Hedera

Adafal neɣ Tasuflalt (Assaɣ ussnan: Hedera) d tawsit n yimɣan izagiren (n lexla) neɣ yettwaẓẓun i wedlag, Dɣa talmest yettwassnen yakk tga d adafal imcebbeb

Aglam

Tilmas tigejdanin

Tilmas tigejdanin gant d:

• Adafal imcebbeb — (Hedera helix L)
• Adafal n iknaren — (Hedera canariensis)

Asexdem d iseqdac

Tiwlafin n telmas

Tilmas

Hedera helix - Adafal^[1]

Hedera helix - Adafal

Ismawen

• Isem-is s latinit: Hedera
• Isem-is s tefransist: Lierre grimpant
• Ismawen-is nniḍen s teqbaylit:Tasuflat^[2][3]
• Ismawen-is nniḍen s tmaziɣt:

Isseqdac

Tiwelhiwin

Blušć^[1][2] (Hedera) jo rod ze swójźby aralijowych rostlinow (Araliaceae). W srjejźnej Europje nejwěcej znata družyna jo wšedny blušć (Hedera helix).

Družyny

Eksistěrujo něźi šesć až źaseś (až 15) blušćowych družynow (Hedera); z wótstawkom nejwěcej rozdźělna družyny w Europje je wšedny blušć (Hedera helix). How jo lisćina:

• Hedera algeriensis, z dłujkowjacorneje Afriki.
• Hedera azorica, z Acorow.
• Hedera canariensis, z Kanariskich kupow.
• Hedera colchica, z rozšyrjenim mjaz Carnym mórjom a Kaspiskim mórjom, a z Kawkaza, Syriskeje a Cyperna.
• Hedera helix (Wšedny blušć, z wjelikim rozšyrjenim w Europje.
• Hedera hibernica, na Atlantiskich pśibrjogach.
• Hedera maderensis, na Madeira.
• Hedera nepalensis K.Koch, ze ceły krajiny Himalaje we wusokosćach až do 2300 m, Chinska a Taiwan.
• Hedera pastuchovii, we wjelgin małkich arealach w pódwjacornem Kawkazu a w Iranje. Toś ta družyna jo akle wót něźi 1930 znata.
• Hedera rhombea (Miquel) Bean, z Japańskeje z Riukiu-kupami a w Koreji a Taiwanje.

Rozdźělenje wót Hedera canariensis do styri družynow: H. canariensis, H. algeriensis, H. azorica a H. maderensis jo wobzwadne.

Nožki

1. ↑ ^{1,0 1,1} Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 76
2. ↑ ^{2,0 2,1} W internetowem słowniku: Efeu

Efeuplaanten (Hedera) san 10 bit 15 plaantenslacher faan det famile Araliaceae. Uun Madeleuroopa käänt am fööraal di slach Hedera helix.

Slacher

• Hedera algeriensis Hibberd, uun Nuurdwaast-Afrikoo
• Hedera azorica Carrière, üüb a Azoren
• Hedera canariensis Willd., üüb a Kanaaren
• Hedera colchica (K. Koch) K. Koch, uun a Kaukasus, uun Syrien an Zypern
• Hedera helix L. (gewöönelk efeu), uun Euroopa
• Hedera hibernica (G. Kirchn.) Carrière, bi a Atlantik
• Hedera maderensis K. Koch ex A. Rutherf., üüb Madeira
• Hedera nepalensis K. Koch, uun't Himalaya bit tu en hööchde faan 2300 m, uun Sjiina an Taiwan
• Hedera pastuchovii Woronow, uun Iraan
• Hedera rhombea (Miquel) Bean, uun Japan, Korea an Taiwan

Lo genre Hedera de la familha de las Araliaceae compren d'espècias nombrosas de lianas, que l'èdra (var. gèira) comuna (Hedera helix).

L' Hedera helix (chiamata "èdira" 'n Sicilia) è na chianta, dâ famigghia di l'Araliacei, semprivirdi e arrampicanti cumuni ntê vòschira e ntê prati ma macari cultivata a scopu urnamintali. Ci havi rami viggitativi e ràdichi c'adirìscinu a sustegni comu rocci, àrvuli, ecc.

Hedero

Hedero esas arbusto konsakrita da l'Antiqui a Bako, planto klimera qua ligas su per radiketi acesora a arbori, a muri, quin lu kovras per sua foliaro briloza e sempre verda.

She lus bun-chooish y duillag shoh. My ta sym ayd ayns keeall elley yn 'ockle shoh, lhaih hibbin.

