nomes no trilho de navegação
Brown bears communicate primarily through smells and sounds. Brown bears can be heard making moaning noises sometimes while they are foraging. They scratch and rub on trees and other landmarks to communicate territorial boundaries and reproductive status.
Brown bears have an excellent sense of smell (able to follow the scent of a rotting carcass for more than two miles), human-level hearing, but relatively poor eyesight.
Communication Channels: tactile ; acoustic ; chemical
Perception Channels: visual ; tactile ; acoustic ; chemical
Their conservation status depends on the population. Some populations are clearly endangered, others are not. Brown bear numbers have dropped dramatically since the turn of the century, when settlers and livestock flooded the West, driving these bears out of much of their former range. Brown bears now cling to a mere 2 per cent of their former range. Logging, mining, road construction, resorts, subdivisions, golf courses, etc. have all encroached on suitable bear habitat, resulting in a decrease in bear numbers. Brown bear numbers were estimated at 100,000 in the conterminous United States in the early 1900's, but there are now fewer than 1,000. Brown bears are still fairly common in the mountainous regions of western Canada and Alaska, perhaps numbering about 30,000 individuals. In Eurasia there are an estimated 100,000 brown bears, with about 70,000 of those living in the Soviet Union. However, habitat destruction and persecution threaten brown bears throughout their range. A growing market in bear products for the Asian market, despite a complete lack of evidence that products made from bear parts have any medical value, threatens bear species throughout Eurasia and western North America.
US Federal List: endangered
CITES: appendix i
IUCN Red List of Threatened Species: least concern
Brown bears have been long considered the most dangerous animal in North America, although real danger of attack from this animal is often exaggerated. In general, brown bears attempt to avoid human contact and will not attack unless startled at close quarters with young or engrossed in a search for food. They are unpredictable in temperament, however, and often exhibit impulsive and petulant behavior.
Brown bears have been persecuted extensively as predators of domestic livestock, especially cattle and sheep, although their actual impact on the livestock industry is probably negligible.
Negative Impacts: injures humans (bites or stings)
Brown bears have been widely sought as big game trophies and are currently subject to regulated sport hunting throughout much of their range. Once brown bears were used for their meat and hides but these products are not currently in high commercial demand. Some bear body parts (such as gall bladders) bring high prices on the traditional Asian medicine market, although no true medicinal benefit of these parts has ever been documented.
Currently, brown bears help to fuel an ecotourism industry, especially in areas such as Yellowstone National Park, Wyoming and parts of Alaska.
Positive Impacts: body parts are source of valuable material; ecotourism
Brown bears are important predators and seed dispersers in the ecosystems in which they live.
Brown bears are omnivorous, eating almost anything nutritious. Their diet changes with seasonal availability of different food sources. They eat a wide variety of plant foods, including grasses, sedges, roots, moss, and bulbs. Fruits, nuts, berries, bulbs, and tubers are taken extensively during summer and early autumn. They consume insects, fungi, and roots at all times of the year and also dig mice, ground squirrels, marmots, and other fossorial animals out of their burrows. Moth larvae have been demonstrated to be especially important sources of protein and fat when brown bears are putting on fat in the fall. In the Canadian Rockies and other areas, grizzly bears (the subspecies of brown bear in that area) are quite carnivorous, hunting moose, elk, mountain sheep, and mountain goats. Occasionally black bears are preyed upon. In Alaska, brown bears have been observed to eat carrion and occasionally capture young calves of caribou and moose. Brown bears have also been observed to feed on vulnerable populations of breeding salmon in the summer in these areas.
Animal Foods: mammals; fish; carrion ; insects
Plant Foods: leaves; roots and tubers; seeds, grains, and nuts; fruit; bryophytes
Other Foods: fungus
Primary Diet: omnivore
Ursus arctos once ranged throughout northern and central Europe, Asia, the Atlas mountains of Morocco and Algeria, and western North America as far south as Mexico. They are now found in extremely small numbers from western Europe and Palestine to eastern Siberia and the Himalayan region, possibly the Atlas Mountains of northwest Africa, and Hokkaido. Northern North American populations in Alaska and western Canada remain fairly stable. Many populations in the United States have been extirpated, including those of the Sierra Nevada and southern Rockies. Northern Mexican populations were extirpated in the 1960's.
Biogeographic Regions: nearctic (Native ); palearctic (Native )
Other Geographic Terms: holarctic
Brown bears occupy a variety of habitats, from desert edges to high mountain forests and ice fields. In North America they seem to prefer open areas such as tundra, alpine meadows, and coastlines. Historically, they were common on the Great Plains prior to the arrival of European settlers. In Siberia, Ursus arctos occurs primarily in forests, while European populations are restricted mainly to mountain woodlands. The main habitat requirement for Ursus arctos is some area with dense cover in which it can shelter by day.
Habitat Regions: temperate ; terrestrial
Terrestrial Biomes: tundra ; taiga ; desert or dune ; savanna or grassland ; chaparral ; forest ; scrub forest ; mountains
Brown bears in the wild can live for 20 to 30 years, although most brown bears die in their first few years of life. In captivity, brown bears have been known to live up to 50 years.
Range lifespan
Status: captivity: 50 (high) years.
Typical lifespan
Status: wild: 20 to 30 years.
Average lifespan
Status: captivity: 50.0 years.
Average lifespan
Status: captivity: 47.0 years.
Because of their size and aggressiveness towards threats, brown bears are not often preyed upon. Humans have persecuted them throughout recent history and some cubs may be attacked by other bears or by mountain lions or wolves, although this is very rare.
Known Predators:
Anti-predator Adaptations: cryptic
One of the largest of living carnivores, grizzly bears are 1 to 2.8 meters in length from head to rump and their tails are 65 to 210 mm long. They are 90 to 150 cm tall at the shoulder and can tower at an intimidating height of 8 feet when standing upright on their hind legs. They range in weight from 80 to more than 600 kg. On average, adult males are 8 to 10% larger than females. Ursus arctos is largest along the the coast of southern Alaska and on nearby islands where males average 389 kg and females average 207 kg, though some males have been weighed at as much as 780 kg. Distance between the canines is from 6 to 8 cm. Size rapidly declines to the north and east, with individuals in southwestern Yukon weighing only 140 kg on average. Fur is usually dark brown, but varies from cream to almost black. Individuals in the Rocky Mountains have long hairs along the shoulders and back which are frosted with white, giving a grizzled appearance, hence the common name grizzly bear in that region. Brown bears are extremely strong and have good endurance; they can kill a cow with one blow, outrun a horse, outswim an Olympian, and drag a dead elk uphill.
Range mass: 80 to 600 kg.
Range length: 1 to 2.8 m.
Other Physical Features: endothermic ; heterothermic ; homoiothermic; bilateral symmetry
Sexual Dimorphism: male larger
Female brown bears copulate with multiple males during estrus, which lasts 10 to 30 days. Males may fight over females and guard them for 1 to 3 weeks. Female receptivity is probably communicated by scent marking throughout her territory.
Mating System: polygynandrous (promiscuous)
Mating of brown bears takes place from May to July. Fertilized eggs develop to the blastocyt stage, after which implantation in the uterus is delayed. The blastocyt becomes implanted approximately 5 months after mating, usually in November when the female has entered her winter sleep. A 6 to 8 week gestation follows, with births occuring from January to March (usually while the female is still in hibernation). Total gestation time, including pre-implantation, ranges from 180 to 266 days. Females remain in estrus throughout the breeding season until mating occurs and do not ovulate again for at least 2 (usually 3 or 4) years after giving birth. Two to three offspring are generally born per litter.
Brown bears mature sexually between 4-6 years of age, but continue growing until 10-11 years old. Bears have been known to live and reproduce in Yellowstone Park at 25 years of age, and potential lifespan in captivity is as great as 50 years.
Breeding interval: Brown bear females typically breed every 2 to 4 years.
Breeding season: Breeding occurs from May to July.
Range number of offspring: 3 (high) .
Average number of offspring: 2.
Range gestation period: 180 to 266 days.
Range weaning age: 18 to 30 months.
Range time to independence: 2 to 3 years.
Range age at sexual or reproductive maturity (female): 4 to 6 years.
Range age at sexual or reproductive maturity (male): 4 to 6 years.
Key Reproductive Features: iteroparous ; seasonal breeding ; gonochoric/gonochoristic/dioecious (sexes separate); sexual ; viviparous ; delayed implantation
Average birth mass: 510 g.
Average number of offspring: 2.
Young are born blind, helpless, and naked, weighing only 340 to 680 grams. By 3 months old cubs weigh about 15 kg, by 6 months weight averages 25 kg. Lactation continues for 18 to 30 months, although the cubs are eating a wide variety of foods by about 5 months of age. Cubs remain with the mother until at least their second spring of life (usually until the third or fourth). Male brown bears do not contribute parental care.
Parental Investment: no parental involvement; altricial ; pre-fertilization (Protecting: Female); pre-hatching/birth (Provisioning: Female, Protecting: Female); pre-weaning/fledging (Provisioning: Female, Protecting: Female); pre-independence (Provisioning: Female, Protecting: Female); extended period of juvenile learning
Die bruinbeer (Ursus arctos) is 'n groot beer wat aan die genus Ursus en die familie Ursidae behoort. Bruinbere kom hoofsaaklik in die noorde van Noord-Amerika en Eurasië voor. Hulle kan 130 tot 700 kg (300-1500 pond) weeg. Dit is die nasionale dier van Finland.
'n Grysbeer
'n Kodiakbeer
'n Siberiese bruinbeer
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Bruinbeer.
Wikispecies het meer inligting verwant aan: Bruinbeer
Die bruinbeer (Ursus arctos) is 'n groot beer wat aan die genus Ursus en die familie Ursidae behoort. Bruinbere kom hoofsaaklik in die noorde van Noord-Amerika en Eurasië voor. Hulle kan 130 tot 700 kg (300-1500 pond) weeg. Dit is die nasionale dier van Finland.
Ursus arctos, l'osu pardu, ye una especie d'osu que pue algamar un pesu de 130-700 kg. L'Osu Grizzly, el Kodiak y el Osu pardu mexicanu son subespecies del osu pardu de Norteamérica. Muy áxiles, pueden algamar los 56 km/h. N'otres dómines, yera nativu d'Asia, África, Europa y Norteamérica, pero anguaño tan estinguíos en muches zones y en peligru en munches otres. Prefier les zones montañoses. Hai unos 200.000 individuos nel mundu. La mayor parte en Rusia (120.000), Estaos Xuníos (32.500) y Canadá con 21.750. Entá queden pequeñes poblaciones n'Europa, dende España a Rusia. Hai 14.000 en 10 zones separtaes nel continente. Ye un animal nocherniegu, y en branu algama los 180 kgs, hibernando nos meses más fríos. Son vexetarianos en un 75% de la dieta, anque tamién comen la miel de los caxellos asina como carroña. Cacen pequeños vertebraos y inseutos y, nel momentu del remonte de los ríos por parte de los salmones, avecen a pescalos dende les orielles. Les femes paren esbardos que pesen unos 500 gramos nel momentu de nacer. Les subespecies son les que siguen darréu:
Na Cordillera cantábrica sobreviven unos 80 individuos, una docena nos Picos d'Europa y más de 50 nel occidente d'Asturies y Llión. Nos Pirineos tan al cantu del desaniciu.
Ursus arctos, l'osu pardu, ye una especie d'osu que pue algamar un pesu de 130-700 kg. L'Osu Grizzly, el Kodiak y el Osu pardu mexicanu son subespecies del osu pardu de Norteamérica. Muy áxiles, pueden algamar los 56 km/h. N'otres dómines, yera nativu d'Asia, África, Europa y Norteamérica, pero anguaño tan estinguíos en muches zones y en peligru en munches otres. Prefier les zones montañoses. Hai unos 200.000 individuos nel mundu. La mayor parte en Rusia (120.000), Estaos Xuníos (32.500) y Canadá con 21.750. Entá queden pequeñes poblaciones n'Europa, dende España a Rusia. Hai 14.000 en 10 zones separtaes nel continente. Ye un animal nocherniegu, y en branu algama los 180 kgs, hibernando nos meses más fríos. Son vexetarianos en un 75% de la dieta, anque tamién comen la miel de los caxellos asina como carroña. Cacen pequeños vertebraos y inseutos y, nel momentu del remonte de los ríos por parte de los salmones, avecen a pescalos dende les orielles. Les femes paren esbardos que pesen unos 500 gramos nel momentu de nacer. Les subespecies son les que siguen darréu:
Ursus arctos arctos -- Osu Pardu Ursus arctos horribilis -- Grizzly Ursus arctos middendorffi -- Kodiak Ursus arctos nelsoni -- Grizzly mexicanu, estinguíu. Ursus arctos californicus -- Golden Bear, extinctu en 1922, anque apaez na bandera de California. Ursus arctos stickeenensisNa Cordillera cantábrica sobreviven unos 80 individuos, una docena nos Picos d'Europa y más de 50 nel occidente d'Asturies y Llión. Nos Pirineos tan al cantu del desaniciu.
Qonur ayı (lat. Ursus arctos) — ayı cinsinə aid məməli heyvan növü. Bu növ ayıların yayılma arealı Avrasiya və Şimali Amerika materiklərini əhatə edir.
Qonur ayıların hazırda yaşadığı əsas ərazilərə Rusiya, Mərkəzi Asiya, Kanada, ABŞ (əsasən Alyaska), Skandinaviya, Karpat (əsasən Rumıniya), Anadolu və Qafqaz daxildir. Azərbaycanda arealı Böyük və Kiçik Qafqaz, Talış dağlarını, dağətəyi əraziləri əhatə edir.
Ayı yırtıcı məməli heyvanıdır, ölçüləriylə, rəngləriylə və yaşadığı mühitlə bir-birindən fərqlənən 7 yarımnövdən ibarətdir. Bədənin uzunluğu 1,7-2,2 m, kütləsi 100-340 kq olur. Boz ayı uzunsov sifətli, balaca gözlü və balaca quyruqlu heyvandır. Tükü qalın, boz rəngdədir. Köpək dişləri möhkəm, azı dişlərinin tacı enli və yastıdır. Bu yeməyin qarışıq olmasıyla əlaqədardır. Burunu yaxşı inkişaf etmiş iybilmə selikli qişaya malikdir. Pəncələri iri, möhkəm, beş barmaqlı, caynaqları möhkəm, bükülmüş şəkildədir. Başqa yırtıcı məməlilərdən fərqli olaraq, ayılarda mimika demək olar ki, yoxdur. Meşə heyvanı olan boz ayıya, Zaqafqaziyanın cənub rayonlarındakı dağlı meşə ərazilərdə rast gəlmək olar.[1]
Ayılar ağaca dırmaşıb, arıların yuvalarını dağıdırlar. Adətən tək həyat tərzi sürürlər. Hər şeyi yeyirlər. Qidası fəsillərdən asılı olaraq həm bitki, həm də heyvan mənşəlidir. Meyvə gilələrindən, baldan, həşaratlardan əlavə yazda qar uçğunlarında tələf olmuş heyvanların cəsədi, yabanı çətirçiçəkli və taxıl bitkiləri ilə qidalanır. Ev heyvanlarına da hücüm edir.[2] Yaşayış yerləri bəzən meşəli, bəzən isə qayalı çılpaq əraziləri əhatə edir. Qışda onlar 195 gün səthi qış yuxusuna gedirlər. Boz ayının qış vaxtlarında dincəlməsini qış yuxusu adlandırmaq olmaz, çünki onun bədəninin hərarəti normal qalır və o, təhlükə hiss edəndə yuvasından çıxa bilər Talış dağlarında qış fəslində yuxuya getməmiş fərdlərə daha çox rast gəlinir. Ayılar çalalarda, mağaralarda yuva qururlar.Yuva qurmayan ayılar veyl olur. Veyl heyvanların olması yaşayış şəraitinin pisləşməsindən xəbər verir. Bu ayılar insan üçün çox təhlükəlidir. Arealın cənub hissələrində ayı bütün il boyu fəaldır. Ayılar suda çox yaxşı üzürlər, dayaz yerlərdə onlar hətta balıq tuturlar. Cütləşmə dövrü may - iyul aylarında baş verir. Boğazlıq dövrü latent mərhələ ilə birlikdə 6 - 8 ay çəkir. Balalar yanvar-mart aylarında hələ qış yuxusu dövründə dünyaya gəlirlər. Adətən 2 - 3, bəzən isə 5 bala dünyaya gətirə bilirlər. Laktasiya müddəti 18 - 30 ay çəkə bilir, balaların böyüməsi və təlimi ilə ana fərd məşğul olur.[3]
Azərbaycandakı ayı populyasiyasının sayına qonşu ölkələrdəki populyasiyaların təsiri böyükdür. Ayının respublikamızda əsas arealı olan Böyük Qafqazda fəsillərdən asılı olaraq Şimali Qafqazdan gəlmiş və ya ərazini tərk etmiş fərdlər ümumi saya kəskin təsir edir. Ekspert qiymətləndirmələrinə görə Azərbaycanda təqribən 500 - 700 fərd mövcuddur.
Əsas amil insan tərəfindən birbaşa təqib olunması və yaşayış yerlərinin daralmasıdır.
İUCN siyahısına salınmışdır. Növün müasir arealı çərçivəsində yaşayış yerləri Zaqatala DTQ, İlisu DTQ, Türyançay DTQ, Şahdağ MP, Altıağac MP, Hirkan MP, Ordubad MP, Göy-göl MP, Zuvand, Ordubad, Arpaçay, Zaqatala, Qax, Şəki, Qızılca yasaqlıqlarında mühafizə olunur. Mövcud XMOTƏ-lərin mühafizə rejimini, texniki təchizatını və infrastrukturunu gücləndirmək, XMOTƏ-lər arasında ekoloji dəhlizlər təşkil etmək.
Ursus arctos middendorffi
Ursus arctos syriacus
Qonur ayı (lat. Ursus arctos) — ayı cinsinə aid məməli heyvan növü. Bu növ ayıların yayılma arealı Avrasiya və Şimali Amerika materiklərini əhatə edir.
Qonur ayıların hazırda yaşadığı əsas ərazilərə Rusiya, Mərkəzi Asiya, Kanada, ABŞ (əsasən Alyaska), Skandinaviya, Karpat (əsasən Rumıniya), Anadolu və Qafqaz daxildir. Azərbaycanda arealı Böyük və Kiçik Qafqaz, Talış dağlarını, dağətəyi əraziləri əhatə edir.
An arzh gell (Ursus arctos) a zo ur rumm ag arzhed bras a vez kavet en Eurazia hag e Norzhamerika e lec'h ma vez graet grizzly anezhañ. Ha graet a vez kodiak ag an hini brasañ a annez an inizi Kodiak. Unan ag an izili brasañ ag urzh ar bronneged kigdebrer eo, war-lec'h e genderv tostañ, an arzh gwenn (Ursus maritimus), hag a zo brasoc'h peurliesañ.[1][2][3][4][5] Beviñ a ra e Rusia, en Azia ar C'hreiz , an Himalaya, ar Sina, ar C'hanada, ar SUA, an Hokkaido, al Lec'hlenn, ar Balkanioù, ar C'harpatoù, an Iran, an Anatolia, hag ar C'haokaz. An arzh gell a zo anavezet evel un arouez broadel pe stadel e meur a vro europat.[6]
Tiriad an arzh gell Daoust ma koazhas e dachad gouennañ, e ven e statud mirerezh en arvar izelañ hervez er roll an IUCN, gant ur boblañs a 110 000 enez. N'eus nemetañ hag an arzh du e touez ar spesadoù arzh ha n'int ket rummet evel bout en arvar da vont da get, hogen chom a ra argaset gant an dud rak e vrasted. Aet eo da get an arzh Atlas en Afrika hag ar grizzly californian[7] ha meksikan. Meur a rumm hag a annez su an Eurazia a zo en arvar bras. Unan ag ar rummoù bihanañ (arzh an Himalaya), a zo war-nes mont da get en natur, o talc'hañ 2% ag e dachad a-orin hepken. En Italia da skouer eh eus unan ag ar poblañsoù digenvez ag arzhed en Europa anvet arzh marsican gant un niver a 50 da 60 arzh.[6][8]
An arzh gell (Ursus arctos) a zo ur rumm ag arzhed bras a vez kavet en Eurazia hag e Norzhamerika e lec'h ma vez graet grizzly anezhañ. Ha graet a vez kodiak ag an hini brasañ a annez an inizi Kodiak. Unan ag an izili brasañ ag urzh ar bronneged kigdebrer eo, war-lec'h e genderv tostañ, an arzh gwenn (Ursus maritimus), hag a zo brasoc'h peurliesañ. Beviñ a ra e Rusia, en Azia ar C'hreiz , an Himalaya, ar Sina, ar C'hanada, ar SUA, an Hokkaido, al Lec'hlenn, ar Balkanioù, ar C'harpatoù, an Iran, an Anatolia, hag ar C'haokaz. An arzh gell a zo anavezet evel un arouez broadel pe stadel e meur a vro europat.
Tiriad an arzh gell Daoust ma koazhas e dachad gouennañ, e ven e statud mirerezh en arvar izelañ hervez er roll an IUCN, gant ur boblañs a 110 000 enez. N'eus nemetañ hag an arzh du e touez ar spesadoù arzh ha n'int ket rummet evel bout en arvar da vont da get, hogen chom a ra argaset gant an dud rak e vrasted. Aet eo da get an arzh Atlas en Afrika hag ar grizzly californian ha meksikan. Meur a rumm hag a annez su an Eurazia a zo en arvar bras. Unan ag ar rummoù bihanañ (arzh an Himalaya), a zo war-nes mont da get en natur, o talc'hañ 2% ag e dachad a-orin hepken. En Italia da skouer eh eus unan ag ar poblañsoù digenvez ag arzhed en Europa anvet arzh marsican gant un niver a 50 da 60 arzh.
L'ós bru (Ursus arctos) o óssa (al Pallars) és una espècie de mamífer que pertany a la família dels úrsids pròpia d'Euràsia i de Nord-amèrica.[2]
És un habitant característic dels boscos madurs d'Europa, de l'Àsia temperada i de Nord-amèrica. En aquest vast territori apareix sota cert nombre de subespècies, que es diferencien unes de les altres per la coloració i la grandària, fins al punt que antigament se'ls considerava com a espècies autònomes. Es poden citar, per exemple, els grans grizzlys (Ursus arctos horribilis) i el Kodiak (Ursus arctos middendorffi), aquest últim és la raça més gran.
La seva longevitat és de 25 - 30 anys (màxims coneguts de 34 anys en estat silvestre i 47 en captivitat). Té una longitud corporal que varia d'1,50 a 2,95 m, depenent de la subespècie, i una alçada a la creu de fins a 1,30 m. El seu pes també varia, des dels 100 kg fins als 675 kg. El color és molt variable d'un individu a un altre. Pot variar entre el marró molt fosc i el daurat clar, passant per diferents tonalitats de grisos. Les cries solen presentar un collar blanquinós més o menys ampli al voltant del coll, marca que habitualment desapareix a partir de la primera muda a l'any d'edat, però pot quedar alguna resta en els adults. El pelatge es renova un cop l'any, a l'època estival. La visió no la té molt desenvolupada; comparada amb altres sentits, encara que sí que pot veure en color durant la nit. A llarga distància reconeixen formes però no detalls, i detecten molt millor animals o objectes en moviment que immòbils.
Són plantígrads. En algunes situacions desfavorables pot aixecar-se sobre les seves potes del darrere per augmentar el seu camp de visió. La seva oïda és extremadament aguda i desenvolupada igual que l'olfacte, que és excel·lent, finíssim i, sens dubte, el seu sentit més desenvolupat i el que més els ajuda en la seva vida quotidiana. Gràcies a ell poden detectar a llarga distància moltes de les seves fonts d'aliment i també l'estat sexual d'altres exemplars durant l'època de zel. Les seves mandíbules tenen 4 canins o ullals, punteguts i robusts com els d'altres carnívors. No obstant això, la presència d'incisius aptes per tallar herba i tiges, i de molars amplis i aplanats que poden triturar aliments d'origen vegetal, fan que la dentadura d'aquest carnívor estigui perfectament adaptada a un règim omnívor.
El dimorfisme sexual és clarament notori en els óssos bruns, els mascles són més grans i pesen més, un exemple són els óssos Kodiak: en estat salvatge, els mascles d'aquesta subespècie normalment aconsegueixen un pes del voltant de 450 kg (això sense el pes addicional que adquireixen durant la migració del salmó, abans de la hibernació), mentre que les femelles solen pesar uns 250 kg, sent considerablement més petites. Passa el mateix amb el grizzly: els mascles generalment pesen una mica menys de 400 kg i les femelles al voltant de 200 kg. Això passa també amb totes les altres subespècies.
Els óssos aconsegueixen la maduresa sexual entre els 3 i els 5 anys, són polígams i el seu zel té lloc entre maig i juliol. En les femelles la còpula provoca l'ovulació, en llenguatge tècnic es diu "ovulació induïda", la qual cosa incrementen les seves possibilitats de quedar prenyades. La implantació és diferida, és a dir, l'òvul fecundat flota lliurement en l'úter i no s'implanta fins a la tardor, només llavors comença la veritable gestació, que dura uns dos mesos. En plena hibernació en el mes de gener i en la seguretat de l'ossera la femella pareix d'una a tres cries, excepcionalment quatre, que pesen en néixer uns 350 grams, i els ossets arriben als 20–25 kg en complir el seu primer any de vida. Viuen amb la mare aproximadament un any i mig. L'interval entre dos parts és de, com a mínim, dos anys.
Els óssos bruns en estat salvatge viuen una mitjana de 25 anys. Al contrari del que sol ser habitual, els exemplars captius tenen major esperança de vida.
Està distribuït per àmplies zones d'Europa, de l'Àsia temperada i de Nord-amèrica, però amb una població desigual i fragmentada en petits nuclis. Tot i que, antigament, també estava present a l'Àfrica del Nord.[3]
A la península Ibèrica hi ha óssos bruns a la Serralada Cantàbrica i als Pirineus, on es troben en greu perill d'extinció. Antigament estaven presents a tota la península Ibèrica.
Són animals típicament omnívors però amb predomini vegetal i és coneguda la seva afició per la mel (el fibló de les abelles no pot penetrar en el seu pelatge). A la primavera i a la tardor la seva alimentació és sobretot vegetal, però també aprecien la carronya. El seu aliment preferit són les bresques de mel. A més cacen petits vertebrats i insectes i, en el moment de la pujada dels salmons als rius, es fan pescadors, concentrant-se a prop de les ribes. Alguns individus s'especialitzen en la captura de grans preses, sobretot de cérvols i altres ungulats. A causa del seu caràcter de superdepredador, els óssos no tenen predadors naturals, de manera que l'home és la seva única amenaça. La reintroducció de l'ós bru a les comarques del Pirineu amb exemplars provinents d'Eslovènia ha portat alguns problemes pel fet que aquests animals s'han comportat com a carnívors atacant els ramats d'ovelles.
Ha estat caçat pels humans i, encara que rar, els cadells poden ser atacats per altres óssos bruns, llops (Canis lupus) i pumes (Puma concolor).[4]
Els óssos passen l'hivern en un estat d'hibernació, utilitzant la major part del temps a preparar-se per la letargia hivernal, guardant en els teixits adiposos un 75% de l'energia obtinguda dels aliments. En els últims àpats abans de la hibernació ingereix herbes i terra al costat del menjar perquè es barregi amb la saliva formant un bol alimentari que en arribar a l'intestí gruixut col·lapsi l'orifici secretor i impedeixi la seva sortida. Gràcies a aquest "tap" els aliments es van amuntegant perquè així, a part del greix acumulat, també es puguin extreure nutrients realitzant la digestió, això sí, d'una manera més lenta. També utilitzen terra i herba per acomodar-se en els seus caus, en els que dormen amb un somni entretallat, sense variacions en la seva temperatura corporal. Quan desperten, l'obstrucció s'expulsa sense problemes i és també en aquest període quan les ósses pareixen (desembre-gener) i comencen a criar els seus fills.
Les femelles solen moure's per àrees d'algunes desenes de km² que utilitzen de forma intensa. Per contra, els mascles tenen grans àrees de campeig, que engloben les de diverses femelles. Un mascle adult radiomarcat en l'actual Parc Regional de Riaño (Lleó) es va moure durant quatre anys per una extensió de 2.447 km². La qualitat de l'hàbitat té una notable influència sobre l'extensió de l'àrea de campeig. Els exemplars que viuen en els boscos boreals de coníferes, molt menys productius que els boscos caducifolis temperats més típics d'Espanya, tenen àrees de campeig molt majors. Per exemple, els mascles estudiats a Suècia i Noruega es mouen per extensions de 5.430 km² de mitjana, mentre que les femelles tenen àrees de campeig mitjanes de 345 km².
A nivell general es troba en una situació vulnerable amb extincions parcials en tota la seva distribució coincidint amb les zones més humanitzades amb les subespècies amb més alt risc d'extinció. Els perills a què s'enfronten són variats: canvi climàtic, destrucció de l'hàbitat, caça furtiva, caça accidental (amb llaços), augment de la pressió sobre l'hàbitat, etcètera.
Ós bru
L'ós bru (Ursus arctos) o óssa (al Pallars) és una espècie de mamífer que pertany a la família dels úrsids pròpia d'Euràsia i de Nord-amèrica.
Arth sy'n byw yn Ewrop, Asia a Gogledd America yw'r Arth frown (Ursus arctos). Yng Ngogledd America, ceir tair is-rwyogaeth, Arth Kodiak, yr Arth fraith ac Arth Mecsico. Yn Ewrop, ceir yr Arth frown Ewropeaidd. Mae'n hollysydd, yn bwyta aeron, cnau, gwreiddiau, mêl, pysgod ac anifeiliaid bach.
Ar un adeg, roedd yr arth yma yn anifail cyffredin dros ran helaeth o Ewrop, yn cynnwys Cymru, ond erbyn hyn dim ond gweddillion o'r boblogaeth sydd ar ôl yng ngwledydd Llychlyn, yn Sbaen ac yn nwyrain Ewrop, yn enwedig Rwmania.
Arth sy'n byw yn Ewrop, Asia a Gogledd America yw'r Arth frown (Ursus arctos). Yng Ngogledd America, ceir tair is-rwyogaeth, Arth Kodiak, yr Arth fraith ac Arth Mecsico. Yn Ewrop, ceir yr Arth frown Ewropeaidd. Mae'n hollysydd, yn bwyta aeron, cnau, gwreiddiau, mêl, pysgod ac anifeiliaid bach.
Ar un adeg, roedd yr arth yma yn anifail cyffredin dros ran helaeth o Ewrop, yn cynnwys Cymru, ond erbyn hyn dim ond gweddillion o'r boblogaeth sydd ar ôl yng ngwledydd Llychlyn, yn Sbaen ac yn nwyrain Ewrop, yn enwedig Rwmania.
Medvěd hnědý (Ursus arctos) je známá medvědovitá šelma a jediný zástupce své čeledi, který se vyskytoval a vzácně i vyskytuje na území České republiky.
Jde o největší evropskou šelmu a spolu s medvědem ledním o vůbec největší recentní druh suchozemského predátora.[2][3] Žije v Evropě, Asii a Severní Americe.
Medvěd hnědý je mohutná šelma se silnými končetinami s velkými, až 15 cm dlouhými drápy, dlouhou srstí a velkou kulatou hlavou. Zbarvení srsti se značně liší podle několika poddruhů (viz níže), ale všeobecně se pohybuje od žlutavě plavé až po tmavě černou. Mnozí jedinci mají navíc bílý nebo stříbřitý odstín srsti, což má za následek prošedivělý vzhled. Ani velikost není pevně stanovena a kolísá u jednotlivých populací podle množství dostupné potravy. Nejmenším poddruhem je přitom medvěd syrský a největším medvěd kodiak.[3]
Přítomnost medvěda hnědého můžeme zaznamenat i podle jeho charakteristických stop – přední je širší, zadní připomíná otisk lidské nohy, akorát má na rozdíl od ní viditelné silné drápy. Pohlaví se od sebe liší pouze velikostí (samec je o 38–50 % větší než samice)[3], mladí jedinci mají do druhého roku života bílý pruh na hrdle.
V současné době se počet volně žijících medvědů hnědých odhaduje na 200 000 jedinců a dle Červeného seznamu IUCN jde o málo dotčený druh.[4] Největší populace žijí v Rusku (120 000 jedinců), Spojených státech (32 500 jedinců) a Kanadě (21 750 jedinců). V Evropě žije zhruba 14 000 jedinců v desíti oddělených populacích, od západního Španělska po východní Rusko a od severní Skandinávie po jižní Rumunsko a Bulharsko. Nevyskytuje se na Britských ostrovech a ve Skandinávii a Francii je kriticky ohrožený, velice nízký počet volně žijících jedinců byl zaznamenán ve střední Evropě. Karpatské populace medvěda hnědého jsou nejpočetnější v evropské části Ruska, kde žije 4 500 až 5 000 jedinců.[5]
Prehistorické pozůstatky potvrzují, že medvěd hnědý dříve žil v Asii, Evropě, Severní Americe a v pohoří Atlas v Africe.[6] V mnohých oblastech původního areálu rozšíření je však nyní zaniklý nebo kriticky ohrožený.
V Severní Americe se vyskytuje poddruh medvěda hnědého zvaný medvěd grizzly. Na Aljašce, kde jsou velice hojní, se vyskytuje na východě od Yukonu po Severozápadní teritoria a na jihu od Britské Kolumbie po západní Alberty. Izolované populace žijí v severozápadním Washingtonu, severním Idahu, západní Montaně a severozápadním Wyomingu.
Populace medvědů hnědých v Pyrenejích mezi Francií a Španělskem je velice nízká a čítá odhadem čtrnáct až osmnáct jedinců, z toho navíc nedostatek samic schopných rozmnožování.[5]
V Severní Americe medvědi preferují otevřené krajiny, zatímco v Eurasii se zdržují spíše skryti v horách nebo ve vlhkých lesních komplexech a odlehlých krajích. V současné době pro ně představuje největší hrozbu ztráta přirozeného biomu a lov.
Na území České republiky byl medvěd hnědý považovaný za plně vyhynulého už v druhé polovině 19. století; poslední zaznamenaný úlovek byl v květnu 1885 v Beskydech (jeho lebka s původním popisem a datem ulovení je součástí sbírek Muzea regionu Valašsko v zámku Kinských ve Valašském Meziříčí). V současnosti se na Moravě a Slezsku vyskytuje stále a občas se odsud toulá dále na západ, jih nebo jihozápad. Nejhojnější je na moravské straně Karpat (např. v Javorníkách nebo Moravskoslezských Beskydech), kam proniká ze Slovenska, kde je významně hojnější. Dle vyhlášky 395/1992 Sb. je medvěd hnědý v České republice kriticky ohrožený a přísně chráněný druh.[7]
Pokud není medvěd hnědý rušen člověkem, je aktivní především ve dne, ale pokud už žil v blízkosti lidí, tak přešel k nočnímu způsobu života. Po většinu roku žije samotářsky, ačkoli byly v některých oblastech již několikrát zpozorovány skupiny medvědů, v nichž vládne přísná hierarchie založená na věku a velikosti. Každý jedinec si brání teritorium velké několik desítek kilometrů. Na zimu upadá do hibernace (nepravého zimního spánku), před kterým musí dosáhnout hmotnosti i vyšší než 900 kg. Během listopadu až prosince ulehává na klidném a suchém místě (např. ve skalních dutinách nebo ve vlastnoručně vyhrabané jámě) a během hibernace, z které se probouzí v únoru až dubnu, často opouští svůj brloh a vydává se za potravou.[8]
I přes svůj mohutný vzhled je medvěd hnědý výborný běžec, který dokáže běžet i vyšší rychlostí než 45 km/h.[9]
Medvěd hnědý je všežravec. Živí se širokou paletou rostlinné (lesní plody, kořínky, zemědělské plodiny, houby) i živočišné stravy (nejčastěji ryby, hmyz nebo malí až středně velcí savci). I přes jeho zabijáckou pověst tvoří až 90 % potravy medvěda hnědého rostlinná strava.[10] Obsah jeho potravy se značně mění podle jednotlivých lokalit. Například medvědi ze Severní Ameriky spořádají enormní počet hmyzu během jednoho léta, mnohdy i více jak 40 000 jedinců za jeden den,[11] přičemž u nich může tento hmyz pokrýt až jednu třetinu energie získávané z potravy.[12] V Rusku a na Aljašce tvoří hlavní složku jejich potravy ryby, zvláště pak lososi. Často se živí medem, který bere lesním včelám.
Medvěd hnědý však útočí i na mnohem větší zvířata, např. mladé jeleny, daňky, srnce, jelence nebo dokonce bizony, občas zabíjí i hospodářská zvířata. Při lovu využívá své ostré zuby na zabití a rozporcování kořisti. Občas vyhledává i mršiny, od kterých pak odhání potravní konkurenty, např. vlky, pumy, menší medvědy nebo tygry.
