas florplanto de la familio de mentoj. Ĝi originas el Meksiko kaj Gvatemalo. Dum la Azteka epoko, ĝi gravis same kiel maizo kiel manĝajo. Nuntempe, ĝi estas konata kiel unu el la plej riĉaj fontoj de omega-3 grasacidoj. Minimume du specioj de Salvia estas kultivataj sub la nomo ĉiao. La etaj semoj, enhavas alten kvanton de omega-3 grasacidoj, proteinoj, vitaminoj, antioksidantoj kaj mineraloj.
Salvia hispanica, de nombre común chía, es una planta herbácea de la familia de las lamiáceas; es nativa del centro y sur de México, El Salvador, Guatemala, Nicaragua[1] y Costa Rica y, junto con el lino (Linum usitatissimum), es una de las especies vegetales con la mayor concentración de ácido graso alfa-linolénico omega 3 conocidas hasta 2006.[2] Se cultiva por ello para aprovechar sus semillas, que se utilizan como alimento.
Es comúnmente confundida con el chan (Hyptis suaveolens), ambas pertenecen a la misma familia pero no a la misma tribu y su composición nutricional es diferente.
Es una planta herbácea anual de hasta 1 m de altura y presenta hojas opuestas de 4-8 cm de largo por 3-5 cm de ancho. Las flores son hermafroditas, entre purpúreas y blancas, y brotan en ramilletes terminales. La planta florece entre julio y agosto en el hemisferio norte; al cabo del verano, las flores dan lugar a un fruto en forma de aquenio indehiscente cuya semilla es rica en mucílago, fécula y aceite; tiene unos 2 mm de largo por 1,5 mm de ancho, 1 mm de alto y es ovalada y lustrosa, de color pardo-grisáceo a rojizo.
Prefiere suelos ligeros a medios, bien drenados, no demasiado húmedos; como la mayoría de las salvias, es tolerante a la acidez y a la sequía, pero no soporta las heladas. Requiere abundante sol, y no fructifica en la sombra.[cita requerida]
La semilla de chía contiene muchos nutrientes como: proteínas, calcio, boro (mineral que ayuda a fijar el calcio de los huesos), potasio, hierro, ácidos grasos como omega 3, antioxidantes y también oligoelementos tales como el magnesio, manganeso, cobre, zinc y vitaminas como la niacina entre otras.[cita requerida]
La semilla contiene alrededor de 40% de carbohidratos; de estos, 30% es fibra insoluble, 3% es fibra soluble y el resto son almidones esenciales.
En comparación con otros alimentos tiene dos veces más proteínas que cualquier semilla, cinco veces más calcio que la leche entera, dos veces la cantidad de potasio en los plátanos, tres veces más antioxidantes que los arándanos, tres veces más hierro que las espinacas y siete veces más omega 3 que el salmón.[2]
Las grasas y aceites vegetales están constituidos, entre otros componentes menos abundantes, por ácidos grasos (AG): saturados, monosaturados, poliinsaturados, etc., generalmente esterificados al glicerol. La composición en AG de los aceites vegetales es una característica importante desde un punto de vista nutricional e industrial. De acuerdo con su composición, el aceite de la semilla de chía tiene un predominio de AG insaturados (alrededor del 75 % del total), siendo los más abundantes los ácidos oleico (18:1, 6.9 %) linoleico (18:2, 18.8 %) y linolénico (18:3, 58.7 %), este último de la serie omega-3.
Aún más, diversos estudios han mostrado que la semilla de chía contiene, adicionalmente, compuestos con potente actividad antioxidante, como ácido cafeico, miricetina, quercetina y kaemperol.
No necesitan molienda para ser consumidas, pudiéndose añadir a batidos, espolvorearlos sobre ensaladas, sopas, cereales, avena, o yogur, y mezclarlos en prácticamente cualquier receta de cocción.[3]
Las semillas remojadas en agua liberan el mucílago, produciendo un líquido gelatinoso prácticamente insípido; en México se saboriza con jugos vegetales o esencias y se consume como bebida refrescante. Las semillas también pueden secarse y molerse para preparar una harina fina y de sabor intenso, llamada pinole, que se consume principalmente como dulce.
Los brotes tiernos se consumen como verdura cruda o cocida y pueden ser usados en ensaladas.[4]
En los últimos años se han realizado numerosos estudios comprobando los diversos beneficios del consumo de chía. [5] Su concentración de fibra soluble hace que absorba una gran cantidad de agua, retrasando la absorción durante la digestión y aumentando la sensación de saciedad, lo que contribuye a una menor ingesta de alimentos, con estudios positivos realizados por la Universidad Autónoma de Yucatán en México [6] o estudios realizados en la facultad de medicina de la Universidad de Ankara, Turquía. [7]
También se han estudiado y concluido beneficios para mantener los niveles de tensión arterial y azúcar en sangre, reduciendo los factores de riesgo cardiovasculares en pacientes hipertensos o con diabetes tipo 2. [8]
No contiene gluten, por lo que es apta para celíacos. No se conocen componentes tóxicos en ella.[9][10]
No hay evidencia hasta la fecha de que el consumo de las semillas tenga efectos adversos o interacciones con fármacos. Baja la presión.[11]
Antes de la conquista de América, la chía era un alimento básico para las civilizaciones de México; su cultivo era probablemente el tercero en importancia económica, superado solo por el maíz (Zea mays) y el frijol (Phaseolus vulgaris). Ya antiguamente esta semilla era usada por la etnia semi-nómada de los tecuexes (grupo chichimeca), ubicados en los actuales municipios de Guadalajara, Zapotlanejo, Acatic, Tepatitlán, San Miguel el Alto, Cuquio, Yahualica, etc. y con la cual pagaban tributo a los mexicas.
Inicialmente esta semilla era recolectada de plantas silvestres (no cultivada), hasta que los tlaxcaltecas y otomíes, traídos a la región por los españoles conquistadores, la domesticaron, iniciándose con esto el cultivo de esta importante semilla. Las contribuciones eran de hasta 1500 toneladas anuales; se empleaba como alimento, como ofrenda a los dioses, y como oleaginosa para producir un aceite como base para pinturas corporales y decorativas. [cita requerida]
Se ofrendaban brotes de chía a Chicomecóatl, la diosa del maíz, durante la fiesta de la veintena de hueytozoztli; durante la veintena ritual de hueytecuílhulhuitl, se preparaba pinole de semillas de chía tostadas hasta llenar una embarcación, que se hacía flotar entre los asistentes, que tomaban de ella una porción hasta vaciarla. A su vez, los purépecha de Michoacán empleaban el pinole para fabricar unos pequeños tamales que usaban como ofrenda en el altar de sus muertos. [cita requerida]
El Codex Florentinus que transcribe la Historia general de las cosas de Nueva España de fray Bernardino de Sahagún detalla la importancia que tenía la chía en la economía precolombina; describe en detalle los aspectos de la producción, comercialización y usos de este producto.[12]
Desplazada por los cereales aportados por los españoles, el cultivo de chía desapareció durante las colonias; sobrevivió sólo en áreas montañosas aisladas de México, Guatemala y El Salvador. El mayor centro productor de México está en Acatic, Jalisco,[13] de donde se exportan cantidades crecientes a Japón, Estados Unidos y Europa. [14]
Un proyecto comercial desarrollado conjuntamente por varios países comenzó en la década de 1990 a replantar experimentalmente la chía en el noroeste de Argentina, para proporcionar a los agricultores cultivos alternativos, con resultados excelentes.[15]
Los rendimientos del proyecto alcanzaron los 1602 kg/ha, con contenidos de aceite de hasta el 38,6 %. Se han suscrito contratos para la producción comercial de chía en las provincias de Catamarca, Salta y Tucumán, y se exporta el producto sobre todo a los Estados Unidos. La viabilidad en los estudios piloto se estimaba entre el 78 % y el 87 %, con tasas de pureza de entre el 84 % y el 97.5 %.[16][17] En el año 2014 una de las principales regiones productoras de chía o salvia hispánica es la provincia argentina de Tucumán.[18]
A partir de 2011 Bolivia ha iniciado un programa de producción de chía con resultados altamente satisfactorios, lográndose una calidad que ya comienza a distinguirse en el mercado mundial comercializándose con el 99,5 % de pureza, aunque Acatic y municipios aledaños en los Altos de Jalisco siguen siendo los principales productores y exportadores de semilla a nivel mundial, con porcentajes de pureza de hasta el 99.99.
Salvia hispanica fue descrita por Carlos Linneo, publicado en Species Plantarum 1: 25–26. 1753.[19]
Ver: Salvia
hispanica: epíteto latino que significa ‘de Hispania’.[20]
Datos: Q1071585
Multimedia:
Especies: Salvia hispanica
Salvia hispanica. Salvia hispanica, de nombre común chía, es una planta herbácea de la familia de las lamiáceas; es nativa del centro y sur de México, El Salvador, Guatemala, Nicaragua y Costa Rica y, junto con el lino (Linum usitatissimum), es una de las especies vegetales con la mayor concentración de ácido graso alfa-linolénico omega 3 conocidas hasta 2006. Se cultiva por ello para aprovechar sus semillas, que se utilizan como alimento.
Es comúnmente confundida con el chan (Hyptis suaveolens), ambas pertenecen a la misma familia pero no a la misma tribu y su composición nutricional es diferente.
Õlisalvei (Salvia hispanica) on huulõieliste sugukonda salvei perekonda kuuluv taimeliik.[1]
Õlisalveid kasvab Põhja-Ameerikas, Mehhikos, Argentinas, Paraguays ja Boliivias. Teda kultiveeritakse ka teistes maades. Metsikult kasvaval õlisalveil ja kultuursalveil on erinevusi.
