nomes no trilho de navegação
Urnička pohárová (Urnula craterium (Schwein.) Fr. 1851) je velmi vzácná jarní vřeckovýtrusá houba z čeledi masečníkovitých. Roste v teplých oblastech na zbytcích dřeva pod listnatými stromy.
Plodnice má zprvu tvar urny s menším zoubkovaným otvorem. V dospělosti bývá číškovitá s potrhaným okrajem. Dosahuje 15-30 (60) milimetrů na výšku a 15-35 milimetrů v průměru. Vnitřní strana plodnice s hymeniem je sytě černá, vnější sterilní povrch má šedohnědé, šedofialové nebo tmavohnědé zbarvení. Povrch je rozpraskaný a plstnatý. Stopka (třeň) je 10-30 milimetrů dlouhý a 5-15 milimetrů silný, černý nebo šedočerný, podélně vrásčitý. Dužnina je zhruba 1 milimetr silná.[7]
Výtrusný prach má bílou barvu. Výtrusy dosahují 25-35 × 12-14 μm, jsou bezbarvé, hladké a elipsovité.[7]
Roste pod listnatými stromy, nejčastěji v porostech s vyšším zastoupením lísky, jasanu, jilmu[2], případně habru.[4] Existuje i nález z porostu jeřábu ptačího.[5] Jako saprotrof vyrůstá z tlejících kořenů, větví a zbytků dřeva.[2] Vyskytuje se v teplých oblastech s alkalickým podložím. Fruktifikuje od února do dubna.[2]
Z území České republiky byly publikovány nálezy mimo jiné z oblasti následujících chráněných území (na řadě těchto lokalit však nebyla přes 50 let nalezena):
Urnička pohárová je vedená v Červeném seznamu (2006) jako kriticky ohrožený druh (CR).[11] Figuruje v seznamu silně ohrožených druhů navržených k zákonné ochraně.[13] Především na Moravě došlo k výraznému ústupu tohoto druhu.[11] O nálezech je vhodné informovat nejbližší mykologické pracoviště.
Obrázky, zvuky či videa k tématu urnička pohárová ve Wikimedia Commons
Urnička pohárová (Urnula craterium (Schwein.) Fr. 1851) je velmi vzácná jarní vřeckovýtrusá houba z čeledi masečníkovitých. Roste v teplých oblastech na zbytcích dřeva pod listnatými stromy.
Der Schwarze Kelchpilz (Urnula craterium) ist eine seltene Pilzart aus der Familie der Gallertkugelverwandten (Sarcosomataceae).
Der Schwarze Kelchpilz bildet erst runde, bald pokalförmige Fruchtkörper mit gekerbten Rändern. Sie sind 4–8 cm breit und besitzen einen 3–7 cm langen Stiel. Die feinfilzige Außenseite ist schwarzgrau, die innen liegende Fruchtschicht schwarz gefärbt.[1]
Die zylindrischen Schläuche werden bis zu 600 Mikrometer lang und 15–17 μm breit. Darin reifen jeweils 8 Sporen heran.[2] Die schmal-elliptischen, farblosen und glattwandigen Sporen messen 25–35 × 13–14 µm.[1] Die ebenso farblosen Paraphysen haben eine fadenförmige Gestalt und sind an der Spitze verzweigt.[3]
Der ähnliche Winter-Kelchpilz (Urnula hiemalis) besitzt keinen richtigen Stiel, sondern wächst trichterartig und hat kleinere Sporen. Die Sporen- und Fruchtkörper entwickeln sich sehr langsam im Winter und zeitigen Frühjahr. Die Art ist selten.[4]
Der Schwarze Kelchpilz wächst auf am Erdboden liegenden Laubholzästen in Bachschluchten und Auwäldern.[1] Er steht im Verdacht, durch seine Nebenfruchtform (Conoplea globosa) Krebs an Eichen auszulösen.[4]
Der Schwarze Kelchpilz erscheint in milden Wintern und im Frühjahr.[1]
Der Schwarze Kelchpilz ist vor allem aus Skandinavien aber auch aus Nordamerika und Japan bekannt.[5] Er kommt in Deutschland sehr zerstreut vor.[1] In Österreich sind Funde aus Niederösterreich und Burgenland gemeldet.[6] Die Rote Liste der Großpilze Deutschlands listet die Art als vom Aussterben bedroht (Gefährdungskategorie 1).[7]
Der Schwarze Kelchpilz produziert in Kultur bioaktive Substanzen, die das Wachstum pathogener Pilze wie den Espen-Feuerschwamm (Phellinus tremulae) hemmen.[8]
Der Schwarze Kelchpilz wurde 1822 von Lewis David von Schweinitz als Peziza craterium erstbeschrieben.[9] Elias Magnus Fries stellte ihn dann 1851 als Typusart in die zwei Jahre zuvor aufgestellte Gattung Urnula.[10]
Der Schwarze Kelchpilz (Urnula craterium) ist eine seltene Pilzart aus der Familie der Gallertkugelverwandten (Sarcosomataceae).