She lossreeyn 'uyghagh 'sy ghenus Hedera ee hibbin, as ish raisey harrish y thalloo ny croghey er biljyn as boallaghyn. T'ad roshtyn 25-30m er eaghtyr cooie. T'ad cur magh blaaghyn buighey-ghlassey anmagh 'syn 'ouyr , as t'adsyn nyn mee scanshoil da shellanyn as shey-chassee elley. She birrishyn beggey dooey y mess oc, as ga dy vel ad nieunagh da deiney, t'ad nyn mee scanshoil da ein. Ta'n rass goll er skeaylley liorish ein.

Nieu

Ta saponin tree-terpeneagh as falcarinol ayns hibbin. Foddee falcarinol dooishtey freggyrt allerjagh.

Jeeyl

Foddee hibbin jeeylley boallaghyn cloaie as fuyghagh, er y fa dy vel ny fraueyn thiolley stiagh ayndaue lesh croghey orroo. Foddee shen jannoo scoltyn beagh so-lhottey da emshir as, ayns fuygh, aase fungyssyn vees loauaghey eh.

Pêçek navên riwekên ku xwe li deran werdidin û dipiçikin. Ji bo ewê pê ra dibêjin pêçek, ya ku li deran dipiçike. Qolên pêçekê pir dirêj dibin dikanin dîwarên malekê bi temam bigirin. Bi zanistî 15 cureyên xwe hene. Hin cureyên xwe yên bi girnişên wek diranan in. Xwe bi wan diraninan xwe bi dîwaran digirin. Hin cureyên xwe yên bê girniş in û xwe li dar û beran weridin.

Seinik (latin.: Hedera) om äivoččiden ujelijoiden penzhiden heim. Mülütadas Aralijižed-sugukundha. Heim kogoneb 16 erikospäi.

Leviganduz

Heimon kazmused oma levitadud Pohjoižen mapoliškon maiš hobedanke klimatanke, invazivine heim Pohjoižamerikas i Avstralijas. Seinik navedib pimitandad i venoid lämuzid. Voib sadas 30 m korktust maspäi.

Kazmuz om tetab Evropas amuižespäi, lugetihe Vakhan kazmuseks i panihe päl vencan sijas, ihastusen i armastusen emblem grekalaižil. Ottas unotest seinikan lehtesišpäi zelläks.

Ümbrikirjutand

Kazmuz ujeleb i tartub ližajuril seinihe, puiden tüvihe da toižihe alusihe. Lehtesed oma varmdad, kahten sugun: änikoičijoil barboil — pit'kahkod kogonaižed vihandvauvhad, toižil barboil lehtesed oma muzavihandad saumoikahad labasižed.

Penehkod pakuižvihandad änikod kazdas kändasikš vai tophikš barban agjas sügüzel, om viž pölükäd änikos. Plod om must vihandanke, muzapururine vai harvoin pakuižen polhe marj 5..10 mm diametras, üks'..viž sement. Plodud oleldas küpsad keväden augotišele, lindud södas niid.

Heimon erikod

• Hedera algeriensis
• Hedera azorica
• Hedera canariensis — Kanarine seinik
• Hedera caucasigena
• Hedera colchica — Kolhidine seinik
• Hedera cypria
• Hedera helix — Järgeline seinik, heimon tipine erik, äi toižendoid
• Hedera hibernica
• Hedera iberica
• Hedera maderensis
• Hedera maroccana
• Hedera nepalensis
• Hedera pastuchovii — Pastuhovan seinik, harv erik i om kaičendan al
• Hedera rhombea
• Hedera sinensis
• Hedera taurica — Kriman seinik

Homaičendad

D'Wantergréng (Hedera) ass eng ëmmergréng Planz aus der Famill vun den Araliaceae. An der Natur kënnt d'Wantergréng a klore Bëscher fir, op fielsege Plazen an et klëmmt laanscht Beem erop.

Wantergréng gëtt et an Nordafrika, op de Kanareschen Inselen, op den Azoren, op Madeira, an Europa, a China, am Himalaya an a Japan. D'Blieder kënne ganz sinn oder dräi bis fënnef Läppercher hunn. Wann d'Wantergréng jonk ass krécht et iwwer de Buedem, oder klëmmt laanscht alles erop wou et eng Upak fënnt, a seng Blieder si gedeelt. Et mécht an der Jugend och Adventivwuerzelen. Am Alter bilt et Traisch an et mécht kleng Bléien déi gréngelzeg-giel sinn. D'Friichten hunn d'Form vu klenge Bullen, déi en Duerchmiesser vu 4 bis 7 Millimeter hunn, déi vun de Vullen am Wanter gären als Fudder geholl ginn. Friichte kënne schwaarz, oder heiansdo och orangëfaarweg bis giel sinn.

