Abutre Fouveiro

Cabeza de la utre leonado.

El utre leonado^[2] (Gyps fulvus) ye una especie d'ave accipitriforme de la familia Accipitridae.^[3] Ye una de les mayores rapazos que puede atopase na península ibérica, superando en valumbu (hasta 260 cm) inclusive al águila real.

Descripción

Puede llegar a los 10 kg de pesu, con un valumbu que supera los 2,5 m. Les plumes son de color ocre o canelu na mayor parte del cuerpu (envés, zona ventral y metá anterior de les nales), siendo este'l motivu del so apellativu "leonado". Estes plumes leonadas tórnense marrón escuro o negru nes rectrices de la cola y estremu de los rémixes. La base del pescuezu ta arrodiada por filoplumas blanques a manera de gorguera.

El picu ganchudu, típicu de los rapazos, y especializáu n'esgañar texíos, ye pardu buxu na base y amarellentáu maciu nos llaos. Los tarsos y deos son grises y grandes, anque muncho más débiles que los d'otres grandes rapazos, siendo les uñes curtiu y romu. Esta circunstancia, a la qu'hai qu'añedir especialmente'l gran pesu y lentitú d'estes aves, fai que seya práuticamente imposible que les utres dean caza o maten a otros animales, como sí fai'l restu de los rapazos.

Subespecies

Conócense dos subespecies d'utre leonado:^[3]

• Gyps fulvus fulvus - del noroeste d'África y la península Ibérica hasta Oriente Mediu.
• Gyps fulvus fulvescens - Afganistán, Paquistán y norte de la India hasta Assam.

Distribución

Xuntu col utre negra, el frangüesos y el alimoche (en branu), ye una de les poques especies d'utres que pueden trate n'Europa, pos se-y puede alcuéntrase n'España, Portugal, zones aisllaes de Francia (onde foi reintroducíu) ya Italia, bona parte de los Balcanes y Crimea. El restu de la so distribución toma delles partes d'África septentrional y Asia occidental, dende Turquía, Arabia y el Cáucasu hasta les estribaciones del Himalaya y el noroeste de la India.

N'España envaloróse una población nel añu 2008 de 25.000 pareyes, coles mayores concentraciones en Castiella y Lleón, Aragón y Andalucía (con porcentaxes del 24, 21 y 12, respeutivamente).^[4] Destaquen les colonies de les Focetes del ríu Duratón (566 pareyes), Focetes del ríu Riaza (402 pareyes), Apuertes del ríu Huebra, (349 pareyes). y les poblaciones del Cañón del ríu Llobos, del Valle del Rudrón, Alto Jalón, Campu Taranz, parameras de Maranchón, altos de Barahona y del parque natural del Alto Tajo.

Hábitat

Les zones habitaes poles utres leonados suelen ser montascoses, anque nel llanu cualesquier cantil vertical o extraplomado de más de 50 metros y inaccesible sírvelos de buitrera o llugar de descansu. Nes zones montascoses recortaes por fondos valles, onde se producen orals ascendentes y anabáticas causaes pol calentamientu de les fasteres empobinaes al sol.

Cuando'l día ye térmicu, a l'amanecida suelen trate nos cantos de los cantiles y ribayos empobinaos al nordés-esti, a la espera de que faiga'l calor necesario pa poder ganar l'altor abondu pa degolar les crestes y los cumes. Mientres el mediudía suelen aprovechar les rutes sofitaes en relieves empobinaos al sur y suroeste, pa darréu sofitase cuando'l sol torna nes fasteres oeste y noroeste, hores nes que s'empezar a producir les ascendencies restitutivas, y aprovechando les distintes condiciones aerológicas pudieron percorrer centenares de kilómetros, y dependiendo de la bonanza aerológica de la xornada pueden sobrevolar el llanu o namái caltenese sobre los relieves montanos, siendo grandes conocedores non yá del vuelu ascendente, sinón de les rutes y los vientos apropiaos a los distintos altores pa trazar los sos percorríos. Al atapecer vuelven a los sos abelugos, pequeñes repises asitiaes preferiblemente so un techado de roca y protexíes de los vientos, onde pasen la nueche, guaren el güevu cuando ye dómina y saquen alantre a les sos críes.

Na península ibérica ye una especie sedentaria que puede vese tol añu,^[5] pero les poblaciones d'otros llugares dacuando emigren al sur pa envernar y vuelven a los sos llugares d'orixe pa reproducise.

Comportamientu

Les utres leonados aprovechen les corrientes d'aire caliente pa xubir volando en círculos.

La utre leonado ye una ave planeadora más que voladora, pos apenes mueve les nales nel aire, permaneciendo acurríu nes altes corrientes mientres les hores de más calor del día.^[6] Prefier llevantase sobre corrientes ascendentes que se correspuenden con fenómenos aerológicos como la convectividad térmica, ascendencia dinámica o termodinámica, la converxencia d'orales, la restitución, la onda de monte o les cuñas d'aire frío de calter meteorolóxicu que llevanten grandes mases d'aire caliente, pasando hores volando ente altores de 1.800 a 3.500 metros sobre'l nivel del mar, anque en díes escepcionales puedan llegar a los 6.000 metros sobre'l nivel del mar y percorriendo dende 50 kilómetros a 300 kilómetros según la potencialidá convectiva del día, a la busca d'animales muertos (especialmente grandes mamíferos) de los qu'alimentase. Cuando entama, suel caltener les nales un pocu percima de la horizontalidá y los planos de sustentación daqué narquiaos.^[6]

Alimentación

Utres leonados alimentándose d'una venada na Reserva Natural de Caza de Boumort, Lleida.

Utre alimentándose de carroña.

Ta especialmente afechu p'alimentase de carroña: la so potente vista alcuentra cualquier cadabre nes cercaníes, y cuando baxa p'alimentase (formándose entós aglomeraciones importantes d'utres, de forma bien rápida, onde nun falten les engarradielles poles meyores tayaes), introduz ensin problemes la so cabeza y llargu pescuezu, provistos namái d'un plumón curtiu nel qu'el sangre y la carne nun se xunten fácilmente. Dada la escasez de grandes ungulaos n'Europa como venaos, gamos o muflones por cuenta de la caza y la desapaición de los montes, les carroñas dexaes polos pastores constitúin una parte importante de la dieta d'esti animal.

Reproducción

Gyps fulvus

Les utres leonados entren en celu nos meses d'avientu a abril. Nesi momentu formen pareyes estables y pasen unos 58 díes guarando'l so únicu güevu, en veces d'ente un día o dos cada unu. Darréu se turnan cola mesma frecuencia pa dar de comer a la so cría. El pitucu crez a un ritmu bastante lentu, pero constante. Al contrariu qu'otres aves, si nun recibe la cantidá precisa d'alimentu, nun puede retrasar la so crecedera y muerre de inanición. Les críes entamen el so primer vuelu escontra'l mes de xunetu, pero siguen calteniéndose una temporada cerca del nial hasta que creen que llegó'l momentu d'independizase. A los cuatro o cinco años d'edá apariar por primer vegada.

Estáu de caltenimientu

Anque nun se considera una especie especialmente amenazada, la utre leonado ye una ave protexida en dellos países. N'otres dómines los ganaderos escorríen y mataben a les utres por considerales aves de mal agüeru, qu'amenaciaben al ganáu próximo a parir.^{[ensin referencies]}

Utre en cautiverio.

N'España considérase fora de peligru^[7] anque ta catalogáu como especie D'interés especial dende'l 5 d'abril de 1990, esto ye, que merez una atención particular en función del so valor científicu, ecolóxicu, cultural o pola so singularidá y esixe la redacción d'un Plan de Manexu. Tamién ta incluyíu nos anexos I ya II de la Directiva 79/409/CEE d'Aves, Anexu II del Conveniu de Berna, Anexu II del Conveniu de Bonn y nel C1 del Conveniu CITES.^[8]

Tamién apaez como especie "D'interés especial" nos catálogos rexonales de Navarra, Castiella-La Mancha, Madrid y Estremadura. Como "Vulnerable" nel del País Vascu y como "Escastada" nel de Murcia.^[8]

Los principales factores d'amenaza sobre la especie son el envelenamientu por comer cebos envelenaos asitiaos illegalmente nel campu por cazadores o ganaderos pal control de depredadores, la falta d'alimentu pola escasez de muladares y l'obligación retirar el ganáu muertu por normatives de la XE (sobremanera a partir de la crisis de les vaques lloques), les molesties nes colonies de cría por escaladores y escursionistes que provoquen fracasos reproductivos. La caza illegal nun tien la importancia que tuvo nel pasáu.

Amás amenacien l'hábitat de la utre leonado construcciones d'infraestructures (pistes forestales, caminos, rurales, cortafueos, diques), urbanizaciones y baltar y aclareos abusivos en dómina de cría y nes zones cercanes a les buitreras.^[8]

Esisten centros de caltenimientu y cuidu de la utre leonado, como l'Abelugu de Rapazos de Montejo de la Vega, fundáu nel añu 1975 por Félix Rodríguez de la Fuente. El trabayu del abelugu notóse nuna crecedera progresiva de la población d'utres, como se reflexa nos distintos censos que realicen numberosos ornitólogos cada añu^[9]

Mitoloxía

Foi un animal bien importante na cultura celtíbera. Los cadabres de los cayíos en combate dexar pal so alimentu (asina l'alma del guerreru allegaba ante los dioses del Cielu). Ye abondo común acomuñar a la deidá solar "Lug".

Ver tamién

• Parque Natural de los Focetes del Río Duratón
• Peñón de Zaframagón
• Parque Nacional de Doñana

Referencies

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Gyps fulvus.

• Identificación de sexos y edaes nel Atles de Identifiación de les Aves d'Aragón.
• Observatoriu d'utres n'España.
• Taxonomía d'esta especie. (n'inglés)
• La utre leonado na web de Avibase.
• La utre leonado n'Animal Diversity Web. (n'inglés)
• Descripción y caltenimientu d'esta especie. (n'inglés)
• poblaciones europees-de-utres GREFA - La conexón de les poblaciones d'utres europees.

Ağbaş kərkəs (lat. Gyps fulvus) – qarakərkəs cinsinə aid heyvan növü.

Mənbə

Ar gup gell (liester : guped gell)^[1],[2] a zo ur spesad evned-preizh, Gyps fulvus an anv skiantel anezhañ.

Anvet e voe Vultur fulvus (kentanv) da gentañ-penn (e 1783)^[3] gant al louzawour alaman Carl Ludwig Hablitz (1752-1821).

Doareoù pennañ

Boued

Bevañ a ra diwar c'hagnoù dreist-holl.

Annez hag isspesadoù

Ar spesad a gaver an daou isspesad^[4] anezhañ :

• Gyps fulvus fulvescens, Hume, 1869, eus Afghanistan da hanternoz India,
• G. f. fulvus, eus kreiz Europa ha hanternoz Afrika da greiz Azia.

E Breizh

Gwech ha gwech all e vez adkavet reoù e Breizh^[5].

Liammoù diavaez

• (en) Gyps fulvus war al lec'hienn BirdLife International.
• (en) Gyps fulvus war lec'hienn an International Union for Conservation of Nature (IUCN).

Notennoù ha daveennoù

Voltor comú volant.

Cap del voltor comú.

El voltor comú (Gyps fulvus) és un ocell de l'ordre dels accipitriformes i de la família dels accipítrids. És una de les majors rapinyaires que es pot trobar a la península Ibèrica que supera en envergadura (fins a 260 cm) fins i tot a l'àguila imperial ibèrica.

Morfologia

Pot arribar als 12 kg de pes, amb una envergadura que supera els 2,5 m. Les plomes són de color ocre o canyella en la major part del cos (dors, zona ventral i meitat anterior de les ales), sent aquest el motiu de l'apel·latiu "comú". Aquestes plomes lleonades, es tornen marró fosc o negre en les directrius de la cua i extrem de les rèmiges. La base del coll està envoltada per filoplomes blanques a manera de gorguera.

El bec ganxut, típic dels rapinyaires, i especialitzat a esquinçar teixits, és marró gris a la base i groguenc pàl·lid en els costats. Els dits són grisos i grans, encara que molt més febles que els d'altres grans rapinyaires, sent les ungles curtes i romes. Aquesta circumstància, a la qual cal afegir especialment el gran pes i lentitud d'aquestes aus, fa que sigui pràcticament impossible que els voltors cacin o matin a altres animals, com sí que fa la resta de les rapinyaires.

• Fa entre 97 i 104 cm de llargària, pot arribar a pesar entre 6 i 13 kg. i ateny 280 cm d'envergadura.
• De color bru groguenc, grisenc a les parts superiors i rossenc a les inferiors. Tant el plomissol que li cobreix el cap i el coll com el collar de plomes de la base del coll són blanquinosos, i les rèmiges primàries i les rectrius són d'un color bru rogenc.
• Té poques plomes al cap i al llarg coll (per poder-los introduir sense entrebancs dins els cadàvers i per poder-se netejar la sang amb més facilitat).

Subespècies

Es coneixen dues subespècies de voltor comú:

• Gyps fulvus fulvus - del nord-oest d'Àfrica i la península Ibèrica fins a l'Orient Mitjà.
• Gyps fulvus fulvescens - Afganistan, Pakistan i nord de l'Índia fins a Assam.

Distribució

Viu a les serralades africanes del nord del Sàhara, a la major part de la península Ibèrica, a Sardenya, Sicília, Calàbria, el sud-est d'Europa i des del Caucas, Palestina i Anatòlia fins a l'Àsia Central. Als Països Catalans, encara que escàs i en perill d'extinció, encara n'hi ha algunes parelles als Pirineus, Camarasa i als Ports de Beseit, i és ocasional a les Illes Balears. Als Ports de Beseit i al Prepirineu, el Parc Zoològic de Barcelona té establerts sengles canyets on diposita animals morts pel fet que amb la desaparició de ramats i amb la mecanització del camp ha minvat el nombre de despulles i, conseqüentment, el nombre de voltors comuns. A l'estiu, quan els ramats pugen a les muntanyes del Pirineu, els voltors comuns es dispersen en aquella direcció.

Hàbitat

Voltors alimentant-se d'una cérvola a la Reserva Natural de Caça de Boumort, Lleida.

Voltor comú alimentant-se de carronya.

Les zones habitades pels voltors comuns solen ser muntanyoses, encara que en el pla qualsevol barranc de més de 50 metres i inaccessible els serveix d'esquer o lloc de descans. A les zones muntanyoses retallades per profundes valls on es produeixen brises ascendents i anabàtiques produïdes per l'escalfament dels vessants orientats al sol.

Quan el dia és tèrmic, de bon matí, solen descansar a les vores dels penya-segats i barrancs orientats al nord-est-, a l'espera que faci la calor suficient per poder guanyar l'altura suficient per superar les crestes i cims. Durant el migdia solen aprofitar les rutes recolzades en relleus orientats al sud i sud-oest, per posteriorment recolzar-se quan el sol declina en els vessants oest i nord-oest, hores en què es comencen a produir les ascendències restitutives, i aprofitant-se de les diferents condicions aerològiques han pogut recórrer centenars de quilòmetres, i depenent de la bonança aerològica de la jornada poden sobrevolar el pla o només mantenir-se sobre els relleus muntanyencs, sent grans coneixedors no només del vol ascendent sinó de les rutes i dels vents apropiats a les diferents altures per traçar els seus recorreguts. Cap al tard tornen als seus refugis, petites escletxes situades preferiblement sota una teulada de roca i protegides dels vents, on passen la nit, coven l'ou quan és època i tiren endavant les seves cries.

A la península Ibèrica és una espècie sedentària que es pot veure tot l'any, però les poblacions d'altres llocs de vegades emigren al sud per hivernar i tornen als seus llocs d'origen per reproduir-se.

Alimentació

S'alimenta de cadàvers de bòvids, cavalls i mamífers en general o, si no, d'immundícia. Està especialment adaptat per alimentar-se de carronya: la seva potent vista localitza qualsevol cadàver a la rodalia, i quan baixa per alimentar-se (formant-se llavors aglomeracions importants de voltors, de forma molt ràpida, on no falten les baralles per les millors parts), introdueix sense problemes el seu cap i el seu llarg coll, proveïts únicament d'un plomissol curt en què la sang i la carn no s'adhereixen fàcilment. Donada l'escassetat de grans ungulats a Europa com cérvols, daines i muflons a causa de la caça i la desaparició dels boscos, les carronyes deixades pels pastors constitueixen una part important de la dieta d'aquest animal.

Reproducció

Colònia de voltors al Parc Nacional de Monfragüe.

Viu en colònies, en nius que instal·la en cingleres solellades i que són fàcilment identificables mercès als excrements de color blanc que taquen les parets. Al febrer la femella pon un sol ou que cova durant una mica menys de 60 dies, i al cap de 120 dies més el poll ja pot volar.

Els voltors comuns entren en zel en els mesos de desembre a abril. En aquest moment formen parelles estables i passen uns 58 dies covant el seu únic ou, en torns d'entre un dia o dos cadascun. Posteriorment fan torns amb la mateixa freqüència per donar menjar a la seva cria. El pollet creix a un ritme bastant lent, però constant. Al contrari que altres aus, si no rep la quantitat precisa d'aliment, no pot retardar el seu creixement i mor d'inanició. Les cries comencen el primer vol cap al mes de juliol, però segueixen mantenint-se una temporada a prop del niu fins que creuen que ha arribat el moment d'independitzar-se. Als quatre o cinc anys s'aparellen per primera vegada.

Comportament

Els voltors comuns aprofiten els corrents d'aire calent per ascendir volant en cercles.

Al matí, quan es formen els corrents tèrmics ascendents, salten des de les parets enmig d'un terrabastall impressionant i es van enlairant en amplis cercles fins que ja no se'ls pot distingir. És un bon planador, de vol majestuós, que ha de romandre molta estona a l'aire per tal de descobrir l'aliment. Aquesta activitat la realitza en comunitat, per poder abastar més territori; aleshores, quan un individu localitza quelcom o percep moviment sospitós de còrvids, inicia un vol de descens característic que avisa els altres. Després, davant de la despulla, mengen per torns, seguint un ordre jeràrquic. És en aquest moment que se'ls pot veure efectuant saltets a terra, on es mouen amb més dificultat que no pas volant.^[1]

El voltor comú és una au planadora més que voladora, perquè tot just mou les ales a l'aire, romanent planat en les altes corrents durant les hores de més calor del dia.^[2] Prefereix aixecar-se sobre corrents ascendents que es corresponen amb fenòmens aerològics com la convecció tèrmica, ascendència dinàmica o termodinàmica, la convergència de brises, la restitució, l'ona de muntanya o les falques d'aire fred de caràcter meteorològic que aixequen grans masses d'aire calent, passant hores volant entre altures de 1.800 a 3.500 metres sobre el nivell del mar, encara que en dies excepcionals puguin arribar als 6.000 metres sobre el nivell del mar i recorrent des de 50 quilòmetres a 300 quilòmetres depenent de la potencialitat convectiva del dia, a la recerca d'animals morts (especialment grans mamífers) per a alimentar-se. Quan planeja, sol mantenir les ales una mica per sobre de l'horitzontalitat i els plans de sustentació una mica arquejats.