Medvěd hnědý se páří od května do července. Se svým druhem zůstává několika dnů, ale i týdnů. Samice dosahuje pohlavní dospělosti v 5. až 7. roce života, zatímco samci se páří až o několik let později, až když jsou mohutní a silní, což je důležitý předpoklad při soubojích o samice a území. Samice má utajenou březost, kdy se časné zárodečné stadium nevyvíjí. Mláďata se rodí po 6-8 měsíční březosti při zimním spánku. V případech, kdy nemá matka dostatečné tukové zásoby, se často mláďata rodí mrtvá nebo umírají krátce po porodu. V jednom vrhu bývá průměrně jedno až čtyři mláďata. Nejčastěji se rodí dvě, ačkoli byly zaznamenány i případy, kdy měla samice v jednom vrhu pět mláďat. Velikost mláďat závisí na věku matky, lokalitě a množství dostupné potravy. Starší samice rodí zpravidla větší mláďata než samice mladší.
Mláďata jsou po narození slepá, bezzubá, neosrstěná a váží zhruba 500 g. Svou matku následují a tuhou potravu si začnou shánět až po čtyřech měsících života. U matky zůstávají dva až čtyři roky a podobně jako u jiných savců se od matky učí pozorováním a napodobováním. Velice často se stává, že dospělý samec zabije dospívající mláďata jiného samce, z důvodů genetické konkurence. Starší mláďata v případě nebezpečí nejčastěji prchají na stromy, po kterých umí na rozdíl od dospělých medvědů dobře šplhat.
Pro svou sílu, velikost a schopnost „zázračně obživnout“ ze zimního spánku byl medvěd hnědý uctíván přírodními národy téměř v celé Eurasii a Severní Americe. Nálezy ozdobených medvědích lebek, pohřbených společně s lidskými ostatky, pocházejí již z období paleolitu před více než 30 000 lety. Pro Sámy, staré Finy, Balty a sibiřské domorodce byl medvěd uctívaným tvorem. Věřilo se, že je pánem a hospodářem lesa, příbuzným člověka, který rozumí lidské řeči. Vyslovení jeho pravého jména bylo tabu, dostal proto většinou opisné jméno, což je případ slovanského slova medvěd („jedlík medu“), německého Bär či anglického bear (obojí „hnědák“), staroirského milchobur („toužící po medu“) nebo litevského lokys (pravděpodobně „lízal“). Původní indoevropské jméno medvěda (*h₂ŕ̥tḱos) se dochovalo například u Italiků (latinsky ursus) či Indů (v sanskrtu ṛ́kṣa). U lesních národů jsou jeho tabu pojmenování obdivnější a vznešenější: např. sibiřští Mansové mu říkají torel („vznešený“), Eveni akbaka („stařec“), Oročové amaha („strýček“) a Jakuti ehe („dědeček“), také na Zakarpatské Ukrajině či v Bělorusku mu vesničané dříve lichotivě říkali ďadko. Postoj starých Finů k medvědovi je popsán v eposu Kalevala, zejména v jeho 46. runě, kde čarodějný pěvec Väinämöinen loví medvěda. Také zde je medvěd nazýván lichotivými jmény, např. Otso s medovou tlapou a je označen za potomka bohyně lesa Mielikki. Ulovení medvěda u sibiřských národů, ale také u severoamerických Indiánů (např. Kríů, Čipevajanů), dodnes doprovázejí složité usmiřovací obřady, při nichž se lovci zabitému medvědovi omlouvají a někdy i svalují vinu na někoho jiného.
V některých oblastech severní Asie, zejména u Ainuů, Nivchů a Ketů, bylo zvykem chovat medvíďata ve vesnici, kde je některé ženy kojily společně s dětmi. Medvíďata si hrála s dětmi a byla pečlivě ošetřována. Když dorostla, vesničané je obvykle obětovali a snědli. Ainuové věřili, že duch obětovaného medvěda putuje přímo do nebe, kde sdělí bohům všechna přání a prosby lidí. Nivchové a Ketové někdy medvědy místo obětování vypustili zpět do přírody.
Staří Izraelité pokládali medvěda za zlé a nebezpečné zvíře, podle starozákonní legendy přivolal prorok Elíša, uražený posměšky dětí, dvě medvědice, které posměváčky napadly. Medvěd měl své místo i v řecké mytologii, kde byl spojován s bohyní Artemis. Známý je příběh o lovkyni Kallistó, která byla následkem kletby proměněna v medvědici a posléze se stala souhvězdím Velké medvědice. Římané medvědy zneužívali k hrám v cirku, kde je nutili zápasit s gladiátory nebo jinými zvířaty, případně jim předhazovali odsouzené zločince. Přiváželi je ve velkém ze Sýrie a z Germánie, např. císař Gordianus III. dal vypustit do arény 300 medvědů, kteří se pro pobavení diváků navzájem rozsápali.
Medvědi měli význam i v kultuře starověké Indie, Číny, Korey a Japonska. Většinou se však nejednalo o medvěda hnědého, ale jiné, menší druhy, v Indii to byl medvěd pyskatý, ve východní Asii medvěd ušatý. Korejský kulturní hrdina a první panovník Tangun byl podle mýtů potomkem nebešťana jménem Hwanung a medvědice.
Medvěda si vážili i staří Keltové, kteří ho pokládali za symbol síly a statečnosti. Jména keltských králů Artuše a Cormaca Mac Arta jsou odvozena z keltského názvu medvěda (art). Medvěda si vážili rovněž Germáni. Jméno hrdiny Beowulfa znamená doslova „Vlk včel“, což je opět opisné označení (tzv. kenning) pro medvěda. Vikinští berserkové byli elitní bojovníci nadaní medvědí silou a zuřivostí, také jejich název je odvozen od medvěda. Tento motiv později využil J. R. R. Tolkien pro postavu Medděda ve svém románu Hobit. Z germánského názvu medvěda jsou odvozena vlastní jména Björn, Berthold, Berengarie či Bernard, z keltského jméno Artur a z latinského jména Uršula a Voršila.
Existuje mnoho pohádek o medvědech, v Evropě je to např. původně anglická pohádka o třech medvědech, známá je i skotská pohádka o hnědém medvědu ze Zeleného údolí (či Hnědém medvědu norském), kde je medvěd zakletým princem. Velmi častý je motiv únosu nebo "manželství" medvěda a dívky. Např. v ruské pohádce unesl medvěd dívku Mášenku, ta ho však přelstila a vrátila se k rodičům. V jiné ruské pohádce se vypráví o bohatýru Ivanu Medvídkovi, který byl synem ženy a medvěda a měl medvědí sílu. Podobného původu byl i lotyšský bohatýr Láčplésis, který měl navíc medvědí uši. Sibiřští Evenkové si vyprávějí o ženě, která zabloudila v tajze a přezimovala v medvědím brlohu spolu s medvědem. Na jaře pak medvědovi porodila děti, z nichž vyrostli siláci a šamani. Motiv ženy unesené medvědem je častý i v pohádkách amerických indiánů, např. Haidů nebo Kríů, ale také u indiánů jihoamerických v oblasti And, tam je však únoscem místní druh - medvěd brýlatý. Indiáni medvědy zobrazovali na totemových sloupech a uctívali je jako své předky. Mnohé kmeny, jako Čerokíjové, Kvakiutlové nebo Arikarové tančili medvědí tance, Tlingitové nosili medvědí masky. Slovo medvěd bylo součástí mnoha indiánských jmen, stačí vzpomenout náčelníky Kiowů Stojícího medvěda a Bílého medvěda, náčelníka Kríů Velkého medvěda, medicinmana Arikarů Medvědí břicho a mnohé další.
Ve středověké Evropě medvěd své výsadní postavení mezi zvířaty ztratil ve prospěch lva. Nadále však zůstal oblíbenou lovnou zvěří a erbovními zvířetem šlechtických rodů (např. Orsiniové, vévoda Albrecht Medvěd), měst (např. Berlín, Bern, Madrid), státních a územních celků (např. Appenzelského kantonu, východního Fríska, Saska-Anhaltska, republiky Karélie) či emblematickým zvířetem (Finsko).[5]
Od 19. stol. je „Ruský medvěd“ neoficiálním symbolem Ruska. Ve 20. stol. se stal plyšový medvídek (teddy bear) jednou z nejoblíbenějších dětských hraček, přestože jeho vzorem mezi živými zvířaty není žádný druh medvěda, ale australský koala. Za druhé světové války se stal slavným symbolem a maskotem polského odboje medvěd Wojtek. Tento medvěd pocházel z Íránu a patřil generálu Wladyslawu Andersovi. Roku 1944 se Wojtek účastnil bitvy o Monte Cassino, kde pomáhal nosit dělostřeleckou munici. Bitvu přežil a za svou statečnost byl vyznamenán, dokonce získal v polské armádě hodnost desátníka. Válku přežil a zemřel roku 1963. Medvěd je také maskotem fotbalového klubu Bayern Mnichov nebo univerzity Berkeley.
Medvědi byli často chováni v hradních příkopech nebo cvičeni k tanci a předváděni jako pouťová atrakce. Medvědář s ochočeným medvědem putoval od vesnice k vesnici a vydělával si jídlo předváděním různých kousků. Metody výcviku medvědů však byly velmi tvrdé, často za hranicemi týrání, cvičení medvědi byli ve špatném zdravotním stavu následkem stresu, podvýživy a nemocí. Dodnes se s medvědáři můžeme setkat v jihovýchodní Evropě a především v severní Indii, kde používají medvěda pyskatého. V 16.–18. stol. byly oblíbenou zábavou šlechty také zápasy medvědů s velkými psy nebo s býky, na rozdíl od antických zápasů však jejich cílem nebylo vzájemné usmrcení zápasníků. Milovníkem této zábavy byli např. ruský car Fjodor II. nebo saský kurfiřt August Silný. Jejich zobrazení se dochovalo např. na olejomalbách anglického barokního malíře George Hamiltona.
Od 19. stol. jsou cvičení medvědi jednou z největších atrakcí cirkusů, patří také mezi oblíbené a poměrně nenáročné chovance zoologických zahrad. V Česku je chovají nejen Zoo Brno, Zoo Děčín, Zoo Dvorec, Zoo Chomutov, Zoo Plzeň a Zoo Tábor, ale také město Beroun nebo některé hrady a zámky (např. Zákupy u České Lípy). Medvědi jsou v zajetí oblíbeni pro svou učenlivost, komické pohyby a zdánlivě dobromyslný vzhled. Ve skutečnosti jsou ale značně nebezpeční a způsobili v ZOO i v cirkusech mnohem více úrazů než např. lvi a jiné kočkovité šelmy. Hlavní důvod je ten, že medvědi mají slabě vyvinuté obličejové svaly a tedy i málo výraznou mimiku. Na medvědovi tedy nelze poznat změny nálady dřív, než když se bezprostředně chystá k útoku.
Lidé lovili medvědy hnědé i jeskynní už v paleolitu, nejen jako zdroj masa a kůže, ale také jako konkurenty a případný zdroj nebezpečí. Medvědi byli často ubíjeni během zimního spánku, nebo loveni pomocí různých léček a pastí. osobní souboj s medvědem byl odedávna důkazem mužnosti a odvahy. V minulosti byly k lovu používány těžké oštěpy či kopí, od 19. stol. se medvědi po celém světě loví odstřelem, obvykle na čekané. Obvyklou metodou je lov na újedi, čímž se myslí čekání u návnady (obvykle mrtvého zvířete). V USA a Kanadě se provádí lov medvěda hnědého a baribala pomocí psů, kteří medvěda vyplaší a přinutí k obraně nebo k útěku na strom, kde se stane pro lovce snadným cílem. Je povoleno lovit pouze medvědí samce.[zdroj?]
Trofejí z medvěda je lebka, kožešina a pyjová kost. Medvědí maso se dá jíst, má tmavou barvu a chutí se poněkud podobá vepřovému nebo kančí zvěřině. Za pochoutky se pokládala medvědí hlava a především tlapy. Různým částem medvědího těla bylo připisována léčivé nebo magická moc, což platí např. o medvědím tuku, a zejména žluči, jíž dosud využívá tradiční čínská medicína. Kvůli žluči jsou dodnes medvědí v Asii vybíjeni pytláky nebo drženi v nelidských podmínkách na farmách, kde se jim žluč odebírá pomocí kanyly. Léčivé účinky medvědí žluči jsou však sporné. Méně se ví, že ve středověku se medvědím sádlem a žlučí léčilo i v Evropě, včetně Českých zemí. Kronikář Václav Březan zaznamenal, že se medvědí žlučí léčil Vilém z Rožmberka.[13]
Medvěd hnědý útočí na člověka jen velice zřídkakdy a nejčastěji se tak stává, pokud ho vyrušíme při konzumaci potravy, když je raněný, nemá možnost úniku nebo pokud narazíme na samici s mláďaty či na samce v období páření. Tento problém existuje např. v Yellowstonském národním parku, Rusku nebo na Slovensku, kde se v posledních letech počet medvědů hnědých výrazně zvýšil.[14]
Medvěd hnědý byl donedávna považován za krvelačného zabijáka, často útočícího na domácí zvířata až do velikosti krávy a koně. Škody na dobytku byly jedním z důvodů pronásledování a vybíjení medvědů. Např. ve Skandinávii, Rumunsku či Pyrenejích přibylo útoků medvědů na dobytek od poloviny 20. stol., kdy nastal ústup chovu velkých pasteveckých psů. Ve Skandinávii a Rusku někdy proniká i do chlévů. Kromě samotných zvířat nepohrdne ani jejich krmivem, zvláště pokud se jedná o prasata. Zvířata usmrcuje zlomením vazu a většinou je nesežere celá, přednost dává vnitřnostem, u krav, koz a ovcí začíná vemenem, které mu obzvlášť chutná, zvášť je-li naplněné mlékem.[15] V některých lokalitách medvědi (nejen hnědí, ale např. i lední a baribalové) v noci navštěvují skládky odpadků i ulice měst, kde prohledávají kontejnery a popelnice a hledají poživatelné odpadky.
Poddruh medvěd brtník dostal své jméno podle toho, že vybírá dutiny stromů s hnízdy lesních včel. Brť je totiž staročeské slovo, označující dutinu stromu.[16]
Medvěd hnědý byl popsán švédským přírodovědcem Carlem Linném ve svém díle z roku 1758 Systema naturae (Soustava přírody), pod latinským názvem Ursus arctos.[17] Toto jméno je složeno z latinského a řeckého slova pro medvěda.
Předkem medvěda hnědého byl znatelně větší, až 4 m velký medvěd jeskynní (Ursus spelaeus), často lovený našimi předky, neandrtálci, pro maso a srst, ale kteří jej též používali jako námět pro sošky určené k náboženským ceremoniálům. Medvěd jeskynní, obávaný živočich i pro jiné šelmy, např. lvy jeskynní, vyhynul zhruba před 10 000 lety.[6] Výzkumy z oborů molekulární biologie a genetiky ukazují, že současný medvěd hnědý má stále podíl svého genomu v množství 0,9 až 2,4 % odpovídající genomu medvěda jeskynního.[18]
V tomto článku byl použit překlad textu z článku Brown Bear na anglické Wikipedii.
Galerie medvěd hnědý ve Wikimedia Commons Obrázky, zvuky či videa k tématu medvěd hnědý ve Wikimedia Commons
Medvěd hnědý (Ursus arctos) je známá medvědovitá šelma a jediný zástupce své čeledi, který se vyskytoval a vzácně i vyskytuje na území České republiky.
Jde o největší evropskou šelmu a spolu s medvědem ledním o vůbec největší recentní druh suchozemského predátora. Žije v Evropě, Asii a Severní Americe.
Den brune bjørn (latin: Ursus arctos) er et pattedyr, der hører til bjørnefamilien Ursidae. Den er en af fire nulevende repræsentanter for slægten Ursus og er den mest udbredte bjørneart i verden. Den brune bjørn findes i talrige former, fordelt i underarter som f.eks. den europæiske brune bjørn (Ursus arctos arctos), grizzlybjørnen (Ursus arctos horribilis) og kodiakbjørnen (Ursus arctos middendorffi). Der er en del uoverensstemmelser omkring opdelingen af den brune bjørn i underarter, f.eks. tyder nyere forskning på, at isbjørnen burde kategoriseres som en underart til den brune bjørn.
Som et af de største af landjordens nulevende rovdyr spiller den brune bjørn en stor rolle i talrige myter og sagn. Samtidig har den brune bjørn gennem tiderne i høj grad været jaget vildt, da den for det første er menneskets konkurrent i forhold til føde, og for det andet udgør en potentiel fare. Som resultat er den brune bjørn tæt på udryddelse i det meste af Vest- og Mellemeuropa, hvor de fleste bestande er gået kraftigt tilbage.
Den brune bjørn lever naturligt i Europa, Asien og Nordamerika. Bestanden i Skandinavien menes at udgøre cirka 3.200 individer i Sverige og Norge sammenlagt (primært Sverige) samt 1.300 individer i Finland. Derudover kan man stadig finde den brune bjørn i naturen i Rusland, Ukraine, Estland, Polen, Italien, Schweiz, Slovakiet, det tidligere Jugoslavien og Tyrkiet. Der findes i dag omkring 150.000–200.000 brune bjørne i verden, heraf ca. 90.000-120.000 i Rusland.
Den brune bjørn lever ikke vildt i Danmark, men i den ældre stenalder var den udbredt i det meste af Europa, herunder i Danmark, og man har fundet rester af bjørneknogler på deres bopladser, hvilket viser, at dette jægerfolk jagede og spiste bjørne.[2]
Den brune bjørn kan i Danmark alene ses i zoologiske haver og dyreparker. Skandinavisk Dyrepark har et af de mest anerkendte bjørneanlæg i verden, og bjørnen kan også ses i Zoo København og Aalborg.
Brune bjørne har en tæt pels, der kan blive op til 10 cm lang og ses i nuancer af blond, lysebrun, mørkebrun og sort. De lange dækhår har ofte lysere sølvgrå spidser, der kan give bjørnen et gråmeleret udseende. Halen er kort og afstumpet som hos alle andre bjørne. Hovedet er stort og afrundet med et bredt kranie, et smalt snudeparti og konkav profil. Øjnene er små og ørerne afrundede. De brune bjørne har en karakteristisk muskelpude over skuldrene, der giver ekstra styrke til forbenene f.eks. under gravearbejde. Bjørnen er stærk og kan med et enkelt poteslag brække nakken på en bøffel. De kraftige forben ender i store poter med kløer på op til 10-13 cm's længde. Bjørnen er såkaldt sålegænger, ligesom mennesket, dvs. den går på hele fodfladen. Kløerne kan ikke trækkes ind. Bjørnen kan gå oprejst på to ben, og den svømmer gerne. De yngre knapt så tunge bjørne er imponerende gode til at klatre. Normalt bevæger bjørnen sig rundt i adstadigt tempo i pasgang. Selv om bjørnen kan se lidt klumpet og langsom ud, kan den i strakt galop over kortere afstande nå en imponerende topfart omkring 60 km/t.
Den brune bjørn bliver 1,7-2,8 meter lang fra snude til halespids. Den har en skulderhøjde på 90-150 cm. Den mindste underart er den europæiske brune bjørn, hvor voksne hunner kan veje helt ned til omkring 90 kilogram, mens kodiakbjørnen er den største, hvor en voksen han kan veje op til 680 kg. Grizzlybjørnen fra Alaska kan veje op til 700 kg og den europæiske brune bjørn kan veje maksimalt 400 kg. Bjørne opvokset i zoologiske haver er normalt noget tungere end bjørne opvokset i naturen. Generelt varierer bjørnens vægt med årstiden, vægten er mindst om foråret, når bjørnen forlader vinterhiet og størst om efteråret, lige inden bjørnen går i hi igen. Vilde bjørne bliver omkring 25-30 år, mens de i fangenskab kan blive op til 50 år gamle.
Den brune bjørn er som udgangspunkt altædende. Den spiser dog primært planteføde, som normalt udgør 65 % af dens føde. Fødevalget varierer kraftigt alt efter det geografiske udbredelsesområde og tidspunktet på året. Af planter ædes græs, urter, knopper og bær. Herudover æder den brune bjørn også ådsler, fisk, fugleæg, myrer, elge, rensdyr og honning.
Den brune bjørn parrer sig kun hvert tredje år. Parringen foregår normalt i månederne maj-juni, og først når bjørnen er blevet kønsmoden som to-fire årig.
Efter en drægtighedsperiode på syv-otte måneder føder hunbjørnen to til fire unger, som er små, blinde og næsten nøgne. Synet får de, når de er fire-fem uger gamle. Ungerne fødes i bjørnens vinterhule.
Ungerne dier hos moderen i tre-fire måneder og kan klare sig selv efter halvandet til to år. Ungerne forlader først hulen efter cirka fire måneder.
Hanbjørnen er farlig for bjørneunger, da den opfatter dem som føde eller konkurrenter. Støder en hanbjørn på en bjørneunge, risikerer ungen derfor at blive dræbt og ædt. Hunbjørnen beskytter derfor sine unger omhyggeligt. I zoologiske haver er det muligt at have både hanbjørne og hunbjørne med unger sammen.
Den brune bjørn benytter sig af et hi i form af en stor hule, typisk fra månederne november til marts. Umiddelbart forud for vintersøvnen har bjørnen spist sig godt tyk og fed, og de opbyggede depoter anvendes så som energiressource vinteren over. Bjørnen vågner dog fra tid til anden fra sin vintersøvn, typisk ved "godt vejr", eller hvis der er fare på færde.
En af de ældste skriftlige omtaler af bjørn i Norden findes i Egilssoga. Sommeren 934 kom den fredløse Egil Skallagrimsson til øen Askøy uden for Bergen og hørte her om den lokale slagbjørn, som havde en pris på sit hoved. I Finnbogesoga beskrives et ekstrating på Helgeland længere nord i Norge, der samledes i 970 for at erklære en slagbjørn fredløs og udlove skudpræmie på den.
I årene 1850-60 blev der skudt 200-300 bjørne årligt i Norge. Omkring år 1850 var der i Skandinavien en bjørnebestand på ca. 4.500 individer, hvoraf to tredjedele holdt til i Norge. I 2005 var der lidt mere end 1.000 bjørne tilbage, heraf 35-55 i Norge. Udvidet sæterbrug (= sommergræsgange i fjeldet) fra 1600-tallet har forøget antallet af konflikter mellem bjørn og mennesker, fordi bjørnene blandt andet kan finde på at tage får og lam. Historisk har man skelnet mellem græsbjørn, en sky bamse, der lod sig skræmme bort af råben og fakler, og slagbjørn, der dræbte mennesker. Ved en forordning af 8. maj 1733 blev der indført skudpræmie på to rigsdaler (en stor sum i de tider) for voksne bjørne og en rigsdaler for hver dræbt bjørneunge. Skudpræmieordningen varede i Norge frem til 1973, da bjørnen blev totalfredet.
Peder Claussøn Friis (1545-1612) fortæller i sin Norges beskrivelse om en jæger fra Nedenes i Agder på Norges sydkyst, at han omkring år 1560 dræbte 15 bjørne på en vinter. Bevæbnet med stålbue tog han af sted efter den sekstende bjørn; men den smed ham ud fra et fjeld og gjorde ende på ham. Bjørnejagt blev anset som så farligt, at det sidestilledes med selvmord; en kongelig forordning slog fast, at den, der mistede livet under bjørnejagt, ikke måtte gravlægges i viet jord.
Den sidste, der blev dræbt af bjørn i Norge, var den trettenårige hyrdedreng Johan Sagadalen. Hans to år yngre bror Andreas så pludselig Johan komme styrtende ud fra et krat, forfulgt af en bjørn, der skamferede ham grimt i lår og hoved. Senere fandt man en fårekrop i nærheden; og sandsynligvis er Johan kommet til at forstyrre bjørnen midt i dens måltid. Ole Hilde, der kom til undsætning, jagede bjørnen på flugt med skræmmeskud og fik tilkaldt en læge. Drengen forklarede, at bjørnen pludselig var sprunget på ham, og at han ikke var særlig blodig, fordi den havde slikket blodet af ham. I protokollen fra Drammen sygehus står den 18. august 1906 indført, at Johan havde kompliceret kraniebrud, og at han døde den 14. september samme år af hjernehindebetændelse.
I mange norske kirker har der hængt bjørneskind. I Hedalen Kirke skal to jægere i tiden efter pesten i 1349 have fundet en bjørn i vinterdvale foran alteret. De dræbte og flåede den, og skindet blev hængt op på kirkevæggen, hvor det stadig er at finde, nu i glas og ramme. Alderen er aldrig blevet undersøgt, men i 1743 beskrev præsten skindet som nærmest gået i opløsning af ælde. [3]
Bjørn er afbildet i Berlins og Berns byvåben, og Pave Benedikt 16. har en bjørn som del af sit våbenskjold.
Der er meget få anerkendte underarter af de brune bjørne, på trods af at der er store forskelle på dem, alt efter hvor de lever. Alene to underarter er anerkendt: Grizzly (Ursus arctos horribilis), som omfatter alle brune bjørne med undtagelse af dem, som lever på øerne Kodiak, Skuyak og Afognak, der i stedet regnes til underarten Kodiakbjørnen (Ursus arctos middendorffi).[kilde mangler]
Der anvendes dog ofte yderligere underopdelinger af den brune bjørn, primært efter hvor de lever. For eksempel Europæisk brun bjørn (Ursus arctos arctos), som er den bjørn, der lever i Norge og Sverige. Den kaldes undertiden også for den skandinaviske brune bjørn.
Den yderligere opdeling består normalt af følgende 12 underarter, hvoraf Bajan-bjørnen er uddød:
Isbjørnen er også nært beslægtet med den brune bjørn. Så nært beslægtet, at de kan få fødedygtige afkom sammen, en egenskab, der antyder, at de to arter måske i virkeligheden kun er variationer inden for samme art.
Der er for få eller ingen kildehenvisninger i denne artikel, hvilket er et problem. Du kan hjælpe ved at angive troværdige kilder til de påstande, som fremføres i artiklen.
Den brune bjørn (latin: Ursus arctos) er et pattedyr, der hører til bjørnefamilien Ursidae. Den er en af fire nulevende repræsentanter for slægten Ursus og er den mest udbredte bjørneart i verden. Den brune bjørn findes i talrige former, fordelt i underarter som f.eks. den europæiske brune bjørn (Ursus arctos arctos), grizzlybjørnen (Ursus arctos horribilis) og kodiakbjørnen (Ursus arctos middendorffi). Der er en del uoverensstemmelser omkring opdelingen af den brune bjørn i underarter, f.eks. tyder nyere forskning på, at isbjørnen burde kategoriseres som en underart til den brune bjørn.
Som et af de største af landjordens nulevende rovdyr spiller den brune bjørn en stor rolle i talrige myter og sagn. Samtidig har den brune bjørn gennem tiderne i høj grad været jaget vildt, da den for det første er menneskets konkurrent i forhold til føde, og for det andet udgør en potentiel fare. Som resultat er den brune bjørn tæt på udryddelse i det meste af Vest- og Mellemeuropa, hvor de fleste bestande er gået kraftigt tilbage.
Der Braunbär (Ursus arctos) gehört zu den Säugetieren aus der Familie der Bären (Ursidae). In Eurasien und Nordamerika kommt er in mehreren Unterarten vor, darunter Europäischer Braunbär (U. a. arctos), Grizzlybär (U. a. horribilis) und Kodiakbär (U. a. middendorffi).
Als eines der größten an Land lebenden Raubtiere der Erde spielt er in zahlreichen Mythen und Sagen eine wichtige Rolle. Er wurde als Nahrungskonkurrent und Gefährder des Menschen vielerorts dezimiert oder ausgerottet. So gibt es in West- und Mitteleuropa nur noch Reliktpopulationen. Innerhalb des deutschen Sprachraums lebt nur in Österreich dauerhaft eine kleine Gruppe. In den Alpen wandern einzelne Tiere umher.
Braunbären haben den stämmigen, kraftvollen Körperbau aller Bären, ihr Skelett ist aber in der Regel stärker gebaut als das anderer Vertreter ihrer Familie. Merkmale, die sie mit den übrigen Vertretern ihrer Familie teilen, sind der Penisknochen (Baculum) und der kurze, stummelartige Schwanz. Ein artspezifisches Merkmal ist der muskulöse Buckel über den Schultern, der den Vorderbeinen zusätzliche Kraft verleiht.
Braunbären haben wie alle Bären einen schweren, massiven Kopf mit vorstehender Schnauze. Im Gegensatz zum oft ähnlich gefärbten Amerikanischen Schwarzbären ist die Stirn deutlich höher und die Schnauze nach innen gewölbt (=konkav). Die Ohren sind abstehend und abgerundet, die Augen hingegen sehr klein. Dementsprechend ist auch der Gesichtssinn unterentwickelt, der Gehörsinn ist durchschnittlich, der Geruchssinn hingegen sehr gut ausgeprägt. Die Halswirbel weisen eine große Drehbarkeit auf, der Nacken ist allerdings kürzer als beim nahe verwandten Eisbären.
Braunbären haben im bleibenden Gebiss 42 Zähne. Die Zahnformel lautet 3/3-1/1-4/4-2/3; pro Kieferhälfte haben sie also drei Schneide-, einen Eck-, vier Vorbacken- und zwei (Oberkiefer) beziehungsweise drei (Unterkiefer) Backenzähne. Die Tiere weisen die für viele Raubtiere typischen vergrößerten Eckzähne auf, die Backenzähne sind als Anpassung an die Pflanzennahrung mit breiten, flachen Kronen versehen.
Wie bei allen Raubtieren (Carnivora) ist der Verdauungstrakt der Braunbären einfach gebaut. Der Magen ist einhöhlig, der Blinddarm fehlt. Der Darm ist 7 bis 10 Meter lang und somit länger als bei rein fleischfressenden Carnivoren.
Die Gliedmaßen sind lang und kräftig, wobei die Vorder- und Hinterextremitäten annähernd gleich lang sind. Die Knochen des Unterarms (Elle (Ulna) und Speiche (Radius)) beziehungsweise Unterschenkels (Schien- (Tibia) und Wadenbein (Fibula)) sind getrennt, was zu einer starken Drehbarkeit führt. Die Füße sind groß und haben auf der Unterseite schwere, behaarte Ballen. Vorder- und Hinterfüße haben jeweils fünf Zehen, die in bis zu 8 Zentimeter langen, nicht einziehbaren Krallen enden. Bei der Fortbewegung wird der Fuß jeweils mit der ganzen Sohle aufgesetzt, Braunbären sind also wie alle Bären Sohlengänger.
Das Fell der Braunbären ist üblicherweise dunkelbraun gefärbt, kann aber eine Vielzahl von Farbschattierungen annehmen. Die Variationen reichen dabei von gelb- und graubraun über verschiedene Brauntöne bis fast schwarz. Tiere in den Rocky Mountains weisen oft ein weißgrau gesprenkeltes Oberfell auf, dieser gräulichen (engl. „grizzly“) Färbung verdankt die Unterart der Grizzlybären ihren Namen. Das Haarkleid der Braunbären ist generell durch ein dichtes Unterhaar charakterisiert, die Deckhaare sind lang. Das Fell ist jahreszeitlichen Veränderungen ausgesetzt, das für die kalten Monate angelegte Winterfell ist dicht und rau und erweckt einen zotteligen Eindruck.
Die Kopfrumpflänge dieser Tiere liegt zwischen 100 und 280 Zentimetern, die Schulterhöhe beträgt rund 90 bis 150 Zentimeter. Der Schwanz ist nur rund 6 bis 21 Zentimeter lang. Das Gewicht variiert je nach Verbreitungsgebiet sehr stark, wobei aber in allen Populationen die Männchen deutlich schwerer als die Weibchen sind.
Die schwersten Braunbären sind die Kodiakbären, die an der Südküste Alaskas und auf vorgelagerten Inseln wie Kodiak leben. Sie können ein Gewicht von bis zu 780 Kilogramm erreichen, wobei das Durchschnittsgewicht der Männchen aber nur bei 389 Kilogramm und bei Weibchen 207 Kilogramm liegt. Braunbären im Landesinneren Alaskas sind deutlich leichter, das Durchschnittsgewicht liegt hier bei 243 Kilogramm für Männchen und 117 Kilogramm bei Weibchen. Weiter südlich in Nordamerika (in Kanada und dem nordwestlichen Kerngebiet der USA) beträgt das Gewicht der Männchen 140 bis 190 Kilogramm, das der Weibchen 80 bis 130 Kilogramm. In Nordeuropa und Sibirien wiegen Braunbären durchschnittlich 150 bis 250 Kilogramm, in Südeuropa sind sie deutlich leichter, nur rund 70 Kilogramm. In Asien nimmt ihr Gewicht nach Osten hin zu, die Tiere auf der Halbinsel Kamtschatka erreichen wiederum 140 bis 320 Kilogramm.
Nordamerika wurde erst zu Ende des Pleistozäns vor etwa 14.000 Jahren über die damalige Landbrücke Beringia durch Braunbären besiedelt.[1] Das Verbreitungsgebiet der Braunbären nach Ende der jüngsten Kaltzeit umfasste weite Teile Nordamerikas, Eurasiens und Nordafrikas. Braunbären lebten im gesamten westlichen und mittleren Teil Nordamerikas bis zur Höhe der Hudson Bay und südwärts bis in das nördliche Mexiko. In Eurasien kamen sie von Westeuropa bis zur sibirischen Ostküste und zum Himalaya vor, sie fehlten lediglich auf dem Indischen Subkontinent und in Südostasien. In Afrika waren sie im Atlasgebirge beheimatet.
Durch Bejagung und die Zerstörung ihres Lebensraumes wurde das Verbreitungsgebiet der Braunbären stark eingeschränkt. In vielen Regionen sind Braunbären ausgestorben, in Großbritannien beispielsweise bereits im 10. Jahrhundert, in Deutschland und dem nordafrikanischen Atlasgebirge im 19. Jahrhundert, in Mexiko und weiten Teilen der USA im 20. Jahrhundert. In West- und Mitteleuropa gibt es nur noch Reliktpopulationen, ebenso im Kernland der USA, wo sie nur mehr im nordwestlichen Landesteil leben. Auch in Südwestasien und Teilen Nord- und Osteuropas hat ihre Anzahl deutlich abgenommen. Größere Populationen gibt es noch in Alaska, dem westlichen Kanada und in Nordasien. Durch Auswilderung von Bären aus anderen Gebieten wird versucht, besonders gefährdete Gruppen wieder aufzustocken. Die weltweite Gesamtpopulation des Braunbären beläuft sich auf rund 185.000 bis 200.000 Tiere.
In Deutschland gibt es keine wildlebenden Braunbären mehr. Bereits im Mittelalter wurden sie in waldreiche und schwer zugängliche Gebiete zurückgedrängt. Der letzte Bär im Harz wurde Ende des 17. Jahrhunderts geschossen, in Thüringen Mitte des 18. Jahrhunderts und in Oberschlesien 1770. Im Bayerischen Wald töteten in der Umgebung von Zwiesel die Gebrüder Forster von 1760 bis 1800 noch etwa 60 Bären. Der 1835 in Ruhpolding erlegte Braunbär[2] soll der letzte Braunbär Deutschlands gewesen sein. Der Bärenfang auf dem Großen Waldstein im Fichtelgebirge erinnert an die Jagd auf den Braunbären.
Mit der Einwanderung beziehungsweise Wiederansiedlung der Bären in Österreich ist auch die Frage nach der möglichen Etablierung einer Population in Deutschland wieder aktuell geworden. Im Jahr 2005 hatte der Naturschutzbund Deutschland (NABU) den Braunbären zum Wildtier des Jahres erklärt.
Tatsächlich zeigte sich im Mai und Juni des Jahres 2006 erstmals seit rund 170 Jahren wieder ein Braunbär in Deutschland: JJ1, später in der Presse Bruno oder auch Problembär Bruno genannt, wanderte wochenlang in der deutsch-österreichischen Grenzregion umher. Er riss einige Nutztiere und war öfter in der Nähe menschlicher Siedlungen zu sehen. Daraufhin wurde das Tier zeitweilig zum Abschuss freigegeben, was jedoch auf Druck der Öffentlichkeit zunächst wieder zurückgezogen wurde. Die daraufhin erfolgten Versuche, den Bären lebend zu fangen, wurden nach drei erfolglosen Wochen eingestellt. Am 26. Juni wurde der Bär in der Nähe des Spitzingsees erschossen.