Pikemalt artiklis Tšiiaseemned
Õlisalvei on hea söögi- ja õlitaim ning rahvamediitsiinis kasutatav taim.[2]
Selles artiklis on kasutatud prantsuskeelset artiklit fr:Chia seisuga 06.05.2014.
Õlisalvei (Salvia hispanica) on huulõieliste sugukonda salvei perekonda kuuluv taimeliik.
Õlisalveid kasvab Põhja-Ameerikas, Mehhikos, Argentinas, Paraguays ja Boliivias. Teda kultiveeritakse ka teistes maades. Metsikult kasvaval õlisalveil ja kultuursalveil on erinevusi.
Salvia hispanica Lamiaceae familiako espeziea da, erdialde eta hegoaldeko Mexikon, Guatemalan eta Nikaraguan- non chia diote- jatorria duena. Lihorekin batera, omega-3 gehien duen landareetako bat da. Bere ehoriko haziak jangarriak dira.[1]
Artikulu hau biologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. Salvia hispanica Lamiaceae familiako espeziea da, erdialde eta hegoaldeko Mexikon, Guatemalan eta Nikaraguan- non chia diote- jatorria duena. Lihorekin batera, omega-3 gehien duen landareetako bat da. Bere ehoriko haziak jangarriak dira.
Chia (Salvia hispanica) on salvioiden sukuun kuuluva siemenkasvi, joka kasvaa luonnonvaraisena Pohjois- ja Keski-Amerikassa.
Chia kasvaa noin metrin korkuiseksi. Sen kukinnot ovat sinisiä, pystyasentoisia, tähkämäisiä.[2]
Chia on kotoisin Meksikosta ja Keski-Amerikasta. Sitä viljellään nykyisin myyntiin näiden alueiden lisäksi myös Australiassa.[3] Aloittaakseen kukinnan alkuperäinen kasvi tarvitsee lyhyen päivän, mutta siementen kehittyminen vaatii pitkän kasvukauden. Chiasta on jalostettu lajikkeita, jotka tuottavat siemeniä myös Yhdysvaltojen eteläosissa.[4]
Chia oli asteekkien kolmanneksi tärkein ravintokasvi maissin ja papujen jälkeen.[5]
Chian siemenissä on paljon ravintokuitua, omega-3-rasvahappoja, proteiinia ja hivenaineita: etenkin kalsiumia, rautaa, kaliumia, sinkkiä, kuparia ja folaattia, joten niitä markkinoidaan terveysruokana.[6][7][8]
Chia (Salvia hispanica) on salvioiden sukuun kuuluva siemenkasvi, joka kasvaa luonnonvaraisena Pohjois- ja Keski-Amerikassa.
Salvia hispanica
La chia, prononcé /ˈt͡ʃi.a/, (Salvia hispanica) est une plante herbacée annuelle de la famille des Lamiacées, originaire du Mexique. Cette sauge était cultivée pour ses graines alimentaires à l'époque précolombienne par les Amérindiens. Les graines de chia, qui furent une des bases de l'alimentation de plusieurs anciens peuples du Mexique, servirent aussi à des fins médicinales et comme offrandes aux dieux aztèques[1].
Après avoir été ignorées pendant des siècles, ces graines ont attiré l'attention des nutritionnistes pour leur haute teneur en lipides (25 à 38 %) comportant une forte teneur en acide alpha-linolénique (du groupe oméga-3)[2]. Depuis la fin des années 1990, une culture commerciale s'est développée dans plusieurs régions d'Amérique et d'Australie, pour fournir des graines aux magasins diététiques des pays développés.
Le terme de chia dérive de chiyan désignant la sauge Salvia hispanica en nahuatl[3], la langue parlée par les nahuas. C'est un nom de genre féminin.
La première culture de la chia aurait eu lieu dans la vallée de Mexico entre 2 600 et 2 000 ans av. J.-C., dans la région du site de Teotihuacan (début du premier millénaire) et de la culture toltèque (fin du premier millénaire). C'est dans cette région que s'est développée à partir du XVe siècle la civilisation aztèque[1].
Plus au sud, dans l'État du Chiapas, les anciens Mayas ont aussi cultivé cette sauge.
À l'époque précolombienne, la graine de chia grillée ou moulue constituait la troisième source alimentaire après le maïs et les haricots. Pour les Aztèques, la graine de chia était un aliment de base mais, trempée dans de l'eau, elle servait aussi à confectionner une boisson rafraîchissante. Ses propriétés curatives étaient également appréciées pour le traitement des infections. Les Aztèques considéraient cette graine comme très énergétique et en donnaient aux chasseurs et aux soldats lors des entraînements militaires. Elle était pressée pour en extraire une huile servant de base aux peintures corporelles et rituellement employée à oindre les statues et peintures religieuses.
Mais cette utilisation religieuse de la graine de chia aurait poussé les conquistadors espagnols à s'en prendre à cette culture. Pendant presque cinq siècles, elle ne put survivre que dans quelques petites parcelles isolées dans les montagnes du sud du Mexique et du nord du Guatemala[1]. Cette allégation reste cependant sujette à caution, sachant que les Espagnols prirent toujours grand soin à exploiter, commercer, importer les richesses découvertes au Nouveau Monde, en particulier les produits cultivés : maïs, tomate, piment, etc. Il est donc probable que si la graine de chia avait été si répandue et/ou bénéfique que prétendu aujourd'hui par ceux qui la commercialisent, elle n'aurait pas disparu des étals durant cinq siècles[4].
La redécouverte de cette plante s'est faite dans les années 1990 en Argentine, grâce au Projet régional de l'Argentine du nord-ouest. Des sélectionneurs ont réussi à isoler les graines les plus riches en nutriments qui sont de couleur blanchâtre. Une entreprise américaine (Core Naturals LLC) a déposé un brevet pour un cultivar nommé Salba, contraction de salvia (sauge) et d'alba (blanc), sélectionné pour sa forte teneur en acide gras oméga-3. Elle a développé la culture du Salba au Pérou et commercialisé les graines partout dans le monde. Elle s'est également implantée au Canada où elle finance les recherches cliniques sur les effets bénéfiques du produit à l'université de Toronto[5].
Il est donc à noter qu'aujourd'hui, et malgré les bienfaits donc elle semble être dépositaire, la graine de chia que l'on trouve dans le commerce est issue d'une seule et même entreprise (Core Naturals LLC)[6], qui en détient le brevet et finance également les recherches sur lesdits bienfaits.
Salvia hispanica est une plante annuelle d'environ un mètre de haut composée de tiges quadrangulaires.
Les feuilles, portées par un pétiole de 40 mm de long, sont opposées, ovales à oblongues, et couvertes d'une pubescence blanchâtre. Elles font 40-60 × 80-100 mm et ont des marges serretées.
L'inflorescence porte sur ses rameaux des verticilles de fleurs blanches ou mauves.
Les graines, groupées par quatre, sont lisses, brillantes, d'un aspect grisâtre dû à un fond blanc avec des marbrures brunes plus ou moins importantes. Elles sont petites, allongées (de 2 mm de long sur 1,5 mm de large).
Le centre de diversité génétique de Salvia hispanica se situe dans les montagnes de l'ouest du Mexique[7]. Les populations sauvages attestées dans les herbiers indiquent une présence dans les forêts de pins de l'ouest du Mexique et du Guatemala et dans quelques sites isolés de Mésoamérique.
La chia étant très sensible aux gelées, la culture commerciale ne s'est développée que dans les régions tropicales et subtropicales. On la trouve entre les latitudes 20° 44' N et 25° 05' S, en Argentine, Bolivie, Colombie, Mexique, Pérou[8], Équateur, Paraguay, Australie, Nicaragua et Guatemala[9].
Les graines de sauge chia sont riches en flavonols (myricétol, quercétol, kaempférol), en glycosides de flavonols, en acides chlorogéniques et acide caféique (Taga et al.[10] 1984).
Elles sont riches en protéines et en fibres[2]. Avec un taux, certes variable, allant de 16 à 23 % de protéines, elles sont au-dessus du blé (14,7 %) et du maïs (14 %). Elles sont aussi très riches en lipides contenant une forte proportion d'acide oméga-3 (l'acide alpha-linolénique représente 68 % des lipides soit 21 % du total) et un rapport oméga-3 sur oméga-6 favorable tournant autour de 3-4.
Chia (Salvia hispanica), graines sèches
(teneur pour 100 g d'aliment comestible, d'après Nutrition Data[11])
Points forts : les graines de chia fournissent une bonne source de calcium et de phosphore et une très bonne source de fibres alimentaires et de manganèse.
La chia possède une bonne activité anti-oxydante fournie par ses polyphénols[12] (acides chlorogéniques, caféique et flavonols).
La fraction non huileuse a une activité allant de 45,5 à 98,73 μmol TEAC/g (Trolox equivalent antioxidant capacity) alors que la fraction huileuse va de 1,32 à 4,58 μmol TEAC/g. La fraction non huileuse des graines de chia est une bonne source d'anti-oxydants, comparable à la grenade
Ces diverses caractéristiques les font indiquer comme complément alimentaire pour contribuer à améliorer le transit intestinal, faire baisser la pression artérielle, prévenir l'ostéoporose, mieux assimiler les protéines, etc.[13], allégations toutefois généralement sans preuves.
En 2009, la Commission européenne a arrêté la présente décision[14] : « Les graines de Chia (Salvia hispanica) et les graines de Chia broyées, telles qu’elles sont décrites en annexe, peuvent être mises sur le marché communautaire en tant que nouvel ingrédient alimentaire à utiliser dans les produits de la boulangerie, à raison d’une teneur maximale de 5 % de graines de Chia (Salvia hispanica). »
Plusieurs études animales ont cherché à voir l'effet sur le plasma de la consommation de chia. Ayerza et Coates[15] (2007) ont nourri pendant un mois 32 rats Wistar avec des rations isocaloriques dérivées d'huile de maïs (T1), de graines de chia entières (T2), ou moulues (T3) et d'huile de chia (T4). La ration T2 a provoqué une baisse significative des triglycérides et la ration T3 une hausse significative du HDL (le bon cholestérol).