Estat de conservació

Voltor comú en captivitat.

Encara que no es considera una espècie especialment amenaçada, el voltor comú és una au protegida en diversos països. En altres temps els ramaders perseguien i mataven als voltors per considerar-se aus de mal averany, que amenaçaven al bestiar pròxim a parir. A més, per les accions de les Juntas Provinciales de Extinción de Animales Dañinos y Protección de la Caza (1953-1968) que fomentaven l'envirinament amb estricnina d'«espècies nociues» molts voltors van morir en menjar carronyes enverinades.^[3] A Espanya es considera fora de Perill^[4] encara que està catalogat com a espècie d'interès especial des del 5 abril del 1990, és a dir que mereix una atenció particular en funció del seu valor científic, ecològic, cultural o per la seva singularitat i exigeix la redacció d'un Pla de Gestió. També està inclòs en els annexos I i II de la Directiva 79/409/CEE d'Aus, Annex II del Conveni relatiu a la conservació de la vida silvestre i del medi natural d'Europa (Conveni de Berna), Annex II del Conveni de Bonn i al C1 del Conveni CITES. També apareix com a espècie "d'interès especial" en els catàlegs regionals de Navarra, Castella-la Manxa, Madrid i Extremadura. Com a "vulnerable" al del País Basc i com "extingida" al de Múrcia.

Els principals factors d'amenaça sobre l'espècie són l'enverinament per menjar esquers enverinats col·locats en el camp il·legalment per caçadors o ramaders per al control de depredadors, la manca d'aliment per l'escassetat de canyets i l'obligació de retirar el bestiar mort per normatives de la Unió Europea (sobretot a partir de la crisi de les vaques boges), les molèsties a les colònies de cria per escaladors i excursionistes que provoquen fracassos reproductius. La caça il·legal no té la importància que va tenir en el passat.

A més amenacen l'hàbitat del voltor comú construccions d'infraestructures (pistes forestals, camins, rurals, tallafocs, dics), urbanitzacions i les tales i aclarides abusives en època de cria i en les zones properes als seus nius.

Existeixen centres de conservació i cura del voltor comú, com el Refugi de Rapinyaires de Montejo de la Vega, fundat l'any 1975 per Félix Rodríguez de la Fuente. El treball del refugi s'ha notat en un creixement progressiu de la població de voltors, com es reflecteix en els diferents censos que realitzen nombrosos ornitòlegs cada any^[5]

Mitologia

Va ser un animal molt important a la cultura celtíbera. Els cadàvers dels caiguts en combat es deixaven per al seu aliment (així l'ànima del guerrer anava davant els déus del Cel). És bastant comú associar-lo a la deïtat solar "Lug".

Referències

Enllaços externs

• «voltor». L'Enciclopèdia.cat. Barcelona: Grup Enciclopèdia Catalana.
• Taxonomia d'aquesta espècie d'ocell. (anglès)
• El voltor comú a la web d'Avibase. (català), (anglès), (francès) i (castellà)
• El voltor comú a l'Animal Diversity Web. (anglès)
• Descripció i conservació d'aquest ocell. (anglès)
• BirdLife International (2004). Voltor comú. Llista Vermella de la UICN, Unió Internacional per a la Conservació de la Natura, 2006. Consultat el 27 de maig del 2008 (en anglès).

Aderyn a rhywogaeth o adar yw Griffon (sy'n enw gwrywaidd; enw lluosog: griffoniaid) a adnabyddir hefyd gyda'i enw gwyddonol Gyps fulvus; yr enw Saesneg arno yw Griffon vulture. Mae'n perthyn i deulu'r Eryr (Lladin: Accipitridae) sydd yn urdd y Falconiformes.^[1]

Talfyrir yr enw Lladin yn aml yn G. fulvus, sef enw'r rhywogaeth.^[2] Mae'r rhywogaeth hon i'w chanfod yn Asia, Ewrop ac Affrica.

Teulu

Mae'r griffon yn perthyn i deulu'r Eryr (Lladin: Accipitridae). Dyma rai o aelodau eraill y teulu:

Rhestr Wicidata:

Gyps fulvus

Gweler hefyd

• Rhestr Goch yr IUCN

Cyfeiriadau

Sup bělohlavý (Gyps fulvus) je velký druh dravce a mrchožrouta z čeledi jestřábovitých (Accipitridae). Své jméno si vysloužil díky bílému peří, které pokrývá i krk, jenž je u většiny druhů supů holý. Může být vysoký 95–110 cm a jeho rozpětí křídel dosahuje délky 230–270 cm. Dospělý kus může vážit až 11 kg. Nevykazuje žádný pohlavní dimorfismus, samec se od samice na první pohled neliší.

Vyskytuje se především v jihozápadní palearktické oblasti, prakticky od Španělska po Indii. Severně se dostává až do střední Evropy, jižním směrem je k vidění až v severní Africe. Mezi jeho oblíbené stanoviště patří hornaté oblasti a proto osídlil i rozsáhlé Alpské pohoří. V malých hejnech pátrá na těchto vyvýšených místech po zdechlinách. Do vzdálenosti až jednoho kilometru dokáže zachytit typický pach vycházející z mrtvého těla.^[2] Než se odhodlá k hostině, vydrží nad mršinou kroužit i několik hodin. Na to reagují například hyeny (Hyaenidae), pro něž je krouživý let supa bělohlavého znamením, že se v jeho blízkosti nachází potrava. Druh se živí pouze masem a vnitřnostmi. Kosti nepozře, na ně se specializuje například sup mrchožravý (Neophron percnopterus) nebo orlosup bradatý (Gypaetus barbatus). V nouzi, z nedostatku uhynulých zvířat, loví sup bělohlavý oslabená či nemocná zvířata, nebo může dojít až k tragické události; ve Francii sežral vyhladovělý sup tělo ženy, která se během tůry po Pyrenejích zabila pádem z útesu.^[2]

K hnízdění si vybírá skalnaté dutiny. Samice snáší zpravidla jedno vejce. Mláďata zůstávají v hnízdě asi do stáří čtyř měsíců a stará se o ně obě pohlaví. Když mláďata povyrostou, drží se v blízkosti rodičů a doprovázejí je v letu. Dochází-li ke krmení, nepozřou mláďata tvrdé maso a tak vyčkávají, než je z potravy rodiče odstraní. Dlouhé krky jim umožňují prostrčit hlavu i do těch nejmenších otvorů v mršině. Díky žaludečním bakteriím bez problému pozřou i silně shnilé maso prorostlé plísní.

Mezinárodní svaz ochrany přířody (IUCN) označil druh za málo dotčený. Na rozloze větší jak 20 milionu km² se roztroušeně vyskytuje více jak půl milionu supů bělohlavých.^[3][4]

Reference

1. ↑ Červený seznam IUCN 2018.1. 5. července 2018. Dostupné online. [cit. 2018-08-10]
2. ↑ ^{a b} LALLANILLA, Marc; MAY 7, Live Science Contributor |; ET, 2013 11:07am. Why Vultures Devoured Hiker's Body in Minutes. Live Science [online]. [cit. 2019-03-12]. Dostupné online.
3. ↑ Data Zone (Gyps fulvus). BirdLife International [online]. 2019 [cit. 2019-03-12]. Dostupné online.
4. ↑ The IUCN Red List of Threatened Species. IUCN Red List of Threatened Species [online]. [cit. 2019-03-12]. Dostupné online.

Externí odkazy

• Obrázky, zvuky či videa k tématu sup bělohlavý ve Wikimedia Commons
• Slovníkové heslo sup bělohlavý ve Wikislovníku

Gyps fulvus

Gåsegribben (Gyps fulvus) er en meget stor rovfugl med et vingefang på op til 270 centimeter. Den er udbredt i Sydeuropa, Nordafrika, den Arabiske Halvø og videre mod øst til det nordøstlige Indien. Den lever udelukkende af ådsler. Reden anbringes på klippehylder, hvor den yngler i kolonier fra 2 par op til over 100.

Juni 2016 havde Nordjylland 34 gåsegribbe på besøg.^[2][3]

Beskrivelse

Gåsegribben har lange og meget brede vinger med dybt indskårne håndsvingfjer, et lille hoved og en meget kort hale, der er en tredjedel af vingebredden. Vingebagkanten har et tydeligt svaj, fordi de inderste håndsvingfjer og armsvingfjerene er kortere end de øvrige svingfjer.^[4]

Stemmen bruges almindeligt, når fuglene samles i flok omkring et ådsel. Det er hæse, skrigende og hikkende lyde.^[4]

Ikke rødlistet

Gåsegribben er i den internationale rødliste angivet som ikke truet. Bestanden er tilsyneladende stigende.^[5]

Kilder

1. ^ "Gyps fulvus". IUCN's Rødliste (engelsk). 2016. Hentet 2016-06-28.
2. ^ "Ådselædende sensation er fløjet ind over Danmark". politiken.dk. 25. juni 2016. Hentet 2016-06-28.
3. ^ "Fuglesensation: Ådselædere spottet i Nordjylland". nyheder.tv2.dk. 24. juni 2016. Hentet 2016-06-28.
4. ^ ^{a b} Benny Génsbøl, Rovfuglene i Europa, Nordafrika og Mellemøsten, 2. udgave 1987. ISBN 87-12-01741-8
5. ^ IUCN Red List of Threatened Species www.iucnredlist.org Gyps fulvus. Version 2014.3. Læst 11. marts 2015

Der Gänsegeier (Gyps fulvus) ist ein großer Vertreter der Altweltgeier (Aegypiinae); er ist durch seine Größe und die deutlich zweifarbigen Flügel in Europa kaum zu verwechseln. Das stark zersplitterte Verbreitungsgebiet umfasst große Teile der südwestlichen Paläarktis, nach Norden reicht das Areal bis in das südliche Mitteleuropa. Die Tiere ernähren sich zumindest in Europa fast ausschließlich von Aas größerer Nutztiere. Gänsegeier brüten in Kolonien in Felsen. Altvögel sind überwiegend Standvögel, juvenile und immature Gänsegeier sind Teilzieher und verbringen den Sommer meist abseits der Brutplätze in Gebieten mit reichem Nahrungsangebot. Die Art übersommert seit langer Zeit regelmäßig in den Alpen und fliegt – wohl vor allem bedingt durch eine starke Bestandszunahme in Südwesteuropa – in den letzten Jahren im Sommer verstärkt auch in das nördliche Mitteleuropa ein.

Beschreibung

Der Gänsegeier zählt zu den großen Altweltgeiern. Die Körperlänge ausgewachsener Exemplare beträgt 93 bis 110 cm, die Spannweite 234 bis 269 cm. Die Tiere wiegen 6,2 bis 11,3 kg. Die Art zeigt keinen Geschlechtsdimorphismus bezüglich Färbung, Größe oder Gewicht. Drei in Italien und Salzburg erlegte Männchen wogen 6,2 bis 8,5 kg, fünf Weibchen 6,5 bis 8,3 kg, im Mittel 7,48 kg. Männchen aus Europa hatten Flügellängen von 68,4–73,5 cm, im Mittel 70,87 cm, Weibchen aus demselben Raum 69,0 bis 75,0 cm, im Mittel 70,77 cm.^[1]

Gänsegeier (Porträt)

Dieser Geier ist deutlich zweifarbig. Rumpf, Beinbefiederung sowie die kleinen und mittleren Unter- und Oberflügeldecken sind bei adulten Vögeln blass braun bis hell rotbraun mit vor allem auf der Unterseite ausgeprägten hellbeigen Stricheln. Damit deutlich kontrastierend sind die Schwingen und die Steuerfedern fast einfarbig schwarzgrau. Die großen Oberflügeldecken und die Schirmfedern sind schwarzbraun und breit hellbraun gerandet, die hellbraunen Ränder bilden auf dem Oberflügel ein deutliches helles Band. Kopf und Hals sind dicht weiß bedunt, an Oberkopf und unterem Vorderhals oft mehr cremefarben. Die lockere, dicht flaumige Halskrause ist weiß. Der kräftige Schnabel ist gelblich hornfarben bis grüngelb und an der Basis blassgrau. Die Wachshaut sowie die unbefiederten Teile der Beine und die Zehen sind grau.

Gänsegeier im Jugendkleid, die braune Halskrause und der graue Schnabel sind gut erkennbar

Im Jugendkleid besteht die Halskrause aus schmal lanzettlichen, hellbraunen Federn. Der helle Rand der großen Oberflügeldecken ist nur undeutlich ausgebildet, so dass das helle Band auf den Oberflügeln nur sehr schwach ausgeprägt ist. Der Schnabel ist dunkel hornfarben. Gänsegeier sind im Alter von 6 bis 7 Jahren ausgefärbt.

Im Flug ist die Art in Europa durch die deutlich zweifarbigen Flügel, den dunklen, kurzen, gerundeten oder leicht keilförmigen Schwanz und den wenig auffallenden kleinen Kopf mit eingezogenem Hals kaum zu verwechseln. Die Vögel wirken auch im Flug sehr groß, diese Größe wird durch die gelegentlichen, sehr langsamen Flügelschläge noch betont. Beim Kreisen werden die Flügel ähnlich wie beim Steinadler leicht nach oben gehalten. Die Handschwingen sind tief gefingert. Die Armschwingen sind häufig länger als die inneren Handschwingen, so dass der Flügelhinterrand geschwungen ist und nicht gerade.

Lautäußerungen

In den Kolonien und am Aas ist die Art recht stimmfreudig. Bei Auseinandersetzungen mit Artgenossen geben die Tiere rätschende oder heiser keckernde Rufe wie „tetetet“ oder „gegegeg“ von sich, zischen oder fauchen. Bei direkten Attacken rufen ranghohe Vögel harsch gänseartig „kak-kak“, rangniedere Vögel reagieren mit schluchzenden oder glucksenden Lauten. Der von kleinen Jungvögeln beim Betteln genutzte Ruf ist ein glucksendes Piepen, größere Nestlinge rufen gereiht „gagaga“.^[2]

Das Verbreitungsgebiet des Gänsegeiers

Verbreitung

Das stark zersplitterte Verbreitungsgebiet umfasst große Teile der südwestlichen Paläarktis, nach Norden reicht das Areal bis in das südliche Mitteleuropa. Der Gänsegeier kommt in Marokko und Algerien und in Europa auf der Iberischen Halbinsel, Sardinien, in Südfrankreich und nach Osten in weiten Teilen des Balkans vor. Weiterhin sind Teile der Arabischen Halbinsel besiedelt.

Über die Verbreitung in Asien gibt es in der Literatur zum Teil widersprüchliche Angaben. Nach Ferguson-Lees & Christie^[3] erstreckt sich das Areal über den Nahen und Mittleren Osten und dann unter Aussparung der zentralasiatischen Hochgebirge nach Nordosten bis in den Südosten Kasachstans und nach Südosten über den Iran und Afghanistan über Pakistan und den Norden Indiens bis in das Flachland Nepals, möglicherweise auch noch bis Bhutan. Als unsicher und wahrscheinlich nur herumstreifende Gäste betreffend bezeichnen die Autoren das Vorkommen in Assam. Nach Glutz von Blotzheim und Bauer^[4] reicht das Areal der Art im Nordosten bis in den Nordwesten der Mongolei und im Südosten nur bis in den Südwesten Pakistans und in das nordindische Unionsterritorium Jammu und Kashmir.

Lebensraum

Zur Brut und zur Rast werden senkrechte oder steile Felsklippen, Schluchten und ähnlich nutzbare Felsformationen benutzt, sehr gerne mit Überhängen. Die Nahrungssuche findet über einem weiten Spektrum überwiegend offener und trockener Landschaften statt, dazu zählen Steppen, Halbwüsten, Berghänge und Hochplateaus, aber auch landwirtschaftliche Flächen der Ebene. Die Art kommt in Höhen von 0 bis 3000 m vor; Nahrung suchende Gänsegeier wurden auch bis in 3500 m Höhe beobachtet.

Systematik

Man unterscheidet neben der Nominatform eine weitere Unterart, Gyps fulvus fulvescens, die nach Ferguson-Lees & Christie in Ostpakistan, Nordindien und Nepal vorkommt und deren Gefieder blasser, aber insgesamt mehr rötlich als das der Nominatform ist.^[5] Nach einer molekulargenetischen Untersuchung ist diese Unterart jedoch näher mit dem Schneegeier als mit der Nominatform des Gänsegeiers verwandt und wäre daher zu dieser Art zu stellen. Nächster Verwandter und damit Schwestertaxon des Gänsegeiers ist nach dieser Untersuchung der im mittleren Afrika verbreitete Sperbergeier.^[6]

Nahrungssuche und Ernährung

Gänsegeier suchen wie viele Vertreter der Gattung Gyps nach Nahrung, indem sie einzeln ausdauernd über der offenen Landschaft kreisen. Die Tiere fliegen morgens gemeinsam aus der Kolonie ab und entfernen sich dann bis zu 60 km von der Kolonie. Die Geier suchen direkt nach Aas auf dem Boden, aber auch indirekt durch die Beobachtung bodenlebender Raubtiere und vor allem durch die Beobachtung anderer aasfressender Vögel im Luftraum. Auf diese Weise sammeln sich an einem einmal entdeckten Kadaver immer mehr Geier, die jeweils das Niedergehen ihrer Artgenossen beobachtet haben.

Die Nahrung besteht ausschließlich aus frischem oder bereits verwesendem Aas, dabei werden vor allem die inneren Organe und der Mageninhalt sowie das Muskelfleisch von mittelgroßen bis großen Säugetieren gefressen. Zumindest in Europa verwerten Gänsegeier heute praktisch ausschließlich tote Haustiere; von Schafen und Ziegen bis hin zu Rindern und Pferden. Seltener werden auch kleinere Kadaver z. B. von Rehen, Hunden, Hasen, Füchsen und ähnlichen Tieren genutzt.

