nomes no trilho de navegação
Multimedia w Wikimedia Commons Przepasek[3], krytonos kasztanowaty[4] (Liosceles thoracicus) – gatunek ptaka z podrodziny krytonosów (Rhinocryptinae) w rodzinie krytonosowatych (Rhinocryptidae). Występuje w Ameryce Południowej, według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.
Przepasek występuje w zachodniej i południowo-zachodniej Amazonii i zamieszkuje w zależności od podgatunku[5][6]:
Gatunek po raz pierwszy opisał w 1865 roku angielski ornitolog Philip Lutley Sclater nadając mu nazwę Pteroptochus thoracicus[7]. Jako miejsce typowe znalezienia holotypu Sclater podał Salto do Girão nad lewym brzegiem Rio Madeira w Brazylii[7]. Holotyp został znaleziony w październiku 1829 roku w lesie na ziemi przez austriackiego zoologa i kolekcjonera Johanna Natterera[8]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Liosceles opisanego przez Sclatera w 1865 roku[8].
L. thoracicus jest taksonem siostrzanym dla Psilorhamphus guttatus[9]. Rozpoznano trzy podgatunki[6], jednak zmienność geograficzna jest stosunkowo słaba; odrębność podgatunku dugandi jest wątpliwa[5]. Uważa się że ptaki z południowo-wschodniego Peru i północnej Boliwii należą do podgatunku nominatywnego, lecz zachodzi potrzeba dalszych badań[5]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz podgatunku nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
Podgatunek Oryginalna pisownia Autor i rok opisu Miejsce typowe Holotyp L. t. dugandi Liosceles thoracicus dugandi Meyer de Schauensee, 1950[10] Umbria, na wysokości 1000 stóp (305 m), nad rzeką Putumayo, Kolumbia ♂ L. t. erithacus Liosceles erithacus P.L. Sclater, 1890[11] Sarayaku, Ekwador ♂Długość ciała około 19,5 cm; masa ciała samców 39–42 g[5]. Upierzenie dorosłych jest nieco zmienne indywidualnie; czoło szarobrązowe, ciemię i kark ciemnobrązowy, skroń i brwi białe, pokrywy uszne ciemnopopielate z białymi plamami. Grzbiet, zad i skrzydła czerwonawo-brązowe, pokrywy skrzydłowe z czarnym, subterminalnym pasmem i często z białawym centralnym punktem, ogon szarobrązowy. Gardło białawe, z czarnymi i białymi smugi na boku. Pierś na bokach szara, z białym środkiem, w górnej części piersi żółta lub pomarańczowo-brązowa plama (nieco zmienna w kształcie i kolorze), środek dolnej części piersi biały. Boki i podbrzusze tworzą kratownicę koloru czarnego, brązowego i białego. Tęczówka ciemnobrązowa, szczęka górna czarna, dolna biała; skok koloru brązowego[5]. Młode ptaki są najwyraźniej bardzo podobne do dorosłych[5]. Podgatunek erithacus różni się od nominatywnego bardziej brązowym ciemieniem, szerszą plamą na piersi, która jest również bardziej koloru pomarańczowo-brązowego; u podgatunku dugandi plama na piersi jest koloru rudego i przechodzi na boki szyi i gardła[5].
Przepasek prowadzi prawdopodobnie osiadły tryb życia, zamieszkując wilgotny „lądowy” las, często w pobliżu drzew, rzadziej w zalanym lesie (várzea)[5]. Prowadzi naziemny tryb życia; odzywa się z ziemi lub z niskiej gałęzi[5]. Gatunek nizinny występujący do 600 m n.p.m., czasami do 900 m n.p.m.[16]; w Peru obserwowany na wysokości 1000 m n.p.m.[5]. Pieśń głośna, pojedyncza, gwizdana z częstotliwością 1,2-1,3 kHz, powtarzana z przerwami co 2–5 sekund (czasami przez kilka minut) i kończąca się w równomiernie opadających seriach trwających 4-5 sekund do częstotliwości 1,4-1,3 kHz[5][16]. Porozumiewa się powtarzającymi, ostrymi tonami „krii” lub „krii–krii” o częstotliwości 2,5 kHz a także „tczurk” o częstotliwości 1-1,3 kHz[5].
Żywi się głównie pluskwiakami (Hemiptera)[5]. Pokarm zdobywa w parach lub osobno, powoli spacerując i skacząc na dnie lasu, często przemieszczając się po zwalonych pniach; pluskwiaki podnoszone są z powierzchni ściółki[5].
Bardzo mało informacji na temat lęgów tego ptaka[5]. W południowo-wschodnim Peru w październiku schwytano osobnika młodocianego[5]. Znane jest jedno kuliste gniazdo, zbudowane z małych gałązek, traw, porostów, mchów, liści i kępek ziemi, wyłożone głównie miękkimi trawami i umiejscowione na ziemi w systemie korzennym małego drzewa; otwór wyjściowy znajdował się na górze gniazda i prowadził bezpośrednio na otwartą przestrzeń[5].
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern „najmniejszej troski”)[2]. Globalna wielkość populacji tego ptaka nie jest znana ale opisywany jest jako „dość powszechny”[2]. Występuje w kilku rozległych obszarach chronionych, np. Reserva de Producción Faunística Cuyabeno w Ekwadorze oraz Park Narodowym Manú w Peru[5]. Ocenia się, w ciągu trzech pokoleń (10 lat), gatunek ten stracił 8,18,5% swoich siedlisk w zasięgu swojego występowania, w oparciu o model wylesiania w Amazonii[2]. Dlatego podejrzewa się, że w ciągu trzech następnych pokoleń zasięg występowania przepaska zmniejszy się o 25%[2].
Przepasek, krytonos kasztanowaty (Liosceles thoracicus) – gatunek ptaka z podrodziny krytonosów (Rhinocryptinae) w rodzinie krytonosowatych (Rhinocryptidae). Występuje w Ameryce Południowej, według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.