Les graines de chia, très riches en acides gras polyinsaturés cis sont pratiquement exemptes de tout composé toxique (notamment, absence de ricine et produits similaires) ou phyto-hormonal. Le nourrissage de rats avec des rations comportant 150 g/kg de graines de chia moulues ou 50 g/kg d'huile de chia, ne produit pas d'effets observables au niveau du système immunitaire (niveau des IgE inchangé) ni de dermatite, ou de diarrhée et n’affecte pas la croissance et le comportement des animaux[16].
Selon une étude publiée en 2007 dans Diabetes Care, des chercheurs ont découvert que les patients atteints de diabète de type 2, qui consommaient 37 g de chia, de la variété salba (environ 6 c. à soupe) quotidiennement, voyaient leur taux de protéine C réactive (un marqueur de l'inflammation) diminuer de 32 %, une diminution de la pression systolique et diastolique, de même qu'une amélioration de la glycémie[17]. Cependant, cette diminution relative des taux de protéine C réactive est due à une augmentation de ceux-ci pour le groupe de contrôle, qui consommait du son de blé[17].
Il a également été révélé plus tard que l'étude avait été financée par une compagnie commercialisant de la chia, et que l'auteur principal avait fait une demande de brevet (abandonné depuis) pour un traitement lié à la chia[18].
En revanche, une autre étude portant sur l'influence de la chia sur la santé des gens obèses ou en surpoids a obtenu des résultats négatifs[19]. Les 90 personnes étaient divisées en deux groupes dont un groupe devait absorber 25 g de graines de chia deux fois par jour, pendant 12 semaines. Il fut bien observé une augmentation de 24,4 % de l'acide alpha-linolénique du plasma du groupe consommant la chia mais aucune différence significative ne fut détectée dans la concentration de l'acide eicosapentaénoïque (EPA) et l'acide docosahexaénoïque (DHA) du plasma. Ces deux acides, EPA et DHA, sont normalement synthétisés par le foie à partir de l'acide alpha-linolénique et préviennent les maladies inflammatoires. Aucune différence significative dans les facteurs de risques des maladies ne fut détectée (au niveau de l'inflammation, du stress oxydant, de la pression artérielle et des lipoprotéines).
Cette semence fait partie des « nouvelles » espèces alimentaires, bien que depuis toujours en usage dans les campagnes du Mexique central et du sud ainsi que du Guatemala, où l'on en fait des boissons.
Les semis réclament de l'humidité pour germer mais une fois pris, la plante ne demande qu'une quantité limitée d'eau[20]. En France, elle est souvent vendue associée à des produits céréaliers comme le boulghour méditerranéen.
Sa culture est d'ailleurs possible en France grâce à des années de recherches et développement afin d'adapter cette plante tropicale aux conditions climatiques et du sol français. La Filière Chia de France travaille depuis 2017 à son implantation locale et durable. C'est la première filière de production de graines de chia au niveau européen.
Salvia hispanica
La chia, prononcé /ˈt͡ʃi.a/, (Salvia hispanica) est une plante herbacée annuelle de la famille des Lamiacées, originaire du Mexique. Cette sauge était cultivée pour ses graines alimentaires à l'époque précolombienne par les Amérindiens. Les graines de chia, qui furent une des bases de l'alimentation de plusieurs anciens peuples du Mexique, servirent aussi à des fins médicinales et comme offrandes aux dieux aztèques.
Après avoir été ignorées pendant des siècles, ces graines ont attiré l'attention des nutritionnistes pour leur haute teneur en lipides (25 à 38 %) comportant une forte teneur en acide alpha-linolénique (du groupe oméga-3). Depuis la fin des années 1990, une culture commerciale s'est développée dans plusieurs régions d'Amérique et d'Australie, pour fournir des graines aux magasins diététiques des pays développés.
Le terme de chia dérive de chiyan désignant la sauge Salvia hispanica en nahuatl, la langue parlée par les nahuas. C'est un nom de genre féminin.
A chía (Salvia hispanica) é unha planta herbácea da familia das lamiáceas (coma o liño e a sarxa), nativa de Guatemala e das rexións central e austral mexicanas[1][2] (e Colombia[3]), coñecida polos seus grans nutritivos: as sementes de chía. Hai evidencia de que os aztecas cultivaban o vexetal en tempos precolombianos presente no Códice Mendoza, datado do século XVI, documento no cal tamén se mencionaba a súa relevancia agrícola na época.[4]
Máis coñecida pola súa semente, que se comercializa directamente, moída ou en forma de aceite, a chía tamén ten follas que poden ser aproveitadas para infusións.[5] É rica en minerais, aminoácidos esenciais e omega 3.[3][5][6] Saliéntase frecuentemente o seu potencial para previr doenzas cardiovasculares, diabetes e até tumores, alén de axudar na perda de peso.[2][7][8][9][10]
A palabra chía deriva da palabra do náhuatl chian, que significa "oleoso, aceitoso".[1] Disque o estado mexicano de Chiapas podería ter a orixe do seu nome tamén a partir da lingua náuatle, que significa "auga de chía" ou "río de chía".
É unha das dúas plantas coñecidas como chía, sendo a outra Salvia columbariae, esta tamén denominada chía dourada.
A semente da chía posúe formato oval e "diámetro" de aproximadamente 2 mm.[11] É visibelmente a principal parte da planta nos ámbitos comercial e gastronómico.
A semente da chía é, ás veces, considerada un alimento funcional dadas as súas características compositivas. O seu efecto mucilaxinoso (o de absorber e reter unha cantidade significativa de auga, como un emulsificante), debido á alta concentración de fibras, fai da chía interesante para quen busca enmagrecer, posto que pode intensificar a sensación de saciedade.[9]
A importancia nutricional da semente de chía óllase na seguinte lista:
A semente de chía, cando se utiliza de maneira integral, pode ter diversos usos culinarios. Úsase coma emulsificante, tornando os líquidos máis próximos dun xel; tamén liga as masas.
Receitas que poden incluír a semente de chía son os pudins, pans, tortas, quiches, mousses, cremas, patés, rissottos, ensaladas de froitas, zumes etc.
A chía (Salvia hispanica) é unha planta herbácea da familia das lamiáceas (coma o liño e a sarxa), nativa de Guatemala e das rexións central e austral mexicanas (e Colombia), coñecida polos seus grans nutritivos: as sementes de chía. Hai evidencia de que os aztecas cultivaban o vexetal en tempos precolombianos presente no Códice Mendoza, datado do século XVI, documento no cal tamén se mencionaba a súa relevancia agrícola na época.
Máis coñecida pola súa semente, que se comercializa directamente, moída ou en forma de aceite, a chía tamén ten follas que poden ser aproveitadas para infusións. É rica en minerais, aminoácidos esenciais e omega 3. Saliéntase frecuentemente o seu potencial para previr doenzas cardiovasculares, diabetes e até tumores, alén de axudar na perda de peso.
Salvia hispanica adalah spesies tumbuhan yang tergolong ke dalam famili Lamiaceae. Spesies ini juga merupakan bagian dari ordo Lamiales. Spesies Salvia hispanica sendiri merupakan bagian dari genus Salvia.[1] Nama ilmiah dari spesies ini pertama kali diterbitkan oleh L..
Salvia hispanica adalah spesies tumbuhan yang tergolong ke dalam famili Lamiaceae. Spesies ini juga merupakan bagian dari ordo Lamiales. Spesies Salvia hispanica sendiri merupakan bagian dari genus Salvia. Nama ilmiah dari spesies ini pertama kali diterbitkan oleh L..
Salvia hispanica einnig kallað chia er tegund blómplantna af varablómaætt sem upprunnin er í mið og suður Mexíkó og Guatemala. Jurtin er ræktuð vegna fræja en chiafræ eru ræktuð og notuð til matar í mörgum löndum í vesturhluta Suður-Ameríku, vesturhluta Mexíkó og suðvesturríkum Bandaríkjanna. Chia er einær jurt sem verður um 1,75 m há. Laufblöðin eru 4-8 sm löng og 3-5 sm breið. Blómin eru fjólublá eða hvít.[1]
Salvia hispanica einnig kallað chia er tegund blómplantna af varablómaætt sem upprunnin er í mið og suður Mexíkó og Guatemala. Jurtin er ræktuð vegna fræja en chiafræ eru ræktuð og notuð til matar í mörgum löndum í vesturhluta Suður-Ameríku, vesturhluta Mexíkó og suðvesturríkum Bandaríkjanna. Chia er einær jurt sem verður um 1,75 m há. Laufblöðin eru 4-8 sm löng og 3-5 sm breið. Blómin eru fjólublá eða hvít.
La chia (Salvia hispanica, L. 1753) è una pianta floreale della famiglia Lamiaceae, nativa del Guatemala e del Messico centrale e meridionale.[1]
Come evidenziato dal Codice Mendoza, un manoscritto mesoamericano del XVI secolo, la pianta era coltivata dagli Aztechi in epoca precolombiana; secondo alcuni storici dell'economia, l'importanza della chia in campo agroalimentare era paragonabile all'epoca a quella del mais.[2] Viene ancora coltivata in Messico e Guatemala, per la produzione sia di sfarinati sia di semi interi ad uso alimentare.[3] I semi, ricchi di omega-3[4], sono paragonabili dal punto di vista nutrizionale a quelli del lino[5] e del sesamo.[6]
La parola chia deriva dal nahuatl chian, che significa oleoso. Il nome dell'attuale stato messicano del Chiapas deriva dall'espressione nahuatl "acqua chia" o "fiume chia".