Am Aas müssen Gänsegeier größeren Raubtieren wie Wolf und Schakal sowie dem Mönchsgeier den Vortritt lassen, gegenüber allen anderen Aasfressern ist die Art dominant. Innerhalb der am Aas anwesenden Geier bildet sich ebenfalls bald eine Rangordnung aus. Das ranghöchste Tier zeigt dann einen Drohmarsch, bei dem es in aufrechter Haltung mit einem ausgeprägten Stechschritt zum Kadaver läuft, und hält damit alle Artgenossen vorerst auf Distanz. Bei noch geschlossenem Tierkörper reißt es dann meist erst die Bauchdecke auf, um mit dem langen Hals die inneren Organe zu erreichen. Oft werden hierzu aber auch natürliche Körperöffnungen erweitert, vor allem die Analöffnung. Wenn das ranghöchste Tier mit dem Kopf im Kadaver frisst, kommen auch die rangniederen Tiere zum Kadaver, der dann bald von einer Masse fressender Geier bedeckt ist. Die Tiere fressen gelegentlich so viel, dass sie Teile der Nahrung wieder herauswürgen müssen, um abfliegen zu können.

Vom Mai 2013 in den französischen Pyrenäen ist bekannt, dass die Leiche einer durch einen 300-m-Absturz getöteten Bergsteigerin binnen 2 Stunden offenbar von Gänsegeiern bis auf die Knochen aufgefressen worden ist. Als ein Rettungshubschrauber eintraf, wurden die über der Stelle kreisenden Vögel und ihre Spuren im Schnee rundum gefunden. Schon 2012 gab es einen ähnlichen Fall in den Pyrenäen. Eine Vogelexpertin erklärte, dass Gänsegeier Verletzte nicht angreifen würden.^[7]

Fortpflanzung

Ei, Sammlung Museum Wiesbaden

Gänsegeier sind sehr gesellig und brüten meist in Kolonien, die mehr als 100 Brutpaare umfassen können. Die Paare verteidigen gegen Artgenossen nur den unmittelbaren Nestbereich. Die Balz besteht aus gemeinsamem Kreisen und „Tandemflügen“, bei denen ein Partner jede Flugbewegung des anderen Vogels kopiert. Gelegentlich nimmt das Männchen etwas Nistmaterial in den Schnabel und folgt dann während einiger Minuten dem Weibchen in der Luft.

Gänsegeier in einer Kolonie im Parque Nacional de Monfragüe

Die Nester werden in Felswänden auf Bändern unter Überhängen oder in nach vorn offenen Nischen und Höhlen gebaut. Sie bestehen aus Stöckchen und Zweigen und werden mit grünen Zweigen oder Gras ausgelegt. Der Legebeginn fällt im gesamten Verbreitungsgebiet recht einheitlich in den Zeitraum Ende Dezember bis Ende März. Im Nationalpark Monfragüe in Spanien wurde beobachtet, dass Gänsegeier zunehmend Mönchsgeier verdrängen, indem sie deren Nester besetzen.^[8]

Das Gelege besteht nur aus einem Ei, das meist reinweiß ist oder selten kleine rotbraune Flecken aufweist. Eier aus Spanien messen im Mittel 92,0 × 70,1 mm, Eier vom Balkan sind annähernd gleich groß.^[9] Beide Partner brüten, die Brutzeit dauert 47 bis 57 Tage. Das Junge wird auch abwechselnd von beiden Partnern mit Nahrung versorgt, die im Kropf zum Nest gebracht und dort ausgewürgt wird. Der Jungvogel verlässt das Nest im Mittel nach etwa 135 Tagen, in Südeuropa etwa Mitte Juli bis Mitte August. Er wird noch einige Wochen von den Elternvögeln versorgt und wandert dann ab. Die Abwanderung erfolgt ungerichtet.

Übersommerung

Gänsegeier übersommern zunehmend auch in verschiedenen Teilen der Alpen. Zumindest seit dem Viehtrieb-Unglück 1878 übersommern 50–150 überwiegend juvenile und immature Gänsegeier in den österreichischen Alpen, vor allem in den Hohen Tauern^[10]. Dort ernähren sie sich von Schafkadavern, die auf den dortigen Hochalmen anfallen.^[11] Auch in den Julischen Alpen in Italien und Slowenien werden regelmäßig Übersommerer beobachtet.^[12] Nach Ergebnissen der Markierung von Nestlingen mit Flügelmarken stammen wohl die meisten dieser alpinen Übersommerer aus Kolonien in Kroatien. Jungvögel von dort wurden bereits im August des Geburtsjahres in Österreich und Italien beobachtet.

Auch in den französischen Seealpen (insbesondere im Nationalpark Mercantour) übersommern zunehmend Gänsegeier. Sie folgen damit dem sommerlichen Viehauftrieb. Die Aufenthaltsdauer umfasst inzwischen den Zeitraum von Mai bis Oktober. Reproduktion wurde hier bis 2017 nicht festgestellt. Bei Gänsegeier-Zählungen im August werden inzwischen im Alpenraum etwa 300 Gänsegeier erfasst.^[13]

Auch viele immature Vögel aus den neuen französischen Kolonien im Massif Central und in den Alpen wandern im Sommer an ihren Geburtsorten vorbei, jedoch mehr nach Norden und Nordosten. Ihre sommerlichen Wanderungen folgen offenbar den Gebirgszügen und führen von den östlichen Pyrenäen in das südliche Massif Central und dann weiter in die Alpen, in den Jura, dann nach Norden in die Vogesen und die Ardennen und darüber hinaus. Ein extremes Beispiel einer solchen Nordostwanderung zeigte ein Vogel, der 1998 im Massif Central ausgeflogen ist. Dieser Vogel wurde im Frühjahr 2000 in Südfinnland, mehr als 2000 km nordöstlich seines Geburtsortes, beobachtet. Er hielt sich dann von Ende Juli bis 12. August des Jahres in Litauen auf und wurde nach mehreren Jahren ohne Beobachtung im Mai 2003 wieder im Massif Central nachgewiesen.

Diese Wanderungen machen sich in einer starken Zunahme der Beobachtungen von Gänsegeiern in Mitteleuropa bemerkbar. Beispielsweise wurden in den Niederlanden von 1800 bis 1997 insgesamt nur 11 Individuen beobachtet.^[14] Seit 1997 tritt die Art dort alljährlich auf und bereits in den Jahren 2000 und 2001 wurden dort außergewöhnlich hohe Zahlen mit jeweils insgesamt 20 Individuen nachgewiesen.^[15] Im Frühjahr 2005 gab es erstmals einen spektakulären Einflug in die Schweiz mit 122 Tieren und Truppgrößen bis 40 Individuen.^[16] 2006 erfasste ein solcher Einflug erstmals auch Deutschland, wo ab Anfang Mai insgesamt etwa 164 Exemplare nachgewiesen wurden, der größte Trupp wurde in Mecklenburg-Vorpommern mit 57 Tieren beobachtet.^[15] Im Jahr 2006 wurden in der Schweiz mindestens 40 Gänsegeier beobachtet.^[17] »Mittlerweile sind sogar Trupps von über 50 Individuen keine Seltenheit mehr.«^[18] Einen weiteren sehr starken Einflug gab es 2007 mit mindestens 67 Individuen in Deutschland^[15] und 171 in der Schweiz.^[19] Über die Ursachen dieser großen Einflüge wurde kontrovers diskutiert, neben der starken Bestandszunahme in Südwesteuropa wurde eine mögliche Ursache auch in strengeren Regelungen zur Beseitigung von Tierkörpern in Spanien ab 2006 gesehen.^[20] Die Schweizerische Avifaunistische Kommission hielt dies jedoch für unwahrscheinlich und wies darauf hin, dass die Einflüge nach Mitteleuropa bereits lange vor 2006 begonnen haben, in den letzten Jahren stärker wurden und nach wie vor im Wesentlichen auf den Zeitraum April bis Juli beschränkt sind, während die Nahrung in Spanien ganzjährig zurückging.^[21]

Die Herkunft dieser nach Mitteleuropa einfliegenden Vögel konnte auch durch farbmarkierte Tiere belegt werden. Zwischen 1980 und 2002 wurden in der Schweiz 26, in den Italienischen Alpen 20, in Belgien 7, in den Niederlanden 8 und in Deutschland 4 markierte Gänsegeier beobachtet, die wohl fast ausschließlich aus Frankreich oder Spanien stammten.^[22]

Überwinterung

Das Zugverhalten ist offenbar komplex und in vielen Bereichen noch unerforscht. Adulte Gänsegeier sind überwiegend Standvögel, während Jungvögel und immature Vögel in offenbar je nach Population stark variierenden Anteilen Langstrecken- oder Kurzstreckenzieher bzw. Strichvögel sind. Einige Tausend überwiegend junge und immature Tiere ziehen im Herbst über Gibraltar und den Bosporus nach Afrika, das Winterareal reicht dort südwärts bis Senegal, Mali und Niger sowie im Osten bis in den Sudan und Äthiopien. Die Vögel übersommern in den ersten Jahren überwiegend abseits des Geburtsortes, in dieser Zeit werden jedoch andere Kolonien zum Teil weit entfernt vom Geburtsort aufgesucht, wo die Vögel oft einige Tage verbringen. Sie kehren meist wohl erst mit der Geschlechtsreife in die Kolonien in der Umgebung ihres Geburtsortes zurück.

Adulter Gänsegeier im Flug, deutlich hier der eingezogene Hals

In den Jahren 1997 bis 2000 zogen zwischen 1600 und 4600 junge Gänsegeier im Herbst über Gibraltar nach Afrika, der Wegzug erfolgt dort Mitte Oktober bis Mitte November. Demnach blieben zwischen 67 und 89 % der spanischen Jungvögel im Land. Die Tiere überwintern vor allem im Süden Spaniens und halten sich dort in der Umgebung attraktiver Nahrungsquellen auf.^[23]

Die in den Alpen übersommernden Gänsegeier verlassen diese im Oktober. Die kroatischen Jungvögel ziehen über Kroatien hinweg nach Südosten und werden im Oktober und November vor allem in Bulgarien und Griechenland beobachtet, Funde jeweils eines Vogels am 14. Oktober des Geburtsjahres in Israel und im November des Geburtsjahres im Tschad belegen jedoch, dass zumindest ein Teil der jungen kroatischen Gänsegeier im Herbst nach Afrika zieht. Einige der jungen und immaturen Gänsegeier wurden auch im Winter in Griechenland, Bulgarien und Italien beobachtet; wo der Großteil der Vögel den Winter verbringt, ist bisher jedoch unbekannt. Ab dem Mai des Folgejahres kehren viele dieser Jungvögel wieder nach Österreich und Italien zur Übersommerung zurück. Einzelne immature kroatische Vögel wurden jedoch auch als Gäste in Kolonien in den französischen Alpen beobachtet. Der Geburtsort wird auch von diesen Vögeln erst wieder bei Erreichen der Geschlechtsreife aufgesucht.^[24]

Gänsegeier im Segelflug

Bestand und Gefährdung

Gänsegeier im Salzburger Zoo. Diese Geier verbringen die Wintermonate am Untersberg, werden aber im Zoo regelmäßig gefüttert.

Der europäische Bestand wurde um das Jahr 2004 auf 23.800–24.100 Brutpaare geschätzt, der Großteil davon lebt in Spanien mit allein etwa 22.500 Paaren. Mehr als 100 Brutpaare gibt es in Ländern Europas ansonsten nur noch in Frankreich (etwa 640 Brutpaare), Portugal (415–422) und Griechenland (170–190).^[25] Zum asiatischen Bestand gibt es keine gesicherten Zahlen, der Weltbestand wurde 2008 von Birdlife International grob mit etwa 100.000 Paaren veranschlagt.^[26]

Bestand und Verbreitung in Europa waren in historischer Zeit weit größer, das Verbreitungsgebiet reichte auch viel weiter nach Norden. Für Baden-Württemberg ist ein Brutvorkommen im Mittelalter oder in der frühen Neuzeit auf der Schwäbischen Alb belegt, vermutlich war die Art in Deutschland damals aber viel weiter verbreitet.^[27] Noch Anfang des 20. Jahrhunderts brütete die Art im Massif Central, in der Vojvodina, in Moldawien, der westlichen Ukraine und Südost-Polen und war in Rumänien und Bulgarien ein verbreiteter Brutvogel.^[28] Außer in Bulgarien (29 Paare im Jahr 2002) war die Art bis Ende der 1960er Jahre dort überall verschwunden. Als Hauptursache für die Arealschrumpfung im Norden des Verbreitungsgebietes seit dem Mittelalter gilt neben verbesserter Weidehygiene auch eine Klimaverschlechterung. Ab Ende des 19. Jahrhunderts war der Bestandsrückgang zumindest in Südosteuropa aber vor allem auf die flächendeckende Bekämpfung des Wolfs mit Giftködern zurückzuführen. Giftköder stellen bis heute die größte Gefährdung auch der Restbestände in Süd- und Südosteuropa dar. So starben auf Zypern von 51 tot gefundenen Gänsegeiern 80 % durch Pestizidvergiftungen, davon allein 36 im Jahr 1996. Im darauf folgenden Jahr halbierte sich daraufhin die Zahl der Brutpaare von 16 auf 8 und blieb seitdem praktisch unverändert.^[29]

Der größte Bestand Europas konnte sich in Spanien halten, er belief sich 1979 auf etwa 3200 Paare. Durch konsequenten Schutz der Brutkolonien und die Bekämpfung der illegalen Verfolgung stieg der Bestand seitdem stark an, 1999 wurde er wie oben erwähnt auf etwa 22.500 Paare geschätzt.^[23] In Frankreich wurde 1968 ein Projekt zur Wiedereinbürgerung des Gänsegeiers im südlichen Zentralmassiv gestartet. Auswilderungen begannen dort 1980, ab 1996 wurden außerdem auch Gänsegeier in den französischen Alpen freigelassen. Zwischen 1980 und 1986 wurden im Massif Central insgesamt 61 überwiegend immature und adulte Vögel ausgewildert, ab 1993 bis 2002 dort und in den französischen Alpen weitere 148. Diese Programme waren sehr erfolgreich. Die erste Brut wurde im Zentralmassiv bereits 1982 festgestellt, dort stieg der Brutbestand danach kontinuierlich an auf 110 Brutpaare im Jahr 2003. In den französischen Alpen wuchs der Bestand nach der ersten Brut 1998 auf 36–38 Paare im Jahr 2003 an.^[30]

Eine neue Gefährdung des Gänsegeiers ist die Nutzung der Windenergie.^[31] So wurden in Windparks in Nordspanien von 2000 bis 2006 732^[32] getötete Gänsegeier gefunden, bis September 2016 insgesamt 1892.^[33]

Weltweit betrachtet die IUCN die Art heute als ungefährdet.

Erforschung

Ein Institut, das sich auf die Erforschung des Gänsegeiers spezialisiert hat, war das von Goran Sušić geleitete „Eko-Centar Caput Insulae“ in Beli (Kroatien) auf der Insel Cres, welches 2013 geschlossen wurde. Seitdem führt Sušić seine Arbeit im „Birds of Prey Conservation Centre“44.88464114.912179^[34] bei Senj weiter, welches sich ebenfalls der Erhaltung und Erforschung dieser und verwandter Arten widmet.

Archäologie

Eines der ältesten Musikinstrumente der Welt, die Knochenflöte aus Schicht Vb der Höhle Hohle Fels (Alb-Donau-Kreis), wurde aus einem Flügelknochen eines Gänsegeiers hergestellt. Die Flöte gehört in die jungpaläolithische Kulturstufe des Aurignacien und wird auf ca. 35–40.000 Jahre vor heute datiert.^[35]

Quellen

Literatur

• James Ferguson-Lees, David A. Christie: Raptors of the World. Christopher Helm, London 2001, ISBN 0-7136-8026-1, S. 118–119 und 431–435.
  • deutsch: Die Greifvögel der Welt (Kosmos Naturführer). Kosmos, Stuttgart 2009, ISBN 978-3-440-11509-1.
• Urs N. Glutz von Blotzheim, Kurt M. Bauer, Einhard Bezzel, Günther Niethammer: Handbuch der Vögel Mitteleuropas, Bd. 4: Falconiformes. 2. Aufl. AULA-Verlag, Wiesbaden 1989, ISBN 3-89104-460-7, S. 235–259.
• Michael Terrasse, François Sarrazin, Jean-Pierre Choisy, Céline Clémente, Sylvain Henriquet, Philippe Lécuyer, Jean Louis Pinna und Cristian Tessier: A success story. The reintroduction of Eurasian Griffon Gyps fulvus and Black Aegypius monachus Vultures to France. In: Robin Chancellor und Bernd-Ulrich Meyburg (Hrsg.): Raptors worldwide. Proceedings of the „VI World Conference on birds of Prey and Owls, Budapest, Hungary 18–23 May 2003 “. World Working Group on Birds of Prey, Berlin u. a. 2004, ISBN 963-86418-1-9, S. 127–145.

Einzelnachweise

Weblinks

– Album mit Bildern, Videos und Audiodateien

Wiktionary: Gänsegeier – Bedeutungserklärungen, Wortherkunft, Synonyme, Übersetzungen

• Bericht über Gänsegeierschutz auf Cres/Kroatien
• Gyps fulvus in der Roten Liste gefährdeter Arten der IUCN 2008. Eingestellt von: BirdLife International, 2008. Abgerufen am 1. November 2008.
• Videos, Fotos und Tonaufnahmen zu Gyps fulvus in der Internet Bird Collection
• Javier Blasco-Zumeta & Gerd-Michael Heinze: Griffon Vulture. (PDF; 5,6 MB) Ibercaja Aula en Red, archiviert vom Original am 2. Dezember 2014; abgerufen am 2. März 2013 (englisch, Alters- und Geschlechtsmerkmale).
• Federn des Gänsegeiers

Dieser Artikel wurde am 31. August 2009 in dieser Version in die Liste der lesenswerten Artikel aufgenommen.

Gyps fulvus

Bjeloglavi sup (Gyps fulvus) je veliki ptica iz Starog svijeta koja pripada porodici Accipitridae.

Opis

Ptica je duga 93–122 cm sa rasponom krila od 2,3 do 2,8 metara. Mužjaci osnovne vrste su teški između 6,2 i 10,5 kg a ženke obično između 6,5 i 11,3 kg. Kod indijske podvrste bjeloglavog supa (G. f. fulvescens) težina jedinki se kreće oko 7,1 kg. Krajnje mase jedinki mogu iznositi od 4,5 kg do 15 kg, međutim ekstremne veličine su uočene samo u ptica držanih u zatočeništvu.^[2] Mladunci se izliježu goli. Glava im je karakteristično veoma svijetla, imaju vrlo široka krila, a perje na repu je vrlo kratko. Kljun im je obično žut. Boja kože i krila im je u kontrastu sa tamnim letaćim perjem.