Am 1. Oktober 2019 wurde die Gegenwart eines Braunbären im Allgäu anhand von Exkrementen durch eine Touristin nachgewiesen. Eine Woche später wurde der Bär mittels einer Fotofalle im Landkreis Garmisch-Partenkirchen abgelichtet.[3] Der junge Bär machte sich offenbar im Frühsommer von Trentino in Italien über Österreich, wo er u. a. 3 Schafe riss, auf den Weg in Richtung Deutschland.[4]
In Österreich waren die Bären ebenfalls Mitte des 19. Jahrhunderts ausgerottet. Vereinzelt gab es in den 1950er- und 1960er-Jahren in Kärnten Nachweise von Bären, die aus dem damaligen Jugoslawien zugewandert waren. Im Jahr 1972 ließ sich ein junges männliches Tier in der Ötscher-Region im südwestlichen Niederösterreich nieder, in jener Gegend, in der die letzten Exemplare im 19. Jahrhundert geschossen worden waren. Dieses Tier wurde unter dem Namen „Ötscherbär“ bekannt. 1989 wurde in der Region ein aus Kroatien stammendes Weibchen ausgesetzt, und 1991 kamen drei Jungtiere zur Welt. Mit der Aussetzung zweier weiterer Tiere in den Jahren 1992 und 1993 wurde das Wiederansiedlungsprojekt fortgesetzt.
In jener Zeit kam es zu ersten größeren Schadensmeldungen wie gerissenen Schafen und geplünderten Fischteichen, die bei der lokalen Bevölkerung für Skepsis und Ablehnung des Projektes sorgten; österreichische Medien prägten den Begriff „Problembär“. Eine „Eingreiftruppe“ wurde gegründet, welche die Bären, die sich öfter in der Nähe menschlicher Siedlungen blicken ließen, mit Warnschüssen verjagte.
Seit 1998 wurden jedes Jahr Jungtiere gesichtet, vereinzelt kam es auch zu Zuwanderungen aus Slowenien, so dass bis vor kurzem eine kleine, aber stabile Population von 25 bis 30 Tieren bestand. Die meisten davon lebten im niederösterreichisch-steirischen Grenzgebiet, vorwiegend im Naturpark Ötscher-Tormäuer – in den nördlichen Kalkalpen wurden in den letzten 18 Jahren 35 Individuen nachgewiesen, 1999 war ein Maximalbestand von 12 Tieren vorhanden[5] – und eine kleine Gruppe auch im südlichen Kärnten, in den Karnischen und Gailtaler Alpen und den Karawanken. Im Jahr 2002 wurde außerdem ein aus dem Trentino eingewandertes Exemplar in Tirol gesichtet. Ein weiterer Braunbär in Tirol war der oben erwähnte „JJ1“ im Jahr 2006. Im Oktober 2008 wurde der Bär „MJ4“ im Stubaital gesichtet – der zuletzt im Südtiroler Sarntal angetroffen wurde.[6]
Trotz gelegentlicher Schäden an Haustieren und Bienenstöcken ist die Anwesenheit von Braunbären in Österreich heute von der Bevölkerung weitgehend akzeptiert. Drei eigens beauftragte „Bärenanwälte“ sollen in Bärenregionen die Akzeptanz der Tiere fördern und bei der Klärung von Schadensfällen helfen.
2004 wurde das LIFE Nature Co-op Projekt ins Leben gerufen, das, von der EU unterstützt, versucht, im Alpenraum den Braunbären wieder anzusiedeln. Beteiligt sind die Länder Italien mit den Regionen Trentino und Friaul, Österreich mit Kärnten, Nordösterreich, Oberösterreich und Steiermark, sowie Slowenien. Im Rahmen des Projektes sollen die im Alpenraum ansässigen Teilpopulationen des Braunbären zu einer sogenannten Metapopulation vernetzt werden, die es den Tieren ermöglichen soll, sich untereinander zu vermehren und selbstständig zu überleben.[7]
Mit Jahreswechsel 2007/2008 gab der WWF Österreich bekannt, dass nur mehr 4 der etwas über 30 seit 1991 in Österreich geborenen Braunbären auffindbar sind. Mehrere illegale Abschüsse wurden bekannt (zuletzt im Dezember 2007 ein Jungtier, das vom Bundeskriminalamt sichergestellt wurde), der Verbleib der restlichen Tiere ist unklar. Ohne Schutzmaßnahmen ist der Fortbestand des Braunbären in Österreich gefährdet. Das brächte nicht nur Österreich in den zweifelhaften Ruf, dass ein Tier gleich zweimal ausgerottet worden wäre,[8] es würde auch die Wiederansiedlung des Braunbären – zumindest in den österreichischen Ostalpen, in den Kalkalpen leben heute nurmehr zwei Tiere – langfristig in Frage stellen: Eine Richtlinie der Internationalen Naturschutzunion (IUCN) fordert, dass vor einer neuerlichen Aussendung einer Art die „Identifizierung und Beseitigung der ursprünglich für den Niedergang verantwortlichen Faktoren“ notwendig sei – und das Verschwinden der österreichischen Bären ist insgesamt ungeklärt.[5]
Seit 2011 wird diese Population in Österreich als erloschen angesehen, womit gegenwärtig keine österreichische Bärenpopulation mehr besteht. Die immer wieder in Österreich vorkommenden Tiere sind einzelne Individuen, die aus dem benachbarten Ausland einwandern.[9]
Im Jahr 2012 wurden im österreichisch-schweizerischen Grenzgebiet mehrfach zwei aus Italien zugewanderte Bärenbrüder, als „M12“ und „M13“ bezeichnet, gesichtet.[10] „M12“ wurde im Juni 2012 in Südtirol überfahren.[11] „M13“ wurde in Graubünden, unmittelbar nachdem er aus dem Winterschlaf erwacht war, Ende Februar 2013 erschossen.[12][13]
Im Mai 2014 kam abermals ein Braunbär, der als „M25“ bezeichnet wird, nach Tirol, der im schweizerisch-österreichischen Grenzgebiet umherwanderte. Es handelte sich um ein zweijähriges Männchen aus dem Trentino.[14][15] Die Berichterstattung war sehr unterschiedlich geprägt: Während die Tageszeitung Kurier unter „In Tirol ist der Bär los“ einen eher positiv gehaltenen Artikel veröffentlichte,[15] titelte der ORF Tirol „Bär ‚M25‘ treibt sich bei Nauders herum“ und spekulierte „… er soll aber bereits Schäden verursacht haben“.[14] Nach wenigen Tagen verließ der Bär Österreich und wanderte über die Schweiz zurück nach Italien.[16]
Im Bericht nach Artikel 17 der Richtlinie 92/43/EWG für den Berichtszeitraum 2007–2012 hat Österreich für diese in der Europäischen Union streng zu schützende Art einen schlechten Erhaltungszustand bei weiterer Verschlechterung angegeben, nachdem bereits in der vorangegangenen Berichtsperiode ein schlechter Erhaltungszustand festgestellt worden war.[17]
Der bis vor kurzem letzte Abschuss eines Bären in der Schweiz erfolgte 1904 im Unterengadin, an der Südflanke des Piz Pisoc. 1923 gab es noch einmal eine Sichtung. Eine Studie im Anschluss an das österreichische Wiederansiedlungsprojekt aus dem Jahr 1993 zeigte, dass es auch in der Schweiz geeignete Lebensräume für Bären gibt.
Tatsächlich wanderte im Juli 2005 ein Bär aus dem italienischen Trentino ins Val Müstair ein, es war „JJ2“, genannt „Lumpaz“.[18] Dadurch wurden neue Diskussionen über die Möglichkeit einer Etablierung einer Schweizer Braunbärpopulation entfacht. Das Bundesamt für Umwelt (BAFU) hat ein „Konzept Bär Schweiz“ verfasst. Darin ist eine prinzipiell positive Grundeinstellung zur Wiederansiedlung der Braunbären unter Berücksichtigung aller möglichen Konsequenzen und Risiken festgeschrieben. Bären, die für Menschen gefährliches Verhalten zeigen, können als Risikobären eingestuft und abgeschossen werden.[19]
Ein weiterer Bär, der Bruder von JJ1 (alias Bruno) und „JJ2“, „JJ3“ genannt, wurde im April 2008 aufgrund seiner fehlenden Scheu vor Menschen in Graubünden erlegt.[18] Gleichzeitig hielt sich noch ein weiteres Tier, der menschenscheue „MJ4“, das wie JJ3 ebenfalls im Sommer 2007 einwanderte, in Graubünden auf. Es verließ die Schweiz jedoch noch im Frühling 2008 in Richtung Italien. Im Juni 2010 wanderte erneut ein Bär in die Schweiz ein.[20]
2012 näherte sich im Puschlav mit „M13“ ein weiterer Bär allzu sehr den menschlichen Siedlungen. Er wurde als „Risikobär“ eingestuft und im Februar 2013, kaum aus seiner Winterruhe erwacht, getötet.[21]
Mit „M25“ wanderte im Mai 2014 abermals ein Braunbär nach Graubünden, der sich in weiterer Folge im schweizerisch-österreichischen Grenzgebiet aufhielt. Das zweijährige besenderte Männchen stammte aus dem Trentino. Der Bär hielt sich nur kurze Zeit in der Schweiz auf und wanderte Ende Mai 2014 zurück nach Italien.[16] Innerhalb eines Monats sammelte der WWF Schweiz 22.509 Unterschriften für seine Petition „Viva M25“, mit der die Behörden dazu aufgefordert wurden, den Braunbären nicht wie seine Vorgänger töten zu lassen.[22] Im August 2014 riss er in Puschlav zwei Esel auf der Weide.[23][24] Am 26. Mai 2017 wurde in Eriz BE ein Braunbär gesichtet und fotografiert; der Braunbär ist somit nach 190 Jahren wieder in den Kanton Bern zurückgekehrt. Es handelt sich vermutlich um das bereits im Kanton Uri gesichtete Tier.[25] Im Jahr 2017 wurde ein Braunbär noch zwei weitere Male im Kanton Bern gesichtet, beide Male auf dem Gebiet der Gemeinde Innertkirchen: Im Juli beim Sustenhorn, Anfang September in der Nähe des Engstlensees, nämlich im Gental.[26]
Anmerkung: Da Braunbären wanderfreudig sind und sich dabei nicht an Landesgrenzen halten, handelt es sich bei den folgenden Zahlen um grobe Schätzungen (Stand ist 2006).[27]
Der Bestand in den Ländern der früheren Sowjetunion wurde 1989 auf 130.000 Tiere geschätzt, durch illegale Bejagung und die Suche nach Bodenschätzen hat er vermutlich abgenommen. In China leben geschätzte 4000 bis 8000 Tiere, kleine Populationen gibt es auch in der Mongolei und auf der japanischen Insel Hokkaidō. Für viele südwestasiatische Länder (wie Türkei oder Iran) gibt es keine genauen Daten, hier sind die Populationen aber ebenfalls vermutlich im Rückgang begriffen.
Der Syrische Braunbär (Ursus arctos syriacus), eine Unterart der Braunbären kommt vom Kaukasus bis zum Nahen Osten vor, wobei er in seiner natürlichen Umgebung akut vom Aussterben bedroht ist.
Der Atlasbär, die Population im Atlasgebirge ist im 19. Jahrhundert, vermutlich in den 1870er-Jahren ausgestorben, genauere Daten gibt es nicht.
In Mexiko, ursprünglich ihrem südlichsten Verbreitungsgebiet, sind die Braunbären wahrscheinlich in den 1960er Jahren ausgestorben. Im Kernland der USA waren Braunbären ursprünglich über weite Teile verbreitet, Knochenfunde sind sogar aus Ohio und Kentucky bekannt. Der Rückgang der Populationen begann möglicherweise bereits, als die Indianer dank der von den Spaniern eingeführten Pferde ihre Jagdtechniken verfeinerten. Mit der großflächigen Besiedlung des Landes durch Europäer ging dann ein drastischer Rückgang der Bestandszahlen einher. In den 1920er und 1930er Jahren sind sie aus dem Südwesten des Landes (Kalifornien, Arizona, Utah) verschwunden. Heute leben rund 1100 bis 1200 Tiere in sechs isolierten Populationen im nordwestlichen Landesteil, im Glacier-Nationalpark, dem Yellowstone-Nationalpark sowie vereinzelt in den Bundesstaaten Montana, Idaho und Washington.[38]
In Kanada waren Braunbären bis ins 19. Jahrhundert in weiten Teilen des Landes verbreitet, ihr Vorkommen reichte in die Great-Plains-Region und sogar bis auf die Halbinsel Labrador. Heute sind sie auf die nördlichen und westlichen Landesteile beschränkt und kommen nur mehr in British Columbia, dem westlichen Alberta und den nördlichen Territorien vor. Im dünn besiedelten Alaska sind Braunbären noch relativ häufig. Die Braunbär-Population in Kanada und Alaska wird auf zusammen rund 55.000 Tiere geschätzt.
Braunbären bewohnen eine Vielzahl von Habitaten. In Amerika bevorzugen sie offenes Gelände wie Tundra, Bergwiesen und Küstenregionen, früher waren sie auch in der Great-Plains-Region zu finden. Die verbliebenen Tiere Europas leben hauptsächlich in bewaldeten Gebirgsregionen, auch in Sibirien sind sie eher in Wäldern als im offenen Terrain zu finden. Solange genügend Nahrung und Plätze für die Winterruhe vorhanden sind, sind sie nicht allzu wählerisch in Bezug auf ihren Lebensraum. Allerdings benötigen sie auch in offenem Gelände ausreichend dicht mit Vegetation bestandene Gebiete als Ruheplätze.
Die Aktivitätszeit der Braunbären hängt von den Umweltbedingungen, der Jahreszeit oder der Nähe von Menschen ab. Sie gelten als vorwiegend dämmerungs- oder nachtaktiv, insbesondere in von Menschen besiedelten Gebieten. Zur Zeit des größten Nahrungsbedarfs, im Frühling und Herbst, sind sie auch tagsüber auf Nahrungssuche, im Sommer hingegen eher hauptsächlich in der Nacht.
Bären sind Sohlengänger und bewegen sich im Passgang fort, das heißt, dass beide Beine einer Körperseite gleichzeitig bewegt werden. Normalerweise sind ihre Bewegungen langsam und schleppend, bei Bedarf können sie aber sehr schnell laufen und Geschwindigkeiten von 50 Kilometern pro Stunde erreichen. Sie können auch sehr gut schwimmen. Während Jungtiere noch oft auf Bäume klettern, ist dies ausgewachsenen Tieren aufgrund ihres Gewichtes meist nicht mehr möglich.
Da sie während der Wintermonate nicht genug Nahrung finden, begeben sie sich in eine Winterruhe. Diese Winterruhe ist kein echter Winterschlaf, da sie relativ leicht wieder aufzuwecken sind. Zwar gehen der Herzschlag und die Atemfrequenz deutlich zurück, die Körpertemperatur sinkt hingegen nur leicht – von normalerweise 36,5 bis 38,5 °C geht sie nur um 4 bis 5 °C zurück.[39] Während dieser Zeit nehmen sie weder Nahrung noch Flüssigkeit zu sich, urinieren und defäkieren auch nicht. Um eine Harnvergiftung zu vermeiden, werden Aminosäuren statt in Harnstoff in wiederverwertbare Aminosäuren umgewandelt. Der Beginn und die Dauer der Winterruhe hängen von den Umweltbedingungen ab. Üblicherweise beginnt sie zwischen Oktober und Dezember und endet zwischen März und Mai, in den südlichen Teilen ihres Verbreitungsgebietes halten sie hingegen gar keine oder nur eine verkürzte Winterruhe.
Im Herbst haben Braunbären einen erhöhten Nahrungsbedarf, sie legen Fettgewebe an, um während der Winterruhe nicht zu verhungern. Interessanterweise werden Fette nicht an den Gefäßwänden abgelagert, was ihnen ermöglicht, sich ohne Gesundheitsgefahren einen Vorrat anzufressen, Braunbären erkranken also nicht an Arteriosklerose. Für den Eintritt der Winterruhe spielt auch der Sättigungsgrad eine Rolle, gut genährte Tiere begeben sich früher zur Ruhe, während hungrige Tiere länger auf Nahrungssuche bleiben, bis sie von der Kälte in ihre Winterquartiere getrieben werden. Der Gewichtsverlust während der Wintermonate ist bei Weibchen deutlich höher (40 %) als bei Männchen (22 %), was auf den höheren Energieaufwand während der Trag- und Säugezeit zurückzuführen ist.
Zur Winterruhe ziehen sie sich in einen Bau zurück, der oft selbst gegraben und mit trockenen Pflanzen ausgekleidet wird. Manchmal benutzen sie auch natürliche Höhlen oder Felsspalten. Diese Baue werden an witterungsgeschützten Stellen angelegt und oft mehrere Jahre hintereinander verwendet, allerdings verteidigen sie sie nicht gegenüber anderen Braunbären.
Braunbären leben in der Regel einzelgängerisch. Während der Paarungszeit von April bis August kommt es zu kurzzeitigen Verbindungen, die Männchen wollen so verhindern, dass sich die Weibchen mit anderen Tieren fortpflanzen. Die einzige dauerhaftere Bindung ist die der Mutter zu ihrem Nachwuchs. Braunbären zeigen kein ausgeprägtes Territorialverhalten, die Streifgebiete können sich überlappen, sie verteidigen ihr Revier auch nicht gegenüber Artgenossen. Bei üppigen Nahrungsquellen wie fischreichen Gewässern, beerenbestandenen Gebieten oder Mülltonnen kommt es manchmal zu Ansammlungen dutzender Tiere.
Die Reviergröße ist variabel, sie hängt unter anderem vom Nahrungsangebot, von der Topographie, vom Alter, Gesundheitszustand oder Geschlecht des Tieres ab. Die Reviere der Weibchen sind deutlich kleiner als die der Männchen, vermutlich um die Begegnungsmöglichkeiten mit aggressiven Tieren zu vermindern und so die Jungen zu schützen. Die durchschnittliche Reviergröße auf der Kodiakinsel beträgt 24 km² bei Männchen und 12 km² bei Weibchen, im nördlichen Alaska hingegen wächst dieser Wert auf 700 bis 800 km² für Männchen und 300 km² für Weibchen an. Das Territorium eines Männchens überlappt üblicherweise mit dem mehrerer Weibchen, was zu gesteigerten Chancen führt, bei der Fortpflanzung zum Zug zu kommen.
Braunbären sind nicht standorttreu, sie unternehmen saisonale Wanderungen zu Orten mit großem Nahrungsreichtum. In unberührten Gegenden können diese Wanderungen manchmal hunderte Kilometer lang sein.
Für die Kommunikation der Tiere spielt neben Lauten und Körperhaltungen insbesondere der Geruchssinn die wichtigste Rolle. Individuen, die sich direkt gegenüberstehen, kommunizieren mittels Körperhaltungen: Dominanz wird durch direkte Annäherung mit gestrecktem Nacken, zurückgelegten Ohren und präsentierten Eckzähnen ausgedrückt, Unterwerfung durch das Senken oder Wegdrehen des Kopfes und durch Niedersetzen, Hinlegen oder Weglaufen. Kämpfe zwischen Artgenossen werden mit Prankenhieben auf Brust oder Schultern oder mit Bissen in den Kopf oder Nacken ausgetragen.
Braunbären geben wenig Laute von sich, außer wenn sie verwundet sind oder attackiert werden. Jungtiere heulen, wenn sie hungrig oder von der Mutter getrennt sind oder wenn ihnen kalt ist. Es sind keine Laute bekannt, mit denen die Mutter ihre Kinder ruft. Brummende und knurrende Laute sind ein Zeichen für Aggression. Puffende Laute, die durch intensives, wiederholtes Ausatmen erzeugt werden, dienen der freundlichen Kontaktaufnahme zwischen Tieren, zum Beispiel bei der Paarung.
Um visuelle oder olfaktorische Hinweise zu geben, scheuern sie sich an Bäumen, wälzen sich am Boden, beißen oder kratzen sie Teile der Baumrinde heraus oder urinieren und defäkieren auf den Boden. Diese Zeichen dienen der Kennzeichnung des Reviers, der Signalisierung der Paarungsbereitschaft oder der Markierung von Wanderwegen.
Braunbären sind Allesfresser, die aber üblicherweise in erster Linie pflanzliche Nahrung zu sich nehmen. So stehen Gräser, Kräuter, Schösslinge, Blüten, Wurzeln, Knollen, Nüsse und Pilze auf ihrem Speiseplan, im Sommer und Herbst machen Beeren einen wichtigen Bestandteil ihrer Nahrung aus. Auch Honig wird gefressen.[40]
An fleischlicher Nahrung nehmen sie unter anderem Insekten und deren Larven, Vögel und deren Eier sowie Nagetiere, beispielsweise Erdhörnchen (wie Ziesel und Murmeltiere), Lemminge, Taschenratten und Wühlmäuse zu sich. Mit Hilfe ihrer Krallen graben sie diese Beute aus deren Bauen. Insbesondere in den Rocky Mountains fressen sie auch größere Säugetiere wie Elche, Rentiere, Wapitis, Bisons, Weißwedelhirsche und Gabelböcke. Von diesen Tieren fallen ihnen allerdings kaum gesunde erwachsene Tiere zum Opfer, meist töten und fressen sie kranke oder alte Exemplare sowie Jungtiere. Auch das Aas dieser Tiere wird verzehrt, vor allem im Winter umgekommene Exemplare nach der Winterruhe der Bären. Selten greifen sie auch Schwarzbären oder sogar Artgenossen an. Wo sie in ihrer Nähe gehalten werden, fressen Braunbären auch Weidetiere wie Schafe, Ziegen oder junge Rinder.
Braunbären sind keine spezialisierten Jäger größerer Säugetiere, sie verfügen jedoch über erhebliche Kräfte. Huftiere werden meist durch Prankenhiebe auf Kopf oder Nacken getötet, daher ist häufig der Schädel oder die Wirbelsäule des Beutetieres gebrochen. Häufig sind auch Bisse in den Hals- oder Schulterbereich. Bären öffnen dann meist die Bauch- oder die Brusthöhle und fressen die Innereien, sehr gerne auch das Euter. Diese charakteristische Bearbeitung der Beutetiere wird in Schadensfällen bei Haustieren für die Identifizierung des Verursachers genutzt.[41]
Manchmal vergraben Bären ihre Nahrung, um sie vor Nahrungskonkurrenten zu verbergen oder vor der Verrottung zu bewahren. Oft legen sie sich dann auf oder neben den Erdhaufen, um ihre Beute zu bewachen. Dieses Verhalten kann aber nur bei Nahrungsmangel beobachtet werden und kommt in Gebieten oder Perioden mit reichem Angebot nicht vor. Tiere, die ihre Nahrung solcherart bewachen, gelten als besonders aggressiv und greifen jeden Eindringling, auch Menschen, an.
In den Küstenregionen, insbesondere am Pazifik, zählen Lachse während deren Laichwanderungen in den Sommermonaten zur bevorzugten Nahrung der Braunbären. Die Fangtechniken variieren, so werden die Fische beispielsweise direkt aus dem Wasser gefischt oder in der Luft gefangen, während sie kleine Wasserfälle überspringen. Vermutlich gehen die großen Ausmaße der Bären in Alaska und Kamtschatka auf eine besonders fischreiche Nahrung zurück. Die Bären an den Küsten und Fjorden ernähren sich auch gern von Muscheln, die sie bei Niedrigwasser ohne Probleme mit ihren großen Tatzen aus dem Sand ausgraben. Vom ausgestorbenen Kalifornischen Braunbären ist bekannt, dass er Kadaver von gestrandeten Walen verspeiste.
Als charakteristisch für Braunbären gelten eine hohe Lebenserwartung, eine vergleichsweise langsame Fortpflanzungsrate sowie ein spätes Eintreten der Geschlechtsreife.
Braunbären sind polygam, das heißt ein Männchen kann sich mit mehreren Weibchen paaren. Während der Paarungszeit folgen oft mehrere männliche Tiere einem Weibchen, es kann dabei auch zu Kämpfen unter den Männchen um das Paarungsrecht kommen. Um zu verhindern, dass sich ein befruchtetes Weibchen erneut paart, bleiben die Männchen ein bis drei Wochen bei diesem. Aus der Sicht der weiblichen Tiere, macht es dagegen Sinn sich mit verschiedenen Partnern zu paaren.
Die Paarungszeit fällt in die Monate Mai bis Juli. Nach dem Geschlechtsakt nistet sich die befruchtete Eizelle allerdings nicht gleich ein, sondern bleibt frei im Uterus. Dieses Stadium der Keimruhe kann fünf Monate dauern, erst zu Beginn der Winterruhe erfolgt die Nidation und somit der eigentliche Beginn der Tragzeit. Aus diesem Grund beträgt die Zeitspanne zwischen Fortpflanzung und Geburt 180 bis 270 Tage, während die eigentliche Trächtigkeit mit sechs bis acht Wochen relativ kurz ist.
Die Geburt fällt in die Zeit der Winterruhe, in die Monate Januar bis März. Die Wurfgröße beträgt eins bis vier, meist jedoch zwei oder drei Jungtiere. Wie alle Bären zählen die Braunbären zu den Plazentatieren mit dem größten Gewichtsunterschied zwischen dem Weibchen und ihrem Wurf. Neugeborene sind 23 bis 28 Zentimeter lang und wiegen 340 bis 680 Gramm. Ihre Augen sind geschlossen und sie erscheinen nackt, obwohl sie mit kurzen grauen Haaren bedeckt sind. Jungtiere sind durch einen rundlichen Schädel gekennzeichnet, der erst im Wachstum die langgestreckte Form des Erwachsenenschädels annimmt, ein Prozess, der sich über ihr ganzes Leben erstrecken kann.
Weibchen haben ein Paar Zitzen an der Brust und zwei weitere am Bauch. Ihre Milch zeichnet sich durch einen hohen Protein- (6 bis 17 %), und Fettgehalt (20 %) aus. Darum wachsen die Jungtiere sehr schnell, mit drei Monaten wiegen sie bereits 15 Kilogramm, mit 6 Monaten 25 Kilogramm. Im ersten Sommer haben die jungen Braunbären oft ein weißliches, V-förmiges Nackenmuster, das im zweiten Lebensjahr verblasst.
Mit rund fünf Monaten nehmen die jungen Braunbären erstmals feste Nahrung zu sich, endgültig abgesetzt werden sie mit 1,5 bis 2,5 Jahren. Mindestens bis zum zweiten Frühling, meist aber bis zum dritten oder vierten, bleiben die Jungen bei ihrer Mutter, bis diese sie verjagt, um neuen Nachwuchs zu zeugen. Im Anschluss bleiben Geschwister manchmal noch für zwei bis vier Jahre zusammen, sie spielen miteinander und gehen gemeinsam auf Nahrungssuche.
Männliche Tiere erreichen die Geschlechtsreife mit rund 4,5 Jahren, Weibchen in der Regel etwas später, mit rund vier bis sechs Jahren, in Ausnahmefällen auch erst mit sieben oder acht. Ihr Wachstum setzt sich aber danach noch fort, ausgewachsen sind Braunbären erst mit 10 oder 11 Jahren.
Eine Untersuchung im Yellowstone-Nationalpark hat die durchschnittliche Lebenserwartung der Braunbären auf sechs Jahre berechnet. Das mögliche Höchstalter von Tieren in freier Natur wird auf 20 bis 30 Jahre geschätzt, wie viele andere Tiere können Braunbären in menschlicher Obhut aber ein deutlich höheres Alter erreichen. Das älteste bislang bekannte Exemplar starb mit 47 Jahren, das potentielle Höchstalter von Tieren in Gefangenschaft wird auf 50 Jahre geschätzt.
Viele Tiere sterben an Mangelernährung oder Krankheiten. Insbesondere während der Paarungszeit kommt es zum Infantizid, wenn Jungtiere von erwachsenen Männchen attackiert werden. Auch Fälle von Kannibalismus, das heißt, dass Braunbären Artgenossen fressen, sind bekannt. Zum Tod können auch Verletzungen führen, die ihnen von den Hörnern der Beutetiere zugefügt werden. In Gebieten, wo sich die Verbreitungsgebiete überlappen, sind Pumas, Luchse, Wölfe oder Vielfraße Nahrungskonkurrenten der Braunbären. Erwachsene Tiere haben aber kaum natürliche Feinde, lediglich aus Sibirien gibt es Berichte, wonach sie manchmal dem Sibirischen Tiger zum Opfer fallen. Allerdings sind einige Parasiten bekannt: Zu den Ektoparasiten der Braunbären zählen Flöhe der Gattung Chaetopsylla und Zecken der Gattung Dermacenter. Als Endoparasiten sind unter anderem Fadenwürmer (Baylisascaris transfuga) und Trichinen verbreitet.
Der Braunbär ist einer der vier bis sechs lebenden Vertreter der Gattung Ursus, zu welcher auch der Eisbär, der Amerikanische Schwarzbär, der Asiatische Schwarzbär, meist der Malaienbär und manchmal der Lippenbär gezählt werden. Der älteste bekannte Vertreter dieser Gattung ist Ursus minimus, ein relativ kleiner Bär, der im Pliozän lebte. Als Vorfahre des Braunbären gilt Ursus etruscus, der den heutigen Tieren bis auf eine etwas urtümlichere Form der Zähne ähnelte. Die ältesten Fossilienfunde des Braunbären selbst sind rund 500.000 Jahre alt und stammen aus dem Zhoukoudian-Höhlensystem in China. Vor rund 250.000 Jahren kam die Art nach Europa, wo sie in mehreren Gebieten zusammen mit dem Höhlenbären (Ursus spelaeus) koexistierte. Während der Weichseleiszeit wanderte die Art über die damals trockene Beringstraße nach Nordamerika ein und erreichte, bevor sie vom Menschen zurückgedrängt wurde, Gebiete bis zur Höhe von Ontario, Kentucky oder Nordmexiko. Möglicherweise ist dort das Aussterben der riesigen Kurznasenbären durch die Nahrungskonkurrenz des Braunbären begünstigt worden.
Der Eisbär gilt als der nächste Verwandte des Braunbären und hat sich erst vor relativ kurzer Zeit, vermutlich im mittleren Pleistozän, aus ihm entwickelt. Jüngere Untersuchungen haben sogar gezeigt, dass manche Braunbärpopulationen genetisch näher mit dem Eisbären verwandt sind als mit anderen Braunbären. Nach kladistischen Gesichtspunkten ist der Braunbär somit eine „paraphyletische Art“ und wird als Musterbeispiel verwendet, um das gängige Artkonzept in Frage zu stellen. In traditioneller Sichtweise werden die beiden allerdings als getrennte Arten geführt.
Untermauert wird diese Sichtweise damit, dass Braun- und Eisbären kreuzbar sind und sogar fertile Nachkommen produzieren können. Bis vor kurzem fehlten entsprechende Berichte aus der Natur, im April 2006 erlegte jedoch ein Jäger auf der Banksinsel (Nordwest-Territorien, Kanada) einen vermeintlichen Eisbären. Dessen Fell war nicht richtig weiß oder gelblich, sondern zeigte eher ein sehr helles Braun. Eine DNA-Analyse durch Experten des Umweltministeriums der Nordwest-Territorien ergab, dass es sich bei dem erlegten Tier überraschenderweise um einen Hybriden aus Eisbär und Grizzlybär handelte.
Frühere Vermutungen, der Eisbär sei nur eine, vergleichsweise junge, Sonderlinie des Braunbären (der dadurch paraphyletisch wäre) beruhen nach neueren Erkenntnissen auf Fehldeutung einer unerkannten Hybridisierung (mit Introgression).[42]
In menschlicher Obhut sind auch Hybride zwischen Braun- und Amerikanischem Schwarzbär gezüchtet worden, die Jungtiere starben jedoch innerhalb weniger Wochen.
Innerhalb des großen Verbreitungsgebietes der Braunbären gibt es beträchtliche Unterschiede hinsichtlich der Größe und des Gewichtes, der Schädelform, der Fellfärbung und anderer morphologischer Merkmale. Aus diesem Grund wurden zahlreiche Unterarten beschrieben, über deren Anzahl große Meinungsunterschiede bestehen. Im Lauf der Forschungsgeschichte wurden dutzende Unterarten beschrieben, eine Zahl, die heute wieder nach unten korrigiert wurde. In modernen Systematiken werden meist folgende Unterarten unterschieden:
Genetische Untersuchungen unterstützen diese Einteilung jedoch nicht. Mittels Vergleichs der mitochondrialen DNA (mtDNA) wurden mehrere Abstammungslinien (Kladen) der Braunbären festgestellt, mit teilweise erstaunlichen Ergebnissen: So gibt es in Europa zwei Abstammungslinien – eine umfasst die Tiere in Skandinavien und in Südeuropa, die zweite die Tiere in Osteuropa und Sibirien. Die Kodiakbären gehören zur selben Linie wie die weit kleineren Exemplare im Landesinneren Alaskas, und die Population auf dem Alexanderarchipel vor der Südostküste Alaskas repräsentiert eine gänzlich eigene Linie, die genetisch den Eisbären nähersteht als den Tieren auf dem Festland.
Der Braunbär spielt, vermutlich aufgrund seiner Größe und Kraft, in der Kulturgeschichte eine bedeutende Rolle. Er hat Eingang in zahlreiche Mythen gefunden, ist ein häufiges Motiv in der Heraldik und kehrt auch in vielen Märchen, literarischen Werken und Filmen wieder. Auch einige Vornamen leiten sich von ihm ab. Allerdings wird nahezu überall nicht explizit vom Braunbären, sondern nur vom „Bären“ gesprochen. Da er aber in Europa die einzige in geschichtlicher Zeit lebende Bärenart war, lassen sich zumindest auf diesem Kontinent die Verweise als auf den Braunbären bezogen betrachten.
Das eigentliche Wort für „(Braun-)Bär“ im Urindogermanischen hatte die Wortwurzel *ṛktos, wie aus Wörtern wie griechisch arktos und lateinisch ursus (urcsus urctus) zu schließen ist. Auch in einigen keltischen Sprachen ist die Wurzel erhalten, so im Altirischen (art), im Walisischen (arth) und im Bretonischen (arz). Die Wurzel taucht auch in den Namen der keltischen Gottheiten Artaios und Artio auf sowie bei den Griechen in den Namen der mythologischen Figuren Artemis und Arkas. Auch im Altindischen lässt sich diese Wurzel nachweisen.
Die Wortwurzel Bär kommt nur in germanischen Sprachen vor (Althochdeutsch bero, englisch bear, niederländisch beer, skandinavisch björn) und wird von einigen Sprachwissenschaftlern von einem alten Wort für braun abgeleitet. Aufgrund dieser Sonderstellung der germanischen Sprachen wird vermutet, dass das Wort bei den Germanen als eine Art von Tabuwort („Brauner“ statt „Bär“) entstanden ist, mit dessen Hilfe aus magischen Gründen die Verwendung des eigentlichen Bärenwortes vermieden werden sollte, um das mächtige Raubtier nicht beschwörend „herbeizurufen“.
Auch der germanische Heldenname Beowulf (neuhochdeutsch: „Bienenwolf“) ist eine Umschreibung (Kenning) für den Bären.
Ein ähnlicher Effekt ist in den slawischen Sprachen zu beobachten, wo der Bär regelmäßig mit einem Wort für Honigfresser (russisch медведь, polnisch niedźwiedź, tschechisch medvěd, slowenisch medved) benannt wird.
Der wissenschaftliche Name des Braunbären, Ursus arctos, geht auf Carl von Linné zurück und verbindet den lateinischen Namen des Bären, ursus, als Gattungsnamen und die griechische Bezeichnung arktos als Artname.
Höhlenmalereien von Bären und Hinweise auf einen möglichen „Bärenkult“ finden sich bereits im Jungpaläolithikum, unklar ist aber, inwieweit es sich dabei eher um den ausgestorbenen Höhlenbären und nicht um den Braunbären gehandelt hat.
In der griechischen Mythologie wird die Nymphe Kallisto, eine Begleiterin von Artemis, mit der sie manchmal gleichgesetzt wird, von Zeus verführt. Nach der Geburt ihres Sohnes Arkas wird sie entweder von Zeus’ eifersüchtiger Gattin Hera oder von Artemis, die über den Verlust von Kallistos Jungfräulichkeit entsetzt war, in einen Bären verwandelt. Jahre später tötete Arkas seine Mutter beinahe, als er auf der Jagd war und sie für einen gewöhnlichen Bären hielt. Doch Zeus hielt ihn davon ab, verwandelte ihn auch in einen Bären und setzte beide als Großer Bär und Kleiner Bär an den Sternenhimmel. Beide sind an ihrem Schwanz in den Himmel geschleudert worden, wodurch sie ihren untypischen Schweif bekamen. Die Bezeichnung Arktis leitet sich davon ab und bedeutet Land unter dem (Sternbild des) Großen Bären.
Die Kelten kannten Bärengottheiten. So wurde bei den Helvetiern die Bärengöttin Artio verehrt, wobei diese möglicherweise die Herkunft des Berner Wappentiers ist. Andere keltische Bärengottheiten waren Artaios und Matunus. In keltischen Erzählungen nimmt der Bär als „König der Tiere“ eine ähnliche Rolle ein wie später der Löwe. In welcher Beziehung der Name des sagenhaften Königs Artus zum keltischen Wort für Bär – art – steht, ist umstritten.
