nomes no trilho de navegação
Multimedia w Wikimedia Commons Cyclura carinata – krytycznie zagrożony wyginięciem gatunek jaszczurki z rodziny legwanowatych.
C. carinata carinata opisany został po raz pierwszy przez amerykańskiego zoologa Richarda Harlana w dziele Fauna Americana w 1825[2]. Nazwa rodzajowa Cyclura pochodzi ze starożytnego języka greckiego. Cyclos (κύκλος) oznacza "okrągły", a ourá (οὐρά) – ogon. Jest to nawiązanie do kolistego w kształcie ogona charakterystycznwgo dla wszystkich przedstawicieli tego rodzaju[3]. Z kolei epitet gatunkowy oznacza "kilowata" i odnosi się do łusek zwierzęcia.
Morfologia i genetyka przemawiają za tym, że najbliższym krewnym opisywanego tu gatunku jest Cyclura ricordi z Haiti[4].
Osiągający 77 cm długości w przypadku dorosłego osobnika, C. carinata jest jednym z najmniejszych gatunków swego rodzaju[5][6].
Jaszczurka ta zwykle jest barwy od brązowoszarej, zwykle z ciemniejszym deseniem. Nie występują duże łuski na górnej powierzchni głowy charakterystyczne dla innych gatunków rodzaju Cyclura. Ma także większe kolce grzbietowe niż inne gatunki legwanów[7].
Jak i inne Cyclura, samce przerastają samice. Ich masa ciała jest około 2 razy większa niż u płci przeciwnej. Dysponują większymi grzebieniami na grzbiecie, a także porami na udach. Otwory te służą do wydzielania feromonów w celu wabienia samic[4][8]. Brak tychże porów u osobników żeńskich to przykład dymorfizmu płciowego[8][9].
Jest to endemit, występuje jedynie na 50–60 spośród ponad 200 wysp wchodzących w skład Turks i Caicos. Jeden podgatunek Cyclura carinata bartschi zamieszkuje Booby Cay[1][10].
Zwierzę to zamieszkuje małe rafy. Redukcja do 5% pierwotnej wielkości spowodowana została wprowadzeniem drapieżników przez człowieka[7][5].
2000 legwanów to jedyne lądowe stworzenia zamieszkujące Little Water Cay[7]. W celach turystycznych zbudowano tam promenadę[4]. Turyści mogą przechadzać się po wyspie w jej obrębie, nie wolno im jednak jej opuszczać[7][4].
Opisywany tu gatunek bytuje w otoczeniu skał i piasku, który jest im potrzebny do budowy gniazda[11][4]. Legwan ten wiedzie dzienny tryb życia. Noce spędza w wykopanych przez siebie norach lub też w naturalnych kryjówkach np. pod lub wśród skał[11].
Podobnie jak spokrewnione z nim gatunki, C. carinata jest głównie roślinożerna. Spożywa liście, owoce i kwiaty ponad 58 gatunków roślin[1]. Bardzo rzadko wzbogaca swą dietę o owady, mięczaki, skorupiaki, pajęczaki, jaszczurki i padlinę[11]. Trzymana w niewoli może być karmiona zarówno pokarmem roślinnym, jak zwierzęcym[11][4].
Z publikacji Gerbera i Iversona wynika, że opisywany tu gad może żyć nawet 20 lat[11].
Samce osiągają dojrzałość płciową w wieku 7 lat. Stają się terytorialne, co ma zapewnić im pożywienie i samice[11]. Te z kolei przejawiają zachowania terytorialne, kiedy bronią swego gniazda przez kilka dni do kilku tygodni po złożeniu jaj[11]. Parzenie się następuje w maju. Składanie jaj ma z kolei miejsce w czerwcu, przy czym w jednym złożeniu jest ich od 2 do 9[11]. Młode wykluwają się we wrześniu po trwającej 90 dni inkubacji[11].
Uznawana za najzdrowszą, populacja rodzaju Cyclura w Indiach Zachodnich, zmniejsza się z powodu niewielkich rozmiarów jej przedstawicieli. Czyni ją to bowiem narażoną na polowania wprowadzonych drapieżników, szczególnie psów i kotów[1][5]. W latach siedemdziesiątych XX wieku populacja licząca 15000 legwanów została kompletnie wyniszczona przez garstkę psów i kotów zawleczonych do Pine Cay przez pracowników hotelowych[5]. Drugorzędnym czynnikiem zmniejszania się liczebności jest też konkurencja ze zwierzętami zarówno domowymi, jak i dzikimi[1][12].
Chociaż Little Water Cay stanowi dom dla ponad 2000 tychże legwanów, zostały one wyniszczone na innych rafach ich dawniejszego zasięgu[7][1]. Little Water Cay ustanowiono rezerwatem, a psy i koty nie są w nim tolerowane. Ma to zapewnić przetrwanie tego krytycznie zagrożonego gatunku[1].
W roku 2000 naukowcy z oddziału Conservation and Research for Endangered Species (CRES) zoo w San Diego pod kierunkiem Dr. Glenn Gerber przemieścili 218 osobników z Big Ambergris i Little Water Cay, gdzie ich populacje były zagrożone, do 4 niezamieszkanych raf[5][13].
Do dnia dzisiejszego współczynnik przeżycia wyniósł 98%. Zwierzęta zaadaptowały się do nowych warunków, a nawet z sukcesem rozmnażały w następnym sezonie rozrodczym[5][13]. Roczne jaszczurki pochodzące od osobników przeniesionych od 2002 znacznie przerosły na 400% swych odpowiedników z pierwotnej rafy, z której pochodzili ich rodzice[5][13].
Prawna ochrona tego gatunku legwanów została zaplanowana przez rząd Turks i Caicos w 2003[5]. Poza tym the National Trust for the Turks and Caicos Islands posiada radę zajmującą się Little Water Cay w celu uniknięcia złego zarządzania. Dzięki temu zainicjowano program usunięcia dzikich kotów z Pine Cay i Water Cay[1].
Cyclura carinata – krytycznie zagrożony wyginięciem gatunek jaszczurki z rodziny legwanowatych.