U medijima

Bjeloglavi sup je prikazan na poštanskim markama Bosne i Hercegovine iz 2000. godine.^[3]

Reference

Gyps fulvus es un specie de Gyps.

uòu de Gyps fulvus - Musèu_d'Istòria_Naturala_de_Tolosa

Lo voltor fauve (Gyps fulvus) es una espècia d'ausèl falconifòrme de la familha Accipitridae. En Occitània se pòt encontrar dins los Pirenèus o dins las Gòrgas de Verdon.

Gyps fulvus

Ang griffon vulture (Gyps fulvus) ay isang malaking Old World vulture sa ibon ng biktima ng Accipitridae. Ito ay kilala rin bilang Eurasian griffon. Ito ay hindi malito sa iba't ibang uri ng hayop, Rüppell's griffon vulture (Gyps rueppellii).

Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

Gyps fulvus

Gjatësia

95-110 cm, krahët e hapur: 255-280 cm

Përshkrimi

Grabitqar me fluturim madhësh- tor pergjithesisht ne ngjyre kafe qafa është me push të bardhë ose e zhveshur nga puplat. Silueta në fluturim duket mjaft e madhe për shkak të fluturimit me krahë të hapur, që rrallë i mbledh. Ka bisht trekëndor të mprehtë, kokë të vogël dhe sqep të ngushtë dhe të gjatë. Tek të vegjlit, trupi me ngjyrë kafe të errët kontraston me ngjyrën e çelët të pjesëve poshtë krahut. Dallohet nga shpendët e tjerë grabitqarë prej ngjyrës kafe të lehtë të trupit dhe nga kafja e errët e fundit të krahëve dhe të bishtit.

Përhapja dhe habitati

Parapëlqejnë lugina të hapura, të thata ose rrafshnalta nga ku mund të shohin kërmat. Ngjiten në fluturim dhe zbresin herë pas here. Njihen si folezuese koloniale të zonave shkëmbore, por aktualisht ekzistojnë vetëm prova sporadike të folezimit të tyre në rajon.

Riprodhimi

I ndërtojnë foletë me shkarpa buzë shkëmbinjve, ose nëpër guva në shpatet e rrëpirëta të maleve, shpesh në koloni të shpërndara me 10-20 çifte. Foletë zakonisht kanë një diametër prej 60-100 cm. Femra pjell zakonisht 1 vezë në fund të shkurtit. Ngrohja zgjat 48-54 ditë. Të vegjlit arrijnë të fluturojnë pas 3-4 muajsh.

Ushqimi

Kërma, hedhurinat nëpër pirgjet e plehrave, etj.

Zëri

Fishkëllima dhe hungërima kur ushqehen në grup me skelete e kërma. Pjesën tjetër të kohës e kalon në heshtje.

Sîqalok, sîqalka Grîfûn an sîmerx (Gyps fulvus), cureyekî sîqalkên Cîhanê kevnin.

Şayes

Dirêjiya sîqalokê tevî baskan di navbera 2.3–2.8 m. Giraniya nêr di navbera 6.2-10.5 kg û yê mê qasî 6.5-11.3 kg. Carinan, giraniya sîqalokê di rewşa girtî de digihîje 15 kg.^[2][3] Sîqalok nêzî 40-41 sal dijî.^[4]

Xwarin

Sîqalok ji balindeyên cendekxwer an laşxwerin. Cendekxwer, ew canewerê ku laşên mirî dixwe.

Belavbûn

Sîqalok li Asya, bakurê Afrîka û başûrê Ewropayê tên dîtin.

Pêşangeh

• 
• 
• 
• Museum specimen

Çavkanî

• 1 Uterlek
  • 1.1 Umvaank
• 2 Leefwijs
• 3 Verspreiing
• 4 Oondersoorte
• 5 Extern links
• 6 Bron

Gyps fulvus

Το Όρνιο είναι ημερόβιο αρπακτικό πτηνό, ένας από τους γύπες που απαντούν και στον ελλαδικό χώρο. Η επιστημονική του ονομασία είναι Gyps fulvus και περιλαμβάνει 2 υποείδη. ^[2][3]

Στην Ελλάδα απαντά το υποείδος G. f. fulvus (Hablizl, 1783). ^[4]

Τάση παγκόσμιου πληθυσμού

• Ανοδική ↑ ^[5]

Ονοματολογία

Η λατινική επιστημονική ονομασία του γένους, Gyps, είναι εκλατινισμένη απόδοση της ελληνικής λέξης Γυψ, -πός «γύπας». Το θέμα γυ- σημαίνει «οτιδήποτε κυρτωμένο ή «σπηλιά», με παρέκταση σε -π- και παραπέμπει, πιθανότατα, στο έντονα κυρτωμένο ράμφος ή τους γαμψώνυχες του πτηνού. ^[6]

Η λατινική λέξη fulvus δεν έχει κάποιαν αντίστοιχη και επακριβή μονολεκτική απόδοση στα ελληνικά και σημαίνει, «καφεκίτρινος, πορτοκαλοκίτρινος, καφέ-πορτοκαλί ή κοκκινοκίτρινος με σκωριόχρωμη απόχρωση». Αντίθετα, στην αγγλική αποδίδεται μονολεκτικά ως tawny. Παραπέμπει στο χρώμα του πτερώματος, αν και αυτό δεν ανταποκρίνεται πάντοτε στην ονομασία, καθότι μπορεί να ποικίλλει αρκετά.

Η αγγλική ονομασία του είδους Griffon vulture, προέρχεται από την ελληνική λέξη γρύψ και έχει την εξής ετυμολογία: griffon < griffoun < grifon < grŷphus < γρύψ «μυθικό ζώο με στόμα λιονταριού και, κεφάλι και φτερά αετού». ^[7][8]

Η ελληνική ονομασία όρνιο, έχει τη ρίζα της στην αρχαία λέξη όρνις, -ιθος (ό | ή) < θ. όρν-ι- (µε παρέκταση -θ- για τις ανάγκες τής κλίσεως) < I.E. *or-n- «αετός, µεγάλο πουλί», πβ. χετ.^Γ-aa, γότθ. ara, αρχ. γερµ. aro | aru, αρχ. αγγλ. earn, αρχ. σλαβ. orilu κ.ά. Οµόρρ. αρχ. oρv-εον. ^{[9] [ii]}

Συστηματική ταξινομική

Το είδος περιγράφηκε από τον Ρώσο βοτανικό Κ. Χάμπλιτσλ (Carl Ludwig von Hablitzl, 1752–1821) ως Vultur fulvus (Ιράν, 1783). Η μεταφορά του στο γένος Gyps, έγινε το 1809 από τον Γάλλο ζωολόγο Μ. Σαβινί (Marie Jules César Lelorgne de Savigny 1777 – 1851). ^[10]

Το όρνιο ανήκει στους γύπες του λεγόμενου Παλαιού Κόσμου για να υπάρχει διαχωρισμός από τους αντίστοιχους του Νέου Κόσμου. που ανήκουν στην οικογένεια Καθαρτίδες (Cathartidae). Όμως, τα γένη αυτών των δύο ομάδων είναι φυλογενετικά απομακρυσμένα μεταξύ τους και, αυτός ο διαχωρισμός είναι περισσότερο συμβατικός παρά ουσιαστικός. Τα μέλη των δύο κατηγοριών υπήρξαν διαδεδομένα τόσο στον Παλαιό Κόσμο όσο και στην Βόρεια Αμερική, κατά τη διάρκεια του Νεογενούς. Οι γύπες του Παλαιού Κόσμου αποτελούν, πιθανώς, πολυφυλετική ομάδα μέσα στην οικογένεια Accipitridae, με τον ασπροπάρη, γυπαετό και γυποϊέρακα να αποτελούν ξεχωριστά taxa. ^[11]

Παλαιότερα, οι ερευνητές θεωρούσαν ότι σχημάτιζε «ομάδα» (group) με τα είδη G. himalayensis, G. indicus (μαζί με το G. tenuirostris), G. coprotheres και G. rueppelli. Πρόσφατα γενετικά στοιχεία δείχνουν ότι, αποτελεί έναν (1) κλάδο με το G. rueppelli και ότι, αυτά τα δύο taxa είναι «αδελφικά» με άλλον κλάδο που περιλαμβάνει τα G. indicus, G. tenuirostris και G. coprotheres, θέση που υποστηρίζεται ανεξάρτητα, από μελέτη βασισμένη σε ευρύτερα μοριακά δείγματα από επιπρόσθετες τοποθεσίες. ^[12]

Γεωγραφική εξάπλωση

Γεωγραφική εξάπλωση του είδους Gyps fulvus

Το όρνιο είναι ένας από τους «εκπροσώπους» των γυπών του Παλαιού Κόσμου, με κατακερματισμένη περιοχή κατανομής, η οποία καλύπτει μεγάλα τμήματα της ΝΔ. Παλαιαρκτικής (οικοζώνες: Παλαιαρκτική, Αφροτροπική (οριακά) και Ινδομαλαϊκή). Το φάσμα κατανομής αρχίζει από την Μεσόγειο (Ισπανία και την Β. Αφρική στα δυτικά, συνεχίζει μέσω των Βαλκανίων προς την Μέση Ανατολή, παρακάμπτει τις υψηλές οροσειρές της Κ. Ασίας, για να καταλήξει στην Ινδία, το Νεπάλ και τη ΝΔ. Μογγολία προς ανατολάς, ενώ αγγίζει τα όρια του Καζακστάν στα βορειοανατολικά). ^[13]

(Πηγές: ^[14][15])

(σημ. με έντονα γράμματα το υποείδος που απαντά στον ελλαδικό χώρο)

Μεταναστευτική συμπεριφορά

Το χαρακτηριστικό κεφάλι του ενήλικου όρνιου

Η αποδημητική συμπεριφορά του όρνιου είναι αρκετά περίπλοκη και σε πολλούς τομείς παραμένει αδιερεύνητη. Γενικά, τα ενήλικα άτομα είναι ως επί το πλείστον μόνιμα (επιδημητικά) στις περιοχές αναπαραγωγής τους, ενώ αντίθετα, τα ανώριμα πουλιά μεταναστεύουν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό ανάλογα με τούς πληθυσμούς. Αρκετές χιλιάδες, κυρίως νέα και ανώριμα, άτομα μεταναστεύουν το φθινόπωρο (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος) μέσω Γιβραλτάρ και Βοσπόρου προς την Αφρική, περνώντας το χειμώνα στη Σενεγάλη, το Μάλι και τον Νίγηρα, και στα ανατολικά στο Σουδάν και την Αιθιοπία. Τα νεαρά πουλιά περνούν τα πρώτα καλοκαίρια τους, σε περιοχές μακριά από τον τόπο γέννησής τους στους οποίους επιστρέφουν, πιθανότατα, μόνο μετά την εφηβεία τους.

Ο μεγαλύτερος ευρωπαϊκός πληθυσμός όρνεων βρίσκεται στην Ισπανία, ως επί το πλείστον επιδημητικός. Τα ανήλικα άτομα μπορούν να περιπλανηθούν προς το νότο το φθινόπωρο, έως και 600 χιλιόμετρα από τις τοποθεσίες όπου γεννήθηκαν, μέχρι το Μαρόκο, αν και έχουν αναφερθεί περιπτώσεις μέχρι την Μαυριτανία. ^[16] Τα πουλιά που διασχίζουν τον Βόσπορο αυξάνονται σε αριθμούς από ορισμένους τοπικούς πληθυσμούς, κατά την διάρκεια του μεταναστευτικού περάσματος σε όλη την Τουρκία, δεδομένου ότι οι πληθυσμοί της Τουρκίας είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου αποδημητικοί. Το πέρασμα σε στενό μέτωπο πάνω από τα βόρεια του Κόλπου του Σουέζ (διέλευση του νερού 12-13 χλμ), με κατεύθυνση νότια-δυτικά, γίνεται τον Οκτώβριο, και βόρεια-ανατολικά τον Φεβρουάριο-Μάρτιο.^[17]

Τυχαίοι, περιπλανώμενοι επισκέπτες έχουν αναφερθεί μεταξύ άλλων από το Βέλγιο, την Δανία και την Φινλανδία, την Λιβύη, την Κένυα και το Μπανγκλαντές. ^[18]

• Στην Ελλάδα, το όρνιο είναι επιδημητικό πτηνό, δηλαδή ζει και αναπαράγεται στην χώρα καθ’όλη την διάρκεια του έτους, αλλά παρατηρούνται και άτομα από άλλες βαλκανικές χώρες που κατεβαίνουν νοτιότερα, κυρίως δακτυλιωμένα (βλ. και Κατάσταση στην Ελλάδα). ^{[19][20][21][22]} Απαντά τόσο στην Κρήτη ^[23], όσο και στην Κύπρο (Επισκοπή, Ακάμας), ^[24] αλλά οι πληθυσμοί του στις δύο μεγαλονήσους έχουν μειωθεί δραματικά στις τελευταίες δεκαετίες.

Βιότοπος

Αποικία όρνιων στην Κρήτη

Το όρνιο ζει και αναπαράγεται σε περιοχές με κάθετες ή απότομες πλαγιές, φαράγγια και παρόμοια οικοσυστήματα με βράχια που προεξέχουν. Η αναζήτηση τροφής, όμως, γίνεται σε ευρύ φάσμα ανοικτών και κυρίως ξηρών περιοχών, που περιλαμβάνουν στέπες, ερήμους, πλαγιές και οροπέδια, καθώς και ανοικτές γεωργικές εκτάσεις. Το είδος εμφανίζεται σε υψόμετρα από 0 έως 3000 μέτρα, αλλά έχει επίσης παρατηρηθεί σε υψόμετρο μέχρι 3500 μέτρα. Στην ευρύτερη περιοχή του Νεπάλ, το όρνιο απαντά κάτω από τα 915 μ. , ωστόσο έχει παρατηρηθεί μέχρι τα 3.050 μ. ^[25]

• Κατά την μετανάστευση, το όρνιο είναι ικανό να ανεβεί μέχρι τα 10.000 μ. ^[26]
• Στην Ελλάδα, το όρνιο απαντά σε παρόμοια οικοσυστήματα, κυρίως σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές, εκμεταλλευόμενο τις κτηνοτροφικές δραστηριότητες. ^[27] Αναζητά την τροφή του πάνω από λόφους με χαμηλή βλάστηση και σε απότομες, βραχώδεις σάρες, από τα 200 -1.500 μ. ^[28] Εξαιρετικά σπάνια θα παρατηρηθεί σε πεδιάδες ή υγρότοπους, ^[29] όπως δέλτα ποταμών, αρκεί να υπάρχουν ζώα βοσκής στην περιοχή και ορθοπλαγιές για φώλιασμα και κούρνιασμα. ^[30] Η εξάπλωση των αποικιών του συνδέεται πάντοτε με την παρουσία ασβεστολιθικού υποστρώματος στην περιοχή. ^[31]

Μορφολογία

Το όρνιο ανήκει στα μεγάλα πτηνά του Παλαιού Κόσμου, υπολειπόμενος -για την Ευρώπη- μόνον του γυπαετού (σε μήκος σώματος) και του μαυρόγυπα (σε συνολικό όγκο).

Τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του είναι: πολύ μεγάλο μέγεθος και δύο χρωματικοί «τόνοι», του απαλού καφέ και του μαυριδερού, σε όλα τα πτερώματα (νεαρών και ενηλίκων). Στιβαρό, μεγάλο ράμφος -ωστόσο μικρότερο του υπολοίπου κεφαλιού, σχετικά μικρή ουρά και κοντοί ταρσοί. Η πάνω επιφάνεια του σώματος είναι απαλή καφετί στο χρώμα της άμμου προς κρεμ, ενώ η κάτω πλησιάζει το απαλό μπεζ χρώμα. ^[32] Το κεφάλι και ο μακρύς λαιμός καλύπτονται με γκριζόλευκα πούπουλα, κρέμ στην κορυφή του κεφαλιού και στο κάτω μέρος του λαιμού. Η αφράτη, πυκνή χαίτη (τραχηλιά) είναι λευκή -μόνον όταν είναι καθαρή ^[33] -, αλλά σπάνια ξεχωρίζει από μακριά. ^[34] Οι άκρες των πτερύγων καλύπτουν εντελώς την ουρά.