Vum gemengen oder gewéinleche Wantergréng (Hedera helix) goufe vill Kultivare gezillt.

D'Wantergréng ka beim Kontakt d'Ursaach vun Hautentzündungen an Allergie sinn.

Bekanntst Aarten

• Hedera azorica: op den Azoren
• Hedera canariensi: op de Kanareschen Inselen
• Hedera colchica: am Kaukasus
• Hedera helix: an Europa, ka bis iwwer 10 Meter héich klammen.
• Hedera hibernica: Irland
• Hedera nepalensis: am Himalaya
• Hedera pastuchovii: Kaukasus, Nordiran
• Hedera rhombea: Japan

Um Spaweck

Κισσός η έλιξ σε κορμό δέντρου

Ο κισσός είναι γένος φυτών της οικογένειας Αραλιίδες (Araliacae) και ανήκει στην τάξη των σκιαδανθών (Umbelliferae) ή σελινωδών (Apiales). Το γένος κισσός (Hedera) περιλαμβάνει 2, ή σύμφωνα με άλλες ταξινομήσεις, 5 , 6 ή 16^[1] είδη, ιθαγενή της Βόρειας Αφρικής, των Καναρίων νήσων , της Ευρώπης και της Ασίας. Το γνωστότερο στην Ελλάδα είναι το καλλιεργούμενο αλλά και αυτοφυές είδος Κισσός η έλιξ (Hedera helix), κοινά κισσός.

Περιγραφή

Είναι αειθαλής θάμνος, μακρόβιος, αναρριχώμενος ή έρπων και σπάνια δενδρύλλιο. Τα φύλλα του είναι τοποθετημένα εναλλάξ, με μακρύ μίσχο, ωοειδή, τριγωνικά, ρομβοειδή και καρδιόσχημα. Συχνά εμφανίζουν το φαινόμενο της ετεροφυλλίας. Αυτό σημαίνει ότι πάνω στο ίδιο φυτό υπάρχουν φύλλα με διαφορετικό σχήμα (ρομβοειδή και τρίλοβα ή πεντάλοβα). Ο αναρριχώμενος κισσός δημιουργεί μικρές εναέριες ρίζες (τις λεγόμενες απτικές ρίζες) , που συντελούν στη συγκράτηση του φυτού κατά την αναρρίχηση σε διάφορα υποστηρίγματα. Τα άνθη του είναι διγενή με 5 σέπαλα, 5 πέταλα, 5 στήμονες και πεντάχωρη ωοθήκη. Είναι διαταγμένα σε σφαιρικά σκιάδια, που μπορεί να είναι απλά ή να ενώνονται σε σύνθετες ταξιανθίες. Τα άνθη του δίνουν γύρη μέτριας αξίας και μέλι λευκό αρωματικό ^[2] που κρυσταλλώνει γρήγορα. Ο καρπός είναι ράγα, συνήθως μελανού χρώματος, με 2-5 σπέρματα.

Επίσης, λέγεται ότι ο Κισσός συμβολίζει ότι δύο ή και παραπάνω άτομα είναι για πάντα μαζί, από ότι ξέρουμε και έχουμε ακούσει, σε κάποιες χώρες από τα αρχαία χρονιά που θα σας αναφέρω πιο κάτω.

Είδη

Εκτός από το γνωστό είδος Hedera helix το γένος περιλαμβάνει και τα ακόλουθα είδη:

• Hedera algeriensis (Κισσός ο αλγεριανός)
• Hedera azorica (Κισσός ο αζορικός)
• Hedera canariensis (Κισσός ο κανάριος). Είδος ιθαγενές των Καναρίων νήσων και της βορείου Αφρικής. Πολυετές, αναρριχώμενο, αειθαλές φυτό, αναπτύσσει ύψος μέχρι και 30 μέτρα, με πλατιά (5-20 εκ.), βαθυπράσινα , γυαλιστερά, λεία φύλλα. Τα άνθη του είναι πρασινωπά και οι ώριμοι καρποί του σφαιρικοί, μαύρου χρώματος. Χρησιμοποιείται ως καλλωπιστικό.
• Hedera colchica (Κισσός ο κολχικός). Απαντά αυτοφυής στην Εγγύς και Μέση Ανατολή. Είναι φυτό αειθαλές, αναρριχώμενο με ύψος που φτάνει και τα 40 μέτρα, είδος μακρόβιο, ζει μέχρι τα 400 χρόνια. Προτιμά υγρά αλλά καλά στραγγιζόμενα, αλκαλικά εδάφη. Οι καρποί του προσφέρονται ως τροφή για πολλά είδη πτηνών.
• Hedera cypria (Κισσός ο κύπριος). Είναι φυτό ενδημικό της Κύπρου. Όπως σχεδόν όλα τα είδη κισσού, ο κισσός ο κύπριος είναι αειθαλές, αναρριχώμενο φυτό με αργή ανάπτυξη. Μπορεί να φτάσει μέχρι και τα είκοσι μέτρα ύψος, παρουσία κάθετων επιφανειών όπου μπορεί να αναρριχηθεί. Ελλείψει κάθετης επιφάνειας μπορεί να εξαπλωθεί οριζόντια. Η αναρρίχηση επιτυγχάνεται με τη βοήθεια ειδικών ριζιδίων, των απτικών ριζών, οι οποίες το στερεώνουν στο υπόστρωμα. Συναντάται συχνότερα σε υψόμετρο πάνω από 500 μέτρα, κυρίως σε βραχώδεις και σκιερές, υγρές περιοχές. Μοιάζει πολύ με το υποείδος Hedera helix subsp. poetarum που φέρει χρυσοκίτρινους καρπούς . Ο κισσός ο κύπριος έχει πάντοτε καρπούς μαύρου χρώματος.
• Hedera hibernica (Κισσός ο ιουερνικός). Ο ιρλανδικός ή ατλαντικός κισσός. Είδος ιθαγενές της Ιρλανδίας απ΄ όπου πήρε και το όνομά του. Για τους Ρωμαίους Hibernia ήταν η χώρα που οι Έλληνες αποκαλούσαν Ιουερνία ή Ιέρνη,^[3] δηλαδή η σημερινή Ιρλανδία. Το είδος αυτό απαντάται κατά μήκος των ατλαντικών ακτών της Ευρώπης από την Πορτογαλία μέχρι και τις ακτές της Βαλτικής θάλασσας. Είναι φυτό αειθαλές, αναρριχώμενο, με ύψος που μπορεί να φτάσει και τα 30 μέτρα. Φύεται κατά προτίμηση σε ηλιόλουστες ή ημισκιαζόμενες θέσεις αλλά μπορεί να αναπτυχθεί και σε σκιερά μέρη. Αντέχει σε θερμοκρασίες μέχρι -17 βαθμών Κελσίου. Όλα τα μέρη του φυτού είναι ελαφρώς δηλητηριώδη. Ο ιρλανδικός κισσός έχει εξαπλωθεί και στις ανατολικές ακτές της Β. Αμερικής με ήπιους χειμώνες και προκαλεί προβλήματα λόγω της επιθετικότητάς του και της έλλειψης άμυνας των τοπικών φυτών κατά του εισβολέα.
• Hedera iberica (Κισσός ο ιβηρικός)
• Hedera maroccana (Κισσός ο μαροκινός)
• Hedera nepalensis (Κισσός ο νεπαλικός). Ο κισσός των Ιμαλαϊων. Το είδος αυτό απαντάται στο Νεπάλ, Ινδία, Κίνα, Βιετνάμ, Αφγανιστάν σε υψόμετρο από 1000 μέχρι 3000 μέτρα. Είναι ανθεκτικό σε θερμοκρασίες μέχρι και 12 βαθμών υπό το μηδέν. Μπορεί να φτάσει τα τριάντα μέτρα σε ύψος, φέρει φύλλα απλά που κυμαίνονται από 2 μέχρι 15 εκατοστά. Τα άνθη του είναι κίτρινα και οι καρποί του μελανόχρωμοι. Φύεται ως επί το πλείστον σε υγρές, σκιερές θέσεις. Όλα τα μέρη του φυτού είναι δηλητηριώδη λόγω των σαπωνινών που περιέχουν. Προκαλεί ερεθισμό του δέρματος, των ματιών καθώς επίσης και γαστρεντερικές διαταραχές.
• Hedera pastuchowii (Κισσός του Παστουχόφ). Συναντάται στον ανατολικό Καύκασο. Αναρριχώμενο, αειθαλές φυτό, ελλείψει κάθετων επιφανειών για αναρρίχηση δύσκολα εξαπλώνεται οριζόντια σε αντίθεση με άλλα είδη κισσού. Περιλαμβάνεται στην κόκκινη λίστα απειλούμενων ειδών του Αζερμπαϊτζάν και της Ρωσίας λόγω της συνεχούς μείωσης των ατόμων του.
• Hedera rhombea (Κισσός ο ρομβοειδής). Πολυετές, αειθαλές φυτό. Το είδος αυτό απαντάται στις ακτές της ανατολικής Ασίας, στην Ιαπωνία και την Κορέα. Φτάνει τα δέκα μέτρα σε ύψος αλλά μπορεί να καλύψει και οριζόντιες επιφάνειες. Αναρριχάται με τη βοήθεια απτικών ριζών. Τα στελέχη του είναι δηλητηριώδη. Τα φύλλα του είδους αυτού έχουν σχήμα ρόμβου απ΄ όπου και η ονομασία του, είναι βαθυπράσινα και γυαλιστερά. Φέρει κιτρινοπράσινα άνθη διαμέτρου 4-5 χιλιοστών. Οι καρποί του είναι σφαιροειδείς, μαύρου χρώματος. Χρησιμοποιείται ως καλλωπιστικό.
• Hedera sinensis (Κισσός ο σινικός)
• Hedera taurica (Κισσός ο ταυρικός)