Urnula craterium is a species of cup fungus in the family Sarcosomataceae. It is parasitic on oak and various other hardwood species; it is also saprobic, as the fruit bodies develop on dead wood after it has fallen to the ground. Appearing in early spring, its distinctive goblet-shaped and dark-colored fruit bodies have earned it the common names devil's urn and the gray urn. The distribution of U. craterium includes eastern North America, Europe, and Asia. It produces bioactive compounds that can inhibit the growth of other fungi. The asexual (imperfect), or conidial stage of U. craterium is a plant pathogen known as Conoplea globosa, which causes a canker disease of oak and several other hardwood tree species.
Urnula craterium was first described in 1822 by American botanist Lewis David de Schweinitz as Peziza craterium, based on a specimen found in North Carolina.[2] The species first appeared in the scientific literature under its current name when Elias Magnus Fries described the new genus Urnula in 1849, and set Peziza craterium as the type species.[3] In 1896, German mycologist Heinrich Rehm removed the species from Urnula – transferring it to the genus Geopyxis – and replaced the type species with Urnula terrestris, a peripherally related species. This restructuring resulted in a taxomically untenable situation in which the genus Urnula consisted of a single species with ambiguous resemblance to the original species (described by Fries) upon which the genus was based. According to Elsie Kupfer, who had written Rehm to clarify the rationale for his decision:
Urnula craterium was placed with its related species under Geopyxis, because Geopyxis was established by Persoon before Urnula by Fries; and that in order to retain the genus Urnula, under which Saccardo had placed Podophacidium terrestre of Niessl, he (Rehm) restricted the genus to this latter fungus.[4]
As Kupfer explains, Rehm did not justify why he believed Urnula craterium should be allied to Geopyxis, or why Podophacidium terrestre should be considered an Urnula. Kupfer's macro- and microscopic analysis of tissues from these and related genera clearly showed the inconsistency in Rehm's taxonomical choices, and that Urnula craterium represented an entirely different genus not related to Geopyxis; Fries's naming was restored.[4]
The genus name means "little urn"; the specific epithet is derived from the Latin cratera, referring to a type of bowl used in antiquity to mix wine with water.[5] It is commonly known as the devil's urn[6] and the gray urn.[7]
The fruit bodies begin from dense, black mycelium on the surface of oak branches in contact with the ground. Starting out as rolls of cylindrical tissue 1 or more centimeters long and 3–4 mm wide, they expand slowly over the winter, and grow rapidly in the spring when the weather becomes warmer.[8]
The goblet-shaped fruit body (technically an ascocarp) is 3–4 cm (1.2–1.6 in) in diameter and 4–6 cm (1.6–2.4 in) deep; initially it is closed, but opens as it matures, leaving a ragged or smooth inrolled margin around a round opening.[9] The flesh of the ascocarp walls is tough and initially gelatinous, later becoming leathery.[10] The exterior of the ascocarp is brownish black to black, with a velvety surface, while the interior spore-bearing surface, the hymenium, is brownish black in color, usually somewhat paler than the outside. The outer surface may be partially covered with small flakelike patches of tissue.[11] When viewed with a magnifying glass, the "hairs" (fungal hyphae) making up the outer velvety surface are variable in length, and are thick-walled, blunt, and appear to wind from side to side (flexuous).[9] The ascocarp is connected to a stalk that is typically 3–4 cm (1.2–1.6 in) long by 0.4–0.8 cm (0.2–0.3 in) thick,[8] with black mycelia at its base.