Στο είδος δεν παρουσιάζεται ιδιαίτερος φυλετικός διμορφισμός, όπως αποδεικνύεται από δείγματα νεκρών ατόμων. ^[35] Ωστόσο, υπάρχει μικρή διαφορά στο μέγεθος (5%) και το βάρος (7%), υπέρ των θηλυκών. ^[36]

Το όρνιο έχει εντυπωσιακό άνοιγμα πτερύγων (διακεκριμένη φωτογραφία)

Τα πρωτεύοντα ερετικά φτερά είναι σκούρα καφέ, σχεδόν μαύρα και κάνουν έντονη αντίθεση με την υπόλοιπη κοιλιά στην παρατήρηση κατά την πτήση, που εμφανίζεται σαν μία φωτεινή ζώνη (σκουρότερη στον μαυρόγυπα). Επίσης, σημαντική αντίθεση κάνουν τα πηδαλιώδη φτερά της ουράς, που είναι σκούρα γκρι, σχεδόν μαύρα και αυτά. Οι άκρες των δευτερευόντων ερετικών δεν είναι τόσο μυτερές και δεν δίνουν «πριονωτή» όψη στο πίσω μέρος των πτερύγων. ^[37] Το γαμψό, ισχυρό ράμφος έχει κιτρινωπό-πρασινοκίτρινο χρώμα και ανοικτό γκρίζο στην βάση του. Η ίριδα είναι ανοικτόχρωμη κίτρινη προς χρυσοκίτρινη, ενώ με το πέρασμα της ηλικίας γίνεται ολοένα και πιο καφετί. ^[38] Το κήρωμα, το άπτερο μέρος των ταρσών και τα πόδια είναι γκρίζα-μολυβί, ^[39] αν και υπάρχουν διάφορες αποχρώσεις από πράσινο-γκρίζο έως καφέ-γκρίζο, ακόμη και κυανό-γκρίζο. ^[40]

• Το γυμνό τμήμα στα πλάγια του τραχήλου είναι «χλωμό» κυανό-γκρίζο, αλλά γίνεται πιο σκουρόχρωμο όταν το πουλί βρίσκεται σε έξαρση. ^[41]

Τα νεαρά άτομα έχουν, γενικά, παρόμοιο πτέρωμα με των ενηλίκων, αλλά φαίνονται πιο σκοτεινόχρωμα, πιο κιτρινοκαφέ στο πάνω μέρος του σώματος, με λιγότερη αντίθεση μεταξύ των καλυπτηρίων των πτερύγων και των μαύρων ερετικών φτερών. Επίσης, τα μεγάλα στέγαστρα είναι μακρύτερα, μυτερά και όλα σκουρόχρωμα εκτός από τις πιο ανοικτόχρωμες άκρες. Η τραχηλιά είναι κρεμ-κίτρινη. Πάντως, το πτέρωμα των ενηλίκων αποκτάται μετά τα 6 χρόνια και τα ενδιάμεσα στάδια αλλαγής πτερώματος είναι μεγάλα σε διάρκεια και αναστέλλονται κατά την αναπαραγωγική περίοδο. ^[42]

Βιομετρικά στοιχεία

• Μήκος σώματος : (93-) 100 έως 110 (-112) εκατοστά
• Άνοιγμα πτερύγων: (234-) 236 έως 274 (-280) εκατοστά
• Μήκος χορδής πτέρυγας: ♂ (67,5-) 68,5 έως 74 (-75) εκατοστά, ♀ (72,5-) 74 έως 77,5 εκατοστά
• Μήκος ουράς: (28-) 30 έως 32 (-33) εκατοστά
• Μήκος ταρσού: 10 έως 12 εκατοστά
• Βάρος: ♂ (4,25-) 6,2 έως 10,5 κιλά, ♀ 6,5 έως 11,3 (-15) κιλά

(Πηγές: ^{[43][44][45][46][47][48][49][50][51] [52][53]}

Τροφή

Η χαρακτηριστική χαίτη (τραχηλιά) του όρνιου είναι λευκή μόνον όταν είναι καθαρή

Τα όρνια τρέφονται αποκλειστικά με θνησιμαία (ψοφίμια) -νωπά ή σε αποσύνθεση- παρατηρώντας απευθείας το έδαφος, αλλά και έμμεσα με την παρατήρηση άλλων σαρκοφάγων και, ειδικά με την παρατήρηση άλλων αρπακτικών πτηνών που τρέφονται με σφάγια (scavengers). Ενδιαφέρονται κυρίως για τα εσωτερικά όργανα και το περιεχόμενο του στομάχου, καθώς και τη σάρκα των μεσαίων και μεγάλων νεκρών ζώων. Τουλάχιστον στην Ευρώπη, οι γύπες τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά με νεκρά κατοικίδια ζώα όπως, πρόβατα, κατσίκια, βοοειδή, άλογα και καμήλες. Σπανιότερα, στρέφονται σε μικρότερα σφάγια όπως, σκυλιά, κουνέλια, αλεπούδες και παρόμοια ζώα. Επίσης, έχουν καταγραφεί κητοειδή, πάπιες και ψάρια, αλλά πολύ σπάνια.

• Στους γύπες υπάρχει ιεραρχία στη διατροφή τους. Εάν υπάρχουν μόνο γύπες στο χώρο τροφής, προηγείται ο μαυρόγυπας που αναλαμβάνει να κάνει τη «σκληρή δουλειά», να κατακερματίσει δηλαδή τα εξωτερικά μέρη του σφαγίου (δέρμα, ινώδη τμήματα, κ.ο.κ) με το ισχυρότατο ράμφος του, μετά ακολουθεί το όρνιο που, συνήθως, τρώει όλο το μαλακό μέρος του ζώου και τέλος, έρχεται ο ασπροπάρης για τυχόν υπολείμματα. Σε περιοχές που συνυπάρχουν και άλλα αρπακτικά, όπως λύκοι και τσακάλια, πάλι οι γύπες αποτελούν το κυρίαρχο είδος. Εάν υπάρχει μόνο ένα (1) είδος γύπα και πάλι τρώει πρώτο το πιο υψηλόβαθμο ζώο της ομάδας, ξεκινώντας από το κεφάλι, ενώ τα υπόλοιπα μέλη πηγαίνουν στο υπόλοιπο μέρος του σφαγίου.
• Ακόμη και λίγα όρνια, μπορούν να «εξαφανίσουν» ένα σφάγιο σε μικρό χρονικό διάστημα. ^[54]

Ηθολογία

Το όρνιο επισκοπεί την περιοχή που τρέφεται γυροπετώντας σε ενιαίους, διαρκείς κύκλους πάνω από το ανοιχτό τοπίο (soaring). Τα πουλιά πετούν ομαδικά μακριά από την αποικία, νωρίς το πρωί, ^[55] έως και 60 χιλιόμετρα από εκεί που κουρνιάζουν. Συνηθίζει να κάθεται σε σημείο επόπτευσης χώρου (perching post), συνήθως στο γείσο ενός βράχου ή, σπανιότερα, σε κάποιο δένδρο. Όταν έχει τραφεί, μετακινείται στο έδαφος, κοντά σε έναν βράχο ή κάποιο ύψωμα. Σε θέση κουρνιάσματος, τοποθετεί το κεφάλι γερμένο μεταξύ των ώμων. ^[56]

Τά όρνια συναθροίζονται σε σημαντικούς αριθμούς μόλις ανακαλυφθεί κάποιο σφάγιο

Τα όρνια μπορεί να είναι είτε μοναχικά είτε αγελαία στην συμπεριφορά τους. Έτσι, αναζητούν την τροφή μόνα τους, αλλά όταν βρεθεί κάποιο σφάγιο, αμέσως σχηματίζονται μικρά ή μεγάλα σμήνη (συνήθως 20-40 άτομα). Το ίδιο συμβαίνει και κατά την διάρκεια της μετανάστευσης, η οποία γίνεται μεν μοναχικά, αλλά συναθροίσεις αρκετών ατόμων (συνήθως 5-15) παρατηρούνται συχνά πάνω από τα θαλάσσια περάσματα ή όταν δημιουργούνται θερμά ανοδικά ρεύματα. Τέλος, το κούρνιασμα γίνεται σε ομάδες των 15-20 ατόμων, που συνωστίζονται στο γείσο ενός μεγάλου βράχου ή, σπανιότερα, σε γειτονικά δένδρα. ^[57]

Πτήση

Το όρνιο δείχνει το μεγάλο του μέγεθος κατά την πτήση, εμφανιζόμενο μεγαλύτερο από τους περισσότερους αετούς, με το κεφάλι να προέχει ελαφρά. Οι πτέρυγες δείχνουν μακριές και αρκετά ευρείες, περίπου 2,5 φορές το μήκος του σώματος, με «εξογκωμένα» τα δευτερεύοντα ερετικά φτερά και 7 λεπτότερα «δάκτυλα» (άκρες των ανοιγμένων πρωτευόντων ερετικών) να διακρίνονται. Η ουρά εμφανίζεται κοντή και τετραγωνισμένη αλλά, με το πέρασμα των ετών, δείχνει πιο σφηνοειδής ή ελαφρώς στρογγυλεμένη, λόγω φθοράς.

Η πτήση είναι άνετη, που έχει χαρακτηριστεί ότι συμβαίνει σε «αργή κίνηση» (slow motion) (sic), όπως και στον μαυρόγυπα. ^[58] Όμως, το ενεργητικό πέταγμα του όρνιου δείχνει «βαρύ» και «κοπιαστικό», με λίγα, αργά και «βαθιά» φτεροκοπήματα, που ακολουθούνται από σύντομη αερολίσθηση (glide). Η αερολίσθηση γίνεται με τις πτέρυγες τεντωμένες ή ελαφρά καμπυλωμένες και τα «δάκτυλα», ελαφρά γερμένα προς τα κάτω. Αντίθετα, το γυροπέταγμα (soaring) πραγματοποιείται εντελώς αβίαστα, με τις πτέρυγες ελαφρά ανορθωμένες σε σχήμα «ρηχού» V . ^[59]

Φωνή

Το όρνιο παραμένει συνήθως σιωπηλό όταν πετάει, εκτός όταν βρίσκεται κοντά στην φωλιά του. Ωστόσο, γίνεται πολύ πιο «φωνητικό» στα σημεία σίτισης ή κουρνιάσματος και, σε κάθε περίπτωση, περισσότερο από άλλα πτωματοφάγα αρπακτικά πτηνά. Ιδιαίτερα κατά την διεκδίκηση της προτεραιότητας πάνω από το σφάγιο ακούγονται δυνατοί συριστικοί ήχοι, σφυρίγματα και λαρυγγισμοί, με σκοπό τον εκφοβισμό του «αντιπάλου». Ανάλογοι ήχοι, μικρότερης όμως έντασης, ακούγονται στις θέσεις κουρνιάσματος και φωλιάσματος. ^[60]

• Δείγματα φωνής (εξωτερικός σύνδεσμος)

Αναπαραγωγή

Τα όρνια είναι αγελαία κατά την αναπαραγωγική περίοδο και, συνήθως, φωλιάζουν κατά αποικίες που μπορεί να περιλαμβάνουν αρκετά έως πολλά ζευγάρια αναπαραγωγής (συνήθως μέχρι 20, αλλά έχουν καταγραφεί έως και 150 φωλιές). Επίσης, υπερασπίζονται την -κοντινή στον ζωτικό τους χώρο, φωλιά. Τα τελετουργικά ερωτοτροπίας περιλαμβάνουν σύντομες «καταδιώξεις» και πτήσεις, όπου ο ένας σύντροφος αντιγράφει κάθε κίνηση του άλλου. Περιστασιακά, το αρσενικό παίρνει κάποια υλικά επίστρωσης της φωλιάς στο ράμφος του, και στη συνέχεια ακολουθεί το θηλυκό για λίγα λεπτά στον αέρα.

Η περίοδος ωοτοκίας ποικίλλει ανάλογα με την γεωγραφική περιοχή και μπορεί να αρχίζει από τα τέλη Δεκεμβρίου στην Μέση Ανατολή, ενώ στην Β. Αφρική και την Ινδία από τον Ιανουάριο και μετά. Στη Ν. Ευρώπη διαρκεί από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Σεπτέμβριο, ^[61] και πραγματοποιείται άπαξ. ^[62] Το όρνιο φωλιάζει σε βράχους, κάτω από στέγες βράχων ή, σπανιότερα, σε σχισμές ή σπηλιές μιας ορθοπλαγιάς. Το βασικό υλικό δόμησης είναι ξύλα και ξερά κλαδιά και η επένδυση αποτελείται από πράσινα κλαδιά ή χόρτα. Οι διαστάσεις της φωλιάς δεν είναι τόσο μεγάλες όσο πολλών αετών, φθάνοντας τα 60-100 εκατοστά σε πλάτος και τα 20-30 εκ. σε βάθος. Ωστόσο, επειδή επαναχρησιμοποιείται κάθε χρόνο, αυτές οι διαστάσεις μεγαλώνουν συνεχώς. Κάποιες φορές χρησιμοποιείται μια εγκαταλελειμμένη φωλιά χρυσαετού, ή γυπαετού. ^[63]

Η γέννα αποτελείται από ένα (1) μόνον ελαφρώς υποελλειπτικό αβγό, διαστάσεων 92,4 Χ 69,7 χιλιοστών ^[64] που το επωάζουν και οι δύο γονείς ^[65] ή μόνο το θηλυκό, ^[66] για (47-) 48 έως 54 (-57) ημέρες, περίπου.

Νεαρό όρνιο στον οικότοπό του

Ο νεοσσός είναι ισχυρά φωλεόφιλος και τρέφεται, αρχικά, με αναμασημένη και εξεμεσμένη τροφή που φέρνει κυρίως το αρσενικό, ενώ πάντοτε υπάρχει στη φωλιά ο ένας γονέας. Η φωλιά μετά από λίγες ημέρες γίνεται εξαιρετικά βρώμικη. ^[67] Το αρχικό, υποτυπώδες πτέρωμα αποκτάται μετά από 1 με 2 μήνες και η πτέρωση (fleding) στις (100-) 115 έως 120 -132) ημέρες. ^[68][69] Ωστόσο, ο νεοσσός παραμένει κοντά στην φωλιά και εξακολουθεί να τρέφεται από τους γονείς για 3-4 μήνες ακόμη.

• Στην Ελλάδα, το όρνιο φωλιάζει στα ηπειρωτικά, σε απόκρημνες θέσεις (γκρεμούς, φαράγγια), αλλά έχει παρατηρηθεί και σε μικρά παράκτια νησιά κοντά σε εκβολές ποταμών. ^[70] Η περίοδος φωλιάσματος είναι έως τα τέλη Μαρτίου, συνήθως όμως πραγματοποιείται στις αρχές του Φεβρουαρίου. ^[71] Το μοναδικό αβγό κλωσσάει το θηλυκό για 57 ημέρες, η πτέρωση του νεοσσού επιτυγχάνεται στις 120-140 ημέρες ^[72] και παραμένει στην φωλιά ή κοντά σε αυτήν, για 3 μήνες περίπου. ^[73] Η αναπαραγωγική επιτυχία είναι 69%-82%. ^[74]

Κατάσταση πληθυσμού

Οι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί παραμένουν γενικά σταθεροί, με τους μεγαλύτερους να βρίσκονται στην Ισπανία, ενώ ακολουθούν η Γαλλία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα. ^[75] Για τους ασιατικούς πληθυσμούς δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία. Η κατάσταση στην Ευρώπη ήταν πολύ καλύτερη κατά τους ιστορικούς χρόνους, με την περιοχή εξάπλωσης να επεκτείνεται πολύ περισσότερο προς τα βόρεια. Στη Γερμανία, το όρνιο ήταν κοινό κατά τον Μεσαίωνα, ^[76] ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα αναπαραγόταν σε σημαντικούς αριθμούς στην Βοϊβοντίνα, στην Μολδαβία, στην Δ. Ουκρανία και τη ΝΑ. Πολωνία, στην Ρουμανία και την Βουλγαρία. ^[77] Σήμερα, εκτός από την Βουλγαρία (29 ζεύγη το 2002), το είδος εξαφανίστηκε από παντού.

Η κύρια αιτία ήταν η συρρίκνωση των ενδιαιτημάτων του, μαζί με την βελτίωση της υγιεινής των βοσκοτόπων (επομένως μικρότεροι αριθμοί θνησιμαίων) και την επιδείνωση του κλίματος. Από το τέλος του 19ου αιώνα η βασική μείωση του πληθυσμού, τουλάχιστον στη ΝΑ. Ευρώπη οφειλόταν κυρίως στην αποδεκάτιση των λύκων με δηλητηριασμένα δολώματα (στρυχνίνη), πού πέρναγε στα σφάγια και στα όρνια. Ακόμη και σήμερα, τα δηλητηριασμένα δολώματα και τα φυτοφάρμακα αποτελούν την μεγαλύτερη απειλή στην Ν.και ΝΑ. Ευρώπη.

Οι προσπάθειες των τελευταίων δεκαετιών έχουν αποδώσει, με αποτέλεσμα να ανακάμψουν οι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί που, σε συνδυασμό με τους υγιείς ασιατικούς πληθυσμούς, διατηρούν το είδος σε ικανοποιητικά επίπεδα έτσι, ώστε να αξιολογείται ως Ελαχίστης Ανησυχίας (LC) από την IUCN. ^[78]

• Τους μεγαλύτερους αναπαραγωγικούς πληθυσμούς στην Ευρώπη διαθέτει, με μεγάλη διαφορά, η Ισπανία (>90% του συνόλου). ^[79]

Κατάσταση στην Ελλάδα

Eνήλικο όρνιο σε πτήση (κοιλιακή όψη)

.

Στην Ελλάδα του 19ου και των αρχών του 20ού, το όρνιο ήταν τόσο κοινό είδος, που το κατέγραφαν οι περισσότεροι ερευνητές και περιηγητές της εποχής. Στις επόμενες δεκαετίες, όμως, ιδιαίτερα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι πληθυσμοί του αποδεκατίστηκαν από μεγάλο μέρος στα ηπειρωτικά και από όλα σχεδόν τα νησιά. ^[80] Κατά τη δεκαετία του ’90, εγκαταλείφθηκε το 70% των ηπειρωτικών αποικιών, λόγω της ανεξέλεγκτης ή παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων για τον έλεγχο των σαρκοφάγων θηλαστικών.

Μετά την απαγόρευση της χρήσης στρυχνίνης το 1981, η κατάσταση βελτιώθηκε, αλλά παραμένει το πρόβλημα ανεύρεσης τροφής (νεκρά ζώα), όπως και η λαθροθηρία, που απειλεί τις μικρές ή διάσπαρτες αποικίες. Η σημερινή του κατανομή είναι πολύ διάσπαρτη και περιορισμένη. Λίγα ζευγάρια έχουν απομείνει πλέον στην Ήπειρο, την Αιτωλοακαρνανία, την Θράκη και την Νάξο, περιορισμένα σε διάσπαρτες αποικίες. Τον πιο υγιή πληθυσμό διαθέτει η Κρήτη, κατανεμημένο σε ολιγάριθμες αποικίες από τα (30-) 120 έως 600 (-1.100) μ., με νοτιοδυτικό προσανατολισμό που, ωστόσο, έχουν μειωθεί σε σχέση με το παρελθόν. ^[81][82][83]

Όλα αυτά έχουν οδηγήσει στον χαρακτηρισμό του είδους, ειδικά για τον ελλαδικό χώρο, ως Τρωτό (VU, D1)', ^[84][85] ωστόσο, οι πληθυσμοί της Κρήτης και της Νάξου θεωρούνται Κρισίμως Κινδυνεύοντες CR [C1] . ^[86]

Απαιτούνται ειδικά μέτρα διαχείρισης, όπως λεπτομερής πληθυσμική απογραφή των αποικιών, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κόσμου και των κυνηγών για την ανάγκη προστασίας του είδους, εγκατάσταση ταϊστρών κ.ο.κ. ^[87] Επίσης, αυστηρός έλεγχος στην παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, μείωση της λαθροθηρίας και μελέτη των επιπτώσεων της λειτουργίας των υφιστάμενων αιολικών πάρκων, με ταυτόχρονη επαναδιατύπωση των προδιαγραφών για τη χωροθέτηση των νεοσχεδιαζομένων. ^[88]

Το όρνιο είναι προστατευόμενο είδος, με όλες τις αποικίες να βρίσκονται εντός του δικτύου ΖΕΠ/Natura 2000. Ο πληθυσμός του, ωστόσο, παρακολουθείται συστηματικά μόνο στην Κρήτη, ενώ ορισμένες αποικίες σε Μακεδονία και Θράκη υποστηρίζονται συστηματικά με τεχνητή παροχή τροφής (ταΐστρες). Στην Κρήτη υπάρχουν δύο περιφραγμένες ταΐστρες, που συντηρούνται περιστασιακά από κτηνοτρόφους των γύρω περιοχών. ^[89]

• Πρέπει να αναφερθεί η εξαιρετική προσπάθεια που έχει καταβληθεί και, συνεχίζεται να καταβάλλεται στην περιοχή της Δαδιάς Έβρου, που αποτελεί πρότυπο διατήρησης του είδους, μέσω συστηματικής σίτισης, παρατήρησης και καταγραφής του πληθυσμού.