La Salvia hispanica è una delle due piante note come chia, l'altra è la Salvia columbariae, più nota come golden chia.
La chia è una pianta erbacea che può raggiungere l'altezza di un metro, ha foglie opposte lunghe 4–8 cm e larghe 3–5 cm. I fiori sono viola o bianchi e si presentano come infiorescenze composte (racemo).
La chia (Salvia hispanica, L. 1753) è una pianta floreale della famiglia Lamiaceae, nativa del Guatemala e del Messico centrale e meridionale.
Come evidenziato dal Codice Mendoza, un manoscritto mesoamericano del XVI secolo, la pianta era coltivata dagli Aztechi in epoca precolombiana; secondo alcuni storici dell'economia, l'importanza della chia in campo agroalimentare era paragonabile all'epoca a quella del mais. Viene ancora coltivata in Messico e Guatemala, per la produzione sia di sfarinati sia di semi interi ad uso alimentare. I semi, ricchi di omega-3, sono paragonabili dal punto di vista nutrizionale a quelli del lino e del sesamo.
Salvia hispanica (binomen a Carolo Linnaeo anno 1753 statutum) est species plantarum in Mexico et America media culta propter semina oleifera edulia quae inter victualia adhibentur.
Vide "Salvia hispanica" apud Vicispecies. 
Situs scientifici: Tropicos • GRIN • ITIS • Plant List • NCBI • Biodiversity • Encyclopedia of Life • Plant Name Index • USDA Plants Database Salvia hispanica (binomen a Carolo Linnaeo anno 1753 statutum) est species plantarum in Mexico et America media culta propter semina oleifera edulia quae inter victualia adhibentur.
Chia, ook wel bekend als Salvia hispanica, is een plantensoort uit de lipbloemenfamilie, afkomstig uit Centraal- en Zuid-Mexico en Guatemala. Uit overleveringen blijkt dat het werd geteeld door de Azteken voordat Columbus Amerika ontdekte, en dat de jaarlijkse belasting in chia betaald werd aan de machthebbers.[1][2] Chia wordt nog steeds gebruikt in Mexico en Guatemala, met de gemalen zaadjes, terwijl het hele zaad wordt gebruikt als voedingsingrediënt en wordt toegevoegd aan voedzame drankjes.[3]
Het woord chia is afgeleid van het woord chian, uit de taal van de Nahua, een Mexicaans volk dat afstamt van de Azteken, en betekent “vettig”. De Mexicaanse staat Chiapas heeft zijn naam te danken aan het Nahuatlwoord voor “chiawater” of “chiarivier”.
Chia is een eenjarige plant die ca. 1 meter hoog wordt. De plant heeft tegenovergestelde bladeren van 4–8 cm lang en 3–5 cm breed. De bloemen zijn paars of wit en komen voor in talloze clusters aan het eind van iedere stengel.
Chia wordt in het algemeen geteeld voor het zaad, in principe rijk aan omega 3-vetzuren, aangezien 25–30% van het zaad extraheerbare plantaardige olie bevat, inclusief alfalinoleenzuur (ALA). Chiazaadjes zijn bijzonder klein en ovaal van vorm met een diameter van ongeveer 1 mm, gespikkeld met de kleuren bruin, grijs-zwart en wit.
Chiazaad wordt traditioneel geconsumeerd in Mexico en het zuidwesten van de Verenigde Staten, en is in het tweede decennium van de 21e eeuw in Europa bekend geraakt als superfood. Volgens de overlevering werd chia verbouwd door de Nahua, een (Azteken)cultuur in Centraal-Mexico.[1]
Chia wordt commercieel verbouwd in het land van oorsprong Mexico, en in Paraguay, Bolivia, Argentinië, Ecuador, Australië en Guatemala. In 2008 was Australië de grootste producent van chia.[4] Een vergelijkbare soort, golden chia, wordt op eenzelfde manier gebruikt, maar niet commercieel verbouwd als voeding. Salvia hispanica wordt meestal op de markt gebracht onder de naam chia, maar ook onder verschillende handelsmerken.
In 2009 keurde de Europese Unie chiazaad goed als een novel food, waarmee het als veilig wordt beschouwd voor consumptie.[5].
Chiazaad kan rauw worden gegeten, een manier om proteïne, vetten en vezels binnen te krijgen.[6] Gemalen chiazaad wordt soms toegevoegd aan een ruw meel gemaakt van geroosterde maiskorrels. In Mexico consumeert men chiazaadjes toegevoegd aan water of vers vruchtensap, dit staat bekend als chia fresca. De geweekte zaadjes zijn geleiachtig van aard en worden gebruikt in pap en pudding. Gemalen chia wordt toegepast in bakproducten, waaronder brood, cake en kaakjes. Kiemen van chia worden op eenzelfde manier gebruikt als kiemen van alfalfa: in salades, op sandwiches en in andere gerechten. Chia wordt als gezondheidsproduct ook steeds vaker gebruikt als aanvulling op de dagelijkse voeding.
In 28 gram (1 ounce) gedroogd chiazaad zit 9% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (adh) proteïne (4 g), 13% van de adh vet (9 g) (waarvan 57% alfalinoleenzuur) en 42% van de adh aan voedingsvezel (11 g), bij een dagelijkse inname van 2000 kilocalorieën. Daarnaast ook nog 18% adh calcium, 27% adh fosfor en 30% adh mangaan.[6] De zaden bevatten fosfor, mangaan, calcium, kalium en natrium[6] in hoeveelheden vergelijkbaar met andere eetbare zaden, zoals lijnzaad[7] of sesamzaad[8].
Een eerste systematische beoordeling van de beschikbare gegevens wijst op de verwachtingen die er zijn van chia als gezonde voeding bij bepaalde ziektes, maar laat ook zien dat deze verwachtingen niet berusten op bewijzen afkomstig uit enig onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek.[9][10]
Chia, ook wel bekend als Salvia hispanica, is een plantensoort uit de lipbloemenfamilie, afkomstig uit Centraal- en Zuid-Mexico en Guatemala. Uit overleveringen blijkt dat het werd geteeld door de Azteken voordat Columbus Amerika ontdekte, en dat de jaarlijkse belasting in chia betaald werd aan de machthebbers. Chia wordt nog steeds gebruikt in Mexico en Guatemala, met de gemalen zaadjes, terwijl het hele zaad wordt gebruikt als voedingsingrediënt en wordt toegevoegd aan voedzame drankjes.
Chiafrø (Salvia hispanica) er frø fra en blomsterplante i leppeblomstfamilien. Planten finnes i Mexico, Guatemala, Paraguay, Argentina, Peru og Bolivia.[1]
Det finnes tekster i Mendoza-kodeksen fra 1500-tallet som indikerer at planten ble dyrket av aztekere i førkolumbisk tid, og økonomiske historikere har foreslått at den var like viktig som mais som grøde.[2] Den brukes fortsatt mange steder i Sør-Amerika hvor kjernene tidvis males, andre ganger benyttes det hele i næringsrike drikker eller som matkilde.[3]
Ordet «chia» er avledet fra nahuatl (aztekisk) i betydningen «oljeaktig», som i vegetabilsk olje.[4] Dagens meksikanske delstat Chiapas har sitt navn fra nahuatl «chiavann» eller «chiaelv». Den er den ene av to planter som er kjent som chia. Den andre var Salvia columbariae, folkelig kjent som «gullchia» eller «ørkenchia».
Chiaplantens blomster
Chiafrø
Chiafrø
Chiafrø (Salvia hispanica) er frø fra en blomsterplante i leppeblomstfamilien. Planten finnes i Mexico, Guatemala, Paraguay, Argentina, Peru og Bolivia.
Det finnes tekster i Mendoza-kodeksen fra 1500-tallet som indikerer at planten ble dyrket av aztekere i førkolumbisk tid, og økonomiske historikere har foreslått at den var like viktig som mais som grøde. Den brukes fortsatt mange steder i Sør-Amerika hvor kjernene tidvis males, andre ganger benyttes det hele i næringsrike drikker eller som matkilde.
A Salvia hispanica, popularmente conhecida como chia ou sementes de chia, é uma planta herbácea da família das lamiáceas (assim como o alecrim e a sálvia), nativa da Guatemala e das regiões central e austral mexicanas[1][2] (e Colômbia[3]). Há evidência de que os astecas cultivavam o vegetal em tempos pré-colombianos presente no Códice Mendoza, datado do século XVI, documento no qual também se mencionava sua relevância agrícola à época.[4]
Mais conhecida por sua semente, a qual é comercializada integralmente, moída ou em forma de óleo, a chia também é dona de folhas que podem ser aproveitadas para infusões.[5] Ambos derivados, independente da forma, são tidos como ricas fontes de minerais, aminoácidos essenciais e ômega 3.[3][5][6]
A palavra chia deriva da palavra do nahuatl chian, que significa "oleoso".[1] Diz-se que o estado mexicano de Chiapas pode ter sido nomeado também a partir da língua náuatle, significando "água de chia" ou "rio de chia".
É uma das duas plantas conhecidas como chia, sendo a outra Salvia columbariae, esta também denominada chia dourada.
A semente da chia possui formato oval e "diâmetro" de aproximadamente 2 mm.[7] É visivelmente a principal parte da planta nos âmbitos comercial e gastronômico.
A semente da chia é, por vezes, considerada um alimento funcional dadas suas características compositivas. Seu efeito mucilaginoso (o de absorver e reter quantidade significativa de água, como um emulsificante), devido à alta concentração de fibras, torna a chia interessante para quem busca emagrecer, posto que pode intensificar a sensação de saciedade.[8]
É possível escrutinar a importância nutricional da semente de chia com a seguinte lista:
A semente de chia, quando utilizada de maneira integral, pode ter diversos usos culinários. Agindo quase como emulsificante, torna líquidos mais próximos de um gel e dá "liga" a massas.