The spores are ellipsoid or sausage-shaped (allantoid), smooth, and thin-walled. They are non-amyloid (not taking up iodine stain), and hyaline (translucent), with dimensions of 22–37 by 10–15 μm.[11] The spore-bearing cells, the asci are eight-spored, cylindrical, and measure 600 by 15–17 μm.[9] They are operculate, analogous to having a flip-top lid mechanism to release the spores. Interspersed among the asci are thin, filamentous, branched paraphyses that extend beyond the tops of the asci.[8]
Viewed with a microscope, the wall of the apothecium is made of three tissue layers of roughly equal thickness. The first layer of tissue is black, leathery and compact, and covered with a fine layer of brownish-black hairs (a tomentum); the second layer consists of loosely interlaced brown hyphae suspended in a gelatinous matrix. The third layer is the fertile, spore-bearing surface, the brownish-black hymenium.[8]
The life cycle of Urnula craterium allows for both an imperfect (making asexual spores, or conidia) or perfect (making sexual spores) form; as has often happened in fungal taxonomy, the imperfect form was given a different name, because the relationship between the perfect and imperfect forms of the same species was not then known. The imperfect stage of Urnula craterium is the plant pathogenic species Conoplea globosa, known to cause a canker disease (Strumella canker) of oak and several other hardwoods.[12][13]
This species is often listed in field guides as inedible,[14][15] or not recommended for consumption due to its tough texture.[11] Michael Kuo, in his 2007 book on edible mushrooms, lists the taste as "mediocre", and comments "the devil's urn is not as bad as I thought it was going to be. It's not good, mind you, but it would be possible to eat it with a forced smile if your Aunt Wanda served it to you."[16]
The cup fungus Plectania melastoma is also black, but it is smaller and the cup not as deep.[17]
The spores of U. craterium have a rapid and high percentage of germination. Germination requires only 1.5 hours, a relatively short time compared to another inoperculate species in the same family, Sarcoscypha coccinea, which requires 48 hours.[18] Furthermore, germination is possible under a wide temperature range, from 5 °C (41 °F) to 35 °C (95 °F), and wide soil pH range; the quality and quantity of light does not affect germination, although prolonged exposure to light does reduce germination efficiency.[18]
Urnula craterium grows singly or clustered together, usually attached to sticks and branches (especially oak) that are partially buried in the ground.[8] The teleomorph state is saprobic, and decomposes hardwood;[16] the anamorph state is parasitic, and causes a canker of various hardwoods, including oaks, hickories, basswood and beech.[7] It is often found in deciduous forests, although it is sometimes inconspicuous due to its dark color, and because it may be partially covered with leaf litter. One of the first fleshy fungi to appear from March to May, U. craterium has been dubbed a "harbinger of spring",[15][19] and is sometimes encountered under melting snow.[15]
The distribution of U. craterium includes eastern North America,[7] Europe (including the Czech Republic,[20] Finland,[21] Spain,[22]) Japan,[23] and China.[24] It is red-listed as critically endangered in the Czech Republic.[20]
Urnula craterium, when grown in liquid culture, produces bioactive chemicals that inhibit the growth of other fungi that are pathogenic to aspen; specifically, these chemical are antagonistic to aspen blue-stain fungi Ophiostoma crassivaginatum and O. piliferum, as well as the wood-decay fungus Phellinus tremulae.[25] Chemicals produced by U. craterium include pestalotin, 5,6-dehydropestalotin, 4-methoxy-3,5-dimethyl-pyran-2-one, and (4S)-3,4-dihydro-4,8-dihydroxy-1(2H)-napthalenone. However, none of these isolated compounds inhibits the aspen pathogens in vitro, suggesting the true nature of the antifungal mechanism in the devil's urn has not yet been resolved.[26]
Urnula craterium is a species of cup fungus in the family Sarcosomataceae. It is parasitic on oak and various other hardwood species; it is also saprobic, as the fruit bodies develop on dead wood after it has fallen to the ground. Appearing in early spring, its distinctive goblet-shaped and dark-colored fruit bodies have earned it the common names devil's urn and the gray urn. The distribution of U. craterium includes eastern North America, Europe, and Asia. It produces bioactive compounds that can inhibit the growth of other fungi. The asexual (imperfect), or conidial stage of U. craterium is a plant pathogen known as Conoplea globosa, which causes a canker disease of oak and several other hardwood tree species.