Άλλες ονομασίες

Στον ελλαδικό χώρο, το Όρνιο απαντά και με τις ονομασίες Αλατζάς (Κως), Γιούπας (Κύπρος), Γυμνοκέφαλο (Κεφαλλονιά), Ερυθρόγυπας, Ζαγανό ή Ζάγανος, Καναβός (Κρήτη), Κοκκινόγυπας, Κόκκινο Όρνιο, Σκανίτης (Κυκλάδες) και Σκάρα (Κρήτη). ^[90]

Σημειώσεις

i. ^{^} Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι το γένος Fulvus ανήκει στην ξεχωριστή υποοικογένεια Γυπίνες (Aegypiinae) που περιλαμβάνει τους γύπες του Παλαιού Κόσμου. Όμως, δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή στοιχεία για την τεκμηρίωση αυτής της ταξινόμησης, γι’ αυτό ακολουθείται η κατά Howard & Moore και ITIS άποψη, που αποτελούν τις εγκυρότερες επιστημονικές πηγές.

ii. ^{^} Η λ. όρνις αναφερόταν αρχικά σε κάθε είδους πτηνό, ενώ η λ. όρνεον περιοριζόταν στα αρπακτικά και η λ. οιωνός σε εκείνα που χρησίµευαν ως δείκτες τού µέλλοντος, ως προµηνύµατα. Αργότερα, η λ. όρνις περιορίστηκε στα κατοικίδια πτηνά και, τελικά, δήλωσε αποκλειστικά την κότα. ^[91]

iii. ^{^} Για την ακριβή διευκρίνιση του όρου, βλ Ονοματολογία

Παραπομπές

Πηγές

• Ξηρουχάκης Σταύρος, in Χανδρινός Γιώργος (Ι), σ. 300
• del Hoyo, J.; Elliott, A.; Sargatal, J. 1994. Handbook of the Birds of the World, vol. 2: New World Vultures to Guineafowl. Lynx Edicions, Barcelona, Spain.
• Ferguson-Lees, J. and Christie, D.A. 2001. Raptors of the world. Christopher Helm, London.
• Glutz v. Blotzheim U. N., K. M. Bauer & E. Bezzel: Handbuch der Vögel Mitteleuropas. Bd. 4., 2. Aufl., AULA-Verlag, Wiesbaden 1989
• Hölzinger J. (Bearb.): Die Vögel Baden-Württembergs, Band 1 – Gefährdung und Schutz, Teil 2 – Artenschutzprogramm Baden-Württembergs – Artenhilfsprogramme. Ulmer, Karlsruhe 1987: S. 858–860.
• IUCN. 2013. IUCN Red List of Threatened Species (ver. 2013.2). Available at:http://www.iucnredlist.org. (Accessed: October 2015).
• Lerner, Heather R. L.; Mindell, David P. (2005). Phylogeny of eagles, Old World vultures, and other Accipitridae based on nuclear and mitochondrial DNA. Molecular Phylogenetics and Evolution 37 (2): 327–346. doi:10.1016/j.ympev.2005.04.010. ISSN 1055-7903. PMID 15925523. http://www-personal.umich.edu/~hlerner/LM2005.pdf.
• Mebs T. & D. Schmidt: Die Greifvögel Europas, Nordafrikas und Vorderasiens. Franckh-Kosmos, Stuttgart 2006, ISBN 3-440-09585-1: S. 172
• Snow, D.W. and Perrins, C.M. 1998. The Birds of the Western Palearctic, Volume 1: Non-Passerines. Oxford University Press, Oxford.
• Strix, 2012. Developing and testing the methodology for assessing and mapping the sensitivity of migratory birds to wind energy development. BirdLife International, Cambridge.

Βιβλιογραφία

• «Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλουμένων Σπονδυλοζώων της Ελλάδας» (RDB), Αθήνα 1992
• Bertel Bruun, Birds of Britain and Europe, Hamlyn 1980.
• Bob Scott and Don Forrest, The Birdwatcher’s Key, Frederick Warne & Co, 1979
• Christopher Perrins, Birds of Britain and Europe, Collins 1987.
• Colin Harrison & Alan Greensmith, Birds of the World, Eyewitness Handbooks, London 1993
• Colin Harrison, Nests, Eggs and Nestlings Of British and European Birds, Collins, 1988.
• Dennis Avon and Tony Tilford, Birds of Britain and Europe, a Guide in Photographs, Blandford 1989
• Detlef Singer, Field Guide to Birds of Britain and Northern Europe, The Crowood Press, Swindon 1988
• Enticott Jim and David Tipling: Photographic Handbook of the Seabirds of the World, New Holland, 1998
• Gray, Mary Taylor The Guide to Colorado Birds, Westcliffe Publishers, 1998
• Handrinos & Akriotis, The Birds of Greece, Helm 1997
• Hermann Heinzel, RSR Fitter & John Parslow, Birds of Britain and Europe with North Africa and Middle East, Collins, 1995
• Howard and Moore, Checklist of the Birds of the World, 2003.
• Jim Flegg, Field Guide to the Birds of Britain and Europe, New Holland, London 1990
• Jobling, J. 1991. A dictionary of scientific bird names. University Press, Oxford.
• Killian Mullarney, Lars Svensson, Dan Zetterström, Peter J. Grant, Τα Πουλιά της Ελλάδας Της Κύπρου και της Ευρώπης, ΕΟΕ, 2007
• Killian Mullarney, Lars Svensson, Dan Zetterström, Peter J. Grant, Τα Πουλιά της Ελλάδας Της Κύπρου και της Ευρώπης, Collins
• Linnaeus, Carolus (1758). Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima, reformata (in Latin). Holmiae (Laurentii Salvii).
• Peter Colston and Philip Burton, Waders of Britain and Europe, Hodder & Stoughton, 1988
• R. Grimmett, C. Inskipp, T. Inskipp, Birds of Nepal, Helm 2000
• Rob Hume, RSPB Complete Birds of Britain and Europe DK, 2002
• Γ. Χανδρινός, Α. Δημητρόπουλος, Αρπακτικά Πουλιά της Ελλάδας, Αθήνα 1982
• Valpy, Francis Edward Jackson, An Etymological Dictionary of the Latin Language
• Βασίλη Κλεισούρα, Εργοφυσιολογία, εκδ. Συμμετρία, Αθήνα 1990
• Γεωργίου Δ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 2002
• Γιώργος Σφήκας, Πουλιά και Θηλαστικά της Κρήτης, Ευσταθιάδης, 1989
• Γιώργος Σφήκας, Πουλιά και Θηλαστικά της Κύπρου, Ευσταθιάδης, 1991
• Ιωάννη Όντρια (I), Πανίδα της Ελλάδας, τόμος Πτηνά.
• Ιωάννη Όντρια (II), Συστηματική Ζωολογία, τεύχος 3.
• Ιωάννου Χατζημηνά, Επίτομος Φυσιολογία, εκδ. Γρ. Παρισιάνου, Αθήνα 1979
• Ντίνου Απαλοδήμου, Λεξικό των ονομάτων των πουλιών της Ελλάδας, 1988.
• Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, εκδ. 1996 (ΠΛΜ)
• Πάπυρος Λαρούς, εκδ. 1963 (ΠΛ)
• Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Ελλάδας (ΣΠΕΕ), ΕΟΕ 1994
• Χανδρινός Γιώργος (Ι), «Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλουμένων Σπονδυλοζώων της Ελλάδας»

Gyps fulvus

Ак башлы комай (ак башлы сип, лат. Gyps fulvus) — карчыга кошлар семьялыгының комайлар ыругыннан эре үләксә кошы.

Озын киң канатлары һәм киң койрык белән эре тазкара. Гәүдә озынлыгы 93–110 см, канатлар колачы 234–269 см. Тышкы күренеше тазкараларга хас — ак мамык белән капланган кечкенә баш, сузылган кәкре томшык, озынча каурыйдан яка белән озын муен, кыска түгәрәк койрык. Гәүдәнең төсе көрән, аскы яктан аксылрак җирәнсу төсмер белән.

Канат какмый очучы кош, тигез яссылыктан көчкә һавага күтәрелә. Төркемләрдә очрый.

Искәрмәләр

Ак кaжыр.

Gyps fulvus

Ак кaжыр (лат. Gyps fulvus, Hablizl, 1783):

Жалпы жана өлкөдө таралышы

Түндүк Африка Мароккодон чыгышты карай Кызыл деңиздин жээгине чейин. Түштүккө карай Мароккодо 20-параллелге чейин, Сахара Атласына чейин, Түштүк Туниске чейин жана Кызыл дениздин жээги боюнча түштүккө карай Суданга чейин. Евразияда Пиреней жарым аралынан чыгышты көздөй Саур жана Тарбагатайга, Монгол Алтайына, Чыгыш Тянң-Шанга, Батыш Памирдин Алай системасына чейин жана Гималайдын түштүк жантаймасы боюнча батыш Ассамга чейин. Кыргызстанда – Тянң-Шандын түндүк жана түштүк четинде кээ бир жерлерде кумай менен интерградацияланат.

Жашаган аймактары

Түндүк жана түштүк Тянң-Шандын жапыз жана орто тоолорунда, жапайы ача туяктуулардын жана үй жаныбарларынын жайылган жерлеринде жашашат. Уялоо үчүн кескин бөлүнгөн ландшафттуу жерлерди артыксынтат.

Саны

Саны боюнча маалымат толук эмес. Мурда ак кажыр Кыргыз кырка тоолорунда уялоочу жана табылчу. 1992 жылы Араван районунун Данги Туя Муюн өзөнүндө 1100 м бийиктикте эл аралык зоологиялык экспедициянын мүчөлөрү 15 ак кажырдан турган топту каттаган. Дагы 4 канаттуу Фергана өрөөнүнүн тоо этектеринде байкалган.

==Жашоо тиричилиги (жашоо циклдары)==Отурукташкан канаттуу. Өзүнчө жуп болуп да, бир канча жуптан турган колония менен да уялайт. Уялоо биологиясы боюнча маалымат абдан аз. Жумурткаларын басуу мартта башталат. Ак түстөгү бир жумуртка басат. Июлдун башында уча албаган жаш канаттууларды табышкан. Тарп менен азыктанышат. Кажырларга мүнөздүү адаттарга ээ.

Чектөөчү факторлор

Негизги чектөөчү фактор болуп жапайы же үй жаныбардарынын тарпынын бардыгы же жоктугу саналат. Карышкырларга даярдалган уулуу азыкты жеп алуусунун натыйжасында зыянга учурашы мүмкүн. Кээде адам тарабынан кырылуусу.

Көбөйтүү (колдо багуу)

Көпчүлүк зоопарктарда багылат. Кыргыз Республикасында колдо кармалбайт.

Уюштурулган коргоо аракеттери

Атайын коргоо иш-аракеттери каралган эмес.

Коргоо үчүн зарыл аракеттер

Уялоо колониясын коргоо үчүн бул аймактарды кичи-заказник катары кабыл алуу керек, ошону менен бирге орнитологдор үчүн ак кажырларга байкоо жүргүзүүнү уюштуруудан жана канаттууларды атайын азыктандыруу жерлеринен түшкөн каражаттардын эсебинен коргоо иш-аракеттерди жүргүзүү зарыл. Ак кажырга анын тынчын албоодон байкоо жүргүзүү үчүн изилдөөчү жай курууга жергиликтүү коомчулуктардын ичинен кызыккан жашоочуларды тартуу керек. Массалык уялоо жерлерин картага түшүрүү, көбөйүү биологиясын изилдөө, ак кажырдын жашоо аймагын чектөө, кумай менен интерградациялануу жерлерин иликтөө, бул эки түрдүн өз ара катнашуу суроолорун изилдеп чыгуу, бул эки түрдүн аргындашуусунун мүмкүн болгон учурун каттоо керек.

Статус

VI категория, Near Threatened, NT: R Кыргызстанда G.f.fulvus (Hablizl, 1783) түрчөсү кездешүүдө.

Колдонулган адабияттар

• Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2

Белоглавиот мршојадец (Gyps fulvus) е голема птица, која спаѓа во фамилијата на јастребите. Ја има во Македонија.

Опис

Белоглавиот мршојадец е долг 93-122 cm, и со распон на крилјата од 2,3-2,8 m. Maжјаците тежат 6,2-10,5 kg, а женките 6,5-11,3 kg.^[2][3] Типичниот стар вид на мршојадците е со бела глава, со голем распон на крлјата и краток опаш. Тие имаат бел грб и жолтеникава боја преку целото тело. Имаат големо тело и темни пердуви.

Живеалиште

Како и другите мршојадци тој е чистач и главно се храни од мртвите животни кои ќе ги забележат бидејќи тие најчесто се движат во јата. Живеат на карпите и од таму имаат голем преглед на просторот. Максималниот животен век на еден мршојадец е 41 година^[4] за примерок во заробеништво.

Размножување

Женките најчесто се гнездат на карпи и несат по едно јајце. Го лежат двата родитела, а инкубацијата трае 48-53 дена. Младенчето го напушта гнездото на возраст од 3 месеца.

Галерија

• Портрет

• Слетувајќи

• Во лет

• Возрасен со малечко

• Со раширени крилја

• Museum specimen

Наводи

• BirdLife International (2009). „Gyps fulvus“. Црвен список на загрозени видови на МСЗП. Верзија 2010.4. Меѓународен сојуз за заштита на природата. конс. 2011-05-31. (англиски)

Суп білоголовый

Gyps fulvus

Суп білоголовый (Gyps fulvus) є великый ястрябовый хищ. Великый є 95-110 цм, роспятя крыл мать 230-265 цм. Жыє в Азії, Африцї, Европі. Жыє переважно в горах і находив ся тыж в Алпах. Супы білоголовы глядають в малых ґрупах здохлины. Над їдлом вытримають ся крутити і годины, абы ся пак дістали к їдлу о вєдно з другыма звірятами пак зъїдять решту мяса. Жывлять ся лем мясом і кышками і кости зохабляють лежати. Закля што векшына супів мать голу шыю, лысу, жебы собі не покыдали кровов піря, супы білоголовы мають шыю зароснуту мягкым білым пірём. Гнїздить на скалах, саміцї зношають звычайно лем єдно яйце. Молодята зіставають у гнїздї до віку 4 місяцїв і обоми родічі їх кормлять. Як молодята повыроснуть, лїтають з родічами, але не їдять тверде мясо зверьха здохлины, мусять почекати як родічі зъїдять тверде поверьхнёве мясо а аж пак ся можуть пустити до їджіня.

Референції

Ухаа хажир , (Gyps fulvus) нь Харцагынхан овгийн том махчин шувуу юм.

Гадаад төрх

Энэ шувуу нь 93-110 см урт, далавчаа дэлгэхэд 230-269 см ба 6-13 кг жинтэй. Урт хүзүү, цагаавтар халзан толгой, маш өргөн далавч, богино сүүлтэй. Хошуу нь шар, далавчны үзүүр хэгийн өднүүд нь бараан байна.

Тэд голдуу үхсэн амьтны улай сэгээр хооллох ба сүргээр амьдарна.

Ухаа хажир нь өмнөд Европын уул нурууд, хойд Африк, Азид тархан нутаглаж, нэг өндөг гаргадаг. Суурин амьдардаг.

Зургийн цомог

• 
• 
• 
• 
• 
• Museum specimen

Gyps fulvus

खैरा गिद्ध (अंगरेजी: The Griffon vulture; Gyps fulvus) पुरानी दुनिया के गिद्ध सभ के एगो प्रजाति हवे। बैज्ञानिक बर्गीकरण के हिसाब से ई एसीपित्रीडाई (Accipitridae) परिवार में आवे ला आ शिकारी चिरई हवे। एकरा के यूरेशियाई ग्रिफन के नाँव से भी जानल जाला। एकरा के रूपेल्स वल्चर (Rüppell's vulture) (Gyps rueppellii) से अलग बूझल जाए के चाहीं आ ई परिवार आ प्रजाति के क्रम में सफ़ेद पीठ वाला गिद्ध (Gyps africanus) से बहुत नजदीकी से जुड़ल बाटे।

संदर्भ

खैरो गिद्ध नेपालमा पाइने एक प्रकारको चराको नाम हो । यसलाई अङ्ग्रेजीमा युरासियन ग्रिफन (Eurasian Griffon) भनिन्छ ।

तस्वीर संग्रह

• चित्र

• भर्खरै वयस्क भएको

• उडिरहेको

• बेलायतमा

• वयस्क र चल्ला

• एक चिडियाघरमा

• 
• बचेरो

• उडिरहेको

• Museum specimen

यो पनि हेर्नुहोस्

सन्दर्भ सामग्रीहरू

बाह्य लिङ्कहरू

বৰাশগুণ^[2] (ইংৰাজী: Griffon Vulture, বৈজ্ঞানিক নাম-Gyps fulvus) 'Accipitridae' পৰিয়ালৰ অন্তৰ্ভুক্ত শগুণৰ এবিধ প্ৰজাতি৷ ইহঁতক পাহাৰী শগুণ নামেৰেও জনা যায় ।

বিৱৰণ

বৰাশগুণৰ দেহৰ আকাৰ ডাঙৰ, দীঘলে প্ৰায় ৯৩-১২২ ছে:মি: আৰু ওজন প্ৰায় ৭.১ কি:গ্ৰা: হোৱা দেখা যায়৷^[3][4]ইয়াৰ মূৰ অংশ বগা, ডেউকা বহল আৰু নেজৰ পাখিবোৰ চুটি হোৱা দেখা যায়৷ ইয়াৰ ডিঙিত বগা দাগ আছে৷ বৰাশগুণৰ ঠোঁটৰ বৰণ হালধীয়া৷

বিতৰণ

ই সমগ্ৰ ইউৰোপ তথা এছিয়াত বিস্তৃত হৈ আছে৷

আচৰণ

বৰাশগুণৰ জীৱনকাল অতি বেছি ৪১.৪ বছৰ হ'ব পাৰে৷^[5]

খাদ্য

বৰাশগুণে হৰিণাৰ শ খাই থকা অৱস্থাত

অন্যান্য শগুণৰ প্ৰজাতিসমূহৰ দৰেই বৰাশগুণো মৃতভক্ষী, অৰ্থাৎ ই মৰা শ খাই জীৱন নিৰ্বাহ কৰে৷ ই আকাশৰ ওপৰেদি মৰাশৰ সন্ধানত উৰি থাকে আৰু তলৰ অঞ্চল সমূহ নজৰত ৰাখে৷ ই সাধাৰণতে গোটত বাস কৰে৷ পাহাৰৰ থিয় গড়াত ই সমূহীয়াকৈ বাহ সাজে৷^[6][7]

প্ৰজনন

বৰাশগুণে এছিয়া, উত্তৰ আফ্ৰিকা, এছিয়া আদিৰ পৰ্বতসমূহত প্ৰজনন কৰে৷ এবাৰত ই এটাকৈ কণী পাৰে৷ পোৱালিয়ে পছন্দৰ স্থান বিচাৰি প্ৰবজন কৰে বুলিও জনা যায়৷^[8][9]

স্থিতি তথা সংৰক্ষণ

আলোকচিত্ৰৰ ভঁৰাল

• বৰাশগুণৰ পোৱালি

• উৰন্ত অৱস্থাত

• ইংলেণ্ডত বৰাশগুণ

• নেডাৰলেণ্ডত পূৰ্ণবয়স্ক বৰাশগুণ আৰু পোৱালি

• বৰাশগুণ

• বৰাশগুণৰ পোৱালি

• Museum specimen

তথ্যসূত্ৰ

• BirdLife International (2009). "Gyps fulvus". IUCN Red List of Threatened Species. Version 2010.4. International Union for Conservation of Nature. http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/144353। আহৰণ কৰা হৈছে: 2011-05-31.