Receitas que podem incluir a semente de chia são pudins, pães, tortas, quiches, mousses, cremes, patês, risotos, farofa, saladas de frutas, sumos e vitaminas.
Em estudo realizado por membros da Appalachian State University, situada nos EUA, 90 pessoas acima do peso (IMC ≥ 25), entre 20 e 70 anos e saudáveis, foram submetidas ora a placebo, ora a ingestão de duas doses diárias compostas por 25 gramas de sementes de chia, adicionadas a 250 ml de água e agitadas, uma antes do café da manhã e, a outra, do jantar. O placebo era nutricionalmente equivalente, salvo as quantidades de ácidos polinsaturados e de fibra alimentar. A seleção do grupo controle, aleatória. O intervalo da pesquisa foi de 12 semanas (aproximadamente 3 meses, precisamente 84 dias que totalizaram 4,2 kg do grão em questão) e somente 14 dos 90 indivíduos participantes não seguiram à risca as exigências dos cientistas.
A conclusão foi que não houve diferença significante entre as duas amostras, tanto em questão de peso quanto em composição corpórea, além da manutenção dos níveis de pressão sanguínea e de proteína c-reativa, entre outros fatores por vezes considerados suscetíveis à ingestão regular de chia.[14]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
|coautores= (ajuda) A Salvia hispanica, popularmente conhecida como chia ou sementes de chia, é uma planta herbácea da família das lamiáceas (assim como o alecrim e a sálvia), nativa da Guatemala e das regiões central e austral mexicanas (e Colômbia). Há evidência de que os astecas cultivavam o vegetal em tempos pré-colombianos presente no Códice Mendoza, datado do século XVI, documento no qual também se mencionava sua relevância agrícola à época.
Mais conhecida por sua semente, a qual é comercializada integralmente, moída ou em forma de óleo, a chia também é dona de folhas que podem ser aproveitadas para infusões. Ambos derivados, independente da forma, são tidos como ricas fontes de minerais, aminoácidos essenciais e ômega 3.
Chia (pronunțat în română [tʃia]), sau Salvia hispanica, cunoscută și sub denumirea de chia mexicană este o specie de plantă cu flori din familia Lamiaceae, originară din zona centrală și sudică a statelor Mexic și Guatemala.[2] Semințele de chia conțin substanțe nutritive care au beneficii importante pentru sănătate.
Semințele de chia sunt semințele negre-gri ale plantei Salvia Hispanica, înrudită cu menta și originară din America de Sud.
Semințele de chia au fost un aliment important pentru azteci și mayasi încă din cele mai vechi timpuri. Ele erau apreciate pentru capacitatea lor de a furniza energie de lungă durată. De fapt, "chia" este cuvântul mayaș care înseamnă "putere".
În ciuda istoriei lor vechi, doar recent semințele de Chia au fost recunoscute ca un superaliment modern.
Popularitatea lor a crescut în ultimii ani, acum fiind consumate peste tot în lume de către persoanele care sunt preocupate de sănătatea lor.
Conform Serviciului de Cercetare Agricolă USDA United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service o uncie (28 g) de semințe de chia conține:
-Glucide: 12 g
-Fibre: 11 g
-Proteine: 4 g
-Grăsimi: 9 g - din care Omega 3: 5 g
-Calciu: 18% din DZR
-Mangan: 30% din DZR
-Magneziu: 30% din DZR
-Fosfor: 27% din DZR
Mai conțin o importantă cantitate de zinc, vitamina B1, B2, B3, potasiu.
Conținutul semințelor de chia pentru 100 de grame conform datelor USDA:
Total calorii: 490 - 24% DZR
Din Glucide: 178
Din Grăsimi: 257
Din proteine 54.2
Total Glucide: 43,8 gr - 15% DZR - din care Fibre 37,7 gr. 151% DZR
Total Grăsimi 30,8 gr 47% DZR Grăsimi saturate 3,2 gr. 16%DZR Grăsimi monosaturate 2,1 g Grăsimi polisaturate 23.3 g Total Acizi Grasi Omega-3 17,552 g Total Acizi Grași Omega-6 5,785 g
Proteine 15,6 g 31% DZR Triptofan 721 mg Treonină 665 mg Izoleucină 696 mg Leucină 1,258 g Lisină 917 mg Metionină 90 mg Cistină 361 mg Fenilalanină 1,028 g Tirozină 503 mg Valină 1,051 g Arginină 1,983 g Histidină 526 mg Alanină 927 mg Acid aspartic 1,633 g Acid glutamic 2,468 g Glicină 907 mg Prolină 897 mg Serină 1,011 g
Calciu 631 mg 63% DZR Fosfor 948 mg 95% DZR Potasiu 160 mg 5% DZR Sodiu 19,0 mg 1% DZR Zinc 3,5 mg 23% DZR Cupru 0,2 mg 9% DZR Mangan 2,2 mg 108% DZR
SelfNutritionData conchide despre semințele de chia: Sunt un aliment cu un conținut mic de colesterol și sodiu, o sursă bună de calciu și fosfor, și o foarte bună sursă de fibre și mangan. O uncie de semințe de chia (28 de grame) conține 137 de calorii și 1 gram de carbohidrați digestibili. Dacă scazi fibrele care nu sunt digerabile rămâi cu 101 calorii per uncie. Acest lucru le face să fie cea mai bună sursă de nutrienți din lume, cel mai bun lucru la aceste semințe este că sunt naturale, integrale, crescute organic și nemodificate genetic. În plus de asta nu conțin gluten.
Concluzie: In ciuda marimii lor semintele de chia sunt de departe considerate cel mai nutritiv aliment de pe pamant. Sunt pline de fibre, proteine, acizi grasi Omega-3 si numerosi micronutrienti.
Un alt atu al semintelor de chia este continutul ridicat de antioxidanti (conform US National Library of MedicineNational Institutes of Health si SicenceDirect, acesti antioxidanti protejeaza grasimile sensibile din seminte de rancezire. Chiar daca suplimentele cu antioxidanti sunt ineficiente, ingerarea acestora direct din hrana are efecte pozitive superioare asupra sanatatii asa spune intr-un raport al JNCI - Oxford Journals.
Foarte important este faptul ca antioxidantii lupta impotriva radicalilor liberi, care distrug moleculele din celule, acest lucru duce la o imbatranire prematura si boli precum cancerul (PNAS, The American Journal of Clinical Nutrition.
Unii sustin chiar ca semintele de chia ar contine mai multi antioxidanti decat afinele, insa nu am gasit o sursa care sa si confirme cu date certe acest lucru. Concluzie: Semintele de chia au un continut ridicat de antioxidanti, ceeace face ca grasimile bune din acestea sa nu rancezeasca. Acesti antioxidanti sunt in aceeasi masura foarte buni si pentru sanatatea ta.
Uitandu-te la profilul nutritional al semintelor de chia, poti vedea ca o uncie (28 gr.) are 12 grame de carbohidrati, dintre care 11 grame sunt fibre, care nu sunt digerate de organismul tau. Fibrele nu cresc zaharul din sange, si nu necesita insulina pentru a fi procesata, asa ca din acestea nu ar trebui contorizate ca si carbohidrati decat un singur gram per uncie (28 gr.) ceea ce transforma chia intr-un aliment cu continut mic de carbohidrati si un continut ridicat de fibre. Datorita acestor fibre semintele de chia pot absorbi de 10-12 ori greutatea lor in apa, devenind ca un gel de se mareste in stomacul tau (ScienceDirect). Teoretic aceasta ar trebui sa mareasca senzatia de satietate, sa scada absorbtia alimentelor si sa te faca sa consumi mai putine calori. Fibrele de asemena hranesc bacteriile bune din intestine, un lucru important pentru sanatatea ta. Semintele de chia au 40% fibre, asta le face sa fie cea mai buna sursa de fibre din lume. Concluzie: Aproape toti carbohidratii din semintele de chia sunt fibre, acest lucru le face sa poata absorbi de 10-12 greutatea lor de apa. Fibrele aduc un important aport sanatatii tale.
Semintele de chia contin 14% proteine, ceeace este foarte mult pentru majoritatea plantelor. De asemenea au un echilibu bun al aminoacizilor astfel incat corpul nostru poate folosi in mod eficient aceste proteine (American Chemical Society, Sage Journals).
Proteinele au o multime de beneficii pentru sanatate, insa de departe sunt cel mai preitenos nutrient intr-o dieta de slabit. Consumul de proteine reduce apetitul si pofta de rontaiala.
Semintele de chia sunt o sursa excelenta de proteine in special pentru persoanele care nu consuma produse animale.
Concluzie: Semintele de Chia au continut ridicat de proteine de calitate, mult mai mare decat in majoritatea plantelor comestibile. Proteina este cel mai prietenos macronutrient folosit in dietele de slabire si reduce drastic apetitlul si pofta de rontaiala.
Majoritatea expertilor cred ca semintele de chia te pot ajuta in scaderea in greutate, fibrele absorb o mare masa de apa si se maresc in stomac, marind astfel senzatia de satietate si incetinirea absorbtiei hranei (International Journal of Food Science).