Urnula craterium
L'urnule cratériforme (Urnula craterium) est un champignon ascomycète du genre Urnula et de la famille des Sarcosomataceae.
Binomas Urnula crateriumKrateriškasis taurūnis (lot. Urnula craterium) – taukinių šeimai, priklausantis nevalgomas grybas. Lietuvoje retas, todėl yra saugotinas. Ši grybų rūšis nuo 2000 metų įrašyta į Lietuvos raudonąją knygą. Lietuvoje žinoma apie 10 šio grybo radaviečių Alytaus, Jurbarko, Molėtų, Trakų ir Vilniaus rajonuose. Pagrindinės grėsmės šiai grybų rūšiai – lapuočių medžių kirtimas, negyvos medienos šalinimas ir miško paklotės ardymas.
Vaisiakūniai 2–6 cm aukščio ir 1–4 cm skersmens, iš pradžių būna uždari, rutuliški, vėliau – viršūnei prasivėrus, tampa gilios taurės, piltuvėlio ar rago formos, kraštai sutrūkinėję, mėsingi, vėliau – odiškos konsistencijos, paviršius veltiniuotas, juodai rudas, juosvas. Kotas iki 4 cm ilgio ir 1 cm storio, tuščiaviduris, platėjantis viršūnės link, kepurėlės spalvos. Sporos didelės, 27–35x11–14 μm.
Vaisiakūniai yra vienmečiai, formuojasi ankstyvą pavasarį. Šie grybai auga pavieniui arba grupėmis ant dirvožemyje ir jo paviršiuje trūnijančių lapuočių (dažniausiai lazdynų) šakų.
_Fries_144031.jpg)
_Fries_204964.jpg)
_Fries_206313.jpg)
Krateriškasis taurūnis (lot. Urnula craterium) – taukinių šeimai, priklausantis nevalgomas grybas. Lietuvoje retas, todėl yra saugotinas. Ši grybų rūšis nuo 2000 metų įrašyta į Lietuvos raudonąją knygą. Lietuvoje žinoma apie 10 šio grybo radaviečių Alytaus, Jurbarko, Molėtų, Trakų ir Vilniaus rajonuose. Pagrindinės grėsmės šiai grybų rūšiai – lapuočių medžių kirtimas, negyvos medienos šalinimas ir miško paklotės ardymas.
Fin a 5 cm ëd diàmetr. Copa sarà peui a së slarga, brun nèira, con ël bòrd tajà a stèila. Antern da gris a scajos. Gamba slongà.
A chërs da l'invern a la prima, dzora al bòsch.
A venta mai mangé un bolè trovà se un a l'é nen un bon conossidor dij bolè!
Sensa anteresse alimentar.
Fin a 5 cm ëd diàmetr. Copa sarà peui a së slarga, brun nèira, con ël bòrd tajà a stèila. Antern da gris a scajos. Gamba slongà.
AmbientA chërs da l'invern a la prima, dzora al bòsch.
Comestibilità A venta mai mangé un bolè trovà se un a l'é nen un bon conossidor dij bolè!
Sensa anteresse alimentar.
Urnula craterium (Schwein.) Fr. – gatunek grzybów z rodziny Sarcosomataceae[2]. Jest pasożytem dębów i innych gatunków drzew powodując zgorzel (antraknozę), jest też saprotroficzny – owocniki pojawiają się na przewróconych pniach. Charakterystyczne, czarnej barwy, kielichowate owocniki pojawiają się wczesną wiosną. Angielskie nazwy tego grzyba to „devil′s urn” i „gray urn”. Łacińska nazwa rodzaju pochodzi od krateru, naczynia służącego w starożytnej Grecji do mieszania wina z wodą.
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Sarcosomataceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[2].