Φύλλα και άνθη του κισσού του κολχικού

Ο κισσός μπορεί να αναπτυχθεί σε μεγάλο εύρος περιβαλλοντικών συνθηκών, όμως αναπτύσσεται καλύτερα σε ημισκιαζόμενες και σκιασμένες θέσεις, σε μέτρια υγρά, καλά στραγγιζόμενα, ουδέτερα ή αλκαλικά εδάφη. Οι κισσοί φυτεύονται για να αναρριχηθούν σε πέργολες, φράχτες και τοίχους ^[4]. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για κάλυψη εδάφων.

Ιστορικά στοιχεία

Ο κισσός ήταν γνωστός στην Ελλάδα από την εποχή του Ομήρου και ονομαζόταν «Διονύσιον», επειδή ήταν αφιερωμένος στο θεό Διόνυσο. Οι αρχαίοι Έλληνες στεφάνωναν με κισσό τα αγάλματα του Διονύσου, τους ποιητές και τους πότες, επειδή τον θεωρούσαν σύμβολο της αθανασίας και αντίδοτο για τον πονοκέφαλο από τη μέθη. Σε ορισμένες τελετές έδιναν στο Διόνυσο και το επώνυμο «Κισσός», επειδή όταν ήταν μωρό του φορούσαν ^[5] ένα στεφάνι από κισσό.

Κισσός ο κανάριος

Εκτεταμένες αναφορές στον κισσό κάνει ο Θεόφραστος στο έργο Περί Φυτών Ιστορίαι, καθώς επίσης και ο Διοσκουρίδης, που τον θεωρεί πανάκεια για πολλές ασθένειες. Ο Θεόφραστος περιγράφει λεπτομερώς και ακριβέστατα τον κισσό. Μεταξύ άλλων τον χαρακτηρίζει φυτόν αείφυλλον, θαμνώδες, αποδενδρούμενον, αερόρριζον, οψίκαρπον, φιλόψυχρον, έμβιον, επαλληλόκαυλον… Αναφέρει επίσης ότι ο κισσός είναι πολυειδής, γράφοντας χαρακτηριστικά: «Τρία δε ουν φαίνεται τα μέγιστα, ο τε λευκός και ο μέλας, και τρίτον η έλιξ… η δε έλιξ εν μεγίσταις διαφοραίς… και ο κιττός, όταν άρχηται σπερμούσθαι μετέωρον έχει και ορθόν τον βλαστόν. Πολύρριζος μεν ουν άπας κιττός, συνεστραμμένος ταις ρίζαις και παχείαις…παραφύεται πάσι τοις δένδροις και αφαυαίνει παραιρούμενος την τροφήν. Λαμβάνει δε μάλιστα πάχος ούτος και αποδενδρούται και γίνεται αυτό καθ΄ αυτό κιττού δένδρον…»^[6]

Καρποί του είδους κισσός η έλιξ

Πηγές

• Φυτολογία, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Εκδ. Αθηνών, σελ. 146.

Παραπομπές

Чырмоок (Convolvulus) - өсүмдүктөрдүн чырмооктор тукумунун уруусу.