S-au facut o serie de studii pe glucomannan (este o fibra alimentara solubila obtinuta din radacina de Amorphophallus Konjac), o fibra ce lucreaza intr-un mod similar, aratand ca poate duce la scaderea greutatii (NCBI) si un studiu al glucomannanului asupra persoanelor obeze (NCBI). Apoi proteinele din semintele de chia ar trebui sa iti reduca apetitul, si astfel sa mananci mai putin. Un studiu a aratat ca semintele de chia pot reduce apetitul, dar nu au fost schimbari importante in scaderea greutatii (EJCN European Journal of Clinical Nutrition). Intr-un studiu facut pe 90 de persoane supraponderale, consumul a 50 de gr de seminte de chia pe zi nu au avut efecte importante asupra greutatii acestora sau a indicatorilor de sanatate (Nutrition Research Journal. In alt studiu de 10 saptamani, facut pe 62 de femei nu a avut efect asupra scaderii greutatii dar a crescut continutul de Omega-3 din sange (NCBI). Cu toate astea, adaugarea de seminte de chia in dieta ta s-ar putea sa nu iti afecteze greutatea asa cum ai dori, insa ele pot fi un adaus foarte folositor.
O dieta de slabire este mult mai mult decat a adauga sau elimina un singur element la o dieta. O dieta consta si in stilul de viata, somn si exercitii. Combinate cu o dieta bazata pe o hrana reala si un stil de viata sanatos, atunci abea vei putea simti cum semintele de chia te ajuta. Concluzie Semintele de chia au un continut ridicat de proteine si fibre, acestea a fost demonstrat ca ajuta in curele de slabire. Cu toate astea studiile facute pe introducerea semintelor de chia intr-o alimentatie neechilibrata nu a dus la o pierdere a greutatii.
Ca si semintele de in, semintele de chia au un continut ridicat de acizi grasi Omega-3, in fapt chia are mai mult Omega-3 decat somonul.
De retinut este faptul ca Omega-3 din ele este Acid Alfa Linolenic (ALA), care, cred unii, nu este chiar atat de benefic pe cat s-ar crede. ALA trebuie convertit in forme active ca EPA, acid Eicosapentaenoic, si DHA acid docosahexaenoic inainte de a putea fi folosite de corpul uman.
Exista studii recente care arata ca totusi aceasta conversie din ALA in EPA si DHA are loc. Astfel un studiu facut pe vegetarieni si vegani care nu consuma peste a aratat ca exista EPA si DHA in plasma, iar un studiu pe rozatoare, facut de Ayerza si Coates a dovedit ca daca semintele de chia sunt macinate atunci concentratia de DHA creste de pana la 3 ori (de la 1.41% la 4.12 procente). Deci ALA se converteste in EPA si DHA, dar asta voi descrie intr-un alt articol special dedicat acestui aspect (Omega-3 Sursa animala VS. Omega-3 Sursa vegetala). Concluzie: semintele de chia sunt foarte bogate in acizi grasi Omega-3 ALA, omul converteste in oarecare proportie acest acid in DHA, care este cel mai importatnt acid gras Omega-3.
Stim deja ca semintele de chia au un continut mare de fibre si acizi Omega-3, acestia ar trebui sa poata imbunatatii sanatatea metabolismului. S-au facut cateva studii de test, insa rezultatele au fost neconvingatoare. In doua studii, o dieta cu seminte de chia, proteina de soia, ovaz si nopal, a indicat o scadere a colesterolului LDL si trigliceridelor si o crestere a colesteroului HDL, odata cu reducerea inflamatiilor (FASEB Journal si NCBI). Deoarece in aceste studii s-au folosit si alte ingrediente, nu se poate trage o concluzie asupra efectelor semintelor de chia, dar studiile pe soareci au aratat o scadere a trigliceridelor, o crestere a colesterolului HDL (colesterolul bun) si reducerea inflamatiilor, a rezistentei insulinei si a grasimilor de pe burta (NCBI).
Este posibil ca semintele de chia sa imbunatateasca scaderea acestor factori de risc dar, probabil nu va efecte majore decat odata cu adoptarea unei diete corespunzatoare. Concluzie: Efectele asupra nivelului de colesterol sunt neconvingatoare, unele studii arata ca au efect, altele nu.
Semintele de chia au un procent ridicat de nutrienti foarte importanti pentru sanatatea oaselor, acestea ar fi calciul, fosforul, magneziul si proteinele.
Continutul de calciu in particular este chiar impresionant... la numai 28 de grame contine 18% din Doza Zilnica Recomandata, asta inseamna un continut mai ridicat decat al majoritatii produselor lactate. Deci semintele de chia pot fi o sursa excelenta de calciu pentru cei care nu consuma produse lactate.
Concluzie: Semintele de chia au un procent ridicat de calciu magneziu, fosfor si proteine, toate foarte importante in sanatatea oaselor.
Cel mai de succes studiu de pana acum facut asupra semintelor de chia pana astazi a fost unul facut asupra pacientilor suferinzi de diabet de tip 2.
In acest studiu, 20 de pacienti bolnavi de diabet de tip 2 au primit cate 37 de grame de chia, sau 37 de grame de tarate de grau, timp de 12 saptamani. Cand au luat semintele de chia, au avut imbunatari la cativa indicatori de sanatate importanti. Tensiunea a scazut cu 3–6 mm/Hg si indicatorul de inflamatie numit hs-CRP a scazut cu 40%. Un alt factor de risc numit vWF a scazut de asemenea cu pana la 21%.
Avand in vedere faptul ca semintele de chia au un continut ridicat in fibre, nu pare plauzibil ca ar putea reduce puseul de zaharul din sange dupa mese, dar asta trebuie confirmat prin studii mai aprofundate.
Concluzie: Un studiu al diabeticilor de tip 2 a aratat ca semintele de chia pot sa scada simtitor presiunea arteriala si a indicatorilor inflamatiilor.
Legenda spune ca Aztecii si Maiasii foloseau semintele de chia ca si “combustibil” pentru efortul fizic sustinut si de lunga durata.
Exista un studiu recent care sugereaza ca acestea ar fi eficiente, in acest studiu 6 persoane si-au luat “incarcatura de carbohidrati” din Gatorade (bautura sportiva), ori jumatate din carbohidrati din Gatorade si cealalta din semintele de chia, au alergat timp de o ora pe banda de alergare si apoi o cursa cronometrata de 10 kilometrii. Nu s-a observat nicio diferenta intre cele doua grupuri, cu alte cuvinte inlocuind jumatate de gatorade cu semintele de chia nu a redus performanta atletilor, ceea ce inseamna ca semintele de chia au avut efectul scontat. Conform acestul studiu, semintele de chia ajuta sportivii la “incarcarea cu carbohidrati”, pentru competitii de rezistenta, crescand asimilarea de nutrienti si scazand asimilarea zaharului.
Cu toate astea majoritatea carbohidratilor din semintele de chia sunt fibre, si deci nu ar trebui sa conteze foarte mult in “incarcare cu carbohidrati” a sportivului.
Concluzie: Studiul a aratat ca semintele de chia pot inlocui partial Gatorade in “incarcare cu carbohidrat” a atletilor de rezistenta, insa acest lucru ar trebui sa fie studiat mai aprofundat.
Acest punct nu este despre beneficiile asupra sanatatii aduse de semintele de chia, dar este totusi foarte inportant.
Semintele de chia sunt incredibil de usor de incorporat in dieta, nu prea au gust (unii zic ca ar avea gust de alune), deci pot fi incorporate cam in orice! Nu trebuie macinate (pisate) precum semintele de in, ceea ce le face sa fie usor de preparat. Pot fi folosite crude, inmuiate in sucuri sau smootie, adaugate in mancare, budinca, in paine, sau in prajituri coapte. Deasemenea le poti amesteca in cereale, iaurt, salate, orez, in orice crezi de cuvinta pentru ca nu influenteaza gustul. Poti inlocui icrele de peste cu ele. Deoarece au proprietatea de a absorbi apa si grasimile, pot fi folosite pentru a ingrosa sosurile, ori poti inlocui oul in retete.
Adaugarea de seminte de chia in retete va creste dramatic valoarea nutritionala a acestora.
Se pare ca sunt bine tolerate de toata lumea, insa daca nu esti obisnuit sa mananci fibre, exista posibilitatea de a avea efecte secundare asupra digestiei, daca mananci prea multe de la inceput. Doza zilnica recomandata este de 20 de grame de doua ori pe zi
Unii spun despre semintele de chia ca:
-puii crescuti cu seminte de chia au produs oua cu omega-3 si canea lor continea omega-3 - Cresc lactatia si sunt o sursa compacta de nutrienti pentru copiii de orice varsta - Semintele de chia nu doar ca potolesc apetitul, dar si incetinesc procesul de digestie, astfel ca te vor ajuta sa consumi mai putina mancare si, implicit, mai putini carbohidrati -In timp ce iti furnizeaza nutrientii si vitaminele de care ai nevoie, semintele de chia actioneaza si ca un detoxifiant natural, eliminand toate substantele nocive din corp printr-o digestie optima. - Consumul frecvent de seminte de chia are un efect benefic asupra sanatatii inimii. Regleaza nivelul colesterolul din sange, tensiunea arteriala si previn diabetul - inlaturand astfel unii dintre cei mai mari factori de risc care stau la baza declansarii afectiunilor inimii
- Conform USDA semintele de chia contin triptofan (mai exact 721 mg/100g), un aminoacid care are efecte pozitive asupra somnului din timpul noptii. Triptofanul ajuta la relaxarea organismului si la patrunderea mai rapida in transa specifica somnului, astfel incat organismul sa se odihneasca corespunzator.
Chia (pronunțat în română [tʃia]), sau Salvia hispanica, cunoscută și sub denumirea de chia mexicană este o specie de plantă cu flori din familia Lamiaceae, originară din zona centrală și sudică a statelor Mexic și Guatemala. Semințele de chia conțin substanțe nutritive care au beneficii importante pentru sănătate.