Gatunek został po raz pierwszy opisany w 1822 r. z Karoliny Północnej jako Peziza craterium przez Lewisa Davida de Schweinitza[3]. Po raz pierwszy w literaturze pod obecną nazwą pojawił się w 1849 r. gdy mikolog Elias Fries utworzył rodzaj Urnula, ustanawiając opisany przez de Schweinitza gatunek Peziza craterium jako gatunek typowy nowego rodzaju[4]. W 1896 r. Heinrich Rehm przemianował gatunek z powrotem na Peziza craterium i zastąpił typ Urnula terrestris gatunkiem nie spokrewnionym z poprzednim. Doprowadziło to do sytuacji, w której do rodzaju Urnula zaliczono jeden gatunek, nie zbliżony do oryginalnie opisanego przez Friesa. Elsie Kupfer napisała do Rehma, prosząc go o wyjaśnienie jego decyzji; ten odpowiedział, że[5]:
Kupfer uznała, że Rehm nie wyjaśnił, dlaczego jego zdaniem Urnula craterium należy do gatunków pokrewnych rodzajowi Geopyxis ani powodu, dla którego Podophacidium terrestre powinien być uważany za należący do rodzaju Urnula. W makro-i mikroskopowej analizie tkanek tych rodzajów wykazała niespójność podziału Rehma i przywróciła nomenklaturę Friesa[5].
Nazwa rodzajowa oznacza "małą urnę". Epitet gatunkowy pochodzi od łacińskiego słowa cratera, odnoszącego się do krateru, naczynia służącego w starożytnej Grecji do mieszania wina z wodą[6]. Angielskie nazwy tego grzyba to devil′s urn[7] (diabelska urna) i gray urn[8] (szara urna).
Kielichowaty owocnik (askokarp) tego gatunku ma od 3 do 4 cm średnicy i głębokość od 4 do 6 cm. Początkowo jest zamknięty, w miarę dojrzewania otwiera się, wskutek czego powstaje okrągły otwór otoczony obszarpanymi lub gładkimi, podwiniętymi do środka krawędziami[10]. Miąższ ścian owocnika jest twardy i początkowo galaretowaty, z czasem staje się coraz bardziej skórzasty[11]. Owocnik na zewnątrz jest brązowawoczarny do czarnego, o aksamitnej powierzchni, natomiast jego wewnętrzna warstwa zarodnikonośna (hymenium) jest zazwyczaj jaśniejsza. Zewnętrzna powierzchnia może być pokryta drobnymi płatami tkanki[12]. Obserwowane przez szkło powiększające, "włoski" (strzępki) tworzące zewnętrzną, aksamitną powierzchnię, mają zmienną długość, są grubościenne, tępe i wyglądają, jak gdyby falowały[10]. Kielichowaty owocnik jest osadzony na trzonie, o wysokości zazwyczaj 3 do 4 cm, z czarną grzybnią u nasady.
Askospory są elipsoidalne lub kiełbaskowate, gładkie, cienkościenne, pozbawione ziaren amyloidu (nie reagują na odczynnik Melzera), są szkliste (przeświecające), o wymiarach 22-37 na 10-15 µm[12]. Worki mieszczą 8 zarodników, są cylindryczne, o wymiarach 600 na 15-17 µm[10]. Mają wieczko, zaangażowane w mechanizm uwalniania zarodników. Worki porozdzielane są cienkimi, nitkowatymi, rozgałęzionymi wstawkami (parafizami)[13].
Cykl życia Urnula craterium obejmuje zarówno formy niedoskonałe (tworzące zarodniki konidialne), jak i doskonałe (tworzące zarodniki płciowe). Jak to bywa w taksonomii grzybów, grzybowi w formie niedoskonałej nadano inną nazwę gatunkową, ponieważ związek pomiędzy doskonałą i niedoskonałą postacią tego taksonu nie był jeszcze znany. Stadium niedoskonałe nazwano Conoplea globosa (Schw.) Hughes. Jest to patogen dębów i gatunków z kilku innych rodzajów drzew[14][15].