Dazzarkel

Dazzarkel (latynça – Gyps fulvus, iňl. vulture, rus. сип) Başgaça ady – gummaý Ýyrtyjy guşlar otrýadyna degişli guş. Dazzarkel Günorta Ýewropada, Günorta we Merkezi Aziýada we Afrikada giňden ýaýrandyr. Ol öňki sowet döwletleriniň çäginde – Krymda, Kawkazda, Orta Aziýada (şol sanda Türkmenistanda) duşýar. Dazzarkeliň ganatynyň ýazgyn uzynlygy 2,4 metre, agramy 6.8-8.2 kg-a ýetýär. Reňki, esasan, goňrumtyl, ganatlary we guýruk ýelekleri goňrumtyl-garadyr. Boýnundaky sütük ýelek bilen iri ýelekleriň araçäginde ösgün ak ýelekden halka bolýar. Dazzarkel, esasan, Türkmenistanyň daglyk raýonlarynda (Köpetdag, Balkan, Köýten, Bathyz) gabat gelýär. Dazzarkel daglaryň uçut gaýalarynda höwürtgeläp, 1 sany (käte 2) ýumurtga guzlaýar. Ýumurtgany 50 gün çemesi iki jynsy hem basýar. Jüýjeleri 3 aýdan soň uçurym bolýar. Dazzarkel iri haýwanlaryň maslygy bilen iýmitlenýär.

КIайн корта болу аьрзу — (en. Griffon Vulture), (оьрсаша "Сип белоголовый" олу) И тайпа аьрзунаш кIезиг ю. ДIайовш лаьтта уьш. Бос мокха бу цуьнан, чукIело хьаьрса ю. Лаг дерзина ду, кIайчу дон кач бу логехь. ТIемаш дIа-схьа даржичи 2,5 метр ду.

• Уьш хуьлу меттигаш Дуьненан хIорд Юккъера а Жима Ази, Иран, Афганистан, Пакистан, Крым, Кавказ. Вайн лаьмнашкахь а хуьлу и тайпа аьрзу. Уьш дукху а йолчу хенахь гIеранаш хуьлура. ХIинца цера гIеранаш яц. Баннаш адам тIе ца кхачалучу меттигашкахь, ламанан лекхачу даккъашкахь, тIулган, мокхазан чхерашкахь до цара. Баннаш даккхийра хуьлу, дечиган синтарех дой. Мархи баттахь доккха кIай цхьа хIоа до цо. Тойнахь цхьана баттахь, кхаа кIирнахь Iа (50-52 дийнахь). КIорни кхаа баттахь эха баттахь кхуьу. Деллачу акхаройн, бежнийн дилх доу цара. ХIаваэхь тIам ца ластош гонаш туьйсу цо. ТIемаш хьалагIоттош хIаваэ хьала яллалц бен ца лестадо цо. ХIаваэхь дукха лакхахула кхерста иза тIам ца ластош. Шарой-Органехь, ЧIаьнти-Органехь бен гуш яц уьш. Цигахь гуш билгалъяьлларг иттех бен яц. Уьш доь ца дайта ларо езаш ю.

Суьрташ

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• Museum specimen

Хьажа. кхин

Билгалдахарш

Лацу-кьил Леш-лекь

Лацу-кьил Леш-лекь (цава лув гуз)

Gyps fulvus

Лацу кьил леш лекь (лат. Gyps fulvus) — еке йиртижи нуькӀвер хзандай чинеругрин, лешгъан йа. Йашамиш жезва кьурагь суварал ва арран ланшафтрал Кlенин Эвропада, Азиада ва Африкадин вини пата. Урусатдин чилерал мукар ийизва са Къавкьаз сувра, амма амай вахтунда йаргъа гьа чкайрла жеда. Украинада са шумуд цlудкьван абур крим сувра жеда.

The Eurasian griffon vulture (Gyps fulvus) is a large Old World vulture in the bird of prey family Accipitridae. It may also be known as the Griffon vulture,^[4] though it may be used for the genus as a whole. It is not to be confused with the Rüppell's griffon vulture (Gyps rueppellii) and Himalayan griffon vulture (Gyps himalayensis). It is closely related to the white-backed vulture (Gyps africanus).

Description

The griffon vulture is 93–122 cm (37–48 in) long with a 2.3–2.8 m (7.5–9.2 ft) wingspan. In the nominate race the males weigh 6.2 to 10.5 kg (14 to 23 lb) and females typically weigh 6.5 to 10.5 kg (14 to 23 lb), while in the Indian subspecies (G. f. fulvescens), the vultures average 7.1 kg (16 lb). Extreme adult weights have been reported from 4.5 to 15 kg (9.9 to 33.1 lb), the latter likely a weight attained in captivity.^[5][6] Hatched naked, it is a typical Old World vulture in appearance, with a very white head, very broad wings and short tail feathers. It has a white neck ruff and yellow bill. The buff body and wing coverts contrast with the dark flight feathers.

Distribution and habitat

Griffon vulture in flight

Griffon vulture in Hai-Bar reserve mount Carmel

Griffon vultures eating the carcass of a red deer in the Pyrenees (Spain).

In Italy, the species managed to survive only in the island of Sardinia, but a few attempts at reintroducing the griffon in the peninsula have been recently made, too. As a result, several specimens have been spotted again in August 2006 on the Gran Sasso massif (central Italy). Populations in Italy are thought to be undergoing a vigorous increase, thanks to reintroduction schemes in neighbouring countries taking effect, and a ban on hunting the species.

In Croatia, a colony of griffon vultures can be found near the town of Beli on the island of Cres.^[7] There they breed at lower elevations, with some nests just 10 m (33 ft) above sea level. Therefore, contact with people is common. The population makes frequent incursions in the Slovenian territory, especially in the mountain Stol above Kobarid. The bird is protected in an area called Kuntrep on the Croatian island of Krk^[8] In Ireland, the first record of a griffon vulture occurred in 1843 in Cork.^[9] More recently, in 2000 a vulture took up residence on the Channel Island of Guernsey.^[10]

In Cyprus, there is an unsustainable colony of fewer than 30 birds (2016) at Episkopi, in the south of the island.^[11]

In Israel and the occupied territories, colonies of griffon vultures can be found in northern Israel and in the Golan Heights, where a large colony breeds in the Carmel Mountains, the Negev desert and especially at Gamla, where reintroduction projects are being carried out at breeding centres in the Carmel and Negev.

In Greece, there are nearly 1000 birds. The majority of griffon vulture population in Greece resides in Crete, which hosts the largest insular population of the species in the world.^[12] On Crete they can be found in most mountainous areas, sometimes in groups of up to 20.^[13]

Griffon vultures have been reintroduced successfully into the Massif Central in France; about 500 are now found there. Griffon vultures are regularly spotted over the Millau bridge, and since 2015 also in the Cantal Mountains.

• In Belgium and the Netherlands, around 100 birds were present in the summer of 2007. These were vagrants from the Pyrenees population (see below).^[14]
• In Germany, the species died out in the mid-18th century. Some 200 vagrant birds, probably from the Pyrenees, were sighted in 2006,^[15] and several dozen of the vagrants sighted in Belgium the following year crossed into Germany in search for food.^[16] There are plans to reintroduce the species in the Alps. In September 2008, pieces of a griffon vulture bone, about 35,000 years old, were excavated from Hohle Fels cave in southern Germany, which are believed to form a flute.^[17][18]

In Serbia, there are around 60–65 pairs of griffon vultures in the western parts of the country, around Zlatar mountain and also 35 birds in the canyon of the Trešnjica river.^[19] They are under legal protection from hunting.^[20]

Egg

In Austria, there is a remnant population around Salzburg Zoo, and vagrants from the Balkans are often seen. In Spain and France, in 2008, there were 25,000 birds, from a low of a few thousand around 1980. Spain has the biggest colony of Griffon vultures in all Europe. It is located at Hoces del Río Duratón Natural Park (Province of Segovia). In Portugal a few hundred pairs of griffons nest, but their distribution is strongly asymmetric. The main areas of reproduction are located in the northeast (Douro International), which is home to more than half of the Portuguese population. Though permanently resident in the interior of the country, the griffon vulture often ventures west when the breeding season is over and can occasionally reach the Tagus Estuary and Cape St. Vincent.^[21] The Pyrenees population has apparently been affected by an EC ruling that due to danger of BSE transmission, no carcasses must be left on the fields for the time being. This has critically lowered food availability, and consequently, carrying capacity. Although the griffon vulture does not normally attack larger living prey, there are reports of Spanish griffon vultures killing weak, young or unhealthy living animals as they do not find enough carrion to eat.^[22] In May 2013, a 52-year-old woman who was hiking in the Pyrenees and had fallen off a cliff to her death was eaten by griffon vultures before rescue workers were able to recover her body, leaving only her clothes and a few of her bones. Due to her being the first human to be documented being eaten by griffon vultures, the story brought worldwide attention to the griffon vulture problems in Southern Europe.^[23] In Armenia there are 46-54 pairs according to last estimation of population; the trend demonstrates slight increasing.^[24] In Russia, nests on the northern slopes of the Greater Caucasus.

Behaviour and ecology

A mounted specimen alongside numerous other birds of prey, Natural History Museum, London

Like other vultures, it is a scavenger, feeding mostly from carcasses of dead animals which it finds by soaring over open areas, often moving in flocks. It establishes nesting colonies in cliffs that are undisturbed by humans while coverage of open areas and availability of dead animals within dozens of kilometres of these cliffs is high.^[25][26] It grunts and hisses at roosts or when feeding on carrion.

The maximum recorded lifespan of the griffon vulture is 41.4 years for an individual in captivity.^[27]

It breeds on crags in mountains in southern Europe, north Africa, and Asia, laying one egg. Griffon vultures may form loose colonies. The population is mostly resident. Juveniles and immature individuals may migrate far or embark on long-distance movements.^[28][29] Density Dependence in this colonial species has been shown to affect annual reproductive success with eyries in protected location (caves, potholes and sheltered ledges) producing more fledglings, and used preferentially, than low-quality eyries (exposed ledges and open crevices), which were only used when the number of breeding individuals increased.^[30]

Physiology

Griffon vultures have been used as model organisms for the study of soaring and thermoregulation. The energy costs of level flight tend to be high, prompting alternatives to flapping in larger birds. Vultures in particular utilize more efficient flying methods such as soaring. Compared to other birds, which elevate their metabolic rate to upwards of 16 times their basal metabolic rate in flight,^[31] soaring griffon vultures expend about 1.43 times their basal metabolic rate in flight. Griffon vultures are also efficient flyers in their ability to return to a resting heart rate after flight within ten minutes.^[32]

As large scavengers, griffon vultures have not been observed to seek shelter for thermoregulation. Vultures use their bald heads as a means to thermoregulate in both extreme cold and hot temperatures. Changes in posture can increase bare skin exposure from 7% to 32%. This change allows for the more than doubling of convective heat loss in still air.^[33] Griffon vultures have also been found to tolerate increased body temperatures as a response to high ambient temperatures. By allowing their internal body temperature to change independently of their metabolic rate, griffon vultures minimize their loss of water and energy in thermoregulating.^[34] One study in particular (Bahat 1995) found that these adaptations have allowed the Griffon vulture to have one of the widest thermal neutral zones of any bird.^[35]

Intraspecific competition

In respect to varying age ranges, the griffon vultures evidently show no difference in feeding rates. Inevitably, as resource availability increases, feeding rates tend to follow the same pattern. Upon studying the reintroduction of this species and its impact on the intraspecific competition, old adults are more inclined to display aggressive behavior and signs of dominance in comparison to the other age ranges. In terms of comparing the male and female sexes, there are no observed differences in competitive behaviors. Lastly, the reintroduced individuals of the species and the wild-bred do not differ in dominance or feeding rate despite the differences in upbringing.^[36]

Threats

The main cause of the rapid decline in the griffon vulture population is the consumption of poisoned baits set out by people. Wildlife conservation efforts have attempted to increase awareness of the lethal consequences of using illegally poisoned baits through education about the issue.^[37]

References

La Ansergrifo (Gyps fulvus) estas granda taga rabobirdo de la familio de Akcipitredoj, kiu enhavas ankaŭ aliajn tagajn rabobirdojn kiel milvoj, agloj, cirkuoj kaj akcipitroj, el kiuj gipoj estas sufiĉe malsimilaj, sed ne tiom disde aliaj similaj rabobirdoj, nome malnovmondaj vulturoj; krome ĝi estas unu el la plej grandaj rabobirdoj videblaj en Eŭropo ĉar ĝi superas laŭ enverguro (ĝis 260 cm) eĉ la Imperian aglon.

Disvastiĝo kaj medio

Tutmonda distribuado: malhelverde, la tutan jaron

Kune kun la monaĥvulturo, la ŝafgrifo kaj la kadavrogrifo (somere), estas unu el la malmultaj vulturaj specioj videblaj en Eŭropo, ĉar troviĝas en Hispanio, Portugalio, kelkaj izolitaj zonoj de Francio (kie ĝi estis reenmetita), Italio, granda parto de Balkanio kaj Krimeo. Ĝi loĝas ankaŭ en norda Afriko kaj okcidenta Azio ekde Turkio, Mezoriento, Arabio kaj Kaŭkazo tra Irano ĝis la regiono Himalajo kaj nordokcidenta Barato. Ĝi estas komuna birdo kaj ie estas tiom multnombra kiom la medio permesas. Parto de la eŭropa loĝantaro -la plej norda kaj juna- estas migranta. El 1000 ĝis 2000 trapasas markolon de Ĝibraltaro fine de septembre kaj oktobre: kelkaj atingas eĉ Senegalion. Simile okazas tra Israelo kaj kanalo de Suez. Poste ili revenas al siaj naskiĝlokoj por reproduktado.

Tiuj precipe palearktisaj birdoj loĝas en montaraj regionoj kie estas profundaj valoj kie moviĝas rapide varmaj aerfluoj. Mateniĝe gipoj ripozas surborde de klifoj kaj ravinoj, atendante varmon por ekflugi. Eknoktiĝe ili revenas al dormejo. Ili preferas ankaŭ proksimon de zonoj dediĉitaj al brutobredado, granda ĉasado kaj kie estas kaj povas morti grandaj mamuloj.

Aspekto

Ripozanta gipo

Kaptiva ekzemplero de Bestoĝardeno

Temas pri facile rekonebla rabobirdo per siaj longegaj kaj larĝaj flugiloj kaj nigra, kvadrata kaj mallonga vosto kompare. Dumfluge kontrastas en ties flugiloj brunaj korpo kaj antaŭflugiloj kun nigraj flugplumaroj. Krome estas iom da blanko ĉekole kaj en radiko de flugiloj.

Ripoze kapo kaj longega kolo estas helgrizaj kaj senplumaj -nur estas blankeca lanugo kie ne restas sango aŭ viandorestaĵoj-. La beko estas malhelgriza aŭ flaveca kaj hokega. Kruroj estas grizaj kaj malfortaj, ĉar ili ne bezonas kapti predojn kiel agloj aŭ falkoj. Estas iom da blanka lanugo sur ili. Ĉe kolbazo troviĝas serio de longaj blankaj -supre- kaj helbrunaj -malsupre- plumoj kiuj aspektas kolumo aŭ krispo. Dorso, antaŭflugiloj kaj ventro estas helbrunaj. La resto malhelbruna. La vostoplumoj estas relative mallongaj.

Ili estas 93-110 cm longaj kun enverguro de 230-280 cm. Ili pezas kutime inter 6 kaj 10 k. Ĉe nomiga raso la maskloj pezas 6.2 al 10.5 kg kaj inoj tipe pezas 6.5 al 11.3 kg, dum ĉe la hindia subspecio (G. f. fulvescens) la vulturoj averaĝe pezas 7.1 kg. Ambaŭ seksoj estas similaj, sed inoj pezas mezaveraĝe duonkilon plian. Plejpezaj plenkreskuloj estis konstatitaj inter 4.5 al 15 kg, tiuj lastaj en kaptiveco.^[1]

Ili estas tipaj vulturoj laŭ aspekto kaj ĉefe pro ties senpluma kapo. Junuloj estas pli malhelaj kaj ruĝecaj; tiuj havas pli brunan krispon.

Kutimoj

La gipoj profitas termikojn por cirkla flugascendo.

Gipo kadavromanĝanta.