Oljna kadulja (znanstveno ime Salvia hispanica), pogovorno čija ali chia, je rastlina iz družine ustnatic, ki izhaja iz osrednje in južne Mehike.[1] Pisni viri izpričujejo, da so jo kultivirali že Azteki v predkolumbijskem času; oljna kadulja naj bi bila zanje enako pomemben prehrambeni pridelek kot koruza.[2]
Beseda čija oziroma chia izhaja iz besede chian iz jezika nahuatl in pomeni »oljnat«.[1]
Oljna kadulja je enoletna zel, ki zraste v višino do enega metra, z listi, dolgimi 4–8 cm in širokimi 3–5 cm. Cvetovi so beli ali vijoličasti in zrastejo na vsakem steblu v več grozdnatih socvetjih.[3] Veliko rastlin, kultiviranih kot S. hispanica, je v bistvu S. lavandulifolia.[4]
Oljno kaduljo gojijo zaradi njenih semen, ki so bogata z maščobnimi kislinami omega-3; seme vsebuje 25–30 % olja, ki med drugim vsebuje α-linolensko kislino. Olje sestavlja okoli 55 % maščobnih kislin omega-3, 18 % maščobnih kislin omega-6, 6 % maščobnih kislin omega-9 in 10 % nasičenih maščobnih kislin.[5]
Semena so drobna, ovalne oblike s premerom okoli 1 mm. So belo-sivo-črno-rjavo lisasta.
Tradicionalno jih uživajo v Mehiki in jugozahodnem delu Združenih držav Amerike, v zadnjem času pa so postala širše poznana tudi v Evropi. Pridelujejo jo zlasti v Mehiki, Paragvaj, Boliviji, Argentini, Ekvadorju, Nikaragvi, Avstraliji in Gvatemali. Leta 2008 je bila največja proizvajalka semen oljne kadulje Avstralija.[6] Podobna rastlinska vrsta je Salvia columbariae, ki se uporablja na podobne načine, vendar je komercialno ne gojijo.
Po podatkih Ameriškega kmetijskega ministrstva vsebuje 28 gramov semen oljne kadulje 9 gramov maščob, 5 miligramov natrija, 11 gramov vlaknin in 4 grame beljakovin ter zagotavlja 18 % priporočenega dnevnega vnosa kalcija, 27 % fosforja in 30 % mangana,[5] kar je podobno prehranski vrednosti drugih jedilnih semen – na primer sezama ali lanenih semen.[7][8] Obstajajo sicer preliminarni rezultati raziskav, ki kažejo na koristi zdravju pri uživanju semen oljne kadulje, vendar so dokazi skopi in nedokončni.[9]
Leta 2009 je Evropska unija odobrila uporabo semen oljne kadulje kot nove živilske sestavine in dovoljuje njihovo uporabo v kruhu, in sicer z največjo vsebnostjo 5 % semen oljne kadulje.[10]
Surova semena oljne kadulje se uživajo sama ali kot dodatek drugim jedem in napitkom, na primer jogurtom, sadnim kašam (smutijem), misliju ...[11][12]
Posušena semena oljne kaduljeOljna kadulja (znanstveno ime Salvia hispanica), pogovorno čija ali chia, je rastlina iz družine ustnatic, ki izhaja iz osrednje in južne Mehike. Pisni viri izpričujejo, da so jo kultivirali že Azteki v predkolumbijskem času; oljna kadulja naj bi bila zanje enako pomemben prehrambeni pridelek kot koruza.
Mexikansk chiasalvia (Salvia hispanica[2][3][4][5]) är en kransblommig växtart som beskrevs av Carl von Linné. Mexikansk chiasalvia ingår i salviasläktet, och familjen kransblommiga växter.[6][7] Inga underarter finns listade i Catalogue of Life.[6] Växten har lång historia som kulturväxt i Mesoamerika, och dess frön – chiafrön – har i modern tid börjat marknadsföras som ett "superlivsmedel" (superfood) i Europa.
Cirka 2600 f.Kr. började chiafrön användas som basföda hos folken i Mesoamerika (nuvarande Mexiko och Guatemala), där växten växer vilt. "Chiaväxten" tillhör släktet Salvia men odlas nuförtiden även i bland annat sydöstra Asien.[8] I regionen omkring Pátzcuarosjön i Mexiko odlas i huvudsak tre lokala variationer av chia – röd, vit och brun chia. Namnen härstammar från färgen på fröna. Fröna var tillsammans med amarantfrö, majs och bönor befolkningens basföda, men när spanjorerna kom till Centralamerika förbjöd de odlingen av växten. Därefter överlevde odlingen av växten endast på avlägsna områden. Området kring Pátzcuarosjön är än idag hemvist för den ursprungliga varianten av chia.[9]
Redan innan vår tideräkning har chiafröna varit ett av aztekernas och Mayaindianernas baslivsmedel.
Chiafrön blev särskilt populära under 2010-talet i samband med att fenomenet superfood blev trendigt. Även författaren Christopher McDougall bidrog till populariteten i och med att han hyllat fröna i sin bestseller Born to Run[10][8] om långdistanslöparna i Mexiko, vilka är kända för sitt bruk av chiafrön.[10]
Chiafrön har blivit kallade "bantarens dröm", "löparfödan", "ett mirakel" och "det ultimata superlivsmedlet".
Chiafrön innehåller rikligt med protein, fiber, vitaminer, mineraler, vegetabiliska oljor och antioxidanter.
Chiafröet består till cirka 40 procent av värdefulla växtoljor och till cirka 20 procent av protein. Av mineralerna i fröet framhålls ofta magnesium, kalcium, järn och zink. Av vitaminerna nämns A, B1, B2 och B3. Vissa säger att i samband med vitaminernas och de övriga fetternas upplösning är halten av omega-3 fröets värdefullaste egenskap, i och med att halten är högre än i fisk, andra frön och nötter.[8]
Fröet innehåller även stor halt kolhydrater (cirka 38 procent), varav 30 procent är olösliga och 3 procent är lösliga. 100 gram chiafrön innehåller 520 kcal och rekommenderas därför speciellt till personer som vill bli mer uthålliga, till exempel långtidslöpare.[11]
Eftersom fröna är relativt smaklösa kan man tillsätta dem nästan i vilken mat som helst. Det rekommenderas ofta att tillsätta chiafrön i gröt, yoghurt, fil eller smoothies. Man kan även tillreda pudding eller gelé av chiafrön – eftersom de innehåller rikligt med gelébildande fibrer – genom att blötlägga fröna i vatten, mjölk eller annan vätska.[8][11]
Positiva hälsoeffekter som chiafröna kan bidra till är viktminskning, förminskad fettintagning, balanserad blodsockerhalt, förebyggandet av tarmproblem, tillräcklig Omega-3-upptagning, förhöjd energinivå och minskning av oönskade effekter av åldrandet. Negativa sidoeffekter av chiafrön kan däremot vara farligt lågt blodtryck (speciellt hos äldre människor), förtunnat blod, gas- och uppblåsthetsproblem, allergier och cancer (förhöjd risk för prostatacancer hos män).[12]
Då chiafrön inte funnits så länge på den europeiska marknaden hanterad det som ett nytt livsmedel inom EU, vilket innebär att användningen är reglerad. EU har godkänt användandet av chiafrön i egen form eller som del av annat livsmedel, t.ex bröd, juice, bakverk. Ifall ett företag vill använda chiafrön i en icke-registrerad produkt måste de ansöka om tillstånd. [13] Detta verkar ha missats av vissa aktörer, bland annat uppmärksammades i GP att flera caféer inte kände till regleringen och således sålde den otillåtna produkten chiapudding [14] [15]
Wikimedia Commons har media som rör Salvia hispanica.
Wikispecies har information om Salvia hispanica.
Mexikansk chiasalvia (Salvia hispanica) är en kransblommig växtart som beskrevs av Carl von Linné. Mexikansk chiasalvia ingår i salviasläktet, och familjen kransblommiga växter. Inga underarter finns listade i Catalogue of Life. Växten har lång historia som kulturväxt i Mesoamerika, och dess frön – chiafrön – har i modern tid börjat marknadsföras som ett "superlivsmedel" (superfood) i Europa.
Батьківщина рослини — Центральна та Південна Мексика, а також Гватемала, де вона росте на висотах 1800—2600 м над рівнем моря. На даний час чіа культивується також у багатьох країнах Південної Америки та в Австралії.
Однорічна трав'яниста рослина висотою до 1 м. Листя супротивне 4—8 см довжиною і 3—5 см шириною. Цвіт білий або багровий. Насіння дрібне овальне, діаметром, зазвичай, близько 1 мм. Буває коричневого, сірого, чорного або білого кольору, поверхня вкрита рельєфним рисунком.
Насіння чіа містить 20 % білків, 34 % жирів, 25 % харчових волокон, а також значну кількість антиоксидантів. Особливо багате ліноленовою та іншими ненасиченими жирними кислотами.
Борошно із підсмаженого насіння іде на приготування поживних напоїв. Толокно із нього, змішане з водою й перцем, довго зберігається, дуже поживне і добре втамовує голод. Олія із насіння швидко сохне і використовується для виготовлення фарб.
Останнім часом насіння чіа здобуло популярність серед вегетаріанців США як відмінне джерело рослинного кальцію: 100 г містить 631 мг кальцію, тобто вдвічі більше, ніж склянка молока[1]. Насіння багате й на інші мікроелементи. У 2005 році Європейський союз, де ця рослина відома набагато менше, визнав чіа перспективним видом їжі[2].
Кодекс Мендоса свідчить, що чіа була однією з найважливіших культур ацтеків[3]. Єзуїтські літописці стверджували, що ця рослина займала у їхньому раціоні третє місце після кукурудзи та бобів, випереджуючи амарант.