Zarodniki U. craterium cechuje szybkie i wysokoprocentowe kiełkowanie. Kiełkowanie trwa zaledwie 1,5 godziny – stosunkowo krótko w porównaniu do innego gatunku z tej samej rodziny – czarki szkarłatnej (Sarcoscypha coccinea), u której ten proces trwa 48 godzin[16]. Ponadto kiełkowanie jest możliwe w szerokim zakresie temperatur, od 5 °C do 35 °C i w szerokim zakresie pH gleby. Jakość i ilość światła nie ma wpływu na kiełkowanie, choć długotrwałe narażenie na bezpośrednie światło zmniejsza jego wydajność[16].
Gatunek notowany jest ze wschodniej części Ameryki Północnej[8], Europy (w Czechach[17], Finlandii[18] i Hiszpanii[19]), Japonii[20] i Chin[21]. Umieszczono go w czerwonej księdze Czech jako krytycznie zagrożony (CE)[17] i w czerwonej księdze Polski jako rzadki (R)[22].
Owocniki U. craterium rosną pojedynczo lub w grupkach, najczęściej przytwierdzone do opadłych i częściowo przykrytych ziemią gałęzi drzew, głównie dębów. W stadium doskonałym jest saprotrofem, rozkładającym drewno[23]; w stadium niedoskonałym jest pasożytem powodującym zgorzel drewna różnych gatunków drzew, w tym dębów, orzeszników, lip i buków. Jest dość często znajdowany w lasach liściastych i mieszanych, chociaż często przeoczany ze względu na ciemną barwę i częściowe przykrycie owocników ściółką. Jako jeden z pierwszych grzybów owocnikowych pojawiających się od marca do maja U. craterium bywa określany "zwiastunem wiosny"[24][25] i można go czasem spotkać pod topniejącym śniegiem[24].
Gatunek zwykle oznaczany jest w przewodnikach terenowych jako niejadalny[26][24] lub jako niezalecany do spożycia ze względu na twardą konsystencję owocników[12]. Michael Kuo w swojej książce o jadalnych grzybach z 2007 opisuje smak tego grzyba jako "przeciętny" i komentuje: "Urnula craterium nie jest taki zły, jak myślałem, że będzie. Możliwe jest jego jedzenie z wymuszonym uśmiechem, jeśli ciocia Wanda Ci go zaserwuje"[23].
U. craterium hodowany na płynnych podłożach wytwarza bioaktywne substancje chemiczne, hamujące wzrost innych grzybów patogennych względem osik: niszczących liście gatunków Ophiostoma crassivaginatum i O. piliferum, jak również Phellinus tremulae powodującego rozkład drewna[27]. Wykazano, że produkuje takie związki jak pestalotyna, 5,6-dehydropestalotyna, 4-metoksy-3,5-dimetylo-2H-piran-2-on i (4S)-3,4-dihydro-4,8-dihydroksy-1(2H)-naftalenon. Żaden z tych związków po wyizolowaniu nie hamował jednak wymienionych patogenów in vitro, co oznacza, że badania te nie wyjaśniły natury mechanizmu przeciwgrzybicznego u U. craterium[28].
Owocnik grzyba Plectania melastoma jest także czarny, ale mniejszy, a jego owocnik nie jest tak mocno wgłębiony[29].
Urnula craterium (Schwein.) Fr. – gatunek grzybów z rodziny Sarcosomataceae. Jest pasożytem dębów i innych gatunków drzew powodując zgorzel (antraknozę), jest też saprotroficzny – owocniki pojawiają się na przewróconych pniach. Charakterystyczne, czarnej barwy, kielichowate owocniki pojawiają się wczesną wiosną. Angielskie nazwy tego grzyba to „devil′s urn” i „gray urn”. Łacińska nazwa rodzaju pochodzi od krateru, naczynia służącego w starożytnej Grecji do mieszania wina z wodą.
Den mykologiska karaktären hos rökpipsvamp:
hymenium:
slät
hatt:
ingen
skivtyp:
ingen
ätlighet:
oätlig
fot:
bar
ekologi:
parasit
Rökpipsvamp (Urnula craterium) är en sporsäcksvamp som hör till familjen Sarcosomataceae. Svampen har fått sitt svenska trivialnamn av att den ofta växer på nedfallna, döda trädgrenar och att en gren med den pokalformade svampen på ansetts likna en tobakspipa.