Aus der Nordischen Mythologie stammt die Vorstellung, bestimmte Menschen können sich in Bären verwandeln oder deren Eigenschaften annehmen. Bekannt sind die Berserker, die als Inbegriff des entfesselten Kämpfers gelten. Der Name Beowulf aus dem bekannten angelsächsischen Epos ist eine Kenning für Bär und steht möglicherweise in dieser Tradition. Das Motiv von Menschen, die Bärengestalt annehmen können, taucht beispielsweise auch in der Gestalt des Beorn in Tolkiens Roman Der Hobbit auf. Auch im lettischen Nationalepos Lacplēsis spielt der Bär eine wichtige Rolle, indem ein mythischer Held, halb Bär, halb Mensch, zum Retter des lettischen Volkes aufsteigt.
Auch von anderen eurasischen Völkern sind mythische oder kultische Vorstellungen überliefert. Im finnischen Nationalepos Kalevala gibt es Hinweise auf eine Bärenverehrung. Es war verboten, den eigentlichen Namen des Bären, karhu, auszusprechen, sodass Umschreibungen wie otso oder metsän kuningas (König des Waldes) gebraucht wurden. Nachdem ein Bär erlegt worden war, gab es Zeremonien, um den Geist des Bären zu besänftigen. Auch die Samen kannten einen Bärenkult, eine eigene Jagdzeremonie für Bären. Bei den Ainu ist bis ins 20. Jahrhundert ein Bärenopfer bezeugt: Ein junger Bär wurde gefangen, über Monate hinweg ernährt und in einem Ritual geopfert.
Manche tengristische Völker Zentral- und Nordasiens wie zum Beispiel die Ewenken sehen den Bären als heiligen Ahnen. Er gilt in Sibirien als der Herrscher der Wildnis. Seinen Namen auszusprechen gilt als Tabu, daher wird er mit anderen Worten beschrieben.
In indianischen Mythen und im Kult finden sich ebenfalls zahlreiche Bezüge zum Bären: es gab Bären-Clans, Bärentänze, der Bär fand als Totemtier Verwendung und auch bei der Namensgebung, zum Beispiel Big Bear oder Sun Bear. Anzumerken ist aber, dass es in Nordamerika neben dem Braunbären auch noch den Schwarzbären gibt, die äußerlich manchmal nur schwer zu unterscheiden sind und im mythisch-kultischen Bereich meist auch nicht getrennt wurden.
In der Heraldik ist der Bär ein häufiges Motiv, das Macht und Stärke widerspiegelt. Oft kommt er in sogenannten „redenden Wappen“ vor, in Wappen für Personen oder Orte, in deren Namen ein wie „Bär“ klingender Bestandteil vorkommt, unabhängig von der Etymologie. Bekanntes Beispiel ist der „Berliner Bär“ im Wappen Berlins. Im Alpenraum sind das Wappen der Schweizer Hauptstadt und des Kantons Bern sowie die der österreichischen Ortschaften Petzenkirchen und den beiden Orten Berndorf in Salzburg oder Berndorf in Niederösterreich weitere Beispiele.
In verschiedenen Heiligenlegenden der Spätantike bzw. des frühen Mittelalters – auch hier vor allem aus dem Alpenraum – werden Begegnungen von christlichen Missionaren mit Bären geschildert, in denen der Heilige zeigt, dass er Macht über das stärkste Raubtier ausüben kann, was zur Demonstration der Macht Gottes verwendet wurde. Diese Geschichten werden dem Hl. Gallus und dem Hl. Korbinian zugeschrieben. So kommt es vor, dass Orte, die von diesen Heiligen gegründet oder nach ihnen benannt wurden, später den Bären als Wappentier angenommen haben. Im Fall des Hl. Gallus ist dies beispielsweise im Wappen der Abtei und der Stadt St. Gallen der Fall. Der Korbiniansbär ist unter anderem im Wappen der Stadt Freising und im Wappen des Erzbistums München-Freising zu sehen. Papst Benedikt XVI. war hier eine Zeit lang Erzbischof und hat das Motiv in sein Papstwappen übernommen.
Allgemein gilt der Alpenraum als Rückzugsgebiet der Bären, so dass hier auch zum Zeitpunkt der Wappenentstehung noch häufig Bären anzutreffen waren, die dann als Wappentiere angenommen wurden. Dies ist bei den beiden Halbkantonen Appenzell Ausserrhoden und Innerrhoden sowie bei der Ortschaft Mannenbach der Fall.
Der Fürst Bernhard III. von Anhalt-Bernburg führte im Jahre 1323 ein heraldisches Bärenmotiv in seinem Reitersiegel. Dieses Bärenmotiv wurde zum Wappen der Linie Anhalt-Bernburg des Fürstenhauses der Askanier, dessen berühmtester Vertreter der später so genannte Albrecht der Bär war. In dieser Linie gab es von 1252 bis 1468 sechs Herzöge mit Namen Bernhard. Das Wappen mit dem Bären wurde zum Wappen des Herzogtums und späteren Freistaates Anhalt und ist heute im Wappen des Bundeslandes Sachsen-Anhalt vertreten: Im weißen Feld ein schwarzer, schreitender Bär auf einer schwarzgefugten, roten Zinnenmauer mit geöffnetem Tor.
Durch die Heirat einer Erbtochter kam das Bärenwappen der westfälischen Grafen von Rietberg in das bis heute verwendete Wappen von Ostfriesland.
Besonders originell ist das Wappen der historischen Grafschaft Hoya, das bis heute von der Samtgemeinde Grafschaft Hoya geführt wird; es zeigt zwei abgewendete, durch einen Hautfetzen verbundene Bärentatzen. Einzelne abgehackte Bärentatzen bilden ein vergleichsweise häufiges Motiv in den Wappen deutscher Adelsfamilien. Das rührt vermutlich daher, dass die Tatzen als einzige Teile eines erlegten Bären gelten, die für den menschlichen Genuss geeignet sind und deshalb als Jagdbeute mit nach Hause gebracht wurden.
Bären weisen unter anderem auch das Wappen der russischen Republik Karelien und Flagge und Siegel des US-Bundesstaates Kalifornien auf. Letztere zeigen die ausgestorbene Unterart Kalifornischer Braunbär (Ursus arctos californicus).
Meist sind die Braunbären nicht in ihrer natürlichen Farbe abgebildet, sondern in schwarz, rot oder gold. Das rührt daher, dass Braun keine heraldische Farbe ist und daher oft auf die nächstliegenden Farben zurückgegriffen wurde.
In Märchen und Fabeln spielt der Braunbär, als „Meister Petz“ oder „Braun“ bezeichnet, eine in der Regel gutmütige, manchmal etwas tollpatschige Figur. In der Literatur, insbesondere in der Kinderliteratur sowie im Zeichentrickfilm finden sich zahlreiche Ableger dieses Motivs, darunter „Balou der Bär“ aus dem Dschungelbuch, Käpt’n Blaubär, Pu der Bär, Petzi und viele andere. Bei Schneeweißchen und Rosenrot schließlich erweist sich der hilfreiche Bär als ein verwandelter Mensch.
Der Spielfilm Der Bär (L’ours) von Jean-Jacques Annaud beschreibt die Geschichte eines verwaisten Bärenjungen, das in der kanadischen Wildnis von einem männlichen Bären „adoptiert“ wird. Der Film ist aus Sicht der Bären erzählt und enthält kaum herkömmliche Dialoge.
In der Börse steht der Begriff „Bärenmarkt“ im Gegensatz zum „Bullenmarkt“ für sinkende Kurse (Baisse). Diese Bezeichnung geht auf Tierkämpfe zurück, die im 19. Jahrhundert in den USA abgehalten wurden.
Eine Reihe von Vornamen leiten sich vom Bären ab, darunter die deutschen Namen Bernhard und Bernward, das aus dem Nordgermanischen stammende Björn, aus dem Keltischen Artur, oder die auf die lateinische Bezeichnung Ursus zurückgehenden Namen Urs und Ursula. Auch Sportmannschaften und andere Vereine tragen zu Bezeichnung „Bären“ oder englisch „Bears“ in ihrem Namen, beispielsweise die Bergkamener Bären oder die Chicago Bears. Erwähnt seien an dieser Stelle noch zahlreiche Markennamen, die an den Bären angelehnt sind, wie der Likör Bärenfang, die Kaffeesahne Bärenmarke und das Bärenpils von Berliner Kindl.
Auch für den Teddybären stand der Braunbär Pate. Richard Steiff wurde durch die Braunbären im Stuttgarter Zoo dazu inspiriert, auch wenn es sich bei der legendenhaften Erzählung der Entstehung des Namens um ein Schwarzbärbaby gehandelt hat, das von Theodore „Teddy“ Roosevelt verschont wurde.
Ein schlechter Dienst, den man jemandem leistet, heißt redensartlich Bärendienst.
Die Verwendung von Braunbären als Objekte der Unterhaltung hat eine weitreichende Geschichte. Mit Netzen und Fallgruben gefangene Bären – in den Legionen des Römischen Reiches gab es speziell ausgebildete „ursarii“ – wurden ab etwa 169 v. Chr. in großer Zahl nach Rom transportiert.
Seit Caesars Regierungszeit wurden Bären zu Tausenden in Zirkusspielen getötet. Die Bärenhatz, also die öffentliche Tötung von Bären, blieb bis in die frühe Neuzeit hinein eine beliebte Vergnügungsveranstaltung. Bärenkämpfe, bei denen man Bären gegeneinander oder gegen Hunde kämpfen lässt, waren ebenfalls früher verbreitet. Heute finden solche Darbietungen noch in Teilen Asiens statt, allerdings mit Asiatischen Schwarzbären.
Gefangene und abgerichtete Bären waren in Europa als Tanzbären bis in das 20. Jahrhundert hinein eine Jahrmarktsattraktion. Auch in der Zirkusdressur spielten Bären eine wichtige Rolle. Sie gelten für den Tierbändiger als die gefährlichsten Raubtiere. Durch das Erstarken des Tierschutzes im öffentlichen Bewusstsein sind diese Erscheinungen seit etwa einem halben Jahrhundert rückläufig. Vielerorts werden bis heute Braunbären gehalten. Während sich Zoos heutzutage vermehrt um eine artgerechte Haltung bemühen, entspricht die Unterbringung der Tiere in Bärengräben oder Käfigen in der Regel nicht den modernen Anforderungen des Tierschutzes.
Aufgrund seiner großen Kraft kann ein einziger Biss oder Prankenhieb eines Bären beim Menschen schwere Verletzungen oder sogar den Tod verursachen. Für gewöhnlich greifen sie Menschen jedoch selten an; sie fliehen, wenn sie Menschen nahen hören. Es gibt allerdings Situationen, in denen sie gefährlich werden können. Dazu zählen die Begegnung mit verletzten Tieren, mit Müttern, die Jungtiere bei sich haben, mit Tieren, die an Kadavern fressen oder wenn der Mensch einen Hund bei sich hat.
Es gibt eine Reihe von Verhaltensregeln, die beispielsweise von den Nationalparkverwaltungen in Nordamerika herausgegeben werden. Durch Lärm durch Sprechen, Singen oder ein Glöckchen am Stiefel soll verhindert werden, dass ein Bär überrascht und erschreckt wird. Provokatives oder bedrohendes Verhalten sollte vermieden werden, dazu zählen auch Versuche, das Tier zu verscheuchen. Im Fall eines Angriffes soll man nicht weglaufen, sondern sich tot stellen.
Trotzdem kommt es nahezu jedes Jahr in Nordamerika und Asien, selten auch in Europa, zu vereinzelten Todesfällen, die gegebenenfalls auf provokantes oder unvorsichtiges Verhalten der Menschen zurückzuführen sind.
Bekannt in Europa wurde 2006 der Braunbär „Bruno“, korrekter Name „JJ1“, der wegen vermuteter Bedrohlichkeit („Problembär“) nach mehreren Aktivitäten in der Nähe menschlicher Siedlungen im Gebiet Spitzingsee erlegt wurde. Vorgang und Begleitumstände wurden kontrovers diskutiert.[43]
Gaston Phébus, der Graf von Foix verfasste in den 1380er Jahren sein vielfach kopiertes und zitiertes Livre de Chasse (deutsch:„Jagdbuch“), in dem er auch Einzelheiten über die Lebensweise der Bären mitteilte und Empfehlungen zur Jagd auf den Bären aussprach. So sollte man zur Jagd auf den Bären Bogen- oder Armbrustschützen mitnehmen. Wenn die Hunde den Bären gestellt hätten, seien mindestens zwei Männer zum Abfangen des Bären mit Spießen (Bärenspieß oder Bärenfeder, ähnlich der Saufeder) notwendig, wobei einer den Bären verletzen und auf sich lenken solle, der zweite dann den Bären gezielt von hinten abfangen könne. Ein Schwert, wie bei Wildschweinen häufig verwendet, eigne sich zum Abfangen des Bären nicht, vermutlich weil der Jäger dann in die Reichweite der tödlichen Pranken des Bären kommt. Das Fleisch sei nicht sehr schmackhaft, eine Delikatesse seien dagegen die Bärentatzen.
Neben dem Aspekt der Unterhaltung wurden Braunbären vielfach auch gejagt, um ihre Körperteile zu nutzen. Diese Bejagung ist von vielen Völkern Eurasiens und Nordamerikas bekannt und war oft mit rituellen Zeremonien verbunden. Das Fleisch der Bären wurde gegessen, das Fell für Kleidung oder Decken verwendet, Krallen und Zähne wurden zu Schmuckstücken verarbeitet. Auch (vermeintlich) medizinische oder abergläubische Gründe waren ausschlaggebend: In römischer Zeit wurden beispielsweise Fett, Galle, Blut und Hoden teils gegen verschiedene Krankheiten, teils in der Landwirtschaft gegen Raupen, Läuse und Frostschäden angewandt. In der traditionellen Chinesischen Medizin spielt die Gallenflüssigkeit der Bären bis heute eine wichtige Rolle. Zwar werden vorrangig Asiatische Schwarzbären dafür erlegt oder sogar gehalten, diese Art wird aber immer seltener. Die Gewinnung der Galle ist einer der Gründe, weswegen heute auch zahlreiche Braunbären, insbesondere in Asien, gewildert werden.
Ein weiterer Grund für die Bejagung der Braunbären war die Sicht als Nahrungskonkurrent, der Weidetiere wie Schafe, Ziegen und Rinder reißt, Fischteiche plündert und Bienenstöcke aufbricht. Während unbestritten ist, dass solche Vorfälle passieren, ist das Ausmaß der tatsächlichen Schäden ungewiss und dürfte oft übertrieben dargestellt werden. Häufig war auch der Mensch die Hauptursache dafür, indem er massiv in den natürlichen Lebensraum der Bären eingriff und sie so zwang, sich neue Nahrungsquellen zu erschließen.
Heute noch immer verbreitet ist die Jagd auf Braunbären, die im Gegensatz zur früheren wirtschaftlichen Nutzung als reine Trophäenjagd durchgeführt und auch von heimischen Reiseveranstaltern angeboten wird. Dabei wird ein Bär durch regelmäßige Fütterung an einen Platz gebunden. Sobald der Bär regelmäßig am Luderplatz erscheint, kann ein Jagdgast eingeladen werden, der ohne große Anstrengung den Bären erschießen kann.
Belletristik
Der Braunbär (Ursus arctos) gehört zu den Säugetieren aus der Familie der Bären (Ursidae). In Eurasien und Nordamerika kommt er in mehreren Unterarten vor, darunter Europäischer Braunbär (U. a. arctos), Grizzlybär (U. a. horribilis) und Kodiakbär (U. a. middendorffi).
Als eines der größten an Land lebenden Raubtiere der Erde spielt er in zahlreichen Mythen und Sagen eine wichtige Rolle. Er wurde als Nahrungskonkurrent und Gefährder des Menschen vielerorts dezimiert oder ausgerottet. So gibt es in West- und Mitteleuropa nur noch Reliktpopulationen. Innerhalb des deutschen Sprachraums lebt nur in Österreich dauerhaft eine kleine Gruppe. In den Alpen wandern einzelne Tiere umher.
Ariu i murrmë (Ursus arctos) ose ariu i kafenjtë është lloji i dytë më i madh i familjes së arinjve, pas ariut polar, duke arritur në peshë deri në 868 kilogram (1,914 pound)
Deri në 2m, pesha është 250 kg deri 816 kg.
Ariu i murrmë është një nga mishngrënësit më të mëdhenj. Ai është nga mishngrënësit që jeton në tokë më të përhapur në botë.
Kjo specie është e përhapur në Lindjen e Mesme, malet Atllase të Afrikës edhe në pjesën më të madhe të Europës dhe të Amerikës Veriore. Në rajon, shpërndarja e ariut të murrmë përkon me shpërndarjen e pyjeve të lisit. Përgjithësisht e ndeshim në zonat malore të mbuluara me pyje dhe shkurre.
Dieta e arinjve është shumë e ndryshueshme dhe përmban barëra, erëza, rrënjë, lente, mana pylli, vezë shpendësh dhe gjitarë, mjaltë dhe fruta.
Në përgjithësi, ariu i murrmë lëviz gjatë natës, por ndonjëherë dhe ditën. Megjithëse nuk janë plotësisht letargjikë dhe mund të zgjohen lehtësisht, të dy sekset pëlqejnë të futen në një vend të mbrojtur, si shpellë, e çarë apo zgavër gjatë muajve të dimrit. Arinjtë e murrmë janë përgjithësisht të vetmuar, por mund të krijojnë grupe të mëdha kur zbulojnë burime të mëdha ushqimi.
Shumimi ndodh nga maji deri në korrik. Këlyshët, përgjithësisht 1 deri në 3 (rrallë 4 ose më shumë), lindin në janar ose në fillim shkurti, kur nëna është në gjendje letargjie.
Hungërim.
Ariu i murrmë (Ursus arctos) ose ariu i kafenjtë është lloji i dytë më i madh i familjes së arinjve, pas ariut polar, duke arritur në peshë deri në 868 kilogram (1,914 pound)
De brojne beer (Ursus arctos) is e zoogdier oet de orde roufdiere (Carnivora) en de femilie bere, wat in diverse oondersoorte in Europa, Azië en Noord-Amerika veurkump. Wie de mieste bere is heer groet, omnivoor en kin heer op zoewel twie es veer pu loupe. De brojne beer kint diverse oondersoorte, boe-oonder d'n Euraziatische brojne beer, de Kodiakbeer (op de Kodiakeilen) en de grizzlybeer (op 't vasteland vaan Noord-Amerika). De Amerikaanse oondersoorte zien pas oontstande nao de lèsten iestied, wie de brojne beer de Beringlandbrögk euverstaok. De soort is bezunder verwant aon d'n iesbeer (U. maritimus) en aon d'n oetgestorven holebeer (U. spelaeus). Heer leef bij veurkeur in 't bos, meh is (in vergelieking mèt aander bere) rillatief opportunistisch in zoewel zien leefumgeving es zie dieet.
Um zien krach is heer sinds iewe door de mins gevrees en bewoonderd; heer trejt in väöl verhaole op. Dezelfde mins heet häöm evels sterk bejaog en väöl vaan zien leefumgeving en ete aofgepak, zoetot heer in diverse len is oetgereujd. In Wes-Europa en zelfs Noord-Afrika kaom heer vreuger algemein veur (ouch in Nederland en 't Belsj), meh allewijl is heer dao beperk tot respopulaties in de Pyreneeë, Alpe en Appenijne. In Noord- en Midde-Europa is heer nog in groeter gebeje te vinde (Scandinavië, de Karpate, meh ouch dao is 'r zeldzaom. Dèkser kump 'r veur in Rusland, Turkije en Centraol-Azië. De grizzlybeer is gooddeils beperk tot Alaska en Canada; in de 48 aw staote is 'r gooddeils oetgestorve, in Mexico gans.
De Bronge Bier (Ursus arctos) ass e Raubdéier aus der Gattung Ursus an der Famill vun de Bieren (Ursidae). Se liewen an Eurasien an an Nordamerika.[1]
D'Déier ass bis 2,45–2,55 m laang. D'Gewiicht ass 80–800 kg (am Duerchschnëtt 250–300 kg).[2]
Et gëtt 16 Ënneraarten, dorënner de Grizzlybier, den Europäesche Bronge Bier, asw.[3]
De Bronge Bier (Ursus arctos) ass e Raubdéier aus der Gattung Ursus an der Famill vun de Bieren (Ursidae). Se liewen an Eurasien an an Nordamerika.
D'Déier ass bis 2,45–2,55 m laang. D'Gewiicht ass 80–800 kg (am Duerchschnëtt 250–300 kg).
Et gëtt 16 Ënneraarten, dorënner de Grizzlybier, den Europäesche Bronge Bier, asw.
The broun beir (Ursus arctos) is a lairge beir distributit athort much o northren Eurasie an North Americae an is the lairgest terrestrial carnivoran.[2]
The broun beir (Ursus arctos) is a lairge beir distributit athort much o northren Eurasie an North Americae an is the lairgest terrestrial carnivoran.
Bruny miedwiédz (Ursus arctos) – to je ôrt miãsojôdnégò suska z rodzëznë miedwiedzowatëch (Ursidae). Òn żëje w Azji, Eùropie i Nordowi Americe. Jich je terô dosc mało. Bruny miedwiédz wôżi òd 125 do 450 kg. Òn mô dosc małą głowã i mòcné nodżi. Bruny miedwiédz dobrze biegô i płiwô, a zjôdô susczi, rëbë a téż roscënë, a nawetka miód. Tak òn żëwi sã nié le miãsã. Bruny miedwiédz òb zëmã dosc słabò spi.
Bruny miedwiédz (Ursus arctos) – to je ôrt miãsojôdnégò suska z rodzëznë miedwiedzowatëch (Ursidae). Òn żëje w Azji, Eùropie i Nordowi Americe. Jich je terô dosc mało. Bruny miedwiédz wôżi òd 125 do 450 kg. Òn mô dosc małą głowã i mòcné nodżi. Bruny miedwiédz dobrze biegô i płiwô, a zjôdô susczi, rëbë a téż roscënë, a nawetka miód. Tak òn żëwi sã nié le miãsã. Bruny miedwiédz òb zëmã dosc słabò spi.
Bruny mjadwjeź (Ursus arctos) jo družyna mjadwjeźow (Ursidae), kótaryž wažy wót 105 do až do 780 kg.
Bruny mjadwjeź dośěgnjo w pódzajtšu wětšy wjelikosć ako w pódwjacorje. Jogo wjelikosć a waga wót póddružyny wótwisujo.
Družyna we wšakich póddružynach w źělach Eurazije a pódpołnocneje Ameriki wustupujo, pśi comž we pódzajtšnej a krotkozajtšnej Europje, w Skandinawiskej, na Pyrenejach a krotkowjacornej Špańskej wustupujo. Wón jo był prěnjotnje w cełej pódpołnocnej Americe, Europje a Aziji domacny.
Bruny mjadwjeź (Ursus arctos) jo družyna mjadwjeźow (Ursidae), kótaryž wažy wót 105 do až do 780 kg.
'n Bruunn beir (Ursus arctos) is e grôte sôorte van beir en d'ênigste sôorte die in Europa leeft. Olhoewel dat 'n ysbeir (Ursus maritimus) de grotste sôorte is, is 'n kodiakbeir, en oundersôorte die up d'eilandn van de Kodiak archipel byn Alaska leeft, grodder. In België hen der vroeger nog brune beirn ezeetn, mo ze zyn ol van in de Middelêeuwn uuteroeid. De grotste populoasjn zyn nu te viendn in Nôord-Aziatisch-Rusland (120 000), in de Verênigde Stoatn (32 500, woavan 30 000 in Alaska) en in Canada (22 000). In 't wilde kunn ze 30 joar oud kommn.
Brune beirn zyn grôte olleseters. De mêeste oundersôortn zyn bruun van kleur, mo 't zyn der oek die idder beige zyn. 't Is surtout de bulte boovn nunder schoers woaran dan ze t'herkenn zyn (in Noord-Amerika zyn sommigte zworte beirn oek bruun, mo z'hen nôois zuk e bulte). Ze zien der dikke en vet uut, mo dat is ollêne ezo juuste vôorn nunder wientersloape, an ze da vet nôdig hen voun de wienter t'overleevn. Eigentlik houdn ze gin echte wientersloape, mo ze zyn wel vele miender actief in de wienter omdan ze toune nie enoeg teetn kunn viendn.
Ze kun zêre loopn, toet 60 ter eure en ze kunn oek goed klemmn. Z'hen grôte, brêe pôotn me grôte klowwers, woamei dan ze oundermêer goed kunn groavn. 't Gewicht van brune beirn ku verschilln van 150 kilo (in gebiedn woa dat er nie ol te vele teetn is, lik Yukon of Spanje) toet bykan 700 kilo (in streekn woa dat er stief vele teetn is, bevôorbeeld an riviern woa dan der zalms upzwemmn, in Rusland en Alaska).
Brune beirn zyn olleseters, sommigte populoasjn eetn mo 10% vlêes en dat zyn oek de klinste en lichtste beirn (Yukon en de klêne populoasjn in Europa). Van plantn eetn ze verre olles: ges, beiers, nootn, fruut, bottn, wortels en paddestoeln. Ze zyn oek vele an 't zoekn ounder stêenn en achter de pele van boomn achter wormes, slekkn en fernient. Echte goeie joagers zyn 't nie, mêestol pakkn ze klindere prôoin lik veugels en knoagdiern, in de streekn woa dat dadde meugelik is, trachtn ze oek visschn lik zalms, forelln of boarzn te vangn. In Nôord-Amerika gebeur het oek dan ze up grôte bêestn lik elandn, kariboes, wapiti's en bizongs joagn, mo dat is idder en uutzounderienge. An ze kunn, gon ze oek dôo bêestn upeetn ('t zyn der ezien die stikkn van 't karkas van walvisschn upeetn) en beirn die an de kustn leevn, zoekn oek achter mussels en slekkn.
't Zyn echte plangtrekkers en doamei dan der oek geregeld counflictn zyn tusschn menschn en beir, bevôorbeeld an ze teetn zoekn in de vuulbakkn (in Canada zyn der ol die ollêne mo teetn zoekn up vuulhoopn) of an ze koein, schoapn of gêetn pakkn. In Ôostnryk zyn der ol êentige dôodeschootn sedert an ze were-ekêerd zyn in de joarn 1990, achter dan der êentige schoapn en gêetn vermord woarn.
E koppel beirn bluuft mor êentige weekn per joar tope, de reste van 't joar tjooln ze ollêne round voun teetn te zoekn. De bevruchte eiers dryvn êest e moand of zesse round in de boarmoeder, ze groakn doarachter mo vaste en de joungn zyn acht weekn loater ebôorn. D'eitjes groakn ollêne mo vaste at de moeder enoeg vetreserves het. Ze krygn êen toet vier joungn, ol gebeur het oek wel eki dan der vuve zyn, sommigste moeders zorgn oek voun weezn. An de joungsjes ebôorn zyn, weegn ze mo 450 gram, hen ze nog gin tandn of hoar en kun ze nog nie zien. Z'drienkn toune ollêne mo moedermelk en kommn mo voun 'n êeste kêe buutn up 't ende van 'n uutkom of zest 't begun van de zomer, ze weegn toune tusschn de zeevn en de neegn kilo. De joungn bluuvn 2 toet 4 joar by nunder moeder, woadeure dat 't lange kut deurn vôorn dan populoaschn die achteruutegoan zyn, were groein. Beisn die joarn lêert nunder moeder nunder olles: wuk dan ze moeten eetn, hoe dan ze moetn joagn en woa dan ze kunn sloapn. 't Gebeurt dan de vintjes joungsjes kokkeduunn, oftewel voun de moeder were bremstig te krygn, oftewel geweune voun da jounk up te frettn. De moeders zyn wel vele klinder of de vintjes, mo ze loatn nunder nie doen deur vintjes an ze joungn hen.
E poar duusd joar eleen woarn der vele mêer beirn, mor oundertusschn zyn ze up e masse plekkn uuteroeid, lik in 't grotste stik van de Verênigde Stoatn, in Afrika en in bykan hêel West- en Middn-Europa.
De Romeinn gebruuktn beirn in nunder arena's, oftewel voun ze dôod te doen lik de stier byn 't stierevichtn (venatio), oftewel voun ze me crimineeln te loatn vichtn, de ad bestas.
Mêestol gon beirn probeern voun gin menschn teegn te kommn, mo surtout in Nôord-Amerika zyn der froai vele menschn die vermord zyn deur beirn (2 à 3 per joar), mêestol deur wuvetjes me joungn die verschietn of nunder bedreigd voeln. In Scandinavië zyn der mo 3 gevalln van menschn die ekokkeduund zyn sedert 't joar 1900. Uut nunder eign gon beirn verre nôois menschn anvolln. 't Bestoan olle sôortn van diengn voun beschermienge teegn beirn, lik beirespray (stravve pepperspray die êentige meiters verre ku sputn), bearbangers (e sôorte van fusée die vele leevn makt en woavan dan beirn zoudn verschietn) en geweirn, ol deurt dadde mêestol te lange voun der echt etwot mei te zyn. In olle boeksjes stoat er daj best geweune kut uplettn en ol je teetn in e tunne of e ofgeslootn zak ku steekn, weg van je kamp en best nog uphangn up êentige meiters hogte. Beirn riekn indeliks goed en gon gin nêen zeggn teegn gemakkelik teetn. Beisn e wandelienge is 't best van enoeg leevn te moakn, toune gon beirn nunder nermoal gezien bluuvn verduukn.
't Zittn nu nog brune beirn in Nôord-Amerika, Azië en Europa, in 'n tyde zat er oek in Afrika en oundersôorte, 'n atlasbeir. Die sôorte is enoemd no 't Atlasgebergte in Marokko, mo ze woarn verzeker over hêel Nôord-Afrika verspreid. 'n Latstn is verzeker in 1870 ekokkeduund. Europeesche beirn zittn mêestol in busschn, Aziatische en Amerikoansche leevn mêer up oopn stikkn land. De Amerikoansche beirn kommn vors van de Ôost-Aziatische beirn, die up de toendra wundn en die tusschn 100 en 50 000 joar eleen de landbrugge over de Beriengstroate overstaakn.
In Europa zittn er e klêne 15 000 beirn, surtout in Nôord- en Ôost-Europa. Grôte populoasjn zittn in Scandinavië (4 000), Ôost-Europa, surtout in de Karpoatn in Roemenië (7 000), in de Balkan (van Ôost-Italië over ex-Joegoslavië en Albanië toet in Grieknland, 3 000 beirn, sedert 1995 oek ol 30 joengn ebôorn in Ôostnryk) en oek nog in 't Europeesche dêel van Europa (nie zeker hoevele). Klindere groepn zittn der nog in de Abruzzn in Italië (70), in de Pyrrenneeën (nie zeker) en in Nôord-Spanje (160).
In 't hêle leevn der 55 000 beirn in Amerika, doa noemn ze ze grizzly bear of oek nog oltemets silvertip bear (Ursus arctos horribilis), nu nog surtout in Alaska (VS) en in Canada in Yukon Territory, British Columbia, Alberta, North West Territories en Nunavut. 't Zyn oek nog klindere populoasjn in Wyoming, Idaho, Montana en Washington en oek in de nationoale parkn Yellowstone en Grand Teton. Vôorn an de Europeoann nor Amerika kwaamn, zaatn der beirn toet verre in Mexico en oek nog e hêel ende vodder no 't ôostn. Nu zyn de beirn, surtout deurdan ze beschermd zyn, bezig me de Verênigde Stoatn te koloniseern, ol goat dadde wel troage.
Up de Kodiak archipel an 't uutende van Alaska zit er en aar oundersôorte, 'n kodiakbeir (Ursus arctos middendorffi), die de grotste oundersôorte is en grodder komt of ysbeirn.
De mêeste brune beirn zittn in 't nôordn van Rusland, eigentlik goat het over en anêengeslootn populoasje van Scandinoavië toet an de Beriengstroate in Kamtjatka en 't ôostn van China en e stiksje van Mongolië, in verschillige oundersôortn. Aar populoaschn zittn der up Hokkaido ('t boovnste eiland van Japan), in 't middn van China toet in Tibet, in Pakistan, Afghanistan, India en de centroal-Azioatische republiekn Tadjikistan en Kirgizië en toune nog in Turkeye, Syrië, Irak, Iran en de Kaukasus.
't Bestoan êentige noamn die beir wulln zeggn: Björn (Zweeds) of Bjørn (Nôors), Medved en Medvedev (Sloavische toaln), Urs en Ursula, Bernard of Bernhard.
'n Bruunn beir (Ursus arctos) is e grôte sôorte van beir en d'ênigste sôorte die in Europa leeft. Olhoewel dat 'n ysbeir (Ursus maritimus) de grotste sôorte is, is 'n kodiakbeir, en oundersôorte die up d'eilandn van de Kodiak archipel byn Alaska leeft, grodder. In België hen der vroeger nog brune beirn ezeetn, mo ze zyn ol van in de Middelêeuwn uuteroeid. De grotste populoasjn zyn nu te viendn in Nôord-Aziatisch-Rusland (120 000), in de Verênigde Stoatn (32 500, woavan 30 000 in Alaska) en in Canada (22 000). In 't wilde kunn ze 30 joar oud kommn.
Chong-hîm (ha̍k-miâ Ursus arctos), hîm ê 1 chióng. Í-chá tī A-chiu, Au-chiu, Pak Bí-chiu, kap Hui-chiu Atlas Soaⁿ tē-tài lóng ū tè chhoē, hiān-chú-sî tī pō͘-hūn tē-khu í-keng khu̍t-chéng he̍k-chiá sī sò͘-liōng chió--khì.
Phú-hîm (Grizzily Bear) sī Pak Bí-chiu chong-hîm ê 1 chióng.
Guovža (Ursus arctos) (ruškesguovža) lea dábáleamos guovžašládja. Dat gávdno Davvi-Amerihkás, Eurohpás, Afrihkás, ja Davvi-Asias, gos stuorámus máddodagat leat Alaskas, Kanádas ja Ruoššas. Leat árvvusge sullii 150 000–200 000 ruškesguovžža máilmmis, ja dain leat sullii 90 000–120 000 Ruoššas. Jagis 2009 ledje duođaštuvvon 164 guovžža Norggas[1]. Ruškesguovža lea okta njeallje ovddasteaddjiin sogas Ursus.
Ruškesguovžžaid genehtalaš šláddjivuohta lea stuorimus Eurasias, ja danne rehkenastet dutkit ahte šládja lea álgoálggus vuolgán Asias ja viidánan Davvi-Amerihkái.
Stuorimus ruškesguovža lea kodiakguovža (Ursus arctos middendorffi), vuollešládja mii sáhttá šaddat seamma stuoris ja vel stuorit nai go jiekŋaguovža. Dat gávdno dušše moatti sullos olggobealde Alaska. Meastta seamma stuora ruškesguovža gávdo maiddái Kamtsjatkanjárggas ja Parammushirsullos Ruoššas, muhto diet guovža, mii gohčoduvvo kamtsjatkaguovžan, ii leat dohkkehuvvon sierra vuollešládjan. Eambbo dovddus dáidá amerihkálaš vuollešládja leat, grizzlyguovža (Ursus arctos horribilis), man ollu dutkit oaivvildit gullat oktasaš vuollešládjii eurasialaš ruškesguovžžain (Ursus arctos arctos). Datte leat ain ollu vástitkeahtes gažaldagat, ja danne oaivvildit oallugat ahte dat gullaba goabbatge vuollešládjii. Eurasialaš ruškesguovža lea dábálaččat unnit go namuhuvvon amerihkálaš vuollešlájat, muhto dat sáhttá maid rievddadit.
Oppalohkái lea unnán ovttaoaivilvuohta ruškesguovžžaid vuollešlájaid hárrái. Muhtin dutkit oaivvildit ahte maiddái jiekŋaguovža sáhttá leat ruškesguovžža vuollešládja. Genehtalaš guorahallamat čájehit ahte soames ruškesguovžžat leat lagat sogalaččat jiekŋaguvžii go ruškesguvžii, mii dasto doarju dan ahte jiekŋaguovža ii sáhte rehkenastojuvvot sierra šládjan.[2]
Ruškesguovža gávdno viidát Davvi-Amerihkás, Eurohpás ja Asias, ja vel Hokkaidosullos Jahpánis. Ovdal gávdnui dat maiddái Atlasváriin Afrihkás, davvin Mexicos ja lullin USA:s, nu go Sierra Nevadas ja Rocky Mountains lulimusas, diein guovlluin sáhttá dat dál leat nálehuvvan,.[3]
Ruškesguovžžat ellet vaikko makkár habitáhtain, rittuin, vuvddiin, vumiin ja váriin. Dat eai leat ránttot temperatuvrra dáfus. Deaŧaleamos orru leame ahte lea mielamielde borramuš fidnemis ja čiehkádanbáikkit, ja dat dáidá dahkat ahte guovža sáhttá vánddardit áigodagaid mielde. Davvi-Amerihkás gávdno ruškesguovža juohkelágan eatnamiin, muhto Sibirjás orru válljeme vuvddiin orrut. Eurohpás lea guovža dábáleamos badjosiin. [3]
Ruškesguovžžat leat ruškadat, muhto sáhttet leat máŋgga ruškes ivnnis - áibbas čuvgesruškadat, sevdnjes ruškadat, ja measta čáhppadat. Muhtimiin leat maid ránes guolggat, ja das boahtá ge grizzly – mii mearkkaša "ránis" dahje "ránesgirjját". Rávisguovžžain lea mihtilmas čomil deahkki niskkis, ja dat addá fámuid ovdajulggiide go guovža goaivu.