У своєму фундаментальному творі «Загальна історія справ Нової Іспанії» (1547—77) Бернардіно де Саагун, спираючись на свідчення ацтеків про властивості рослин, навів цінні відомості про чіа (чіен):
Чіен. Вже говорилось про форму її листя, її насінні та різних речах, котрі додають до неї, щоб зробити корисною. Увесь світ знає, як робиться атолле, і що до нього додається смажений маїс. Використовують тільки це її насіння. Воно називається ціен. ЇЇ листя непридатне. І це |насіння під назвою чіен| — смачно… Корінь цієї трави зелений і жовтуватий. Подрібнений з коренем білої верби, що називається кецальуешотль, роблять разом з ним атоле, і він корисний для тих, кто плюється кров'ю і у кого неперервний кашель, що виходить із грудей. Також за допомогою цього лікується старий кашель та такий що триває багато днів. Разом з тим, він хороший для тих, у кого гнійний пронос, Випиваючи його два чи три рази. Чіен сіют. Вона дає урожай кожен рік. Сім'я у незрілої трави молотиться, і добувають сік, витискаючи і випиваючи його натщесерце, очищують груди, а перемішаний з атулем перед їдою, він призводить до того самого |результату|. Сік цього чіана подібний олії льняного насіння в Кастилії, котрим художники надають |картинам| блиск[4]…
Salvia hispanica là một loài thực vật có hoa trong họ Hoa môi, cùng loại với các loại thảo mộc dùng làm gia vị như loại húng quế (basil), bạc hà (mint). Loài này được L. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1753.[2]. Tên thông thường của loài này là chia, có gốc từ tiếng Nahuatl chian, có nghĩa là "chứa dầu". Cây cho loại hạt rất giàu dinh dưỡng và thường được sử dụng trong thực dưỡng. Hạt chia có các đốm màu nâu, xám, đen và trắng.
Hạt chia có nguồn acid béo thiết yếu Omega-3 vượt trội, hàm lượng Natri thấp, hàm lượng protein, chất béo, chất xơ và chất chống oxy hóa cao. Hạt có hàm lượng đạm 19-23%, nguồn vitamin B dồi dào, canxi cao gấp 6 lần sữa, chất xơ cao gấp 1,6 lần lúa mạch, nồng độ lipid trong hạt cũng rất cao.
Hạt chia được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực dưỡng sinh, làm đẹp, giảm cân, chống lão hóa, và điều trị một số chứng bệnh.
Salvia hispanica là một loài thực vật có hoa trong họ Hoa môi, cùng loại với các loại thảo mộc dùng làm gia vị như loại húng quế (basil), bạc hà (mint). Loài này được L. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1753.. Tên thông thường của loài này là chia, có gốc từ tiếng Nahuatl chian, có nghĩa là "chứa dầu". Cây cho loại hạt rất giàu dinh dưỡng và thường được sử dụng trong thực dưỡng. Hạt chia có các đốm màu nâu, xám, đen và trắng.
Семена чиа содержат 20 % белков, 34 % жиров, 25 % пищевых волокон, а также значительное количество антиоксидантов. Особенно богаты линоленовой и другими Омега-3-ненасыщенными жирными кислотами. Семена чиа содержат также витамины: А, С, Е, В1, В2, РР, а также в большом количестве калий, кальций, магний, фосфор, селен и цинк.[1]
Мука из поджаренных семян идёт на приготовление питательных напитков. Толокно из них, смешанное с водой и перцем, долго сохраняется, высокопитательно и хорошо утоляет голод. Масло из семян быстро высыхает и используется для изготовления красок.
В последнее время семена чиа обрели популярность среди вегетарианцев США как отличный источник растительного кальция: в 100 г семян содержится 631 мг кальция, то есть в два раза больше, чем в стакане молока[2]. Зерна могут похвастаться большим процентом клетчатки.[3] Семена богаты и другими микроэлементами. В 2005 году Европейский союз, где это растение известно гораздо меньше, признал чиа перспективным видом пищи[4].
Кодекс Мендоса свидетельствует, что чиа была важнейшей культурой ацтеков[5]. Иезуитские летописцы утверждали, что это растение занимало в их рационе третье место после кукурузы и бобов, опережая амарант.
В своём фундаментальном произведении «Общая история дел Новой Испании» (1547—77) Бернардино де Саагун, опираясь на сведения ацтеков о свойствах растений, привёл ценные сведения о чиа (чиан, чиэн):
Чиэн. Уже говорилось о форме её листьев, её семенах и различных вещах, которые добавляют к ней, дабы сделать полезной. Весь свет знает, как делается атолле, и что к нему добавляется жареный маис. Используют только эти её семена. Они называются чиэн. Её листья непригодны. И эти 
Семена чиа содержат 20 % белков, 34 % жиров, 25 % пищевых волокон, а также значительное количество антиоксидантов. Особенно богаты линоленовой и другими Омега-3-ненасыщенными жирными кислотами. Семена чиа содержат также витамины: А, С, Е, В1, В2, РР, а также в большом количестве калий, кальций, магний, фосфор, селен и цинк.
Мука из поджаренных семян идёт на приготовление питательных напитков. Толокно из них, смешанное с водой и перцем, долго сохраняется, высокопитательно и хорошо утоляет голод. Масло из семян быстро высыхает и используется для изготовления красок.
В последнее время семена чиа обрели популярность среди вегетарианцев США как отличный источник растительного кальция: в 100 г семян содержится 631 мг кальция, то есть в два раза больше, чем в стакане молока. Зерна могут похвастаться большим процентом клетчатки. Семена богаты и другими микроэлементами. В 2005 году Европейский союз, где это растение известно гораздо меньше, признал чиа перспективным видом пищи.
芡歐鼠尾草是唇形科鼠尾草屬的一種一年生草本植物，原產於墨西哥中南部和瓜地馬拉[2]。芡歐鼠尾草可生長至約1.75m，開白色或紫色花朵。芡歐鼠尾草的種子又稱奇亞籽，其外形類似芝麻，富含ω-3脂肪酸，可以食用。由於芡歐鼠尾草的種子不飽和脂肪酸含量很高，因此經常作為減肥美容食品食用。
芡歐鼠尾草是唇形科鼠尾草屬的一種一年生草本植物，原產於墨西哥中南部和瓜地馬拉。芡歐鼠尾草可生長至約1.75m，開白色或紫色花朵。芡歐鼠尾草的種子又稱奇亞籽，其外形類似芝麻，富含ω-3脂肪酸，可以食用。由於芡歐鼠尾草的種子不飽和脂肪酸含量很高，因此經常作為減肥美容食品食用。
.jpg)
チア（学名：Salvia hispanica）はシソ科アキギリ属の一年草で、メキシコ中南部からグアテマラにかけてが原産地である[2]。 16世紀のメンドーサ絵文書には先コロンブス時代のアステカにおいて栽培されていた様子が残されており、トウモロコシと同じくらい重要な食用作物であったと考えられている[3]。 チアの種子（チアシード）は食用になる。
「チア」はナワトル語の「chian（ = 油っぽい）」 に由来する[1]。 メキシコのチアパス州の名はナワトル語ので「チアの水」もしくは「チアの川」という意味になる。この種の他に Salvia columbariae も「チア」として知られている。
チアは一年生の草本植物で、1.75m程の高さまで育ち、葉の大きさは幅3 - 5cm長さ4 - 8cmである。花は紫色もしくは白色で茎の先に房状に咲く。
チアはその種子（チアシード）を穫るために商業的に栽培されている。チアシードは食べることができる。Ω-3脂肪酸を豊富に含み、Α-リノレン酸を含む油脂が25 - 30%程度得られる。
チアの種子は直径1mmほどの楕円形で、茶、灰、黒、白などのまだらな色彩を呈している。種子は親水性で、水につけると多くてその質量の12倍の水分を吸収する。このとき粘液質のゲル状の物質に包まれ、これがチアの入った飲み物に独特の食感を与える。
パラグアイ、ボリビア、アルゼンチン、メキシコ、グアテマラ、アメリカ合衆国南西部などにおいて、すりつぶす、あるいはそのままの形で食用とされてきた[4][5]。現在はヨーロッパをはじめとする世界各地で消費されており、2008年現在、オーストラリアが最大の生産国となっている。「チア」以外にもいくつかの商標で販売されているが、類似種のSalvia columbariaeは商業的に栽培されていない。
アメリカ合衆国では1980年代にチアペット（英語版）によりチアの需要が高まった。これはチアの種子が入ったペーストを動物などの形をした台に塗り、毛のように発芽させて楽しむもので、アメリカ合衆国では年間約50万のChia Petが売られている[6]。
チアの種子（チアシード）
チアの入ったメキシコのaguas frescas
メンドーサ絵文書に描かれたチア [3]
ワニの形をしたChia Pet
チア（学名：Salvia hispanica）はシソ科アキギリ属の一年草で、メキシコ中南部からグアテマラにかけてが原産地である。 16世紀のメンドーサ絵文書には先コロンブス時代のアステカにおいて栽培されていた様子が残されており、トウモロコシと同じくらい重要な食用作物であったと考えられている。 チアの種子（チアシード）は食用になる。
치아(chia, Salvia hispanica)는 멕시코 중남부와 과테말라에 자생하는 박하과에 속하는 현화식물의 종이다.[1] 먹을 수 있는 치아씨를 위해 경작되며 남아메리카, 멕시코 서부, 미국 남서부 지역에서 수세기에 걸쳐 음식으로 흔히 쓰여왔다.[2]
치아는 1.75미터 높이로까지 자라며 잎은 4~8센티미터 길이, 3~5센티미터 너비이다. 꽃은 자주색이나 흰색이다.
'치아'라는 용어는 기름진(oily)을 의미하는 나우아틀어 chian에서 온 것이다.[1]
치아는 상업적으로 씨를 위해 경작된다.
.jpg)