Fruktkroppen uppträder under våren. Först är den skaftad, päronformad och sluten, men när den når mognad spricker den upp i toppen och blir pokalformad. På utsidan är den gråsvart och täckt av ett fint ludd och på insidan är den svartbrunaktig. I Sverige är den främst knuten till hassel. I andra delar av utbredningsområdet förekommer den även på andra lövträd i eksläktet och även på avenbok. Svampen är inte ätlig.
I Europa är rökpipsvampen sällsynt och i Sverige är den rödlistad som starkt hotad.
Wikimedia Commons har media som rör rökpipsvamp.
Rökpipsvamp (Urnula craterium) är en sporsäcksvamp som hör till familjen Sarcosomataceae. Svampen har fått sitt svenska trivialnamn av att den ofta växer på nedfallna, döda trädgrenar och att en gren med den pokalformade svampen på ansetts likna en tobakspipa.
Fruktkroppen uppträder under våren. Först är den skaftad, päronformad och sluten, men när den når mognad spricker den upp i toppen och blir pokalformad. På utsidan är den gråsvart och täckt av ett fint ludd och på insidan är den svartbrunaktig. I Sverige är den främst knuten till hassel. I andra delar av utbredningsområdet förekommer den även på andra lövträd i eksläktet och även på avenbok. Svampen är inte ätlig.
I Europa är rökpipsvampen sällsynt och i Sverige är den rödlistad som starkt hotad.
Плодове тіло діаметром 2-6 см та глибиною 4-6 см, спочатку закрите, у формі ємності (бокалу), яке з віком розкривається. Ззовні матове, чорно-сіре, всередині гладке чорне. М'якоть щільна, суха, майже без запаху. Псевдоніжка висотою 3-4 см завдовжки, товщина 0,4-0,8 см. Споровий порошок білий. Спори розмірами 22-37 на 10-15 мкм.
Гриб поширений по всій території України. Росте групами і поодинці, в листяних (переважно з дубом) та змішаних лісах в ґрунті з опалим листям та гнилою деревиною. Плодові тіла утворює навесні в квітні-травні.
Неїстівний гриб. Твердий, сухий і без запаху, має неприємний смак.
Urnula craterium (Schwein.) Fr., 1851
АнаморфаУ́рнула бока́льчатая, или широкобокалови́дная (лат. Úrnula cratérium) — вид грибов, входящий в род Урнула (Urnula) семейства Саркосомовые (Sarcosomataceae). Типовой вид рода.
Плодовые тела — сначала булавовидные и закрытые, затем раскрывающиеся в глубокочашевидные апотеции на длинной ложной ножке, 4,5—10,5 см высотой и 2—7 см в диаметре, с возрастом укорачивающиеся и расширяющиеся. Край апотеция часто изорванный или звездчатый. Внутренняя спороносная поверхность — гименофор — гладкая, чёрная до коричнево-чёрной; внешняя стерильная поверхность бархатисто-ворсистая, чёрно-коричневая или чёрно-серая.
Споры в массе белого цвета. Аски цилиндрической формы, 200—600×12—17 мкм, содержат 8 спор, каждая из которых одноклеточная, широкоэллиптической формы, с гладкими стенками, 25—35×12—14 мкм. Парафизы нитевидные, с булавовидно утолщённым концом, бледно-коричневые.
Пищевого значения не имеет, считается несъедобным грибом. Обладает неприятным вкусом, однако токсичных веществ не содержит.
Сапротроф, произрастает на гниющей древесине, часто зарытой, из-за чего основание ножки нередко также погружено в землю. Плодовые тела появляются ранней весной, группами.
Урнула бокальчатая широко распространена в Евразии и Северной Америке. Во многих странах Европы редка, внесена в Красные книги.
У́рнула бока́льчатая, или широкобокалови́дная (лат. Úrnula cratérium) — вид грибов, входящий в род Урнула (Urnula) семейства Саркосомовые (Sarcosomataceae). Типовой вид рода.
_Fries_204964.jpg)
_Fries_206313.jpg)
_Fries_204964.jpg)