Guolga lea suohkat ja sáhttá šaddat gitta 10 cm assai. Ruškesguovžžas lea oalle unna bealjážat, gállu lea govdat ja njunni lea seaggi ja njálmmis leat 42 báni, main 2 leat oanehis čálanat. Deaddu rievddada eallinguovlluid ja agi mielde. Ollesšaddan varisguovža sáhttá deaddit gaskamearálaččat 135–410 kg ja njiŋŋelas šaddá gaskamearálaččat 90–200 kg. Kodiakguovžavaris sháttá šaddat birrasiid 350–675 kg, ja njiŋŋelas fas 160–350 kg. Stuorimus kodiakguovža mii lea báhččojuvvon, dettii 855 kg, muhto rehkenastojuvvo ahte dat sáhttá šaddat 900–1000 kg. Guovža lea geahppaseamos giđđat, dalle go lihkká dálvenahkáriin, ja losimus čakčat, ovdal go nohkká dálvái.
Buot guovžžat duolmmastit olles juolgevuođu viidodaga ala, seamma ládje go olbmot. Dain sáhttet leat 10–13 cm guhku gaccat ovdajulggiin. Dat ii sáhte gaccaid rohttet sisa. Ruškesguovža sáhttá maiddái čuoččahit ja vázzit guovtti juolggi alde, nugo olbmot, muhto falimusat dat leat njealjegoantái. Ruškesguovžža leaktu sáhttá leat gitta 50–60 km diimmus. Stuorimusat sáhttet šaddat 300–310 cm alu guovtti juolggi alde (kodiakguovža ja kamtsjatkaguovža). Dat sáhttet maid čohkkát, ja nuorra guovžžat sáhttet gizzut. Ollesšaddan guovža lea menddo lossat gizzut murrii. Meahcis sáhttá guovža šaddat 25–30 jagi boarisin, muhto giddagasas sáhttá guovža eallit gitta 50 jagi.
Guovža (Ursus arctos) (ruškesguovža) lea dábáleamos guovžašládja. Dat gávdno Davvi-Amerihkás, Eurohpás, Afrihkás, ja Davvi-Asias, gos stuorámus máddodagat leat Alaskas, Kanádas ja Ruoššas. Leat árvvusge sullii 150 000–200 000 ruškesguovžža máilmmis, ja dain leat sullii 90 000–120 000 Ruoššas. Jagis 2009 ledje duođaštuvvon 164 guovžža Norggas. Ruškesguovža lea okta njeallje ovddasteaddjiin sogas Ursus.
Muzavanruskei kondii (lat. Ursus arctos) on kondien rodukunnan imettäi pedoelätti, yksi suurimis da varattavimis mual eläjis pedoelättilöis.
Nygöi muzavanruskei kondii on hävinnyh endizen olendualan suurembas puoles, toizis kohtis on vähäluguine. Päivänlaskuzes Jevroupas muzavanruskien kondien erikseh olijat joukot säilytäh Pyrenies, Kantabrian vuorois, Alpilois da Apenniinilois. Kondii on hyvin levinnyh Skandinavies da Suomes, on Keski-Jevroupan meččis da Karpuatit-vuoril. Suomes kondii on kanzalline elätti. Aazies se on levinnyh Ezi-Azies, pohjazes Irakas da Iranas Kitaih da Korean niemimuah. Japounies kondii sattuu Hokkaido-suares. Pohjazes Amerikas muzavanruskiel kondiel on grizli-nimi (grizzly). Niidy on äijy Al’askas da Kanadan päivänlaskus. Muzavanruskien kondien olenduala Ven’al on läs kai meččyala, paiči sen suvialovehii. Kondien olendualan pohjaine raja da tundran suviraja ollah yhtenjyttyzet.
Muzavanruskiel kondiel on moni alalajii (muantiedoroduu), kudamil on eri suurus da väri. Pienimät kondiet eletäh Jevroupas, suurimat – Al’askas da Kamčatkas, da net painetah 500 kiluo da enämbi. Tavalline jevrouppalaine muzavanruskei kondii on 1,2–2 metrin piduhus, läs yhten metrin korgevus säjäs da painau 300–400 kiluo. Grizli-kondii on äijiä suurembi, erähät grizlit, gu nostah tagakäbälih voijah olla 2,8–3 metrin korgevus. Ven’an keskialovehes eläjät kondiet painetah 400–600 kiluo. Täyziigäzet uročut ollah tavan mugah 1,6 kerdua suurembii emäččilöi.
Muzavanruskei kondii on meččyelätti. Sen tavalline eländykohtat Ven’as ollah loppumattomat meččymassiivat kondožikonke da palatekset rigielöin lehtipuuloin, tuhjožikon da heinänke. Kondii sattuu tundras da korgeivuorumečisgi. Jevroupas se eläy tavan mugah vuorumečis, Pohjazes Amerikas – avvonazis kohtis: tundras, Alpien niittylöis da rannikkolois. Muzanruskei kondii syöy kaikkie, ga sen syömizen ¾ oza on kazvisyömine: muarjat, tammin oriehat, oriehat, juuret da heinykorret. Kondii syöy sežo böbökköi (kudžoloi, liipoilinduzii), madozii, čičiliuškoi, šlöppölöi, jyrzijii (hiirilöi, murmeliloi, susliekkoi, siberinmuaoravoi), kalua da pedoelättilöi. Kondii on jallas kogo päivän, ga puaksumbah huondeksel da ehtäl. Talvekse kondii voi suaja nahkualahastu razvua (180 kiloh sah) da sygyzys menöy maguamah pezäh. Kondienpezä sijaiččou kuivis kohtis, enimyölleh havvois, kuduat ollah kondožikos libo puujuurien al.
Kondii Muzavanruskei kondii (lat. Ursus arctos) on kondien rodukunnan imettäi pedoelätti, yksi suurimis da varattavimis mual eläjis pedoelättilöis.
Meška (lietovėškā (b.k.): Rudasis lokys, luotīnėškā: Ursus arctos) īr dėdlis žvieris, katros muokslėškā prėgol meškėnū šeimā. Ons būn 130-700 kg sonkoma, gīven medies.
Senuobie, kūmet Žemaitėjė dėng medės, čė bova daug meškū, anas bova mediuonamas. Bat pū ton, par vėsas vainas, mediu kėrtėmus mešku nabpalėka vėsuo Lietovuo. Meška nū sena īr Žemaitėjės sėmbuolis, ana īr vaizdounama ont Žemaitėjės herba.
Nūnā meškas sīkēs pasėruod šiaurėis aba rītū Lietovuo. Tonkiausē atēn nūg Latvėjės aba Baltarosėjės.
Mrki medvjed (Ursus arctos) je zvijer iz porodice medvjeda. Ova vrsta ima više podvrsta - između ostalih, to su evropski mrki medvjed (U. a. arctos), grizli (U. a. horribilis) i kodijak (U. a. middendorffi) - koje nastanjuju Evroaziju i Sjevernu Ameriku.[1]
Na osnovu prepoznatljivih osobenosti u Bosni i Hercegovini je opsana posebna podvrsta - U. a. bosniensis.[2]
Nekad je mrki medvjed obitavao u cijeloj Evroaziji i Sjevernoj Americi osim Islanda i sredozemnih otoka Sardinije, Korzike i Cipra. Danas je praktički istrjebljen u zapadnoj Evropi, a obitava u središnjoj i istočnoj Evropi, te Skandinaviji. Rijetka je i zaštićena vrsta. Po prehrani je svaštojed.Prosječni teritorij svake jedinke iznosi 250 km kvadratnih, a ove životinje vode usamljenički život (izuzev doba parenja). Mrki medvjed ima zdepasto tijelo koje završava kratkim repom, šiljatu njušku, zaobljene uši i oštre zube. Može odvući plijen težak 300 kilograma. Spava zimski san.
Mrki medvjed (Ursus arctos) je zvijer iz porodice medvjeda. Ova vrsta ima više podvrsta - između ostalih, to su evropski mrki medvjed (U. a. arctos), grizli (U. a. horribilis) i kodijak (U. a. middendorffi) - koje nastanjuju Evroaziju i Sjevernu Ameriku.
Na osnovu prepoznatljivih osobenosti u Bosni i Hercegovini je opsana posebna podvrsta - U. a. bosniensis.
Paqu ukumari (Ursus arctos) nisqaqa huk rikch'aq ukumarim, Chincha Awya Yalapi, Iwrupapi, Asyapipas kawsaq.
Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Paqu ukumari.
Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Paqu ukumari
Paqu ukumari (Ursus arctos) nisqaqa huk rikch'aq ukumarim, Chincha Awya Yalapi, Iwrupapi, Asyapipas kawsaq.
Ursu aras (Assaɣ ussnan: Ursus arctos) d talmest n ursuten yettidiren deg Uruppa d Asya d Marikan n ugafa (akken daɣen tella yiwet n telmest tettidir deg Tefrikt n ugafa isem-is ursu n waṭlas maca tura tenger), Ursu aras yezmer ad yazen gar 300 ar 780 kg, Dɣa tadulmest tameqrant yakk n telmest-a d ursu n Kodiak iy zemren ad yaweṭ ar wazuk n ursu amellal igan d aɣersiw ameqran yakk deg twacult n ursuten d iɣersiwen imseksumen iy teddun deg tegnit (lqaɛa)
Ɣas akken anfufed n ursu aras idrus maca maca tiddukla tagreɣlant i taggaẓt n tgama tessers-it d akken-it d talmest ur tettwaggez, Acku amdan n ursuten yellan deg umadal yakk yessaweṭ ar 200,000 n ursuten azal ameqran deg-sent ttidiren deg Rusya d Alaska d Kanada d idurar n Karapat (deg wamur yeṭṭafaren Rumanya)
Ursuten arasen d iɣersiwen imeqranen d icafcalen. Tifekkiwin-nsen ččuren d acebbub yirna ẓẓay-it, Deg tuyat-is lan (sɛan) kra n iɣes yecban ameddis, ikacbaren-is ɣezzif-it mesden ayen is-yettaken tezmert i tɣuzi
Ursu aras (Assaɣ ussnan: Ursus arctos) d talmest n ursuten yettidiren deg Uruppa d Asya d Marikan n ugafa (akken daɣen tella yiwet n telmest tettidir deg Tefrikt n ugafa isem-is ursu n waṭlas maca tura tenger), Ursu aras yezmer ad yazen gar 300 ar 780 kg, Dɣa tadulmest tameqrant yakk n telmest-a d ursu n Kodiak iy zemren ad yaweṭ ar wazuk n ursu amellal igan d aɣersiw ameqran yakk deg twacult n ursuten d iɣersiwen imseksumen iy teddun deg tegnit (lqaɛa)
L'onso pardo (scientificament Ursus arctos (L., 1758)) ye una especie de mamifero placentario en a orden Carnivora, familia Ursidae, y a más amplament distribuida y reconoixible d'o chenero Ursus. Se distribuye por Asia, Europa y America d'o Norte. Como especie, tendría entre 6 y 19 subespecies descritas. O numero de subespecies pende d'as clasificacions, y como gosa pasar en Zoolochía, no todas as escuelas de clasificación as en admite todas.
L'onso pardo ye un carnivoro granizo, anque a suya mida ye una d'as caracteristicas que más varían entre poblacions diferents. Os más grans son os onsos de Nordamerica, as subespecies conoixidas popularment como grizzly y onso Kodiak, d'as quals os masclos pesan entre 400 y 450 kilogramos. As poblacions d'Europa occidental (supespecie U. a. arctos) se contan entre as más chicorronas, con pesos que no gosan pasar de 250 kg. O dimorfismo sexual en a mida tamién ye una caracteristica d'esta especie, trobando-se que as fembras pesan de regular entre 2/3 y a metat que un masclo adulto, y son considerablement más chicas.
O pelo el tienen denso, cerrudo, de color marrón u menos vegadas grisosa. En unas poblacions puede haber-ie más variabilidat de color entre exemplars que en atras. As patas fuertes rematan en zarpas de cinco didos con grans unglas no retráctils que emplegan pa esgarrapar en a tierra, vulcar piedras y trancos y arribar enta radices, tuberclos y invertebraus. Fan marcha plantigrada sobre as zarpas debanteras y os pietz.
Tién mala vista pero l'olfacto ye a-saber-lo bueno. As suyas vocalizacions van dende ronius dica gramidos graus, audibles a buena distancia.
Os onsos pardos son habitants de selvas viellas de caducifolios u taigas con buena mida d'arbustos que proporcionen fruitos. Son animals prou adaptables, y en i ha poblacions que habitan mesmo en habitats esteparios u en disiertos, anque son as menos. Quasi todas as poblacions son en recesión y a causa gosa estar a especie humana, que destruye os suyos habitats u en caza.
Os onsos pardos son omnivoros. Minchan muitos productos vechetals, arredol d'o 75% d'a suya dieta,[1] como radices, tuberclos, bayas variadas, y tamién gran cantidat de lulos de fagacias como glans, castanyas, billotas y fayas.[1] Anque pertenecen a la orden Carnivora, os ursidos han desenvolicau adaptacions especificas pa esta dieta de preferencia vechetal, y tienen muelas carnuceras baixas, con coronas aplanadas, que les permiten mastecar. Os micromamiferos representan o 15,6% de a suya dieta, y os insectos l'atro 9,4%,[1] por o qual a caza y o consumo de carne de grans mamiferos ye de tot testimonial.
S'ha estimau que un onso en os Perineus puet minchar dica 144 kg anyals (arredol d'o 8% d'a suya dieta) de carne de carnuzos que dimanan de bistiar domestico.[1] Este costumbre, en zonas firme humanizadas como os Perineus, ye la causa d'es problemas de convivencia con a ganadería, pos os onsos aprenden a veyer a os animals domesticos como una fuent d'alimento (principalment por os carnuzos deixaus y as esparias) y les rondan, y regular que eventualment se puedan acapizar. Os onsos pardos adultos consumen entre 10 y 16 kg d'alimento cada día.[1]
En a cordelera cantabrica, aon que a fracción carnivora en a dieta de l'onso pardo ye más estudiada, os onsos pardos cazan crías de corzo y de ciervo.[1] Pa fer-lo, siguen una tactica que fa pensar en as descripcions que tradicionalment fan os ganaders y pastors perinencos d'os onsos como animals rondadors, que «rondan» a las ramadas; os onsos cantabricos, una vegada que han ulorau a la cría de cervido, rechiran de traza sistematica entre 15 y 45 minutos un espacio d'entre 0,5 y 1 hectaria dica que la troban con a ulor, y alavetz s'arremeten contra ella en un ataque a la capeza que nomás dura un momento. Contino, l'onso arrociega a la suya presa entre a maleza pa consumir-la tranquilo.[1]
Os onsos cantabricos nomás cazan animals mui chovens,[1] nunca adultos, y como se gosa veyer son concienzudos y selectivos, y mesmo como fan atros depredadors salvaches como o lobo, marchan d'o campo con a suya presa y se cubillan en a selva pa minchar. Os cans abandonaus son cazadors inexpertos y indiscriminaus, no matan una sola presa quan atacan sino que s'acapizan contra tot lo que pueden, y tienen o costumbre d'abandonar as despullas en o mesmo puesto.[2] Tanto lo estau francés como l'espanyol indemnizan os ataques d'onso y de lobo, pero no pas os de cans domesticos.[3]
L'alimentación d'os onsos pardos ye firme influenciada por a hibernación. Os onsos tienen dos periodos anyals d'hiperfachia (gran inchesta d'alimentos) y una estación d'hipofachia (baixa inchesta) quan son dispiertos. Os periodos d'hiperfachia son d'agüerros, quan s'aprestan pa la hibernación, en o qual consumen especialment alimentos caloricos como abayons, manzanas, glans y castanyas, y de primaveras, quan salen d'as onseras y quieren recuperar; alavetz consumen muita hierba y brotes verdes (cerbillons, umbeliferas, etc.).[1] En a Peninsula iberica, o periodo d'hiperfachia primeral dura entre marzo y mayo, y o d'agüerros d'agosto dica noviembre.[1] A hibernación d'os onsos pardos ibericos dura aviento, chinero y febrero. En os meses de chunio y chulio, estes animals pasan o periodo d'hipofachia, con inchestas prou más baixas. Curiosament, os ataques contra arnas se fan de normal en ixes meses.
L'onso pardo ye una especie con abundantes subespecies, anque o suyo numero y clasificación pueda variar seguntes a escuela de clasificación. I hai subespecies reconoixidas universalment, como Ursus arctos arctos u Ursus arctos middendorffi, pero atras son a-saber-lo polemicas y la suya descripción no s'accepta por quasi denguno, como Ursus arctos pyrenaicus.
O nombre scientifico d'a especie, Ursus arctos, se forma d'un nombre chenerico Ursus, que ye «onso» en latín, y un especifico arctos (ἄρκτος) que ye «onso» en griego. Por tanto ye un pleonasmo.
Ang Ursus arctos (Ingles: brown bear, lit. 'osong kayumanggi') ay isang malaking oso na may pinakamalawak na pamamahagi ng anumang pamumuhay na familia sa Ursidae. Ang mga species ay ipinamamahagi sa buong karamihan ng hilagang Eurasya at Hilagang Amerika. Ito ay isa sa dalawang pinakamalalaking carnivorans sa terestriya sa araw na ito, nakipagkumpetensya sa laki ng katawan sa pamamagitan lamang ng malapit na pinsan nito, ang puting oso (Ursus maritimus), na mas kaunti sa laki at katamtaman dahil sa ito.
Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
L'onso pardo (scientificament Ursus arctos (L., 1758)) ye una especie de mamifero placentario en a orden Carnivora, familia Ursidae, y a más amplament distribuida y reconoixible d'o chenero Ursus. Se distribuye por Asia, Europa y America d'o Norte. Como especie, tendría entre 6 y 19 subespecies descritas. O numero de subespecies pende d'as clasificacions, y como gosa pasar en Zoolochía, no todas as escuelas de clasificación as en admite todas.
Η καφέ αρκούδα ή φαιά αρκούδα ή κοινή αρκούδα (Άρκτος η άρκτος-Ursus arctos) είναι παμφάγο θηλαστικό ζώο και το είδος αρκούδας (ίσως το γνωστότερο) με την μεγαλύτερη γεωγραφική εξάπλωση, που μπορεί να φτάσει σε μάζα από 170 μέχρι 300 κιλά. Υποείδος της είναι η Αρκούδα γκρίζλι, διάσημη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην Ελλάδα, η καφέ αρκούδα υπάρχει κυρίως στη δυτική και βορειοδυτική Ελλάδα ωστόσο ο πληθυσμός της είναι περιορισμένος. Γενικότερα, απαντάται στην Ασία, την Ευρώπη, την Βόρεια Αμερική και τα όρη της βόρειας Αφρικής. Έχει μεγάλο κεφάλι, μικρά αυτιά, πατούσες με γερά νύχια και κοντή ουρά. Είναι μοναχικό ζώο. Ο ζωτικός χώρος των αρσενικών προστατεύεται από οποιονδήποτε αντίπαλο και φτάνει τα 1.000 τετρ. χλμ. Τρέφεται με φυτά, ψάρια, μέλι, πτηνά και τρωκτικά. Έχει οξεία όσφρηση και ακοή, και πολύ καλή όραση. Τα μικρά γεννιούνται τον χειμώνα, ζυγίζουν μερικές εκατοντάδες γραμμάρια και μένουν με την μητέρα τους πάνω από δύο χρόνια.
Μέσα από μια πορεία εξέλιξης και επιβίωσης διάρκειας 35 εκατομμυρίων χρόνων, η καφέ αρκούδα, ζώο ιδιαίτερα προσαρμοστικό, εξαπλώθηκε από την τούνδρα της Αλάσκας και τις στέπες της Ασίας ως τα δρυοδάση των μεσογειακών χωρών. Η καφέ αρκούδα ως το 15ο αιώνα, ζούσε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η καταστροφή των βιοτόπων της και το κυνήγι της που έχει απαγορευτεί εδώ και δύο δεκαετίες περίπου, είναι οι κύριες αιτίες της σταδιακής εξαφάνισης της από τις περισσότερες χώρες. Σήμερα ζει σε μικρούς αποκομμένους πληθυσμούς και κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Στη Γαλλία έχουν απομείνει περίπου δέκα ενώ στην Ισπανία και την Ιταλία περίπου από πενήντα. Στην Ελλάδα έως το 17ο αιώνα, η αρκούδα ζούσε ακόμη και στην Πελοπόννησο, σήμερα έχει περιοριστεί στη βόρεια Πίνδο και την κεντρική Ροδόπη. Ο πληθυσμός της δεν ξεπερνά τα 150 άτομα και αποτελεί το νοτιότερο τμήμα του Βαλκανικού πληθυσμού που δεν ξεπερνά τα 2.500 άτομα. Παρόλα αυτά είναι από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η φυσική σύνδεση των πληθυσμών της καφέ αρκούδας στα Βαλκάνια θα αυξήσει τις πιθανότητες επιβίωσης του είδους και στην Ελλάδα.
Η αρκούδα είναι η συνέχεια μιας πανάρχαιης ζωής. Με τον πολιτισμό της Ελλάδας, τη συνδέουν μύθοι παραδόσεις και ιστορίες. Είναι ζώο που δεν έχει φυσικούς εχθρούς. Ο μοναδικός εχθρός της είναι ο άνθρωπος.
Είναι το μεγαλύτερο χερσαίο θηλαστικό της Ευρώπης, με μεγάλη μυϊκή δύναμη, ιδιαίτερα στο λαιμό, στα μπροστινά άκρα και στις ωμοπλάτες. Έχει τριγωνικό κεφάλι, κυκλικά μικρά αυτιά και μικρά μάτια. Διαθέτει 42 δόντια με αναπτυγμένους τους κυνόδοντες και τους γομφίους. Οι καφέ αρκούδες έχουν μακρύ παχύ τρίχωμα, που στα περισσότερα υποείδη είναι καστανό. Σε δύο υποείδη όμως, στην καφέ αρκούδα των Ιμαλαϊων (U. a. syriacus) και τη Συριακή καφέ αρκούδα (U. a. isabellinus), είναι πιο λευκό, σαν ξεθωριασμένο. Η ουρά της είναι σχετικά πολύ κοντή με μήκος 6 - 22 εκ. και κρύβεται από τη γούνα της, τα πόδια της καταλήγουν σε πέντε δάχτυλα εφοδιασμένα με καμπυλωτά νύχια. Έχει άριστη ακοή και όσφρηση όμως λιγότερο καλή όραση (βλέπει αρκετά καλά σε απόσταση 80 μέτρων αλλά δεν είναι ικανή να διακρίνει άνθρωπο στα 300 μέτρα).
Η αρκούδα βαδίζει πατώντας σε όλο το πέλμα των ποδιών της (ανήκει δηλαδή στα πελματοβάμονα ζώα) και μπορεί να τρέξει με ταχύτητα έως και 56 χιλιόμετρα την ώρα.
Το μέγεθος της καφέ αρκούδας είναι το πιο μεταβλητό όλων των σύγχρονων αρκούδων. Το τυπικό μέγεθος εξαρτάται από τη γεωγραφική θέση, την ηλικία, το φύλο και την εποχή. Το ύψος των ενήλικων ζώων στον τράχηλο κυμαίνεται από 70 εκατοστά έως και 1,53 μέτρα, ενώ το συνολικό μήκος κυμαίνεται μεταξύ 1,40 και 2,90 μέτρα. Τα ενήλικα θηλυκά ζυγίζουν από 65 ως 342 κιλά, ενώ τα ενήλικα αρσενικά που είναι συνήθως 30% πιο μεγαλόσωμα και δύο φορές βαρύτερα, το βάρος τους κυμαίνεται από 110 ως 685 κιλά. Γενικά το βάρος της αρκούδας δεν είναι ποτέ σταθερό. Το φθινόπωρο γίνεται μέγιστο εφόσον το ζώο αποθηκεύσει μεγάλες ποσότητες λίπους για να καλύψει τις ανάγκες του κατά την περίοδο του χειμέριου ύπνου, ενώ την άνοιξη έχει το ελάχιστο βάρος αφού όλο το λίπος έχει ήδη καταναλωθεί κατά τη διάρκεια του χειμέριου ύπνου.
Οι καφέ αρκούδες στη βόρεια Ευρώπη και Ασία (Σκανδιναβία, ανατολική Ευρώπη, δυτική έως ανατολική Ρωσία) ζυγίζουν κατά μέσο όρο 260 - 360 κιλά τα αρσενικά, και 150 - 250 κιλά τα θηλυκά. Ενώ το βάρος των ενηλίκων αρκούδων στη Νότια Ευρώπη (Ισπανία, Βαλκάνια) είναι 65 κιλά για τα θηλυκά, και 110 για τα αρσενικά.
Η αρκούδα ζει περίπου 20 με 25 χρόνια και δεν είναι εκ φύσεως επιθετικό ζώο. Μπορεί βέβαια όπως κάθε αμυνόμενο ζώο να εκδηλώσει επιθετική συμπεριφορά για εκφοβισμό. Όταν σηκώνεται στα πισινά της πόδια δεν εκδηλώνει επιθετική διάθεση, η κίνηση αυτή είναι ανιχνευτική και έχει απλά σκοπό να αυξήσει το οπτικό της πεδίο. Αμυντικό ρόλο έχει το δυνατό της μούγκρισμα. Χαρακτηριστικά της στοιχεία είναι η μεγάλη ταχύτητα της, η ευκινησία της, η ικανότητα της να ψαρεύει, η ικανότητα της στην αναρρίχηση, η χρήση του μπροστινού ποδιού ως "χέρι" κ.α.
Η αρκούδα είναι ζώο παμφάγο με προτίμηση στις τροφές φυτικής προέλευσης και έχει ανάγκη από μεγάλες ποσότητες τροφής. Τρέφεται με όλων των ειδών τους διαθέσιμους καρπούς του δάσους: Βατόμουρα, άγρια κορόμηλα, κεράσια, μήλα, αχλάδια, σμέουρα, καρπούς σορβιάς, αγριοφράουλες, βελανίδια, καρπούς οξιάς αλλά και βολβούς, ρίζες και χόρτα. Συμπληρώνει το διαιτολόγιο της με μέλι, μικρά και μεγάλα θηλαστικά, έντομα, μυρμήγκια, βατράχια, σαλιγκάρια, ψάρια και χελώνες. Μια πιο αναλυτική προσέγγιση της σύστασης του διαιτολογίου της, δείχνει τη σαφή επικράτηση των τροφών φυτικής προέλευσης (84%) έναντι των τροφών ζωικής προέλευσης (16%).
Μία από τις αξιοπερίεργες φάσεις του βιολογικού κύκλου της αρκούδας είναι ο χειμέριος ύπνος που διαφέρει ουσιαστικά από τη γνωστή χειμερία νάρκη που χαρακτηρίζει άλλα είδη θηλαστικών όπως ο σκαντζόχοιρος για παράδειγμα. Οι βασικότερες διαφορές είναι:
Ο χειμέριος ύπνος είναι ένας ακόμα τρόπος προσαρμογής της αρκούδας στις αντίξοες συνθήκες του περιβάλλοντος όπου ζει. Είναι ουσιαστικά ο μόνος τρόπος επιβίωσης για ένα μεγαλόσωμο παμφάγο θηλαστικό κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Μια ακόμα βασική λειτουργία είναι η προστασία των ευάλωτων νεογνών, εφόσον γεννιούνται μέσα στη φωλιά υπό ιδανικές συνθήκες θερμοκρασίας σαν να είναι ένα είδος θερμοκοιτίδας.
1. Οι χορεύτριες αρκούδες των Αρκουδιάρηδων. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό από πολλά χρόνια στην Ελλάδα και σε άλλες Βαλκανικές χώρες. Το ζώο συλλαμβάνεται μικρό για να μπορέσει να εκπαιδευτεί σωστά, αφού πρώτα φονευτεί η μητέρα του, που δε θα επέτρεπε σε κανέναν να πλησιάσει τα μικρά της. Έτσι κάθε σύλληψη και αιχμαλωσία αρκούδας σημαίνει ότι η φύση χάνει τουλάχιστον δύο άτομα. Η εκπαίδευση του ζώου αποτελεί διαδικασία μακρόχρονη και επώδυνη.
2. Οι αρκούδες των ζωολογικών κήπων. Στο πρόβλημα της αιχμάλωτης αρκούδας υπάγονται και οι περιπτώσεις αυτών που κρατιούνται σε ζωολογικούς κήπους. Αρκετοί από αυτούς δεν λειτουργούν με τους όρους που θέτει η σύγχρονη και ιδίως η ευρωπαϊκή νομοθεσία, η οποία τείνει να τους καταργήσει με τη σημερινή τους μορφή. Είναι βέβαιο ότι οι περισσότεροι από τους ζωολογικούς κήπους απέχουν πολύ από το να προσφέρουν ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης στις αρκούδες και τα άλλα ζώα. Οι χώροι, το προσωπικό, η κτηνιατρική περίθαλψη, η διατροφή, η υλικοτεχνική υποδομή και οι γενικότερες συνθήκες διαβίωσης χαρακτηρίζονται από ανεπάρκεια, συχνά επικίνδυνη και για την ίδια τη ζωή των ζώων.
Η καφέ αρκούδα ή φαιά αρκούδα ή κοινή αρκούδα (Άρκτος η άρκτος-Ursus arctos) είναι παμφάγο θηλαστικό ζώο και το είδος αρκούδας (ίσως το γνωστότερο) με την μεγαλύτερη γεωγραφική εξάπλωση, που μπορεί να φτάσει σε μάζα από 170 μέχρι 300 κιλά. Υποείδος της είναι η Αρκούδα γκρίζλι, διάσημη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην Ελλάδα, η καφέ αρκούδα υπάρχει κυρίως στη δυτική και βορειοδυτική Ελλάδα ωστόσο ο πληθυσμός της είναι περιορισμένος. Γενικότερα, απαντάται στην Ασία, την Ευρώπη, την Βόρεια Αμερική και τα όρη της βόρειας Αφρικής. Έχει μεγάλο κεφάλι, μικρά αυτιά, πατούσες με γερά νύχια και κοντή ουρά. Είναι μοναχικό ζώο. Ο ζωτικός χώρος των αρσενικών προστατεύεται από οποιονδήποτε αντίπαλο και φτάνει τα 1.000 τετρ. χλμ. Τρέφεται με φυτά, ψάρια, μέλι, πτηνά και τρωκτικά. Έχει οξεία όσφρηση και ακοή, και πολύ καλή όραση. Τα μικρά γεννιούνται τον χειμώνα, ζυγίζουν μερικές εκατοντάδες γραμμάρια και μένουν με την μητέρα τους πάνω από δύο χρόνια.
Бу́ры мядзьве́дзь (па-лацінску: Ursus arctos) — жывёла зь сямейства мядьзведзяў. Налічваецца некалькі падвідаў, сярод іх эўрапейскі буры мядзьведзь (Ursus arctos arctos), грызьлі (Ursus arctos horribilis) і аляскінскі буры мядзьведзь альбо кадзіяк (Ursus arctos middendorffi), якія распаўсюджаныя ў Эўразіі і Паўночнай Амэрыцы.
Эўрапейскі буры мядзьведзь занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі[1].
Кадзьяк
Сырыйскі буры мядзьведзь
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Бу́ры мядзьве́дзь (па-лацінску: Ursus arctos) — жывёла зь сямейства мядьзведзяў. Налічваецца некалькі падвідаў, сярод іх эўрапейскі буры мядзьведзь (Ursus arctos arctos), грызьлі (Ursus arctos horribilis) і аляскінскі буры мядзьведзь альбо кадзіяк (Ursus arctos middendorffi), якія распаўсюджаныя ў Эўразіі і Паўночнай Амэрыцы.
Эўрапейскі буры мядзьведзь занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі.
Кафеавата мечка (Ursus arctos) е сештојаден цицач од фамилијата Ursidae, распространет во северна Евроазија и Северна Америка. Тежи помеѓу 100 и 700 кг и подвидот кодијак, заедно со поларната мечка, спаѓа во групата на најголеми земјени карнивори. Иако овој вид се соочува со истребување на локални популации сепак, со вкупна популација до 200 000 индивидуи не се смета за загрозен вид. Најмногу ги среќаваме во Русија, САД (поготово Алјаска), Канада и Финска (каде кафеавата мечка е национално животно). Овој вид најмногу се храни со храна од растително потекло, корења и габи. Рибите им се главен извор на месо, но јадат и помали цицачи. Возрасна кафеава мечка нема сериозна конкуренција од другите предатори и лесно може да се спротистави на волци и големи мачки од типот на пумата.
Животното во Македонија најзастапено е претежно во планинските области од западниот, централниот и јужниот дел на земјата, а повремено се јавува и во источните краишта. Бројната состојба е значајно подобрена во последните години, од 151 единка во 2010 на 471 единка во 2014 г.[2]
Многу научници на се сложуваат со класификацијата на овие животни, односно поделбата на подвидови и видови. Во некои системи има дури 90 подвида на кафеавата мечка, додека според последните ДНК анализи се определени 5 гранки[3]. Овие анализи покажуваат дека подвидовите на кафеавата мечка од Евроазија и Северна Америка, генерално се доста хомогени, што се противи на сегашната класификација[4]. Се смета дека подвидот Ursus arctos sitkensis е поблизок до поларната мечка отколку со кафеавата[4].
Подвидови на кафеавата мечка:
Хибрид од гризли и поларна мечка е доста редок, но се среќава и во природата и во заробеништво. Во 2006, како доказ за постоењето на овој хибрид во природата е употребена ДНК анализа на „чудна“ мечка која била убена во Канада[5]. Претходно овој хибрид бил добиен во зоолошките градини и бил сметан за „криптид“ (животно за кое нема научни докази дека постои во дивината). Од 1874, се направени многу успешни вкрстувања на кафеавата и белата мечка. Овие хибриди се потполно фертилни што значи дека можат да имаат потомство без разлика дали ќе се парат со кафеави или поларни мечки. Кога се раѓаат, имаат бела боја, но потоа крзното станува кафеавкасто или жолто-бело.
Кафеавите мечки имаат густо крзно со варијации на кремасто, кафеаво и црно и комбинации од овие бои. Како и останатите мечки, и овие можат подолго време да стојат на задните нозе. Над рамениците имаат голема грпка составена од мускул по која се разликуваат од останатите видови[6]. Канџите на кафеавата мечка се долку до 15 сантиметри кои не се повлекуваат и мечките ги користат најмногу за копање. Мажјаците се 38-50% поголеми од женките[7]. Должината изнесува 1,7 до 2,8 метри. Најмалите подвидови се Евроазиската кафеава мечка каде женката тежи најмалку 90 кг, гризлито од Јукон со најмалку 100 kg и Сиријската кафеава мечка со најмалку 150 кг, додека најголеми се кодијак и сибирската кафеава мечка. Неретко мажјак од подвидот кодијак, кога е исправен на задните нозе, е со висина од над 3 метри и со тежина од 680 кг. Најголемата регистрирана мечка е кодијак со над 1100 кг[7]. Мечките кои живеат во зоолошките најчесто се потешки од мечките во дивината, поради редовната исхрана и ограниченото движење. И покрај нивната масивност, овие мечки можат да трчаат со брзина од 56 километри на час. Кафеавата мечка е ноќно животно. За време на летото тие акумулираат до 180 kg масти, кои ги користат за да ја преживеат зимата. Мечките за време на зимата се во состојба на псеудо-хибернација.
Тие се омнивории се хранат претежно со растенија, вклучувајќи корења, фиданки, габи, но и риби, инсекти и мали цицачи. И покрај нивната репутација, кафеавите мечки не се вистински карнивори, бидејќи во некои случаи дури 90% од искраната отпаѓа на храна од растително потекло[8]. Кога ловат, ги употребуваат очниците за да го убијат пленот. Се случува да ловат елени, бизони, лосови, но секогаш одбираат млади животни. Во ретки случаи, мечката употребува удар со шепата, со што го крши вратот на пленот. Понекогаш ја употребуваат својата големина за да го одземат уловениот плен на волци, црни мечки или пуми.
Сезоната за парење трае од мај до почеток на јули. Кафеавите мечки се моногамни на краток период, односно остануваат ва пар неколку дена или неколку недели за време на сезоната за парење. Женките достигнуваат сексуална зрелост на 5-7 години. Мажјаците не се парат додека не станат доволно силни за да можат успешно да се натпреваруваат со другите мажјаци. По оплодувањето, јајце клетката се дели но останува слободна во матката во следните 6 месеци (се нарекува доцна имплатација на ембрионот). За време на презимувањето, фетусот се всадува во ѕидот на матката. Младите се раѓаат после 8 недели. Доколку мечката нема акумулирано доволно тежина преку летото, ембрионот нема да се развие во младенче. Бројот на мечиња е помеѓу 1 и 4, најчесто се 2. Малите мечиња се слепи, без заби, без крзно и тежат околу 1 кг. По раѓањето се хранат со мајчино млеко. Тие остануваат со мајката 2 до 4 години, и за тоа време учат како да наоѓаат храна, како да ловат, како да се бранат. Младите учат имитирајќи го однесувањето на мајката[9]. Мажјаците ги убиваат малечките од друга мечка[10].