Чөп же бадал. Мелүүн алкакта 250гө жакын, КМШ өлкөлөрүндө 30 (Кыргызстанда 8) түрү белгилүү. Айдоолордо талаа Ч. (С. arvensis) көп кездешет. Ал өтө зыяндуу отоо чөп. Сабагынын уз. 20 слвден 200 смге жетет, башка өсүмдүккө оролуп же жерге төшөлүп өсөт, гүлү мала кызыл, бир аз жыттуу, тамыры жерге 3 жче терең кирет. Отолгондон кийин тамырынан кайра өсөт. Бир өсүмдүктө 400дөн 1000ге чейин урук болуп, эгин жыйноодо данга аралашат. Чөбү башка тоют чөптөр менен аралашса зыянсыз, жалан өзү мал үчүн уулуу. Кыргызстандын бардык жеринде кездешет. Адырларда өскөн айрым түрлөрү малга жакшы тоют. Каршы күрөшүү чаралары: Ч-тун тамырын культиватор, жумшарткыч менен кыркып, айдоо жерди отоп туруу, эгинди сепкенден кийин гербицид чачуу, агротехниканы туура колдонуу.

Колдонулган адабияттар

• «Кыргызстан». Улуттук энциклопедия: 7-том / Башкы ред. Ү. А. Асанов. К 97. Б.: «Кыргыз энциклопедиясы» башкы редакциясы, 2015. - 832 б., илл. ISBN 978-9967-14-125-4

ცურუ თაშნეშე სურუ (Hedera) — ჩანარეფიშ გვარი ცურუშობურეფიშ (არალიაშობურეფიშ) ფანიაშე. ღოღაია ბართვეფი რე, მიკაბუნალი ჯინჯეფით ჯალეფს, კირდეეფს, ჯაშ დო ქუაშ კიდალეფს რე ეჸუნაფილი. ცურუს იროწვანე ტყებიშობური გოსარსალერი ფურცელეფი უღუ, უკაჭულ ქორგა ბიბლათ აკოშაყარელი წვანე პიოლეფი, მოკვარკვალე, უჩა კანაკარი ცურუშ გუმნაღელი რე. ცურუ გოპირუას დამორჩილს იჭყანს დო ღურთუთა-ფურთუთაშა აგჷნძორენს. გუმნაღელი გუმუღუ ზოთონჯის. ცურუ დაორევული აბანეფიშ დო ტყალეფიშ ჩანარი რე.

გვარს 15 გვარობა რე, საქორთუოს ჩანს 3: კოლხური ცურუ (Hedera colchica) უმენტაშო ბჟადალ საქორთუოს რე გოფაჩილი, ბჟაეიოლ საქორთუოს ხვალე ქართლიშ რეგიონს რე, საქორთუოშ ფარგალეფს გალე — ჭანეთის დო ბალკანეთიშ ჩქონს. ცურუშ დიხას გოფაჩილი გუნაფალაშ ფურცელეფი ფსქელი რე, ფართე მარქვალიშობური, ჯინჯის გურიშობური, ოგუმნაღელე გუნაგალს — რომბიშობური. ცურუ კოლხურ დო წვიწვამ ტყალეფს ჩანს.

კავკაციური ცურუს (Hedera caucasigena) დოწეწილი სუმკუნთხურმარქვალიშობური ფურცელეფი უღუ, ნამუშ ჟილენჸურე ჩე ჯერღვეფი რე. გოფაჩილი რე ედომუშამ საქორთუოს, თაშნეშე კავკაციაშ, შქა ევროპაშ, სქირონაზუღაპიჯეთის, მორჩილ აზიაშ დო ირანიშ ტყალეფს. პასტუხოვიშ ცურუს (Hedera pastuchovii) დიხას გოფაჩილი გუნაფალა ფურცელეფი მოკვარკვალემარქვალიშობური რე, ედომუშამი ვარდა დოწეწილი, ღოღაია გუნაფალეი — მოგჷნძემარქვალიშობური. ცურუ ფურცელამ ტყალეფს ჩანს. საქორთუოს გოფაჩილი რე ქართლის (საგურამოშ ქჷნდჷრი) დო კახეთის, თაშნეშე აბხვადჷნა აზერბაიჯანს დო ირანს კასპიაშპიჯეთის. ცურუ სუმხოლო გვარობა ჯგირი მეთოფურე ჩანარი რე.

ლიტერატურა

• გაგნიძე რ., ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 9, ხს. 612-613, ქართი, 1985 წანა.