Tiu gipo estas ŝvebanta birdo pli ol fluganta, ĉar ĝi apenaŭ movas flugilojn. Ili leviĝas super varmaj aerfluoj (termikoj) kaj pasas horojn laŭ la vento serĉe de kadavraĵoj (ĉefe grandaj mamuloj) super malferma kamparo, el kio nurnure nutras sin. Ansergrifo estas adaptita por tia manĝo: ĉiopova vidkapablo por trovi iun ajn kadavraĵon, kaj kiam descendas por manĝi (okazas vulturaj amasigoj kaj interbataloj), enmetas senprobleme sian kapon kaj longan kolon por elpreni karnaĵojn per sia hokega beko.

Ili flugas altege: el 1.800 al 3.500 m super marnivelo kaj dum esceptaj kazoj ĝis 6.000 m. Ili ofte veturas el 50 km al 300 km tage.

Ili estas sociaj birdoj, formante koloniojn por ripozi, dormi, serĉi manĝon per ŝvebo super malfermaj zonoj kaj manĝi. Tiu vulturo gruntas kaj siblas en dormejoj aŭ manĝejoj.

Reproduktado

Gyps fulvus - MHNT

Ansergrifoj reproduktiĝas ĉe montaj klifoj de suda Eŭropo, norda Afriko, kaj Azio, inter monatoj decembro al aprilo. Tiam ili pariĝas stabile -nur se ili malsukcesas reprodukti, separiĝas- kaj nestumas. Ili konstruas simplan neston el bastoneteroj kaj interna herbaro kaj foliaro en klifaj kavernoj, sed povas okazi ankaŭ en arboj. Tie la ino demetas ununuran ovon kovotan de ambaŭ gepatroj dum 58 tagoj laŭ vicoj de po unu aŭ du tagoj. Poste ili vicos ankaŭ dum ĉirkaŭ kvar monatoj por manĝigi la idon, kiu kreskas lante, sed fludaŭre; pro tio, se ĝi ne ricevas akuratan kvanton da manĝaĵo, ĝi ne povas ĉesigi kreskon (malkiel aliaj birdoj) kaj mortas pro malsato. Idoj ekflugas ĉirkaŭ julio, sed restas proksime de la nesto ĝis emancipiĝo. Post kvar aŭ kvin jaroj pariĝas unuafoje.

Reproduktado povas okazi laŭ sola paro, sed plej ofte en apartaj kolonioj eĉ de ĝis centoj da paroj. Iam gipino demetas ovon en nesto de alia rabobirdo kiel Reĝa aglo (Aquila chrysaetos). La populacio estas ĉefe de loĝantaj birdoj, sed kelkaj migras suden por vintri kaj revenas por reproduktiĝi.

La maksimuma vivodaŭro registrita de Gipo estas 41.4 jaroj, de specimeno en kaptiveco.^[2]

Subspecioj

Gipo atendante termikon sur rokejo

Konataj subspecioj de tiu grifo estas:

• G. f. fulvus en Eŭropo, Afriko, kaj Centra Azio kaj
• G. f. fulvescens en Afganio ĝis norda Barato.

Konservado

Kvankam temas pri specio ne tro minacata, la Ansergrifo estas protektita en kelkaj landoj.

Antaŭe brutbredistoj mortigis ilin pro misaŭgura birdo, kiu minacas naskontajn inojn.

Aktuale la problemo devenas el saniga regularo de la EU kiu malpermesas forlason de brutaro surkampare, ĉefe post la krizo de frenezaj bovinoj.

Tiele la giparoj ampleksegis siajn flugoteritoriojn ĝis nekutimaj lokoj kiaj grandaj urboj aŭ malproksimaj landoj kiaj Nederlando.

Gipo en kolonio de Nacia Parko de Monfragüe, Hispanio.

Pro malabundo de grandaj hufuloj en tiu kontinento kiel cervoj, damaoj aŭ ĉamoj pro troa ĉasado kaj ĉefe malpliigo de arbaroj, kadavraĵoj forlasitaj de ŝafistoj estas (aŭ pli bone dirite: estis) granda parto de la dieto de tiu birdo. Nepras certigi manĝeblojn de gipoj en Eŭropo.

Aliaj minacoj estas venenado, ĝenado al nestoj fare de piedirantoj kaj montogripantoj kaj jam ne tiom ĉasado. Povas okazi perdo de nestohabitato pro konstruado de vojoj, digoj, incendihaltejoj aŭ aliaj infrastrukturoj, urbanizado, troa senarbarigo aŭ arbarklarigado.

Statuso en Eŭropo

• En Italio la specio survivis nur en Sardinio, sed estis reenmetita en kelkaj aliaj areoj de la duoninsulo. Kiel rezulto kelkaj specimenoj estis vidataj denove en aŭgusto de 2006 en la montaro de Gran Sasso (centra Italio).

Dumfluga gipo

Dumfluga gipo ĉe la Bestoĝardeno de Salcburgo.

Gipoj (unu ripoze kaj du dumfluge), Monfragüe, 25an de Septembro 2016, foto de Eva Hoeg.

• En Kroatio troviĝas kolonio de Gipo ĉe la urbo de Beli en la insulo de Cres.^[3] Tie ili reproduktiĝas je malaltaj lokoj, kaj kun kelkaj nestoj ĝuste nur je 10 m super marnivelo. Tamen la kontakto kun homoj komunas. Tiu populacio faras oftaj movoj al teritorio de Slovenio, ĉefe al monto Stol ĉe Kobarid.
• En Kipro estas kolonio ĉe Episkopi, Limasolo, sude de la insulo.
• En Grekio estas preskaŭ 1000 birdoj. En Kreto ili povas troviĝi en plej montaraj areoj, foje en grupoj de ĝis 20.
• Gipoj estis reenmetitaj sukcese en la Centra Masivo en Francio; ĉirkaŭ 500 troviĝantas nun tie.
• En Belgio kaj Nederlando estis ĉirkaŭ 100 birdoj somere de 2007. Tiuj estis vagantoj el la populacio de Pireneoj (vidu sube).^[4]
• En Germanio tiu specio malaperis meze de la 18a jarcento. Ĉirkaŭ 200 vagantaj birdoj, probable el Pireneoj estis vidataj en 2006,^[5] kaj kelkaj dekduoj de la vagantoj vidataj en Belgio la sekvan jaron pasis al Germanio serĉe de manĝo.^[6] Estas planoj por reenmeti la specion en la Alpoj. Septembre de 2008, pecoj de giposto, ĉirkaŭ 35,000-jaraĝaj, estis elfositaj el la kavo Hohle Fels en suda Germanio, kiuj ŝajne formis parton de fluto.^[7][8]
• En Serbio estas ĉirkaŭ 60–65 paroj de Gipo en okcidentaj partoj de la lando, ĉe la monto Zlatar, kaj ankaŭ 35 birdoj en kanjono de la rivero Trešnjica^[9] kiuj estas laŭ leĝa protektado el ĉasado.^[10]
• En Svisio estas populacio de kelkaj dekduoj da birdoj.
• En Aŭstrio, estas relikva populacio ĉe la Bestoĝardeno de Salcburgo, kaj ofte oni vidas vagantojn el Balkanio.
• En Hispanio estas dekoj da miloj da birdoj, el malpli da kelkaj miloj ĉirkaŭ 1980.
• La populacio de Pireneoj ŝajne suferis la efikojn de regularo de la EK pro danĝero de transmito de la BSE, kiu malpermesis ellason de kadavraĵoj surkampare. Tio akre malpliigis la manĝodisponeblon, kaj sekve de la ŝarĝeblo. Kvankam la Gipoj kutime ne atakas grandajn vivantajn predojn, estas dudeblaj, sed nombraj, informoj pri hispanaj gipoj mortigantaj feblajn, junajn aŭ nesanajn vivantajn animalojn ĉar ili tute ne povas trovi sufiĉajn kadavraĵojn por elteni la populacion.^[11]

En Azio

• Troviĝas kolonioj de Gipoj en norda Israelo kaj en Golanaj Altaĵoj, kie granda kolonio reproduktiĝas en la Monto Karmel, la dezerto de Negevo kaj ĉefe ĉe Gamla, kie oni klopodas reenmetajn projektojn ĉe bredocentroj de Naturrezervejoj de Karmel kaj Negevo.

Bibliografio

• J. Ferguson-Lees, D. A. Christie: Raptors of the World. Christopher Helm, London 2001, ISBN 0-7136-8026-1: S. 118–119 und 431–435
• U. N. Glutz v. Blotzheim, K. M. Bauer & E. Bezzel: Handbuch der Vögel Mitteleuropas. Bd. 4., 2. Aufl., AULA-Verlag, Wiesbaden 1989: S. 235–259, ISBN 3-89104-460-7
• M. Terrasse, F. Sarrazin, J.-P. Choisy, C. Clémente, S. Henriquet, P. Lécuyer, J. L. Pinna und C. Tessier: A success story: the reintroduction of Eurasian Griffon Gyps fulvus and Black Aegypius monachus Vultures to France. In: R. D. Chancellor and B.-U. Meyburg (eds.): Raptors worldwide. World Working Group on Birds of Prey, Berlin and MME-BirdLife Hungary, Budapest 2004, ISBN 963-86418-1-9: S. 127–145.

El buitre leonado^[2]​ (Gyps fulvus), del griego, γύψ, gýps (buitre) y el latín fulvus (rubio o rojizo). Es una especie de ave accipitriforme de la familia Accipitridae,^[3]​ y uno de los pocos buitres que se pueden encontrar en Europa junto con el buitre negro, el alimoche y el quebrantahuesos.

Descripción

Puede llegar a los 10 kg de peso, con una envergadura que supera los 2,5 m (pudiendo alcanzar los 260 cm). Las plumas son de color ocre o canela en la mayor parte del cuerpo (dorso, zona ventral y mitad anterior de las alas), siendo este el motivo de su apelativo "leonado". Estas plumas leonadas se tornan marrón oscuro o negro en las rectrices de la cola y extremo de las rémiges. La base del cuello está rodeada por filoplumas blancas a modo de gorguera.

El pico ganchudo, típico de las rapaces, y especializado en desgarrar tejidos, es pardo grisáceo en la base y amarillento pálido en los lados. Los tarsos y dedos son grises y grandes, aunque mucho más débiles que los de otras grandes rapaces, siendo las uñas cortas y romas. Esta circunstancia, a la que hay que añadir especialmente el gran peso y lentitud de estas aves, hace que sea prácticamente imposible que los buitres den caza o maten a otros animales, como sí hace el resto de las rapaces.

Subespecies

Se conocen dos subespecies de buitre leonado:^[3]​

• Gyps fulvus fulvus - del noroeste de África y la península ibérica hasta Oriente Medio.
• Gyps fulvus fulvescens - Afganistán, Pakistán y norte de la India hasta Assam.

Distribución

Junto con el buitre negro, el quebrantahuesos y el alimoche (en verano), es una de las pocas especies de buitres que pueden verse en Europa, pues se le puede encontrar en España, Portugal, zonas aisladas de Francia (donde ha sido reintroducido) e Italia, buena parte de los Balcanes y Crimea. El resto de su distribución abarca varias partes de África septentrional y Asia occidental, desde Turquía, Arabia y el Cáucaso hasta las estribaciones del Himalaya y el noroeste de la India.

En España se ha estimado una población en el año 2008 de 25 000 parejas, con las mayores concentraciones en Castilla y León, Aragón y Andalucía (con porcentajes del 24, 21 y 12, respectivamente).^[4]​ Destacan las colonias del Parque Nacional de Monfragüe ( unas 800 parejas), las Hoces del río Duratón (710 parejas), Hoces del río Riaza (402 parejas), Arribes del río Huebra (349 parejas) y las poblaciones del Cañón del río Lobos, del Valle del Rudrón, Alto Jalón, Campo Taranz, parameras de Maranchón, altos de Barahona y del parque natural del Alto Tajo.

Hábitat

Las zonas habitadas por los buitres leonados suelen ser montañosas, aunque en el llano cualquier cantil vertical o extraplomado de más de 50 metros e inaccesible les sirve de buitrera o lugar de descanso. En las zonas montañosas recortadas por profundos valles, en donde se producen brisas ascendentes y anabáticas causadas por el calentamiento de las laderas orientadas al sol.

Cuando el día es térmico, al amanecer suelen verse en los bordes de los acantilados y barrancos orientados al noreste-este, a la espera de que haga el calor necesario para poder ganar la altura suficiente para rebasar las crestas y las cumbres. Durante el mediodía suelen aprovechar las rutas apoyadas en relieves orientados al sur y suroeste, para posteriormente apoyarse cuando el sol declina en las laderas oeste y noroeste, horas en las que se empiezan a producir las ascendencias restitutivas, y aprovechando las distintas condiciones aerológicas han podido recorrer centenares de kilómetros, y dependiendo de la bonanza aerológica de la jornada pueden sobrevolar el llano o solo mantenerse sobre los relieves montanos, siendo grandes conocedores no solo del vuelo ascendente, sino de las rutas y los vientos apropiados a las distintas alturas para trazar sus recorridos. Al atardecer vuelven a sus refugios, pequeñas repisas situadas preferiblemente bajo un techado de roca y protegidas de los vientos, donde pasan la noche, incuban el huevo cuando es época y sacan adelante a sus crías.

En la península ibérica es una especie sedentaria que se puede ver todo el año,^[5]​ pero las poblaciones de otros lugares a veces emigran al sur para invernar y vuelven a sus lugares de origen para reproducirse.

Comportamiento

Los buitres leonados aprovechan las corrientes de aire caliente para ascender volando en círculos.

El buitre leonado es un ave planeadora más que voladora, pues apenas mueve las alas en el aire, permaneciendo cernido en las altas corrientes durante las horas de más calor del día.^[6]​ Prefiere levantarse sobre corrientes ascendentes que se corresponden con fenómenos aerológicos como la convectividad térmica, ascendencia dinámica o termodinámica, la convergencia de brisas, la restitución, la onda de montaña o las cuñas de aire frío de carácter meteorológico que levantan grandes masas de aire caliente, pasando horas volando entre alturas de 1800 a 3500 metros sobre el nivel del mar, aunque en días excepcionales puedan llegar a los 6000 metros sobre el nivel del mar y recorriendo desde 50 kilómetros a 300 kilómetros según la potencialidad convectiva del día, a la búsqueda de animales muertos (especialmente grandes mamíferos) de los que alimentarse. Cuando planea, suele mantener las alas un poco por encima de la horizontalidad y los planos de sustentación algo arqueados.^[6]​

Alimentación

Buitres leonados alimentándose de una cierva en la Reserva Natural de Caza de Boumort, Lérida.

Buitre leonado alimentándose de carroña.

Está especialmente adaptado para alimentarse de carroña: su potente vista localiza cualquier cadáver en las cercanías, y cuando desciende para alimentarse (formándose entonces aglomeraciones importantes de buitres, de forma muy rápida, donde no faltan las peleas por las mejores tajadas), introduce sin problemas su cabeza y largo cuello, provistos únicamente de un plumón corto en el que la sangre y la carne no se adhieren fácilmente. Dada la escasez de grandes ungulados en Europa como ciervos, gamos o muflones debido a la caza y la desaparición de los bosques, las carroñas dejadas por los pastores constituyen una parte importante de la dieta de este animal.

Reproducción

Gyps fulvus - MHNT

Los buitres leonados entran en celo en los meses de diciembre a abril. En ese momento forman parejas estables y pasan unos 58 días incubando su único huevo, en turnos de entre un día o dos cada uno. Posteriormente se turnan con la misma frecuencia para dar de comer a su cría. El polluelo crece a un ritmo bastante lento, pero constante. Al contrario que otras aves, si no recibe la cantidad precisa de alimento, no puede retrasar su crecimiento y muere de inanición. Las crías emprenden su primer vuelo hacia el mes de julio, pero siguen manteniéndose una temporada cerca del nido hasta que creen que ha llegado el momento de independizarse. A los cuatro o cinco años de edad se aparean por primera vez.

Estado de conservación

Aunque no se considera una especie especialmente amenazada, el buitre leonado es un ave protegida en varios países. En otros tiempos los ganaderos perseguían y mataban a los buitres por considerarlas aves de mal agüero, que amenazaban al ganado próximo a parir.^{[cita requerida]}

Buitre leonado en cautiverio.

En España se considera fuera de peligro^[7]​ aunque está catalogado como especie De interés especial desde el 5 de abril de 1990, es decir, que merece una atención particular en función de su valor científico, ecológico, cultural o por su singularidad, y exige la redacción de un Plan de Manejo. También está incluido en los anejos I y II de la Directiva 79/409/CEE de Aves, Anejo II del Convenio de Berna, Anejo II del Convenio de Bonn y en el C1 del Convenio CITES.^[8]​

También aparece como especie "de interés especial" en los catálogos regionales de Navarra, Castilla-La Mancha, Madrid y Extremadura. Como "vulnerable" en el del País Vasco y como "extinguida" oficialmente en el de la Región de Murcia, si bien en esta última provincia la población se ha recuperado desde su declaración como extinta y se encuentra actualmente en proceso de expansión.^[8]​ ^[9]​

Los principales factores de amenaza sobre la especie son el envenenamiento por comer cebos envenenados colocados ilegalmente en el campo por cazadores o ganaderos para el control de depredadores, la falta de alimento por la escasez de muladares y la obligación de retirar el ganado muerto por normativas de la UE (sobre todo a partir de la crisis de las vacas locas), y las molestias en las colonias de cría por escaladores y excursionistas que provocan fracasos reproductivos. La caza ilegal no tiene la importancia que tuvo en el pasado.

Además amenazan el hábitat del buitre leonado construcciones de infraestructuras (pistas forestales, caminos rurales, cortafuegos, diques), urbanizaciones y las talas y aclareos abusivos en época de cría y en las zonas cercanas a las buitreras.^[8]​

Existen centros de conservación y cuidado del buitre leonado, como el Refugio de Rapaces de Montejo de la Vega, fundado en el año 1975 por Félix Rodríguez de la Fuente. El trabajo del refugio se ha notado en un crecimiento progresivo de la población de buitres, como se refleja en los distintos censos que realizan numerosos ornitólogos cada año^[10]​

Mitología

Fue un animal muy importante en la cultura celtíbera. Los cadáveres de los caídos en combate se dejaban para su alimento (así el alma del guerrero acudía ante los dioses del cielo). Es bastante común asociarlo a la deidad solar "Lug".

Véase también

• Parque Nacional de Monfragüe
• Parque natural de las Hoces del Río Duratón
• Peñón de Zaframagón
• Parque nacional de Doñana

Referencias