Денес има околу 200 000 кафеави мечки во светот. Најголемите популации се во Русија (120 000), САД (32 000) и Канада (21 750). 95% од кафеавите мечки во САД живеат на Алјаска. Иако порано кафави мечки имало во Мексико и на планината Атлас во Мароко, денес тие се речиси сигурно изчезнати. Последната мексиканска кафеава мечка била застрелана во 1960. Во Европа има 14 000 индивидуи поделени на 10тина помали популации, од Шпанија на запад до Русија на исток, и од Скандинавија на Север до Балканските држави на југ. Денес во Британија нема кафеави мечки, а во Франција, Шпанија и централна Европа им се заканува опасност од исчезнување. На Аљаска, кафеави мечки среќаваме во регионот помеѓу Јукон, Британска Колумбија и Алберта. Постаојат и уште неколку изолирани популации низ териториите на САД. Во Северна Америка овие мечки живеат претежно во пространи предели, додека Евроазискиот подвид ги преферираат шумите.
Популацијата на кафеави мечки што се наоѓа на Пиринеите на границата помеѓу Франција и Шпанија се проценува на максимум 15 индивидуи, со дефицит на женки. Во 2006 година неколку женки се фатени во Словенија и пуштени на Пиринеите со цел да се зголеми популацијата.
Јелоустоун е огромен резерват лоциран во западниот дел на САД, во кој живее популасција на Гризли мечки. Поради големиот број на посетители, многу често има средби помеѓу луѓето и мечките. Бидејќи мажјаците доминираат со централниот дел на резерватот, женките се наоѓаат претежно на границите. Како резултат на ова поголемиот дел од убиените мечки се женки.
Во Европа, најголем проблем со кафеавите мечки во последните два века имаат овчарите. Бидејќи стадата пасат на отворените пасишта по планините се случува мечка да нападне и да убие овца или коза. Во минатото овчарите ги убивале овие мечки од страв за својата безбедност. Денес мечките се загрозен вид, и секогаш коа се случува ваков напад, овчарите пријавуваат за загубат и добиваат надомест од државата.
Во Северна Америка годишно во просек има по 2 фатални напади од мечка[11]. Во Скандинавија познати се само 4 случаи кои завршиле со смрт, од 1902 до денес. Двете најчести причини за напад се изненадување и љубопитност[12]. Некои видови на мечки, како поларната, најчесто напаѓаат кога се во потрага по храна.
Научниот центар на Аљаска има направено листа на најчести причини поради кои мечката напаѓа[12]:
Со вкупна популација до 200 000 индивидуи кафеавата мечка не се смета за загрозен вид. Сепак постојат изолирани популации на кои им се заканува исчезнување или кои веќе се исчезнати. Главна причина за намалување на нивниот број е неконтролиран лов и намалување на териториите на нивните природни живеалишта.
Гризлито е на листата на видови во опасност во САД. Денес полека се зголемува нивниот број на териториите на кои бил истребен во минатото.
Калифорниската златна мечка[13] (Ursus arctos californicus) исчезнува од државата Калифорнија. Последната мечка од овој подвид била убиена во 1922. Сепак ова животно сѐ уште се наоѓа на калифорниското знаме.
Мексиканското Гризли е на листата на загрозени видови, но се претпоставува дека е исчезнат вид.
Во Канада, кафеавите мечки се означени како ранлив вид во Алберта, Британска Колумбија, Северозападните Територии и Јукон. Популациите на гризли се искоренети во Алберта, Манитоба и Саскачеван.
Европската кафеава мечка е заштитен вид во сите држави каде што живее.
Кафеавата мечка е национално животно на Финска и Словенија.
Кај многу народи на Балканот, во Азија и кај индијанците во Северна Америка, мечката била сметана за предок на човекот или див човек, па дури и обожувана како бог. Поради сличноста во движењето кога мечката оди исправена на задните нозе, Гасконците ги нарекуваат „lou Moussu“ – господинот. Еден од најстарите знаци за обожување на мечките го среќаваме во близина на пештерата Ласко (Франција). На ова место бил пронајден гроб на неандарталец стар 70 000 години. Во гробот освен останките од неандарталецот биле пронајдени и останки од кафеава мечка. Во пештерата Шове (Франција) се пронајдени повеќе черепи од кафеава мечка распоредени во круг, со еден од нив поставен на карпа во средината. Во Монтеспан (Франција) пронајдена е глинена статуа на мечка која датира од пред 17 000 години. Слични ритуали во кои учество земале мечките се пронајдени и во други делови на Франција и Баскија. Мечката била сметана за симбол на воскреснувањето и на плодноста[14].
_running.jpg)
_running.jpg)
_running.jpg)
.jpg)
.JPG)
.jpg)
|accessdate= (помош) (англиски) |accessdate= (помош) |accessyear= ignored (помош); Unknown parameter |accessmonthday= ignored (помош) |accessyear= ignored (помош); Unknown parameter |accessmonthday= ignored (помош); Cite uses deprecated parameter |month= (помош) |accessyear= ignored (помош); Unknown parameter |accessmonthday= ignored (помош) |accessyear= ignored (помош); Unknown parameter |accessmonthday= ignored (помош) Кафеавата мечка (Ursus arctos) е сештојаден цицач од фамилијата Ursidae, распространет во северна Евроазија и Северна Америка. Тежи помеѓу 100 и 700 кг и подвидот кодијак, заедно со поларната мечка, спаѓа во групата на најголеми земјени карнивори. Иако овој вид се соочува со истребување на локални популации сепак, со вкупна популација до 200 000 индивидуи не се смета за загрозен вид. Најмногу ги среќаваме во Русија, САД (поготово Алјаска), Канада и Финска (каде кафеавата мечка е национално животно). Овој вид најмногу се храни со храна од растително потекло, корења и габи. Рибите им се главен извор на месо, но јадат и помали цицачи. Возрасна кафеава мечка нема сериозна конкуренција од другите предатори и лесно може да се спротистави на волци и големи мачки од типот на пумата.
Животното во Македонија најзастапено е претежно во планинските области од западниот, централниот и јужниот дел на земјата, а повремено се јавува и во источните краишта. Бројната состојба е значајно подобрена во последните години, од 151 единка во 2010 на 471 единка во 2014 г.
Курень гондыр яке Гондыр (латин кылын Ursus arctos), лулосъёслэн сьось лёгетысьтызы гондыр динь выжыысь йол нонись пöйшур. Мугорызлэн кузьдалаез 2 м-озь, секталаез ог 250-300 кг мында (шер 640 кг-озь).
Курень гондыр яке Гондыр (латин кылын Ursus arctos), лулосъёслэн сьось лёгетысьтызы гондыр динь выжыысь йол нонись пöйшур. Мугорызлэн кузьдалаез 2 м-озь, секталаез ог 250-300 кг мында (шер 640 кг-озь).
Күрөң аюу (лат. Ursus arctos, Linnaeus, 1758) – сүт эмүүчү жаныбар.
Негизинен бийик тоолорду мекендейт. Аюулар Кыргызстанда өрөөндөрдөн башка бүткүл территорияларды ээлейт. Аюулар жашаган жерлер белгилүү: Тескей жана Күнгөй Алатоо, Нарын, Атбашы, Кыргыз, Талас, Чаткал, Фергана, Алай жана Заалай сыртындагы тоо кыркалары . Кыргызстандан тышкары Казакстан, Өзбекстан, Тажикстан, Кытай, Индия, Непал, Пакистан жана Афганистан.
Негизинен бийик тоолуу аймактар.
Өткөн кылымдын 70-жылдарында Чаткал тоо кыркаларынын жаңгак-мөмөлүү токойлорунда аюунун саны бир кыйла көп болгон. Ушул зоналарда 1 миң гектарда түрдүн жыштыгы 0,6-0,8 башка жеткен. Сарычелек коруктун 10-12 миң гектар территориясында түргө жагымдуу жерлерде 26 баш саналган. 1964-жылы Фергана тоо кыркаларынын чыгыш бетинде аңчылыктардын изилдөөлөрү боюнча 200 миңге жакын гектар аянтта аюунун жалпы саны 200-250 башты түзгөн. Ошондой эле Фергана тоо кыркасынын калган территорияларында, дагы Бабашата, Чандалаш, Пскем жана Талас тоо кыркаларында жашашы белгилүү. Тескей Алатоо, Кыргыз тоо кыркаларында жана Ички Тянңшанда 40 миң гектар территорияда 1-2 аюу гана саналган. Акыркы 10 жыл ичинде бардык жерлерде саны кескин азайды. Аюунун саны төмөн, бул жырткычка мүнөздүү эмес.
Суткалык жашоо тиричилиги даана бөлүнгөн эмес. Эртең менен жана кечкисин азыктанууга чыгат. Туруктуу сезондук көчүүнү аюулар жасашпайт, белгилүү гана жерлерде болот, бирок тоют издеп же бир нерсени кууп убактылуу башка жерлерге көчүшөт. Жашоо тиричилик өзгөчөлүктөрүнүн бир кызыктуу жагы – анын кышкы чээнге кириши. Адегенде анча терең эмес кышкы уктоого кирет, андан кийин кыштын жарымына жеткенде, алар бара-бара катуу уктоого өтүшөт. Көбүнчө кышкы ийинин жардын же зоолордун жаракаларына салат. Аюунун кууту июнь-июль айларында жүрөт. Ушул убакта бир нече эркектери ургаачысын ээрчип жүрөт. Кээбирде эркектеринин ортосунда өлүмгө алып келүүчү талаш-тартыштар болот. Декабрдын аягында – январдын башында аюунун ийининде мамалагы туулат. Аны 6 ай көтөрөт. Ургаачысы көбүнчөсүн 2, чанда 3 көзү ачыла элек келген мамалакты тууйт, ар биринин салмагы 500 г дан ашпайт. Жыныстык жагынан алар 3 жашка жеткенде жетилет.
Браконңерлик.
Колдо көбөйтүү боюнча маалыматтар белгилүү.
СССРдин жана Кыргыз ССРинин Кызыл китептерине киргизилген. 1986-жылдан тартып азыркы убакытка чейин ага аңчылык кылууга тыюу салынган. Кыргызстандын коруктары менен заказниктеринде башка жаныбарлар менен бирге коргоого алынган.
Анын чогулган жеринде жаңы коруктар менен заказниктерди уюштуруу. Жергиликтүү элдердин арасына түшүнүк иштерин жүргүзүү. Ушул түрчөнүн биологиясы начар изилденгендиктен көңүл буруу зарыл.
VII категория, Lower Risk/least concerned, LR/lc. Ареалы менен саны кыскарып бара жаткан түр. U.a.isabellinus Horsfeld, 1826 түрчөсү кездешүүдө. Республиканын территориясында аюунун сейрек түрчөсү.
Кӱрен маска (лат. Ursus arctos ) – Евразийын да Америкын Ursidae йамагатын гыч кугу маска. Европыште эн кугу янлык. Нелытше 300—780 кг.
Азийыште :
Кӱрен маска (лат. Ursus arctos ) – Евразийын да Америкын Ursidae йамагатын гыч кугу маска. Европыште эн кугу янлык. Нелытше 300—780 кг.
Соры аю, көрән аю яки гади аю (лат. Ursus arctos) — куе йонлы, авыр гәүдәле имезүче ерткыч хайван.
Соры аю — тайга зонасында тереклек итүче ерткычларның иң эресе. Бик хәрәкәтчән хайван: ул тиз йөгерә дә, сикерә дә, агачка да менә, йөзә дә белә. Караңгы урманнарны ярата, шуңа күрә Идел-Каманың төньяграк районнарында яши. Үзенең балаларын ияртеп, ана аюның Татарстан районнарына да керүе билгеле. Мәсәлән, 2014 елның җәендә алар Мамадыш, Балык Бистәсе, Арча районнары урманнарында күренгәләгән.[4] Бу эре ерткыч төрле азык белән туклануы ягыннан башка ерткычлардан аерылып тора, һәм аның рационын күбрәк үсемлек азык тәшкил итә. Кышын аю өнендә йокыга тала. Анда ана аю гадәттә 1—2 бала тудыра. 100—120 кг лы аю нибары 500 г авырлыктагы балалар тудыра. Көрән аю Татарстан Республикасының Кызыл китабына кертелгән. Күрше Башкортстанда меңгә якын аю яши.
Соры аю, көрән аю яки гади аю (лат. Ursus arctos) — куе йонлы, авыр гәүдәле имезүче ерткыч хайван.
Соры аю — тайга зонасында тереклек итүче ерткычларның иң эресе. Бик хәрәкәтчән хайван: ул тиз йөгерә дә, сикерә дә, агачка да менә, йөзә дә белә. Караңгы урманнарны ярата, шуңа күрә Идел-Каманың төньяграк районнарында яши. Үзенең балаларын ияртеп, ана аюның Татарстан районнарына да керүе билгеле. Мәсәлән, 2014 елның җәендә алар Мамадыш, Балык Бистәсе, Арча районнары урманнарында күренгәләгән. Бу эре ерткыч төрле азык белән туклануы ягыннан башка ерткычлардан аерылып тора, һәм аның рационын күбрәк үсемлек азык тәшкил итә. Кышын аю өнендә йокыга тала. Анда ана аю гадәттә 1—2 бала тудыра. 100—120 кг лы аю нибары 500 г авырлыктагы балалар тудыра. Көрән аю Татарстан Республикасының Кызыл китабына кертелгән. Күрше Башкортстанда меңгә якын аю яши.
Хăмăр упа - пирĕн таврари чи пысăк та вăйлă çăткăн чĕрчун. Ку упа кĕлеткин тăршшĕ 2 метр ытла пулма пултарать, йывăрăшĕ 300 килограмран иртет. Унăн пуçĕ пысăк, мăйĕ кĕске те сарлака, тачка ури çăмламас. Куçĕ çивĕчех мар. Хăлхипе сăмси питĕ сисĕмлĕ. Упа вăрманта - çынсем çӳремен вырăнта йăва тăвать. Ытларах ӳсентăранпа тăранать, ним те тиркемест. Çавăнпа пĕрлех упа пысăк чĕрчунсене те тапăнать. Шăши тытать, кăткă, сăпса, пыл хурчĕпе пылне çиме юратать. Ӳсентăрантан упа сĕлле кăмăллать. Хĕлле упа çывăрать, амисем çăвăрлаççĕ. Йĕнĕре (упа йăвинче) 2-3 çура пулать. Чăваш Енре упасем сахал - 10-15 пуçа яхăн çеç. Пирĕн тăрăхра упасене тытма чарнă.
Халĕ хăмăр упан темиçе кĕçĕн тĕсне палăртаççĕ:
Хăмăр упа - пирĕн таврари чи пысăк та вăйлă çăткăн чĕрчун. Ку упа кĕлеткин тăршшĕ 2 метр ытла пулма пултарать, йывăрăшĕ 300 килограмран иртет. Унăн пуçĕ пысăк, мăйĕ кĕске те сарлака, тачка ури çăмламас. Куçĕ çивĕчех мар. Хăлхипе сăмси питĕ сисĕмлĕ. Упа вăрманта - çынсем çӳремен вырăнта йăва тăвать. Ытларах ӳсентăранпа тăранать, ним те тиркемест. Çавăнпа пĕрлех упа пысăк чĕрчунсене те тапăнать. Шăши тытать, кăткă, сăпса, пыл хурчĕпе пылне çиме юратать. Ӳсентăрантан упа сĕлле кăмăллать. Хĕлле упа çывăрать, амисем çăвăрлаççĕ. Йĕнĕре (упа йăвинче) 2-3 çура пулать. Чăваш Енре упасем сахал - 10-15 пуçа яхăн çеç. Пирĕн тăрăхра упасене тытма чарнă.
Хүрэн баавгай (Ursus arctos) хойд Еврази, Хойд Америкийн ихээхэн нутгаар тархсан баавгай. 100-700 кг жинтэй, Кодяк баавгай хэмээх том биетэй популяц нь Цагаан баавгайтай энэ зэрэгцэхүйц том.[2]
Хүрэн баавгайн тархалт багасч, зарим нутагт устсан боловч, ховордоогүй зүйлийн тоонд орсон хэвээр байгаа юм. Нийт тоо толгой 200000. Тархсан гол улсууд нь Орос, АНУ (ялангуяа Аляска), Канад, Финланд бөгөөд эдгээр улсдаа үндэсний бэлэг тэмдэг болсон амьтан.
Голдуу ургамлын зүйлээр, үүний дотор үндэс, мөөг иднэ. Загас махны гол эх үүсвэр нь. Түүнчлэн хуурай газрын жижиг хөхтөн, хааяа буга мэтийн том хөхтөн иднэ. Бие гүйцсэн хүрэн баавгай чонын бүтэн сүрэг буюу том мийнд дийлдэхгүй олонхи тохиолдолд тэдний идшийг булааж авч, хөөдөг.
Хүрэн баавгайн ангилалд тохиролцсон зүйл бага байдаг. Зарим системээр 90 хүртэл дэд зүйл ялгадаг бол орчин үеийн ДНХ-ийн судалгаагаар 5 дэд зүйлийг л ялгаж байна.[3] Саяхан хийгдсэн ДНХ-ийн судалгаагаар Еврази, Хойд Америкийн дэд зүйлүүд генетикийн хувьд нэгэн төрөл бөгөөд уламжлалт таксономитой зохицохгүй байжээ.[4] Нэг дэд зүйл нь хүрэн баавгайт гэхээс илүү цагаан баавгайтай ойр дэд зүйл байсан.[4] Энэ зүйлийг Вэйтс ба бусад эрдэмтэд "clade I" гэж ялгасан бөгөөд Холлын U. a. sitkensis гэж, Көртиний U. a. dalli гэж ялгасан дэд зүйл дотор багтаж байв. Дэд зүйлүүдийг жагсаавал:
Хүрэн баавгай (Ursus arctos) хойд Еврази, Хойд Америкийн ихээхэн нутгаар тархсан баавгай. 100-700 кг жинтэй, Кодяк баавгай хэмээх том биетэй популяц нь Цагаан баавгайтай энэ зэрэгцэхүйц том.
Хүрэн баавгайн тархалт багасч, зарим нутагт устсан боловч, ховордоогүй зүйлийн тоонд орсон хэвээр байгаа юм. Нийт тоо толгой 200000. Тархсан гол улсууд нь Орос, АНУ (ялангуяа Аляска), Канад, Финланд бөгөөд эдгээр улсдаа үндэсний бэлэг тэмдэг болсон амьтан.
Голдуу ургамлын зүйлээр, үүний дотор үндэс, мөөг иднэ. Загас махны гол эх үүсвэр нь. Түүнчлэн хуурай газрын жижиг хөхтөн, хааяа буга мэтийн том хөхтөн иднэ. Бие гүйцсэн хүрэн баавгай чонын бүтэн сүрэг буюу том мийнд дийлдэхгүй олонхи тохиолдолд тэдний идшийг булааж авч, хөөдөг.
खैरो भालु (वैज्ञानिक नाम: Ursus arctos)[२][३][४][५] [६][७][८][९] ठुला मांसहारी जनावरहरू मध्ये एक हो । यसको विभिन्न प्रजातिहरू एसिया, पूर्वी युरोप तथा उत्तर अमेरिकाका विभिन्न भागहरूमा पाइन्छन ।
खैरो भालु (वैज्ञानिक नाम: Ursus arctos) ठुला मांसहारी जनावरहरू मध्ये एक हो । यसको विभिन्न प्रजातिहरू एसिया, पूर्वी युरोप तथा उत्तर अमेरिकाका विभिन्न भागहरूमा पाइन्छन ।
भूरा भालू या भूरा रीछ (Brown bear), जिसका वैज्ञानिक नाम उरसस आर्कटोस (Ursus arctos) है, उत्तरी यूरेशिया और उत्तर अमेरिका में पाया जाने वाला एक भालू है। इसे उत्तर अमेरिका में ग्रिज़ली भालू भी कहा जाता है। यह प्राणियों के मांसाहारी गण के सबसे विशालकाय सदस्यों में से एक है। इस से बड़ा केवल ध्रुवीय भालू (पोलर बियर) ही होता है।[2][3][4][5]
भूरा भालू या भूरा रीछ (Brown bear), जिसका वैज्ञानिक नाम उरसस आर्कटोस (Ursus arctos) है, उत्तरी यूरेशिया और उत्तर अमेरिका में पाया जाने वाला एक भालू है। इसे उत्तर अमेरिका में ग्रिज़ली भालू भी कहा जाता है। यह प्राणियों के मांसाहारी गण के सबसे विशालकाय सदस्यों में से एक है। इस से बड़ा केवल ध्रुवीय भालू (पोलर बियर) ही होता है।
དྲེད་མོང་ནི་འུ་འཐུང་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རིགས་གཅིག་རེད།
དྲེད་མོང་། བྱང་ཨ་མི་རི་ཀའི་གླིང་ཆེན་དང་བོད་དུ་ཡོད་པའི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རིགས་ཤིག བྱང་ཨ་མི་རི་ཀའི་དྲེད་མོང་ལ་གྷྲི་ཛེ་ལི་བྷིར་grizzly bearཟེར་བ་དང་ཟས་སུ་ཉ་དང་གླ་གླང་སོགས་སྤྱོད་ཅིང་གངས་འཁྱགས་ཉེ་འཁྲིས་ཀྱི་བྲག་དང་ནགས་གསེབ་གནས། བོད་དུ་ཡོད་པའི་དྲེད་མོང་ནི་གཡག་དང་བོང་བུ་སོགས་ཕྱུགས་ཀྱི་རིགས་ཟོས་ཤིང་མི་དྲེད་ཀྱིས་མི་ལའང་འཚེ་བ་བྱེད། གངས་རི་ཉེ་འཁྲིས་ཀྱི་བྲག་རི་དང་ཛ་རི་ནགས་ཁྲོད་དུ་འཚོ། ༼དབྱིན་སྐད་ཚིག་མཛོད་ཁ་ཤས་ནང་blue bearདོམ་སྔོན་པོ་ཡང་ཟེར་འདུག༽ བོད་ཀྱི་དམངས་གཏམ་ཁྲོད་དྲེད་མོང་གི་སྒྲུང་གཏམ་ཡང་མང་པོ་བཤད་སྲོལ་ཡོད།
ཨ་མི་རི་ཀའི་དྲེད་མོང་། grizzly bear
ལྷ་སའི་གཅན་གཟན་ཁང་དུ་ཡོད་པའི་དྲེད་མོང་།
བོད་ཀྱི་དྲེད་མོང་།
_running.jpg)
ဝက်ဝံညို (brown bear သို့ Ursus arctos) သည် ယူရေးရှားမြောက်ပိုင်းနှင့် မြောက်အမေရိကတွင် ပျံ့နှံ့နေထိုင်ကြသော ဝက်ဝံအကြီးစားတစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ ပေါင်ချိန် ၆၀၀ ပေါင်မှ ၁၇၀၀ ပေါင်အထိ( ၃၀၀ ကီလိုဂရမ် မှ ၇၈၀ ကီလိုဂရမ်) အထိ ရှိတတ်ကြပြီး ၎င်း၏ မျိုးစိတ် တစ်ခုဖြစ်သော ကိုဒီယတ်ဝက်ဝံ (Kodiak Bear)သည် ဝင်ရိုးစွန်းဝက်ဝံ များနှင့် ယှဉ်နိုင်လောက်အောင် ကြီးမားကြသည်။ ကုန်းပေါ်တွင် နေထိုင်သည့် အကြီးဆုံးသော အမဲလိုက်သည့် သတ္တဝါဖြစ်သည်။
ဝက်ဝံညို (brown bear သို့ Ursus arctos) သည် ယူရေးရှားမြောက်ပိုင်းနှင့် မြောက်အမေရိကတွင် ပျံ့နှံ့နေထိုင်ကြသော ဝက်ဝံအကြီးစားတစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ ပေါင်ချိန် ၆၀၀ ပေါင်မှ ၁၇၀၀ ပေါင်အထိ( ၃၀၀ ကီလိုဂရမ် မှ ၇၈၀ ကီလိုဂရမ်) အထိ ရှိတတ်ကြပြီး ၎င်း၏ မျိုးစိတ် တစ်ခုဖြစ်သော ကိုဒီယတ်ဝက်ဝံ (Kodiak Bear)သည် ဝင်ရိုးစွန်းဝက်ဝံ များနှင့် ယှဉ်နိုင်လောက်အောင် ကြီးမားကြသည်။ ကုန်းပေါ်တွင် နေထိုင်သည့် အကြီးဆုံးသော အမဲလိုက်သည့် သတ္တဝါဖြစ်သည်။
Se brūna bera (Ursus arctos) is micel bera gestrogden ofer micelre norðernre Eurasiae and Norðum American and (mid þǣm eaxelberan) is se grīetesta landlica rēafere on eorðan.[2] Hīe sind syndrigu gecnāwenu undercynn innen þǣm brūnan beran cynne.
Heşo gewr (Ursus arctos), keyey heşênan (Ursidae) ra yew ganiyo çıçıkıno kı Tırkiya, Qıbrıs, nêmadey Balkani, Sibirya u zımey Amerika dı cıwiyeno, oyo. Qıtay Ewropa dı merdıman hêşo gewr zaf sey kerdo, coka uca dı nêmendo hema Koyanê Pirena u İskandinawya dı tayn estê. Heşo gewr dı karnivoranê gırdan ra yewo, ê bin Heşo sıpêyo. Yew heşo gewr 1,7-2,2 m, berz u 100-340 kq gıran beno. Heşo gewr hem vaş hem zi goşti weno.
Mo'otsenáhkohe (Ursus arctos) náhkohe-éve.
Бора ча (лат. Ursus arctos) олу. Ча инзаре экха хеташ хилла адамашна хьалха заманахь дуьйна схьа. Чанах лаьцна дукха дийцарш, туьйранаш, кицанаш ду. "Ча санна дера" олуш ду халкъо дарвеллачу стагана. Мацъелчи ча дера хуьла.
Къен елла бежна я дахка, изза бен кхин яа хӀума йоцуш меца лела ча. Цу хенахь дера а хуьлу, тӀеӀоттаелчи кхераме а ю иза.
Чанан даар дукха ду. Чано буц а йоу, жӀаьли-нускалаш а доу, массо а тайпа хьуьнан стоьмаш а боу, ялта а доу.
Бора ча (лат. Ursus arctos) олу. Ча инзаре экха хеташ хилла адамашна хьалха заманахь дуьйна схьа. Чанах лаьцна дукха дийцарш, туьйранаш, кицанаш ду. "Ча санна дера" олуш ду халкъо дарвеллачу стагана. Мацъелчи ча дера хуьла.
Малхбузе Европехь кӀезига йисна черчий. Черчий хӀинца а йолуш ю Галицехь а, Балкански ахгӀайритӀехь а, Испани лаьмнашкахь а, Швейцарин цхьацца йолчу меттигашкахь а. Германехь, Англехь черчий яц. Вайн махкахь черчий дуккха а ю. Яккхийчу хьаннашкахь, лаьмнашкахь еха уьш. Юккъерчу Азехь хьаннаш йоцчу лаьмнашкахь а, Кавказан лаьмнашкахь а ю черчий. Ча адамашна доьхьал кхеташ меттигаш дукха хуьлу. Кхораш лахьо бахна зударий чано кхерош меттигаш а хилла. Дечке воьдучу стагана хьуьн чухула боьдучу некъа тӀехь Ӏаш ча гина. "ДӀаяла цигара, сайн гӀуллакхе дӀавахийта со!" олуш хилла стага, цунна адамийн мотт хууш санна. Ча, "ахьа дуьйца- хьаха бацара суна" бохуш санна, шек а йоцуш, гай ьоькхуш Ӏадда Ӏаш хилла. Шена цигахь Ӏен кӀор- ча. Стаг доьхьал кхетчи, ведчи а вала меттиг боцуш , цунна тӀе ца кхеташ, меллаша тӀех а яьлла рчу когаш тӀе ира а хӀутту ча. ИрахӀоьттича за. Хьалхарчу когашца хӀума хьала а оьца, чано. Ча стомма ю, цӀога доца ду цуьнан, бо- партала ю. Цхьана кхерамо меттах ца йок- йисчи меллаша ду чанан болар. Сих-сиха сеца шена напгӀа лоьхуш. Кхин долчу цхьана а хӀу- цунна. Бакъду, цхьа кхерам тӀехӀоьттича, я адаман хьожа кхетчи, мара ирах а бохуьйтий, хьожа йохуш лаьтта иза, корта дӀай-схьай а хьийзош, и хьожа муьлхачу агӀонгахьара схьаеттало хаа гӀерташ. Жимма а шекъялла, таллархо герга гӀертийла хиъчи дӀаэккха ча. Ядар кхисса а луш жимма пурх а йоьрзий ду цуьнан. Амма ведчи тӀаьхьа кхиалур воцуш чехка йоду иза. Шена цкъа топ тоьхчи, шозлагӀа тоха ца кхуьуьйтуш таллархочунна тӀекхета иза. Мел лекха хиларх дечигана тӀе йолу ча, лахарчу гӀодца схьалаца генаш дацахь а. Хи чохь мека дан а хаьа цунна. Мел шуьйра хиларх, неканца хих дехьа а йолу ча. Гурахь ерстича хи чохь кест-кеста луьйчу иза. Гуьйре шелъелла хи тӀехь ша бичи и ша бохабой а луьйчу. Хи чуьра чӀара а лоцу цо. БӀаьррасил а, лерган самол а чӀогӀа ду цуьнан, хьожанца билгалонаш хаар. Мох болчу агӀор стаг цхьа километр генахь хилчи а, хьожа кхета чанна. Стаг гучу а валале цунах къаьхкий яда а йоду. Шена татанаш хезчи уьш цхьана а хьесапе ца хета чанна, ша хьожанца хӀума къасто Ӏемана хиларна. Ча Ӏай набарна дӀаюьжу, шен бен чохь бӀаьстаяллалц. Шен кога кӀел мотт а хьоькхуш Ӏуьллу иза. Цундела цуьнан коган айраш дуткъало. Хьуьн чохь мохо орамашца бух доккхуш охьатоьхначу диттана кӀелахь а, иза бухдаьккхинчу ор чохь а, йоккхачу дечиган хари чохь а бен а бой юьжу иза. Ча ара ца ялалуш хари чохь йисна карош меттигаш а хилла. Чоьхьа йолийла готта йоллушехь, гӀоьртина, халла чоьхьаяьлчи хуьлуш ду цунна и. Ишттачу тӀекхаьччи, таллархочунна хала дац ча ен. ТӀе догӀанан хиш Ӏийдалун меттиг ца еза чанна. Цундела дӀайижа кечлуш, тӀехь тхов болу меттиг лоху цо. Наггахь йолчо гӀаш-генаш буха а дохкуш кӀеда мотт буьллу. Наггахь ерг мотт а ца буьллуш, лаьттан цӀенкъи тӀе юьжу. Ча цхьаъ ша хуьлу хари чохь я кхоьчахьа, бинчу бен чохь. Итта-цхьайтта бутт кхаьчна кӀорнеш елахь, шен кӀорнешца юьжу иза Ӏаьнна дӀа. Ча Ӏаьнна дӀайижар Ӏаламан хьелашка хьаьжжина ду. Ӏа деха долчохь дукха Ӏуьллу юьжий, Ӏа доца долчохь кӀезиг Ӏуьллу. Къилбехьа долчу мехкашкахь наггахь йолу ча Ӏаьнна цхьа кӀеззигчу ханна юьжу. Къилбаседехь ча дукха Ӏуьллу южий. ХӀунда аьлчи цигахь стомма ло дуьллу, тӀаккха цунна бӀаьста яллалц даа напгӀа дац. Ижо цуьнга лаца ца ло, ткха даьхни наха шешан божлаш чохь Ӏалашдо. Бенара гӀаьттича, йижна Ӏуьллуш тхьосделла дегӀ хеца долуьйтуш ча егало, лаьтта керча. Бакхду, башха иза йоккхаен хьелаш ца хуьлу цунна бйаьстенан йоьххьехь. Дешна дӀадалаза долу ло. ГӀа далаза йолу хуьн, хьалайалаза буц, боцу хьуьнан стоьмаш...Къен елла бежна я дахка, изза бен кхин яа хӀума йоцуш меца лела ча. Цу хенахь дера а хуьлу, тӀеӀоттаелчи кхераме а ю иза.
Аьхка хуьнан стом схьабаьлча гӀадйоьда ча. Ма-дезза даар хуьлу цунна. Цундела ча ерста, тӀаккха цунна Ӏа даккха атта хуьлу. Стен чано кӀорнеш йо. Шина-кхаа баттахь якхайо цо уьш. Ерстича чано 13-19 сантиметр стомма мохь юьлла бархӀ пуьнте кхаччалц 120-130 килограмм. Цундела кӀорнеш кийрахь кхио а, уьш кхаба а кхачанан хирхаташ цунна тоьа. Шиъ я кхоъ наггахь цул сов а хуьла чанан кӀорни. Нана ша йоккха елахь а кӀорнеш кегийра хуьлу. Кхиъна йогӀучу цициган кӀорнел бен ца хуьлу уьш. Иштта кегийра ца хилчи Ӏай шен бенахь уьш кхаба ницкъ хир бацара ненан. Ӏа даккха охьа ма-йижжи и кӀорнеш хилчи хала хир дацара нанна уьш якхо а, юзо а. Шен гӀора эшначу хенахь, Ӏа чекхдолуш йо цо уьш. Цундела уьш кхобуш гӀелло иза. Чан кӀорнеш шелонах чӀогӀа кхоьру. Цундела шайн ненан "кетар" кӀел хьерча уьш. Нанас яьӀна тӀе а хьовзайой дегӀа тӀе къуьйлуш шен Ӏаьнарца йохйо кӀорнеш. КӀорнеш йинчул тӀаьхьа шина баттахь хӀума ца йоу нанас. ХӀетте а мега иза шен кийра йиллина мохь хилар бахьана долуш. Чан кӀорнеш меллаша кхуьу. Анде евлича нанас шен бенара ловза ара йовлуьйту уьш. Амма Ӏуналла до цо царна. КӀорнеш ловзу вовшийн лергаш а ийзош, вовшех тийсалуш охьатухарех а леташ. ШозлагӀчу шаре яьлчи а нанас доладо царна,шеца охьа а йийшайо. Таллархо, я маьрша стаг тосавелчи нанас "мохь хьокхий" хаам бо кӀорнешка. Ша а, кхерам болчу меттера йодий гена йолу.Чанан даар дукха ду. Чано буц а йоу, жӀаьли-нускалаш а доу, массо а тайпа хьуьнан стоьмаш а боу, ялта а доу.
Хьарс-хьоча тӀейолий, дитта лестош, шена даа хьечаш эгадо чано. Иштта, бухара кхораш биъна ша яьлчи, кхурана тӀе а йолий генаш лестош кхораш а эгобо. Дитт ластийча охьа ца оьгуш болу стоьмаш, генаш шена тӀе ийзош кег а деш боу цо. Кхораш дӀабевлича пепнаш а, бӀаьлланган бӀараш а, ножан бӀараш а доу чано. Уьш диъчи ча ерста. Акха никх карийчи и никх а бохабой моз доу чано. Накхарш лелочохь нехан никх бохабой а доу цо моз. Зингатийн барз а бохабой, зингатий а доу цо. Хи йистера тӀулгаш керчош тӀе-к Ӏел а дохуш, цу кӀелара нӀаьний а кхоьбарчий а йоу. Чано нал а йоь, говр а, бежна а йоь. Иштта ницкъ болуш ю иза.भूरा भालु पैघ मान्सहारी जानवरसभमे सँ एक छी ।[२] एकर विभिन्न प्रजातिसभ एसिया, पूर्वी युरोप तथा उत्तर अमेरिकाक विभिन्न भागसभमे पाबल जाइत अछि । ई भालुक प्रजाति दुनियामे रहल भालुसभक प्रजातिसभमे सँ सभसँ पैग मान्सहारी प्रजाति छी ।[३][४][५]
भूरा भालुकेर मुख्य वासस्थल रसिया, केन्द्रीय एसिया, चीन, क्यानाडा, आ संयुक्त राज्य अमेरिकाके विभिन्न क्षेत्र छी । भूरा भालु विभिन्न युरोपीय देशक राष्ट्रिय जानवर आ राजकीय जानवर घोषित अछि ।
The brown bear (Ursus arctos) is a large bear species found across Eurasia and North America.[1][3] In North America, the populations of brown bears are called grizzly bears, while the subspecies that inhabits the Kodiak Islands of Alaska is known as the Kodiak bear. It is one of the largest living terrestrial members of the order Carnivora, rivaled in size only by its closest relative, the polar bear (Ursus maritimus), which is much less variable in size and slightly bigger on average.[4][5][6][7][8] The brown bear's range includes parts of Russia, Central Asia, the Himalayas, China, Canada, the United States, Hokkaido, Scandinavia, Finland, the Balkans, the Picos de Europa and the Carpathian region (especially Romania), Iran, Anatolia, and the Caucasus.[1][9] The brown bear is recognized as a national and state animal in several European countries.[10]
While the brown bear's range has shrunk, and it has faced local extinctions across its wide range, it remains listed as a least concern species by the International Union for Conservation of Nature (IUCN) with a total estimated population in 2017 of 110,000. As of 2012, this and the American black bear are the only bear species not classified as threatened by the IUCN, though the large sizes of both bears may be a disadvantage due to increased competition with humans.[1][3][7] Populations that were hunted to extinction in the 19th and 20th centuries are the Atlas bear of North Africa and the Californian, Ungavan[11][12] and Mexican populations of the grizzly bear of North America. Many of the populations in the southern parts of Eurasia are highly endangered as well.[1][13] One of the smaller-bodied forms, the Himalayan brown bear, is critically endangered, occupying only 2% of its former range and threatened by uncontrolled poaching for its body parts.[14] The Marsican brown bear of central Italy is one of several currently isolated populations of the Eurasian brown bear and is believed to have a population of just 50 to 60 bears.[10][15]
The brown bear is sometimes referred to as the bruin, from Middle English. This name originated in the fable History of Reynard the Fox translated by William Caxton from Middle Dutch bruun or bruyn, meaning brown (the color).[16][17] In the mid-19th century United States, the brown bear was termed "Old Ephraim" and sometimes as "Moccasin Joe".[18]
The scientific name of the brown bear, Ursus arctos, comes from the Latin ursus, meaning "bear",[19] and from ἄρκτος arktos, the Greek word for bear.[20]
Brown bears are thought to have evolved from Ursus etruscus in Asia.[21][22] The brown bear, per Kurten (1976), has been stated as "clearly derived from the Asian population of Ursus savini about 800,000 years ago; spread into Europe, to the New World."[23] A genetic analysis indicated that the brown bear lineage diverged from the cave bear species complex approximately 1.2–1.4 million years ago, but did not clarify if U. savini persisted as a paraspecies for the brown bear before perishing.[24] The oldest fossils positively identified as from this species occur in China from about 0.5 million years ago. Brown bears entered Europe about 250,000 years ago and North Africa shortly after.[21][25] Brown bear remains from the Pleistocene period are common in the British Isles, where it is thought they might have outcompeted cave bears (Ursus spelaeus). The species entered Alaska 100,000 years ago, though they did not move south until 13,000 years ago.[21] It is speculated that brown bears were unable to migrate south until the extinction of the much larger giant short-faced bear (Arctodus simus).[26][27]
Several paleontologists suggest the possibility of two separate brown bear migrations: inland brown bears, also known as grizzlies, are thought to stem from narrow-skulled bears which migrated from northern Siberia to central Alaska and the rest of the continent, while Kodiak bears descend from broad-skulled bears from Kamchatka, which colonized the Alaskan peninsula. Brown bear fossils discovered in Ontario, Ohio, Kentucky and Labrador show that the species occurred farther east than indicated in historic records.[21] In North America, two types of the subspecies Ursus arctos horribilis are generally recognized—the coastal brown bear and the inland grizzly bear; these two types broadly define the range of sizes of all brown bear subspecies.[13]
_female_1.jpg)
There are many methods used by scientists to define bear species and subspecies, as no one method is always effective. Brown bear taxonomy and subspecies classification has been described as "formidable and confusing," with few authorities listing the same specific set of subspecies.[28] Genetic testing is now perhaps the most important way to scientifically define brown bear relationships and names. Generally, genetic testing uses the word clade rather than species because a genetic test alone cannot define a biological species. Most genetic studies report on how closely related the bears are (or their genetic distance). There are hundreds of obsolete brown bear subspecies, each with its own name, and this can become confusing; Hall (1981) lists 86 different types, and even as many as 90 have been proposed.[29][30] However, recent DNA analysis has identified as few as five main clades which contain all extant brown bears,[31][32] while a 2017 phylogenetic study revealed nine clades, including one representing polar bears.[33] As of 2005, 15 extant or recently extinct subspecies were recognized by the general scientific community.[34][35]
As well as the exact number of overall brown bear subspecies, its precise relationship to the polar bear also remains in debate. The polar bear is a recent offshoot of the brown bear. The point at which the polar bear diverged from the brown bear is unclear, with estimations based on genetics and fossils ranging from 400,000 to 70,000 years ago, but most recent analysis has indicated that the polar bear split somewhere between 275,000 and 150,000 years ago.[36] Under some definitions, the brown bear can be construed as the paraspecies for the polar bear.[37][38][39][40]
DNA analysis shows that, apart from recent human-caused population fragmentation,[41] brown bears in North America are generally part of a single interconnected population system, with the exception of the population (or subspecies) in the Kodiak Archipelago, which has probably been isolated since the end of the last Ice Age.[42][43] These data demonstrate that U. a. gyas, U. a. horribilis, U. a. sitkensis and U. a. stikeenensis are not distinct or cohesive groups, and would more accurately be described as ecotypes. For example, brown bears in any particular region of the Alaska coast are more closely related to adjacent grizzly bears than to distant populations of brown bears,[44] the morphological distinction seemingly driven by brown bears having access to a rich salmon food source, while grizzly bears live at higher elevation, or further from the coast, where plant material is the base of the diet. The history of the bears of the Alexander Archipelago is unusual in that these island populations carry polar bear DNA, presumably originating from a population of polar bears that was left behind at the end of the Pleistocene, but have since been connected with adjacent mainland populations through movement of males, to the point where their nuclear genomes are now more than 90% of brown bear ancestry.[45]
Brown bears are apparently divided into five different clades, some of which coexist or co-occur in different regions.[3]
A grizzly–polar bear hybrid (known either as a pizzly bear or a grolar bear) is a rare ursid hybrid resulting from a crossbreeding of a brown bear and a polar bear. It has occurred both in captivity and in the wild. In 2006, the occurrence of this hybrid in nature was confirmed by testing the DNA of a strange-looking bear that had been shot in the Canadian Arctic, and seven more hybrids have since been confirmed in the same region, all descended from a single female polar bear.[46] Previously, the hybrid had been produced in zoos and was considered a "cryptid" (a hypothesized animal for which there is no scientific proof of existence in the wild).
Analyses of the genomes of bears have shown that introgression between species was widespread during the evolution of the genus Ursus,[47][48][49] including the introgression of polar bear DNA introduced to brown bears during the Pleistocene.
A bear shot in autumn 1986 in Michigan, US, was thought by some to be a grizzly/American black bear hybrid, due to its unusually large size and its proportionately larger braincase and skull. DNA testing was unable to determine whether it was a large American black bear or a grizzly bear.[50]
The brown bear is the most variable in size of modern bears. The typical size depends upon which population it is from, and most accepted subtypes vary widely in size. This is in part due to sexual dimorphism, as male brown bears average at least 30% larger in most subtypes. Individual bears also vary in size seasonally, weighing the least in spring due to lack of foraging during hibernation, and the most in late fall, after a period of hyperphagia to put on additional weight to prepare for hibernation. Therefore, a bear may need to be weighed in both spring and fall to get an idea of its mean annual weight.[51][52]
Generally brown bears weigh anywhere from 80 to 600 kg (180 to 1,320 lb), with males outweighing females.[53] The normal range of physical dimensions for a brown bear is a head-and-body length of 1.4 to 2.8 m (4 ft 7 in to 9 ft 2 in) and a shoulder height of 70 to 153 cm (2 ft 4 in to 5 ft 0 in). The tail is relatively short, as in all bears, ranging from 6 to 22 cm (2.4 to 8.7 in) in length.[54][55] The smallest brown bears, females during spring among barren-ground populations, can weigh so little as to roughly match the body mass of males of the smallest living bear species, the sun bear (Helarctos malayanus), while the largest coastal populations attain sizes broadly similar to those of the largest living bear species, the polar bear.[6] Interior brown bears are generally smaller than is often perceived, being around the same weight as an average lion, at an estimate average of 180 kg (400 lb) in males and 135 kg (298 lb) in females, whereas adults of the coastal populations weigh about twice as much. The average weight of adult male bears from 19 populations, from around the world and various subspecies (including both large- and small-bodied subspecies), was found to be 217 kg (478 lb) while adult females from 24 populations were found to average 152 kg (335 lb).[13][56][57][58]
Brown bears are often not fully brown.[59] They have long, thick fur, with a moderately long mane at the back of the neck which varies somewhat across the types.[60] In India, brown bears can be reddish with silver-tipped hairs, while in China brown bears are bicolored, with a yellowish-brown or whitish collar across the neck, chest and shoulders.[59][61] Even within well-defined subspecies, individuals may show highly variable hues of brown. North American grizzlies can be dark brown (almost black) to cream (almost white) or yellowish-brown and often have darker-colored legs. The common name "grizzly" stems from their typical coloration, with the hairs on their back usually being brownish-black at the base and whitish-cream at the tips, giving them their distinctive "grizzled" color. Apart from the cinnamon subspecies of the American black bear (U. americanus cinnamonum), the brown bear is the only modern bear species to typically appear truly brown.[62] The winter fur is very thick and long, especially in northern subspecies, and can reach 11 to 12 centimetres (4 to 5 in) at the withers. The winter hairs are thin, yet rough to the touch. The summer fur is much shorter and sparser, with its length and density varying geographically.[63]
Adults have massive, heavily built concave skulls, which are large in proportion to the body. The forehead is high and rises steeply.[62] The projections of the skull are well developed when compared to those of Asian black bears (Ursus thibetanus): the latter have sagittal crests not exceeding more than 19–20% of the total length of the skull, while the former have sagittal crests comprising up to 40–41% of the skull's length. Skull projections are more weakly developed in females than in males. The braincase is relatively small and elongated. There is a great deal of geographical variation in the skull, and presents itself chiefly in dimensions.[63] Grizzlies, for example, tend to have flatter profiles than European and coastal American brown bears.[64] Skull lengths of Russian brown bears tend to be 31.5 to 45.5 centimetres (12.4 to 17.9 in) for males, and 27.5 to 39.7 centimetres (10.8 to 15.6 in) for females. The width of the zygomatic arches in males is 17.5 to 27.7 centimetres (6.9 to 11 in), and 14.7 to 24.7 centimetres (5.8 to 9.7 in) in females.[63] Brown bears have very strong teeth: the incisors are relatively big and the canine teeth are large, the lower ones being strongly curved. The first three molars of the upper jaw are underdeveloped and single crowned with one root. The second upper molar is smaller than the others, and is usually absent in adults. It is usually lost at an early age, leaving no trace of the alveolus in the jaw. The first three molars of the lower jaw are very weak, and are often lost at an early age.[63] The teeth of brown bears reflect their dietary plasticity and are broadly similar to other bears, excluding the two most herbivorous living bears, the giant panda (Ailuropoda melanoleuca) and the spectacled bear (Tremarctos ornatus), which have blunt, small premolars (ideal for grinding down fibrous plants) compared to the jagged premolars of ursid bears that at least seasonally often rely on flesh as a food source.[65][66] The teeth are reliably larger than American black bears, but average smaller in molar length than polar bears.[67][68] Brown bears have the broadest skull of any extant ursine bear; only the aforementioned most herbivorous living bears exceed them in relative breadth of the skull.[13][56][69] Another extant ursine bear, the sloth bear (Melursus ursinus), has a proportionately longer skull than the brown bear and can match the skull length of even large brown bear subtypes, presumably as an aid for foraging heavily on insect colonies for which a long muzzle is helpful as an evolved feature in several unrelated mammalian groups.[62][69]
Brown bears have very large and curved claws, those present on the forelimbs being longer than those on the hind limbs. They may reach 5 to 6 centimetres (2.0 to 2.4 in) and may measure 7 to 10 centimetres (2.8 to 3.9 in) along the curve.[70] They are generally dark with a light tip, with some forms having completely light claws.[63] Brown bear claws are longer and straighter than those of American black bears (Ursus americanus).[62] The claws are blunt, while those of a black bear are sharp. Due to their claw structure, in addition to their excessive weight, adult brown bears cannot typically climb trees as well as both species of black bear, although in rare cases adult female brown bears have been seen in trees.[71] The claws of a polar bear are also quite different, being notably shorter but broader with a strong curve and sharper point, presumably both as an aid to traveling over ice (sometimes nearly vertically) and procuring active prey.[25][72] The paws of the brown bear are quite large. The rear feet of adult bears have been found to typically measure 21 to 36 cm (8.3 to 14.2 in) long, while the forefeet tend to measure about 40% less in length. All four feet in average sized brown bears tend to be about 17.5 to 20 cm (6.9 to 7.9 in) in width. In large coastal or Kodiak bear males, the hindfoot may measure up to 40 cm (16 in) in length, 28.5 cm (11.2 in) in width, while outsized Kodiak bears having had confirmed measurements of up to 46 cm (18 in) along their rear foot.[73][74][75] Brown bears are the only extant bears with a hump at the top of their shoulder, which is made entirely of muscle, this feature having developed presumably for imparting more force in digging, which is habitual during foraging for most bears of the species and also used heavily in den construction prior to hibernation.[62][76] The brown bear's strength has been roughly estimated as 2.5 to 5 times that of a human.[77]
Brown bears were once native to Europe, much of Asia, the Atlas Mountains of Africa, and North America,[78] but are now extirpated in some areas, and their populations have greatly decreased in other areas. There are approximately 200,000 brown bears left in the world.[79] The largest populations are in Russia with 120,000,[80] the United States with 32,500, and Canada with around 25,000. Brown bears live in Alaska, east through the Yukon and Northwest Territories, south through British Columbia and through the western half of Alberta. The Alaskan population is estimated at a healthy 32,000 individuals.[81] In the lower 48 states, they are repopulating slowly, but steadily along the Rockies and the western Great Plains.
In Europe, in 2010, there were 14,000 brown bears in ten fragmented populations, from Spain (estimated at only 20–25 animals in the Pyrenees in 2010,[82][83] in a range shared between Spain, France and Andorra, and some 210 animals in Asturias, Cantabria, Galicia and León, in the Picos de Europa and adjacent areas in 2013[84]) in the west, to Russia in the east, and from Sweden and Finland in the north to Romania (5000–6000), Bulgaria (900–1200), Slovakia (with about 600–800 animals), Slovenia (500–700 animals) and Greece (with Karamanlidis et al. 2015 estimating>450 animals)[85][86] in the south.
In Asia, brown bears are found primarily throughout Russia, thence more spottily southwest to parts of the Middle East, including almost all parts of Kurdistan, to as far south as southwestern Iran, and to the southeast in Northeast China. Brown bears are also found in Western China, Kyrgyzstan, North Korea, Pakistan, Afghanistan and India. They can also be found on the Japanese island of Hokkaidō, which holds the largest number of non-Russian brown bears in eastern Asia with about 2,000–3,000 animals.[73]
This species inhabits the broadest range of habitats of any living bear species.[73] They seem to have no altitudinal preferences and have been recorded from sea level to an elevation of 5,000 m (16,000 ft) (the latter in the Himalayas).[73] In most of their range, brown bears generally seem to prefer semiopen country, with a scattering of vegetation that can allow them a resting spot during the day. However, they have been recorded as inhabiting every variety of northern temperate forest known to occur.[73]
While the brown bear's range has shrunk and it has faced local extinctions, it remains listed as a Least concern species by the IUCN, with a total population of approximately 200,000. As of 2012, this and the American black bear are the only bear species not classified as threatened by the IUCN.[1][3] However, the California grizzly bear, Ungava brown bear, Atlas bear and Mexican grizzly bear, as well as brown bear populations in the Pacific Northwest, were hunted to extinction in the 19th and early 20th centuries and many of the southern Asian subspecies are highly endangered.[87] The Syrian brown bear (Ursus arctos syriacus) is very rare and it has been extirpated from more than half of its historic range.[88] One of the smallest-bodied subspecies, the Himalayan brown bear (Ursus arctos isabellinus), is critically endangered, occupying only 2% of its former range and threatened by uncontrolled poaching for its body parts.[14] The Marsican brown bear in central Italy is believed to have a population of just 50–60 bears.
The brown bear is often described as nocturnal. However, it frequently seems to peak in activity in the morning and early evening hours.[89] Studies have shown that activity throughout the range can occur at nearly any time of night or day, with bears who dwell in areas with more extensive human contact being more likely to be fully nocturnal. Furthermore, yearling and newly independent bears are more likely to be active diurnally and many adult bears in low-disturbance areas are largely crepuscular.[90][91][92] In summer through autumn, a brown bear can double its weight from the spring, gaining up to 180 kg (400 lb) of fat, on which it relies to make it through winter, when it becomes very lethargic.[93][94] Although they are not full hibernators and can be woken easily, both sexes like to den in a protected spot during the winter months. Hibernation dens may consist of any spot that provides cover from the elements and that can accommodate their bodies, such as a cave, crevice, cavernous tree roots, or hollow logs.[95][96]
Brown bears have one of the largest brains of any extant carnivoran relative to their body size and have been shown to engage in tool use (e.g., using a barnacle-covered rock to scratch its neck), which requires advanced cognitive abilities.[97] This species is mostly solitary, although bears may gather in large numbers at major food sources (e.g., open garbage dumps or rivers holding spawning salmon) and form social hierarchies based on age and size.[98][99] Adult male bears are particularly aggressive and are avoided by adolescent and subadult males, both at concentrated feeding opportunities and chance encounters. Female bears with cubs rival adult males in aggression and are much more intolerant of other bears than single females. Young adolescent males tend to be least aggressive and have been observed in nonantagonistic interactions with each other.[100][101] Dominance between bears is asserted by making a frontal orientation, showing off canines, muzzle twisting and neck stretching to which a subordinate will respond with a lateral orientation, by turning away and dropping the head and by sitting or lying down.[102] During combat, bears use their paws to strike their opponents in the chest or shoulders and bite the head or neck.[103]
Several different facial expressions have been documented in brown bears. The "relaxed-face" is made in everyday activities and has the ears pointed to the sides and the mouth closed or slackly open. During social play, bears makes "relaxed open-mouth face" in which the mouth is open, with a curled upper lip and hanging lower lip, and the ears alert and shifting. When looking at another animal at a distance, the bear makes an "alert face" as the ears are cocked and alert, the eyes wide open but the mouth is closed or only open slightly. The "tense closed mouth face" is made with the ears laid back and the mouth closed and occurs when the bear feels threatened. When approached by another individual, the animal makes a "puckered-lip face" with a protruding upper lip and ears which go from cocked and alert when at a certain distance to laid back when closer or when retreating. The "jaw gape face" consists of an open mouth with visible lower canines and hanging lips while the "biting face" is similar to the "relaxed open-mouth face" except the ears are flattened and the eyes are wide enough to expose the sclera. Both the "jaw gape face" and the "biting face" are made in aggression and bears switch between them.[103]
Brown bears also produce various vocalizations. Huffing occurs when the animal is tense while woofing is made when alarmed. Both sounds are produced by exhalations though huffing is harsher and is made continuously (two per second). Growls and roars are made in aggression. Growling is harsh and guttural and can range from a simple grrr to a rumble. A rumbling growl can escalate into a roar when the bear is charging. Roaring is described as "thunderous" and can travel 2 km (1.2 mi). Mothers and cubs wanting physical contact will bawl, which is heard as waugh!, waugh!.[103]
Brown bears usually occur over vast home ranges; however, they are not highly territorial. Several adult bears often roam freely over the same vicinity without issue, unless rights to a fertile female or food sources are being contested.[13][101] Males always cover more area than females each year. Despite their lack of traditional territorial behavior, adult males can seem to have a "personal zone" in which other bears are not tolerated if they are seen.[104] Males always wander further than females, due to both increasing access to females and food sources, while females are advantaged by smaller territories in part since it decreases the likelihood of encounters with male bears who may endanger their cubs.[13][76][56][105] In areas where food is abundant and concentrated, such as coastal Alaska, home ranges for females are up to 24 km2 (9.3 sq mi) and for males are up to 89 km2 (34 sq mi). Similarly, in British Columbia, bears of the two sexes travel relatively compact home ranges of 115 km2 (44 sq mi) and 318 km2 (123 sq mi). In Yellowstone National Park, home ranges for females are up to 281 km2 (108 sq mi) and up to 874 km2 (337 sq mi) for males. In Romania, the largest home range was recorded for adult males (3,143 km2, 1214 sq mi).[106] In the central Arctic of Canada, where food sources are quite sparse, home ranges range up to 2,434 km2 (940 sq mi) in females and 8,171 km2 (3,155 sq mi) in males.[13][73][76][101]
A study of male-inherited Y chromosome DNA sequence found that brown bears, over the past few 10,000 years, have shown strong male-biased dispersal.[107] That study found surprisingly similar Y chromosomes in brown bear populations as far apart as Norway and coastal Alaska, indicating extensive gene flow across Eurasia and North America. Notably, this contrasts with genetic signals from female-inherited mitochondrial DNA (mtDNA), where brown bears of different geographic regions typically show strong differences in their mtDNA, a result of female philopatry.
The mating season is from mid-May to early July, shifting later the further north the bears are found.[73][56][108] Being serially monogamous, brown bears remain with the same mate from a couple of days to a couple of weeks.[13][109] Outside of this narrow time frame, adult male and female brown bears show no sexual interest in each other.[13] Females mature sexually between the age of four and eight years of age, with an average age at sexual maturity of 5.2–5.5 years old, while males first mate about a year later on average, when they are large and strong enough to successfully compete with other males for mating rights.[110][104][111] Males will try to mate with as many females as they can; usually a successful one mates with two females in a span of one to three weeks.[55][111] The adult female brown bear is similarly promiscuous, mating with up to four, rarely even eight, males while in heat and potentially breeding with two males in a single day. Females come into oestrus on average every three to four years, with a full range of 2.4 to 5.7 years. The urine markings of a female in oestrus can attract several males via scent.[76][56][112][113][114][115][105][116] Paternity DNA tests have shown that littermates do not share the same father in up to 29% of litters.[105] Dominant males may try to sequester a female for her entire oestrus period of approximately two weeks, but usually are unable to retain her for the entire time.[56][105] Copulation is vigorous and prolonged and can last up to an hour, although the mean time is about 23–24 minutes.[56][117]
Males take no part in raising their cubs – parenting is left entirely to the females.[101][118] Through the process of delayed implantation, a female's fertilized egg divides and floats freely in the uterus for six months. During winter dormancy, the fetus attaches to the uterine wall. The cubs are born eight weeks later while the mother sleeps. If the mother does not gain enough weight to survive through the winter while gestating, the embryo does not implant and is reabsorbed into the body.[110][119][120] There have been cases of brown bears with as many as six cubs, although the average litter size is one to three, with more than four being considered uncommon.[110][121][122] There are records of females sometimes adopting stray cubs or even trading or kidnapping cubs when they emerge from hibernation (a larger female may claim cubs away from a smaller one).[73][123][124] Older and larger females within a population tend to give birth to larger litters.[125] The size of a litter also depends on factors such as geographic location and food supply.[126] At birth, the cubs are blind, toothless and hairless and may weigh from 350 to 510 g (0.77 to 1.12 lb), again reportedly based on the age and condition of the mother.[127] They feed on their mother's milk until spring or even early summer, depending on climate conditions. At this time, the cubs weigh 7 to 9 kg (15 to 20 lb) and have developed enough to follow her over long distances and begin to forage for solid food.[128][129]
The cubs are fully dependent on the mother and a close bond is formed. During the dependency stage, the cubs learn (rather than inherit as instincts from birth) survival techniques, such as which foods have the highest nutritional value and where to obtain them; how to hunt, fish and defend themselves; and where to den.[76] Increased brain size in large carnivores has been positively linked to whether a given species is solitary, as is the brown bear, or raises their offspring communally, thus female brown bears have relatively large, well-developed brains, presumably key in teaching behavior.[130] The cubs learn by following and imitating their mother's actions during the period they are with her.[131] Cubs remain with their mother for an average of 2.5 years in North America, uncommonly being independent as early as 1.5 years of age or as late as 4.5 years of age.[56] The stage at which independence is attained may generally be earlier in some parts of Eurasia, as the latest date which mother and cubs were together was 2.3 years, most families separated in under two years in a study from Hokkaido and in Sweden most cubs on their own were still yearlings.[132][133] Brown bears practice infanticide, as an adult male bear may kill the cubs of another.[105] When an adult male brown bear kills a cub, it is usually because he is trying to bring the female into oestrus, as she will enter that state within two to four days after the death of her cubs.[105] Cubs flee up a tree, if available, when they see a strange male bear and the mother often successfully defends them, even though the male may be twice as heavy as she, although females have been known to die in these confrontations.[105][134][135]
The brown bear is one of the most omnivorous animals in the world and has been recorded as consuming the greatest variety of foods of any bear.[73] Throughout life, this species is regularly curious about the potential of eating virtually any organism or object that they encounter. Food that is both abundant and easily accessed or caught is preferred. Their jaw structure has evolved to fit their dietary habits. Their diet varies enormously throughout their differing areas based on opportunity.
Despite their reputation, most brown bears are not highly carnivorous, as they derive up to 90% of their dietary food energy from vegetable matter.[136] They often feed on a variety of plant life, including berries, grasses, flowers, acorns and pine cones, as well as fungi such as mushrooms.[13] Among all bears, brown bears are uniquely equipped to dig for tough foods such as roots, bulbs[137] and shoots. They use their long, strong claws to dig out earth to reach the roots and their powerful jaws to bite through them.[13] In spring, winter-provided carrion, grasses, shoots, sedges, moss[137] and forbs are the dietary mainstays for brown bears internationally.[73] Fruits, including berries, become increasingly important during summer and early autumn. Roots and bulbs become critical in autumn for some inland bear populations if fruit crops are poor.[73] They will also commonly consume animal matter, which in summer and autumn may regularly be in the form of insects, larvae and grubs, including beehives. Bears in Yellowstone eat an enormous number of moths during the summer, sometimes as many as 40,000 Army cutworm moths in a single day, and may derive up to half of their annual food energy from these insects.[138] Brown bears living near coastal regions will regularly eat crabs and clams. In Alaska, bears along the beaches of estuaries regularly dig through the sand for clams.[62] This species may eat birds and their eggs, including almost entirely ground- or rock-nesting species.[62] The diet may be supplemented by rodents or similar smallish mammals, including marmots, ground squirrels, mice, rats, lemmings and voles.[13] With particular regularity, bears in Denali National Park will wait at burrows of Arctic ground squirrels hoping to pick off a few of the 1 kg (2.2 lb) rodents.[139]
In the Kamchatka peninsula and several parts of coastal Alaska, brown bears feed mostly on spawning salmon, whose nutrition and abundance explain the enormous size of the bears in these areas. The fishing techniques of bears are well-documented. They often congregate around falls when the salmon are forced to breach the water, at which point the bears will try to catch the fish in mid-air (often with their mouths). They will also wade into shallow waters, hoping to pin a slippery salmon with their claws. While they may eat almost all the parts of the fish, bears at the peak of spawning, when there is usually a glut of fish to feed on, may eat only the most nutrious parts of the salmon (including the eggs and head) and then indifferently leave the rest of the carcass to scavengers, which can include red foxes, bald eagles, common ravens and gulls. Despite their normally solitary habits, brown bears will gather rather closely in numbers at good spawning sites. The largest and most powerful males claim the most fruitful fishing spots and bears (especially males) will sometimes fight over the rights to a prime fishing spot.[62]
Beyond the regular predation of salmon, most brown bears are not particularly active predators.[62] While perhaps a majority of bears of the species will charge at large prey at one point in their lives and most eat carrion, many predation attempts start with the bear clumsily and half-heartedly pursuing the prey and end with the prey escaping alive.[62] On the other hand, some brown bears are quite self-assured predators who habitually pursue and catch large prey items. Such bears are usually taught how to hunt by their mothers from an early age.[62] Large mammals preyed on can include various ungulate species such as elk, moose, caribou, muskoxen and wild boar.[13] When brown bears attack these large animals, they usually target young or infirm ones, as they are easier to catch. Typically when hunting (especially with young prey), the bear pins its prey to the ground and then immediately tears and eats it alive.[140] It will also bite or swipe some prey to stun it enough to knock it over for consumption.[141] To pick out young or infirm individuals, bears will charge at herds so the slower-moving and more vulnerable individuals will be made apparent. Brown bears may also ambush young animals by finding them via scent.[13] When emerging from hibernation, brown bears, whose broad paws allow them to walk over most ice and snow, may pursue large prey such as moose whose hooves cannot support them on encrusted snow.[141] Similarly, predatory attacks on large prey sometimes occur at riverbeds, when it is more difficult for the prey specimen to run away due to muddy or slippery soil.[13] On rare occasions, while confronting fully-grown, dangerous prey, bears kill them by hitting with their powerful forearms, which can break the necks and backs of large creatures such as adult moose and adult bison.[62] They also feed on carrion, and use their size to intimidate other predators, such as wolves, cougars, tigers, and American black bears from their kills. Carrion is especially important in the early spring (when the bears are emerging from hibernation), much of it comprising winter-killed big game.[13] Cannibalism is not unheard of, though predation is not normally believed to be the primary motivation when brown bears attack each other.[62]
When forced to live in close proximity with humans and their domesticated animals, bears may potentially predate any type of domestic animal. Among these, domestic cattle are sometimes exploited as prey. Cattle are bitten on the neck, back or head and then the abdominal cavity is opened for eating.[13] Plants and fruit farmed by humans are readily consumed as well, including corn, wheat, sorghum, melons and any form of berries.[62] They will also feed at domestic bee yards, readily consuming both honey and the brood (grubs and pupae) of the honey bee colony.[62] Human foods and trash or refuse is eaten when possible. When an open garbage dump was kept in Yellowstone, brown bears were one of the most voracious and regular scavengers. The dump was closed after both brown and American black bears came to associate humans with food and lost their natural fear of them.[62]
Adult bears are generally immune to predatory attacks except from large Siberian (Amur) tigers and other bears. Following a decrease of ungulate populations from 1944 to 1959, 32 cases of Siberian tigers attacking both Ussuri brown bears (Ursus arctos lasiotus) and Ussuri black bears (U. thibetanus ussuricus) were recorded in the Russian Far East, and hair of bears were found in several tiger scat samples. Tigers attack black bears less often than brown bears, as the latter live in more open habitats and are not able to climb trees. In the same time period, four cases of brown bears killing female tigers and young cubs were reported, both in disputes over prey and in self-defense. Tigers mainly feed on the bear's fat deposits, such as the back, hams and groin.[142]
When Amur tigers prey on brown bears, they usually target young and sub-adult bears, besides small female adults taken outside their dens, generally when lethargic from hibernation.[143] Predation by tigers on denned brown bears was not detected during a study carried between 1993 and 2002.[144] Ussuri brown bears, along with the smaller black bears constitute 2.1% of the Siberian tiger's annual diet, of which 1.4% are brown bears.[145][146]
The effect the presence of tigers has on brown bear behavior seems to vary. In the winters of 1970–1973, Yudakov and Nikolaev recorded two cases of bears showing no fear of tigers and another case of a brown bear changing path upon crossing tiger tracks.[147] Other researchers have observed bears following tiger tracks to scavenge tiger kills and to potentially prey on tigers.[142][145] Despite the threat of predation, some brown bears actually benefit from the presence of tigers by appropriating tiger kills that the bears may not be able to successfully hunt themselves.[145] Brown bears generally prefer to contest the much smaller female tigers.[148] During telemetry research in the Sikhote-Alin Nature Reserve, 44 direct confrontations between bears and tigers were observed, in which bears (not just brown bears) in general were killed in 22 cases, and tigers in 12 cases.[149] There are reports of brown bears specifically targeting Amur leopards and tigers to abstract their prey. In the Sikhote-Alin reserve, 35% of tiger kills were stolen by bears, with tigers either departing entirely or leaving part of the kill for the bear.[150] Some studies show that bears frequently track down tigers to usurp their kills, with occasional fatal outcomes for the tiger. A report from 1973 describes twelve known cases of brown bears killing tigers, including adult males; in all cases the tigers were subsequently eaten by the bears.[151][152]
Brown bears regularly intimidate wolves to drive them away from their kills. In Yellowstone National Park, bears pirate wolf kills so often, Yellowstone's Wolf Project director Doug Smith wrote, "It's not a matter of if the bears will come calling after a kill, but when." Despite the high animosity between the two species, most confrontations at kill sites or large carcasses end without bloodshed on either side. Though conflict over carcasses is common, on rare occasions, the two predators tolerate each other on the same kill. To date, there is a single case of fully-grown wolves being killed by a grizzly bear.[153] Given the opportunity, however, both species will prey on the other's cubs.[154] Conclusively, the individual power of the bear against the collective strength of the wolf pack usually results in a long battle for kills or domination.
In some areas, grizzly bears also regularly displace cougars from their kills.[155] Cougars kill small bear cubs on rare occasions, but there was one report of a bear killing a cougar of unknown age and condition between 1993 and 1996.[156][157] Smaller carnivorous animals, including coyotes, wolverines, lynxes, and any other sympatric carnivores or raptorial birds, are dominated by grizzly bears and generally avoid direct interactions with them, unless attempting to steal scraps of food. However, wolverines have been persistent enough to fend off a grizzly bear as much as ten times their weight off a kill.[62] There is one record of a golden eagle preying on a brown bear cub.[158]
Brown bears usually dominate other bear species in areas where they coexist. Due to their smaller size, American black bears are at a competitive disadvantage to grizzly bears in open, unforested areas. Although displacement of black bears by grizzly bears has been documented, actual interspecific killing of black bears by grizzlies has only occasionally been reported. Confrontation is mostly avoided due to the black bear's diurnal habits and preference for heavily forested areas, as opposed to the grizzly's largely nocturnal habits and preference for open spaces.[159] Brown bears may also kill Asian black bears, though the latter species probably largely avoids conflicts with the brown bear, due to similar habits and habitat preferences to the American black species.[160] They will eat the fruit dropped by the Asian black bear from trees, as they themselves are too large and cumbersome to climb.[161] Improbably, in the Himalayas Brown bears are reportedly intimidated by Asian black bears in confrontations.[162]
There has been a recent increase in interactions between brown bears and polar bears, theorized to be caused by climate change. Brown and grizzly bears have been seen moving increasingly northward into territories formerly claimed by polar bears. They tend to dominate polar bears in disputes over carcasses,[163] and dead polar bear cubs have been found in brown bear dens.[164]
The brown bear has a naturally long life. Wild females have been observed reproducing up to 28 years of age, which is the oldest known age for reproduction of any ursid in the wild. The peak reproductive age for females ranges from four to 20 years old.[73][165] The lifespan of brown bears of both sexes within minimally hunted populations is estimated at an average of 25 years.[166] The oldest wild brown bear on record was nearly 37 years old.[166] The oldest recorded female in captivity was nearly 40 years old, while males in captivity have been verified to live up to 47 years, with one captive male possibly attaining 50 years of age.[13][55]
While male bears potentially live longer in captivity, female grizzly bears have a greater annual survival rate than males within wild populations per a study done in the Greater Yellowstone Ecosystem.[167] Annual mortality for bears of any age is estimated at 10% in most protected areas;[73] however, the average annual mortality rate rises to an estimated 38% in hunted populations.[73] Around 13% to 44% of cubs die within their first year even in well-protected areas.[13] Mortality rates of 75–100% among the cubs of any given year are not uncommon.[168] Beyond predation by large predators including wolves, Siberian tigers and other brown bears, starvation and accidents also claim the lives of cubs. Studies have indicated that the most prevalent source of mortality for first-year cubs is malnutrition.[13][76][135][169] By the second and third years of their lives, the annual mortality rate among cubs in the care of their mothers drops to 10-15%.[76]
Even in populations living in protected areas, humans are still the leading cause of mortality for brown bears.[3][166][170] The largest amount of legalized brown bear hunting occurs in Canada, Finland, Russia, Slovakia and Alaska.[73] Hunting is unregulated in many areas within the range of the brown bear. Even where hunting is legally permitted, most biologists feel that the numbers hunted are excessive considering the low reproduction rate and sparse distribution of the species.[3][128][168] Brown bears are also killed in collisions with automobiles, which is a significant cause of mortality in the United States and Europe.[171][172]
Brown bears usually avoid areas where extensive development or urbanization has occurred, unlike the smaller, more inoffensive American black bear which can adapt to peri-urban regions.[173][174][175][176] Under many circumstances, extensive human development may cause brown bears to alter their home ranges.[177][178] High road densities (both paved and gravel roads) are often associated with higher mortality, habitat avoidance and lower bear density.[179] However, brown bears can easily lose their natural cautiousness upon being attracted to human-created food sources, such as garbage dumps, litter bins and dumpsters. Brown bears may even venture into human dwellings or barns in search of food as humans encroach on bear habitats.[180] In other areas, such as Alaska, dumps may continue to be an attractant for brown bears.[181][182] In different parts of their distribution, brown bears sometimes kill and eat domesticated animals.[183][184][185] The saying "A fed bear is a dead bear" has come into use to popularize the idea that allowing a bear to scavenge human garbage, such as trash cans and campers' backpacks, pet food, or other food sources that draw the bear into contact with humans, can result in the bear's death.[186] Results of a 2016 study performed in a southeastern British Columbian valley indicate that areas where attractive bear food and concentrated human settlements overlap, human-bear conflict can create an ecological trap resulting in a lower apparent survival rate for brown bears, as well as attracting additional bears and thereby causing overall population declines.[187]
When brown bears come to associate human activity with a "food reward", they are likely to continue to become emboldened; the likelihood of human-bear encounters increases, as they may return to the same location despite relocation. Relocation of the bear has been used to separate the bear from the human environment, but it does not address the problem of the bear's newly learned association of humans with food or the environmental situations which created the human-habituated bear. "Placing a bear in habitat used by other bears may lead to competition and social conflict, and result in the injury or death of the less dominant bear."[188] Yellowstone National Park, a reserve located in the western United States, contains prime habitat for the grizzly bear (Ursus arctos horribilis) and due to the enormous number of visitors, human-bear encounters are common. The scenic beauty of the area has led to an influx of people moving into the area. In addition, because there are so many bear relocations to the same remote areas of Yellowstone, and because male bears tend to dominate the center of the relocation zone, female bears tend to be pushed to the boundaries of the region and beyond. As a result, a large proportion of repeat offenders, bears that are killed for public safety, are females. This creates a further depressive effect on an already-endangered subspecies. The grizzly bear is officially described as "Threatened" in the U.S.. Although the problem is most significant with regard to grizzlies, these issues affect the other types of brown bears as well.[189][190][191]
In Europe, part of the problem lies with shepherds; over the past two centuries, many sheep and goat herders have gradually abandoned the more traditional practice of using dogs to guard flocks, which have concurrently grown larger. Typically, they allow the herds to graze freely over sizeable tracts of land. As brown bears reclaim parts of their range, they may eat livestock as sheep and goats are relatively easy for a bear to kill. In some cases, the shepherds shoot the bear, thinking their livelihood is under threat. Many are now better informed about the ample compensation available and will make a claim when they lose livestock to a bear.[192][193][194] Another issue in several parts of their range in Europe is supplemental feeding stations where various kind of animal carrion is offered, which are set up mainly in Scandinavia and eastern Europe both to support the locally threatened species and so humans can enjoy watching bears that may otherwise prove evasive. Despite that most stations were cautiously set in remote areas far from human habitations, some brown bears in such areas have become conditioned to associate humans with food and become excessively bold "problem bears". Also, supplemental feeding appears to cause no decrease in livestock predation.[195][196]
Brown bears seldom attack humans on sight and usually avoid people. In Russia, it is estimated that 1 in 1,000 on-foot encounters with brown bears results in an attack.[197] They are, however, unpredictable in temperament, and may attack if they are surprised or feel threatened.[198] There are an average of two fatal attacks by bears per year in North America.[199] In Scandinavia, there are only four known cases since 1902 of bear encounters which have resulted in death. The two most common causes for bear attack are surprise and curiosity.[200] Some types of bears, such as polar bears, are more likely to attack humans when searching for food, while American black bears are much less likely to attack. Despite their boldness and potential for predation if the bear is hungry, polar bears rarely attack humans, because they are infrequently encountered in the Arctic sea.[199] Aggressive behavior in brown bears is favored by numerous selection variables. Increased aggressiveness also assists female brown bears in better ensuring the survival of their young to reproductive age.[201] Mothers defending cubs are the most prone to attacking, being responsible for 70% of brown bear-caused human fatalities in North America.[202]
Sows with cubs account for many attacks on humans by brown bears in North America. Habituated or food-conditioned bears can also be dangerous, as their long-term exposure to humans causes them to lose their natural shyness and, in some cases, to associate humans with food. Small parties of one or two people are more often attacked by brown bears than large groups, with only one known case of an attack on a group of six or more. In that instance, it is thought that due to surprise, the grizzly bear may not have recognized the size of the group.[203] In the majority of attacks resulting in injury, brown bears precede the attack with a growl or huffing sound.[198] In contrast to injuries caused by American black bears, which are usually minor, brown bear attacks more often tend to result in serious injury and, in some cases, death.[198] Brown bears seem to confront humans as they would when fighting other bears: they rise up on their hind legs, and attempt to "disarm" their victims by biting and holding on to the lower jaw to avoid being bitten in turn.[26] Due to the bears' enormous physical strength, even a single bite or swipe can be deadly as in tigers, with some human victims having had their heads completely crushed by a bear bite.[64][204] Most attacks occur in the months of July, August and September, the time when the number of outdoor recreationalists, such as hikers or hunters, is higher. People who assert their presence through noises tend to be less vulnerable, as they alert bears to their presence. In direct confrontations, people who run are statistically more likely to be attacked than those who stand their ground. Violent encounters with brown bears usually last only a few minutes, though they can be prolonged if the victims fight back.[198] In Alberta, two common behaviors by human hunters, imitating the calls of deer to attract them and carrying ungulate carcasses, seem to court aggressive behavior and lead to a higher rate of attack from grizzly bears.[205]
Attacks on humans are considered extremely rare in the former Soviet Union, though exceptions exist in districts where they are not as often pursued by hunters.[63] East Siberian brown bears, for example, tend to be much bolder toward humans than their shyer and more frequently hunted European counterparts. The delineation in Eurasia between areas where aggressiveness of brown bears tends to increase is the Ural Mountains, although the brown bears of eastern Europe are somewhat more aggressive than those of western Europe.[166][206] In 2008, a platinum mining compound in the Olyotorsky district of northern Kamchatka was besieged by a group of 30 bears, who killed two guards and prevented workers from leaving their homes.[207] 10 people a year on average are killed by brown bears in Russia, more than all the other parts of the brown bear's international range combined, although Russia also holds more brown bears than all other parts of the world combined.[208] In Scandinavia, only three fatal attacks were recorded in the 20th century.[209]
In Japan, a large brown bear nicknamed "Kesagake" (袈裟懸け, "kesa-style slasher") made history for causing the worst brown bear attack in Japanese history at Tomamae, Hokkaidō during numerous encounters during December 1915. It killed seven people and wounded three others (with possibly another three previous fatalities to its credit) before being gunned down after a large-scale beast-hunt. Today, there is still a shrine at Rokusensawa (六線沢), where the event took place in memory of the victims of the incident.[210]
Within Yellowstone National Park, injuries caused by grizzly attacks in developed areas averaged approximately one per year during the 1930s through to the 1950s, though it increased to four per year during the 1960s. They then decreased to one injury every two years during the 1970s. Between 1980 and 2002, there have been only two human injuries caused by grizzly bears in a developed area. Although grizzly attacks were rare in the backcountry before 1970, the number of attacks increased to an average of approximately one per year during the 1970s, 1980s and 1990s.[211] In Alberta, from 1960 to 1998, the number of attacks by grizzly bears ending in injury were nearly three times more common than attacks ending in injury by American black bears, despite the American black bear being an estimated 38 times more numerous in the province than the grizzly bear.[212]
A study by U.S. and Canadian researchers has found bear spray to be more effective at stopping aggressive bear behavior than guns, working in 92% of studied incidents versus 67% for guns.[213] Carrying pepper spray is highly recommended by many authorities when traveling in bear country; however, carrying two means of deterrent, one of which is a large caliber gun, is also advised. Solid shotgun slugs, or three buckshot rounds, or a pistol of .44 caliber or more is suggested if a heavy hunting rifle is not available. Guns remain a viable, last resort option to be used in defense of life from aggressive brown bears.[214] Too often, people do not carry a proper caliber weapon to neutralize the bear. According to the Alaska Science Center, a 12-gauge shotgun with slugs has been the most effective weapon. There have been fewer injuries as a result of only carrying lethal loads in the shotgun, as opposed to deterrent rounds. State of Alaska Defense of Life or Property (DLP) laws require one to report the kill to the authorities and salvage the hide, skull and claws.[215] A page at the State of Alaska Department of Natural Resources website offers information about how to "select a gun that will stop a bear (12-gauge shotgun or .300 mag rifle)".[216]
Campers are often told to wear bright-colored red ribbons and bells and carry whistles to ward off bears. They are told to look for grizzly bear dung in camping areas and be careful to carry the bells and whistles in those areas. Grizzly bear dung is difficult to differentiate from American black bear dung, as diet is in a constant state of flux depending on the availability of seasonal food items. If a bear is killed near camp, the bear's carcass must be adequately disposed of, including entrails and blood, if possible. Failure to move the carcass has often resulted in it attracting other bears and further exacerbating a bad situation. Moving camps immediately is another recommended method.[198]
Brown bears often figure into the literature of Europe and North America, in particular that which is written for children. "The Brown Bear of Norway" is a Scottish fairy tale telling the adventures of a girl who married a prince magically turned into a bear and who managed to get him back into a human form by the force of her love and after many trials and difficulties. With "Goldilocks and the Three Bears", a story from England, the Three Bears are usually depicted as brown bears. In German-speaking countries, children are often told the fairytale of "Snow White and Rose Red"; the handsome prince in this tale has been transfigured into a brown bear. In the United States, parents often read their preschool age children the book Brown Bear, Brown Bear, What Do You See? to teach them their colors and how they are associated with different animals.[217]
The Russian bear is a common national personification for Russia (as well as the former Soviet Union), despite the country having no officially-designated national animal. The brown bear is Finland's national animal.[218]
The grizzly bear is the state animal of Montana.[219] The California golden bear is the state animal of California.[220] Both animals are subspecies of the brown bear and the species was extirpated from the latter state.
The coat of arms of Madrid depicts a bear reaching up into a madroño or strawberry tree (Arbutus unedo) to eat some of its fruit, whereas the Swiss city of Bern's coat of arms also depicts a bear and the city's name is popularly thought to derive from the German word for bear. The brown bear is depicted on the reverse of the Croatian 5 kuna coin, minted since 1993.
The Bundesliga club Bayern Munich has a brown bear mascot named Berni. The Chicago National Football League (NFL) franchise is named the Bears, with no differentiation between American black and brown bears specified. The Boston National Hockey League (NHL) franchise is named the Bruins, a name for brown bears. The school mascot for Bob Jones University, Brown University, Cornell University, George Fox University, the University of Alberta, the University of California, Berkeley, the University of California, Los Angeles, the University of California, Riverside, and numerous American high schools is the brown bear.
In the town of Prats de Molló, in Vallespir, French Catalonia, a "bear festival" (festa de l'ós) is celebrated annually at the beginning of spring, in which the locals dress up as bears, cover themselves with soot or coal and oil and "attack" the onlookers, attempting to get everyone dirty. The festival ends with the ball de l'ós (bear dance).
The brown bear (Ursus arctos) is a large bear species found across Eurasia and North America. In North America, the populations of brown bears are called grizzly bears, while the subspecies that inhabits the Kodiak Islands of Alaska is known as the Kodiak bear. It is one of the largest living terrestrial members of the order Carnivora, rivaled in size only by its closest relative, the polar bear (Ursus maritimus), which is much less variable in size and slightly bigger on average. The brown bear's range includes parts of Russia, Central Asia, the Himalayas, China, Canada, the United States, Hokkaido, Scandinavia, Finland, the Balkans, the Picos de Europa and the Carpathian region (especially Romania), Iran, Anatolia, and the Caucasus. The brown bear is recognized as a national and state animal in several European countries.
While the brown bear's range has shrunk, and it has faced local extinctions across its wide range, it remains listed as a least concern species by the International Union for Conservation of Nature (IUCN) with a total estimated population in 2017 of 110,000. As of 2012, this and the American black bear are the only bear species not classified as threatened by the IUCN, though the large sizes of both bears may be a disadvantage due to increased competition with humans. Populations that were hunted to extinction in the 19th and 20th centuries are the Atlas bear of North Africa and the Californian, Ungavan and Mexican populations of the grizzly bear of North America. Many of the populations in the southern parts of Eurasia are highly endangered as well. One of the smaller-bodied forms, the Himalayan brown bear, is critically endangered, occupying only 2% of its former range and threatened by uncontrolled poaching for its body parts. The Marsican brown bear of central Italy is one of several currently isolated populations of the Eurasian brown bear and is believed to have a population of just 50 to 60 bears.
Bruna urso (Ursus arctos) estas urso el la familio Ursedoj de la biologia ordo Karnovoroj. Ĝi havas longan, maldelikatan grizflavan ĝis nigrabrunan hararon. Ĝia korpo mezuras 150 – 250 cm kaj pezas 150 – 300 kg. Estas grandaj diferencoj laŭ subspecioj kaj sekso. Ekzemple hispanaj ursoj povas pezi inter 100 kaj 200 kg se viroj kaj inter 80 kaj 150 kg se inoj.
La bruna urso loĝas en profundaj arbaroj solece, en teritorio 500 ĝis 3000 ha, kiun li gardas kontraŭ aliaj ursoj kaj signas ĝin per ekskrementoj kaj per forŝiro de arboŝelo. En la mezo de la teritorio ĝi havas sian rifuĝejon kaj ankaŭ helpajn kaŝejojn (ofte grotojn). La manĝon ĝi serĉas post vesperiĝo kaj manĝas ne nur viandon, sed ankaŭ radikojn, grenon, fungojn, insektojn, mielon.
Geursoj pariĝas inter aprilo kaj junio, post 9 monatoj naskiĝas 1 ĝis kvar ursidoj grandaj kiel rato. La ursino ilin mamnutras 3 aŭ 4 monatojn -kiuj koincidas kun vintrado- kaj zorgas pri ili ĝis 3 jarojn, eĉ kiam jam komencis la dua bredado. Nur poste ŝi elpelas ilin el sia teritorio. La ursino bredas ĉiun duan jaron.
La bruna urso (Ursus arctos), ĉefe holarktisa specio el la ordo de karnovoruloj kaj familio de ursedoj, vivas en la Nordoriento, Nordokcidento kaj Sudokcidento de Ĉinio kaj ankaŭ en iama Sovetunio, Eŭropo kaj Nord-Ameriko. Ili dividiĝas en dekkelkajn subspeciojn. Ĝenerale, ili estas malhelbrunaj, tamen malsamaj subspecioj en malsamaj lokoj surhavas hararon de malsamaj koloroj. Inter ili iuj preskaŭ estas nigraj kaj aliaj laktoflavaj. Ankaŭ la korpaj formoj de la malsamaj specioj estas tre diferencaj. La brunaj ursoj vivantaj en Alasko de Nord-Ameriko kaj en ĝiaj ĉirkaŭajoj estas la plej grandaj bestoj el la karnomanĝuloj, kun longeco de pli ol 2,8 metroj, alto de 1,5 metroj kaj pezo de 780 kilogramoj. Sed la brunaj ursoj loĝantaj en Sirio pezas ĉiuj malpli ol 90 kilogramojn, kaj tiuj en Ĉinio longas ĉiuj je du metroj, pezas pli ol 200 kilogramojn kaj altas je unu metro.
La bruna urso troviĝas inter alie en jenaj ekoregionoj : la anatoliaj koniferaj kaj deciduaj miksarbaroj, la alpa stepo de Karakorumo kaj okcidenta Tibeta Altebenaĵo, la apeninaj deciduaj montarbaroj, la elborz-montara arbarstepo, la okcident-himalajaj subalpaj koniferaroj, la okcident-patrinmontaraj pinaroj-kverkaroj, la pacifikaj moderaj pluvarbaroj, la pireneaj koniferaj kaj miksaj arbaroj, la skandinavaj marbordaj koniferaroj, la skandinavaj montaraj betularoj kaj herbejoj kaj la sud-anatoliaj koniferaj kaj deciduaj montarbaroj.
La bruna urso loĝas en arbaroj. Somere ili vivas sur montoj alte super la marnivelo, printempe kaj aŭtune en lokoj malaltaj, kaj vintre dormas en kavernoj. La brunaj ursoj loĝantaj en la nordo vintrodormas pli longe ol tiuj en la sudo, kiuj iam eĉ ne vintrodormas. La bruna urso ĉefe manĝas burĝonojn, herbojn, radikojn, sovaĝajn fruktojn kaj semojn, kaj ankaŭ insektojn, fiŝojn, putrintajn karnojn kaj ĉiujn kaptitajn animalojn, kiel ekzemple cervo, ŝafo kaj aliaj.
Multas la subspecioj laŭ la landoj:
Bruna urso (Ursus arctos) estas urso el la familio Ursedoj de la biologia ordo Karnovoroj. Ĝi havas longan, maldelikatan grizflavan ĝis nigrabrunan hararon. Ĝia korpo mezuras 150 – 250 cm kaj pezas 150 – 300 kg. Estas grandaj diferencoj laŭ subspecioj kaj sekso. Ekzemple hispanaj ursoj povas pezi inter 100 kaj 200 kg se viroj kaj inter 80 kaj 150 kg se inoj.
El oso pardo (Ursus arctos) es una especie de mamífero carnívoro de la familia Ursidae propio de Eurasia y Norteamérica.
Es un habitante característico de los bosques maduros de Europa, Asia templada y América del Norte. En este vasto territorio aparece bajo cierto número de subespecies, que se diferencian unas de otras por la coloración y el tamaño, hasta tal punto que antiguamente se les consideraba como especies autóctonas. Podemos citar, por ejemplo, a los grandes grizzlys (Ursus arctos horribilis) y el kodiak (Ursus arctos middendorffi). Su longevidad es de veinticinco a treinta años (máximos conocidos de treinta y cuatro años en estado silvestre y cuarenta y siete en cautividad). Tiene una longitud corporal de entre 1,50 y 2,95 m, dependiendo de la subespecie, y una altura en la cruz de hasta 1,30 m. Su peso también varía, desde los 100 hasta los 675 kg. El color es muy variable de un individuo a otro. Puede variar entre el marrón muy oscuro y el dorado claro, pasando por diversas gamas de grises. Las crías suelen presentar un collar blanquecino más o menos amplio alrededor del cuello, marca que habitualmente desaparece a partir de la primera muda al año de edad, pero puede quedar algún resto en los adultos. El pelaje se renueva una vez al año, en la época estival. La visión no la tiene muy desarrollada comparada con otros sentidos, aunque sí puede ver en color durante la noche. A larga distancia reconocen formas pero no detalles, y detectan mucho mejor animales u objetos en movimiento que inmóviles.
Son plantígrados. En algunas situaciones desfavorables pueden erguirse sobre sus patas traseras para aumentar su campo de visión. Su oído es extremadamente agudo y desarrollado, al igual que el olfato, que es excelente, finísimo y, sin duda, su sentido más desarrollado y el que más les ayuda en su vida cotidiana. Gracias a él pueden detectar a larga distancia muchas de sus fuentes de alimento y también el estado sexual de otros ejemplares durante la época de celo. Sus mandíbulas tienen cuatro caninos o colmillos, puntiagudos y robustos como los de otros carnívoros. Sin embargo, la presencia de incisivos aptos para cortar hierba y tallos, y de molares amplios y aplanados capaces de triturar alimentos de origen vegetal, hacen que la dentadura de este carnívoro esté perfectamente adaptada a un régimen omnívoro.
El dimorfismo sexual es algo claramente notorio en los osos pardos; un ejemplo son los osos kodiak: en estado salvaje, los machos de esta subespecie normalmente alcanzan un peso de alrededor de 450 kg (esto sin el peso adicional que adquieren durante la migración del salmón, antes de la hibernación), mientras que las hembras suelen pesar unos 250 kg, siendo considerablemente más pequeñas. Pasa lo mismo con el grizzly: los machos generalmente pesan algo menos de 400 kg y las hembras alrededor de 200 kg. Esto sucede también con todas las demás subespecies.
Los osos alcanzan la madurez sexual entre los tres y los cinco años, son polígamos y su celo tiene lugar entre mayo y julio. En las hembras, la cópula provoca la ovulación —«ovulación inducida»—, lo que incrementa sus posibilidades de quedar preñadas. La implantación es diferida; es decir, el óvulo fecundado flota libremente en el útero y no se implanta hasta el otoño, Sólo entonces comienza la verdadera gestación, que dura unos dos meses. En plena hibernación en el mes de enero y en la seguridad de la osera, la hembra pare de una a tres crías, excepcionalmente cuatro, que pesan al nacer unos 350 g, y los oseznos alcanzan 20 a 25 kg al cumplir su primer año de vida. Viven con la madre aproximadamente un año y medio. El intervalo entre dos partos es de, al menos, dos años.
Los osos pardos en estado salvaje viven una media de veinticinco años.[2] Los ejemplares cautivos tienen mayor esperanza de vida.
Está distribuido por amplias zonas de Europa, Asia templada y norte de América, pero con una población desigual y fragmentada en pequeños núcleos.
Los osos son omnívoros: en primavera y otoño su alimentación es sobre todo vegetal, pero también aprecian las carroñas. Su alimento preferido son los panales de miel. Además cazan pequeños vertebrados e insectos y, en el momento de remonte de los salmones en los ríos, se hacen pescadores, concentrándose cerca de las orillas. Algunos individuos se especializan en la captura de grandes presas, sobre todo ciervos y algunos otros ungulados. Debido a su carácter de superdepredador, los osos no tienen predadores naturales, por lo que el hombre es su única amenaza.
Los osos pasan el invierno en un estado de hibernación, utilizando la mayor parte del tiempo en prepararse para el letargo invernal, guardando en los tejidos adiposos un 75 % de la energía obtenida de los alimentos. En las últimas comidas antes de la hibernación ingiere hierbas y tierra junto a la comida para que se mezcle con la saliva formando un bolo alimenticio que al llegar al intestino grueso colapse el orificio excretor e impida su salida. Gracias a ese "tapón" los alimentos se van amontonando para que así, aparte de la grasa acumulada, también se puedan extraer nutrientes realizando la digestión, eso sí, de una forma más lenta.
También utilizan tierra y hierba para acomodar sus madrigueras, en las que duermen con un sueño entrecortado, sin variaciones en su temperatura corporal.
Cuando despierta, la obstrucción se expulsa sin problemas y es también en este período cuando las osas paren (diciembre-enero) y comienzan a criar a sus hijos.
Las hembras suelen moverse por áreas de algunas decenas de kilómetros cuadrados que utilizan de forma intensa. Por el contrario, los machos tienen grandes áreas de campeo, que engloban las de varias hembras. Un macho adulto radiomarcado en el actual Parque Regional de Riaño (León) se movió durante cuatro años por una extensión de 2447 km². La calidad del hábitat tiene una notable influencia sobre la extensión del área de campeo. Los ejemplares que viven en los bosques boreales de coníferas —mucho menos productivos que los bosques caducifolios templados más típicos de España— tienen áreas de campeo mucho mayores. Por ejemplo, los machos estudiados en Suecia y Noruega se mueven por extensiones de 5430 km² de media, mientras que las hembras tienen áreas de campeo medias de 345 km².
A nivel general se encuentra en una situación vulnerable con extinciones parciales en toda su distribución, coincidiendo las zonas más humanizadas con las subespecies en más alto riesgo de extinción.
Las amenazas a las que se enfrentan son varias: cambio climático, destrucción del hábitat, caza furtiva, caza accidental (con lazos), aumento de presión sobre el hábitat, etcétera.
Wilson & Reader reconocen dieciséis subespecies,[3] pero la taxonomía del oso pardo es controvertida:
El oso pardo (Ursus arctos) es una especie de mamífero carnívoro de la familia Ursidae propio de Eurasia y Norteamérica.
See artikkel on pruunkarust; teiste tähenduste kohta vaata lehekülge Karu (täpsustus). Karu ehk pruunkaru (Ursus arctos) on karulaste sugukonda karu perekonda kuuluv loomaliik.
Pruunkaru on suurim Eestis elav kiskjaline ja suurim Euroopa mandriosas elav kiskjaline. Toitumiselt on karu kõigesööja ja valdava osa toidust moodustavad mitmesugused marjad, seened, seemned ja putukad.
Laia levila tõttu eristatakse mitmeid pruunkaru alamliike, mis erinevad näiteks kasvu, kolju kuju, karvkatte värvuse ja mitme muu morfoloogilise tunnuse poolest.
Pruunkaru oli algselt levinud suures osas Põhja-Ameerikast, Euraasiast ja Põhja-Aafrikast. Nad elasid kogu Põhja-Ameerikas lääne- ja keskosas kuni Hudsoni lahe laiuskraadini põhjas ja Mehhiko põhjaosani lõunas. Euraasias elasid nad Lääne-Euroopast kuni Siberi idarannikuni ja Himaalajani; nad puudusid ainult Ees-Indias ja Kagu-Aasias. Aafrikas elasid nad Atlase mägedes.
Küttimise ja elupaikade hävitamise tõttu on pruunkaru levila ahenenud. Paljudes piirkondades on ta välja surnud. Näiteks Suurbritannias suri karu välja 10. sajandil, Saksamaal ja Põhja-Aafrikas Atlase mäestikus 19. sajandil, Mehhikos ja suures osas USA-st 20. sajandil.
Lääne- ja Kesk-Euroopas on alles ainult jäänukasurkonnad, samuti USA põhiosas, kus nad elavad ainult loodes. Ka Edela-Aasias ning osas Põhja- ja Ida-Euroopast on nende arv tunduvalt vähenenud. Suured asurkonnad on säilinud Alaskas, Lääne-Kanadas ja Põhja-Aasias.
Eriti ohustatud asurkondade suurendamiseks püütakse asustada ümber karusid teistest piirkondadest.
Pruunkarude koguarv maailmas on hinnanguliselt 185 000 – 200 000.
Andmed karude arvu kohta konkreetsetes riikides on jämedad hinnangud, sest karud rändavad üle riigipiiride.
Karu on levinud kõikjal Mandri-Eestis, välja arvatud Võru ja Valga maakonnas.[1] 2009. aastal hinnati karude arvuks vähemalt 700 isendit, neist vähemalt 140 on täiskasvanud emakarud;[2] 2015. aasta seisuga pole nende arvukus oluliselt muutunud.[3]
Karude arvu Eestis on aastati hinnatud järgmiselt:[3][4][5][6]
Aasta 1954 1980 1985 1995 2001 2009 2015 2018 Arvukus 180 150 500 660 550 700 700 750Arvukus oli aga väga väike sajandi eest, kui Alutaguse metsades elas alla 30 looma.[4]
Geneetiliste uuringute tulemusena on leitud, et Eesti karud on eraldiseisvad Soomes ja Venemaa lääneosas elavatest karudest.[4]
Albaanias on umbes 250 pruunkaru (2006)[7].
Austrias hävitati karud 19. sajandi keskpaigaks. Kärntenis kohati 1950.–1960. aastatel karusid, kes olid sisse rännanud endisest Jugoslaaviast. Aastal 1972 asus Ötscheri piirkonda Alam-Austria edelaosas (piirkonda, kus viimased isendid 19. sajandil maha lasti) elama noor isane isend (Ötscheri karu). Aastal 1989 lasti sellesse piirkonda lahti Horvaatiast pärit emakaru, ja 1991 sündis kolm karupoega. Aastatel 1992 ja 1993 jätkati karuprojekti, asustades Austriasse veel kaks karu.
Tol ajal tulid esimesed teated suurematest kahjudest, näiteks murtud lammastelt ja laastatud kalatiikidest, mis häälestasid kohalikud elanikud karuprojekti vastu. Meedias hakati rääkima "probleemsetest karudest". Rajati "sekkumisvägi", kes peletas hoiatuslaskudega eemale asulate lähedusse ilmunud karud.
Alates 1998. aastast nähti igal aastal noorloomi. Üksikud karud rändasid sisse Sloveeniast. Hiljuti oli Austrias 25–30 loomast koosnev väike, kuid stabiilne karude populatsioon. Enamik neist elas Alam-Austria ja Steiermargi piirialal, peamiselt Ötscher-Tormäueri looduspargis (Põhja-Kalkalpenis tõendati 2008. aastani 35 isendit, 1999 oli karude arv maksimaalne (12) jooksul[8]), väike rühm ka Lõuna-Kärntenis, Karni Alpides, Drauzugis ja Karavankides. Aastal 2002 nähti peale selle Trento provintsist sisse rännanud isendit Tiroolis. Veel üks Tirooli pruunkaru oli aastal 2006 Saksamaa piiri ületanud JJ1. Oktoobris 2008 nähti Stubaitalis karu MJ4, keda viimati kohati Lõuna-Tiroolis Sarntalis.
Kuigi karud teevad vahel koduloomadele ja mesipuudele kahju, on austerlased nendega suuremalt jaolt leppinud. "Karuadvokaadid" käivad karupiirkondades karude eest kostmas ja aitavad kahjusid klaarida.
Aastal 2004 kutsuti ellu "LIFE Nature Co-op Projekt", mis Euroopa Liidu toel püüab pruunkarusid Alpidesse taasasustada. Selles osalevad Itaalia (Trento provints, Friuli), Austria (Kärnten, Põhja-Austria, Ülem-Austria ja Steiermark) ja Sloveenia. Projektiga püütakse Alpides elavatest pruunkaru populatsioonidest moodustada metapopulatsioon, nii et loomad saaksid paljuneda ja iseseisvalt ellu jääda.
Aastavahetusel 2007/2008 teatas Maailma Looduse Fondi Austria organisatsioon, et Austrias sündinud üle 30 pruunkarust on leitavad veel ainult neli. Teatavaks sai mitu illegaalset mahalaskmist (viimati detsembris 2007 noorloom, mille tegi kindlaks Föderaalne Kriminaalamet), teiste asukoht on teadmata. Ilma kaitsemeetmeteta on pruunkarud Austrias ohustatud.
Pikemalt artiklis Kantaabria pruunkaru
Hispaanias elab umbes 160 pruunkaru kolmes asurkonnas.
Hinnanguliselt 140 karu elab Somiedo looduspargis Astuurias, Kantaabria mägedes Oviedo linna lähedal.
Väiksem asurkond (umbes 25 isendit) on Kantaabria mägedes Saja-Besaya looduspargis umbes 200 km ida pool Reinosa ja Torrelavega vahel Kantaabria provintsis.
Mõlema piirkonna karude arvu peetakse stabiilseks, sest tegu on asustamata mägipiirkondadega, mida teed ei läbi.
Kõige väiksem asurkond (umbes tosin isendit) elab Püreneedes Hispaania ja Prantsusmaa piirialal. Seda asurkonda peetakse väljasurevaks, sest seal pole pikka aega järelkasvu polnud. Kohalikud elanikud nõuavad karude ümberasustamist või hävitamist.
Itaalias elab kolm väikest pruunkarude rühma. Pruunkarude koguarv seal on 50–60[7] (2006).
Adamello-Brenta looduspargis on 25 isendist koosnev asurkond, mis on väga ohustatud.[9] Karude arvu suurendamiseks asustati sinna aastatel 1999–2002 kümme looma Sloveeniast.
Abruzzo, Lazio ja Molise rahvuspargi piirkonnas on umbes 30–50 karu.[9] See asurkond erineb kolju ehituse poolest teistest pruunkarudest, mistõttu see võib tegu olla omaette alamliigiga (apenniini pruunkaru, Ursus arctos marsicanus).[10] Eraldi alamliigina kirjeldas seda esimesena Altobello (1921). Apenniini pruunkaru praegune levila paikneb Monti Sibillini ja Alto Molise ning Monti Simbruini külgaheliku ja Majella vahel. Suurima asustustihedusega ala vastab enam-vähem rahvuspargi territooriumile. Viimastel kümnenditel on registreeritud arvukalt salaküttimise juhtumeid: ajavahemikus 1980–2004 on teada 55 isendi hukkumine selle tagajärjel.[9]
Kolmas rühm elab Sloveenia piirialadel Friuli-Venezia Giulia maakonnas.
Suuremas osas Lätis hävitati pruunkaru täielikult 20. sajandi alguseks. 19. ja 20. sajandi vahetuseks oli säilinud vaid väike asurkond Vidzemes Lubānsi järve ümbruses. Viimased karud kütiti Lätis aastatel 1921–1926. Kõik karud, keda pärast seda Läti territooriumil on kohatud, on juhukülalised kas Eestist või Venemaalt. 1946. aastast on karude arvukus Lätis pisitasa suurenenud, seda peamiselt riigi kirdeosas. 2003. aasta seisuga arvatakse Lätis elavat umbes 10 karu, kuid see arv on aastati kõikuv. Pärast loodusliku asurkonna hävimist enne Teist maailmasõda ei ole pruunkaru Läti territooriumil teadaolevalt poeginud, seega on Läti pruunkaru levila marginaalne osa.[11]
2009. aastal tehti Norras väljaheidete DNA-analüüsi põhjal kindlaks 164 karu, mis on suurim arv selliste analüüside algusest alates.[12]
Prantsusmaal elab umbes 10–20 pruunkaru Püreneedes. Kogu sealne asurkond põlvneb tervenisti sissetoodud loomadest. Viimane kohalik karu tapeti 2004. aastal. 1930. aastateni oli pruunkarude asurkond ka Prantsuse Alpides.
Rootsis hinnati karude populatsiooni suuruseks 2008. aastal 3221 isendit. Võrreldes 2007. aastaga oli karude arvukus suurenenud 4,8%.[13] Karude püsiasustus on 6 läänis: Norrbotteni, Västerbotteni, Jämtlandi, Västernorrlandi, Dalarna ja Gävleborgi läänis.[14]
Rumeenias elab suurim karude populatsioon Euroopas.[15] Eeskätt Karpaatide metsaaladel elab neljakohaline arv pruunkarusid: aastal 1988 oli neid umbes 7000. Et 1989. aastast alates hoogustati küttimist, on nende arv tunduvalt vähenenud. 2006. aastal hinnati karude arvukuseks umbes 6000[16]. Sealt alates on arvukus taas suurenema hakanud ja 2012. aasta seisuga võis riigis elada umbes 9000 karu[17]. Rumeenia valitsus lubab küttida nn nuhtlusisendeid.[15]
Saksamaal ei ela looduses enam pruunkarusid. Juba keskajal tõrjuti nad metsastesse ja raskesti ligipääsetavatesse piirkondadesse. Viimane karu Harzis lasti maha 17. sajandil (tema auks on püstitatud karumonument), Tüüringis 18. sajandi keskel ja Ülem-Sileesias 1770. Baieri metsas tapsid vennad Forsterid Zwieseli ümbruses ajavahemikul 1760–1800 veel umbes 60 karu. Teadaolevalt viimane pruunkaru Saksamaal tapeti 1835 Ruhpoldingis.
Seoses sellega, et Austriasse on pruunkarusid sisse rännanud või asustatud, on saanud aktuaalseks võimalik karude asurkonna rajamine Saksamaale. Aastal 2005 valis Saksamaa Looduskaitseliit pruunkaru aasta loomaks.
Mais ja juunis 2006 nähti Saksamaal pruunkaru: JJ1, keda ajakirjanduses hakati kutsuma Brunoks, liikus mitu nädalat Austria piiri lähedal. Ta murdis mõned koduloomad ja teda oli sageli näha asulate lähedal. Seepeale anti ajutine luba looma mahalaskmiseks, kuid avalikkuse survel see tühistati. Siis prooviti karu elusalt kinni püüda, kuid kolme nädala pärast sellest loobuti. 26. juunil lasti ta Spitzingsee lähedal maha.
Slovakkias elab 700–900 karu, peamiselt Kesk- ja Põhja-Slovakkias.[18]
2013. aastal hinnati enne jahihooaja algust Soome karude koguarvuks 1560–1680 isendit.[19] Osa Soome karudest talvitub Venemaal, seetõttu ulatub suvel karude arv Soomes üle 2000.
Šveitsis lasti karu enne 2008. aasta juhtumit viimast korda 1904 Engadinis. Hiljem nähti karu veel 1923. aastal. Seoses Austria karude reintrodutseerimise projektiga tehtud uurimuse järgi on Šveitsis veel karudele sobivaid elupaiku.
Juulis 2005 rändas Itaaliast Trento provintsist Val Müstairi karu JJ2, kellele pandi nimeks Lumpaz. See vallandas uue arutelu pruunkarude asurkonna rajamise võimalikkusest Šveitsis. Föderaalne Keskkonnaamet koostas dokumendi "Konzept Bär", mis esitab põhiliselt positiivse seisukoha ning võtab arvesse võimalikke järelmeid ja riske, sealhulgas vajadust eriti agressiivsed loomad maha lasta.[20]
Karu JJ3, kes oli JJ1 ja JJ2 vend, kes oli sisse rännanud suvel 2007, tapeti aprillis 2008 Graubündenis, sest ta ei kartnud inimesi. Samal ajal liikus Graubündenis ka inimpelglik karu MJ4, kes oli samuti sisse rännanud suvel 2007. Kevadel 2008 lahkus ta Šveitsist Itaaliasse. Seisuga oktoober 2009 ei olnud pärast seda karude viibimist Šveitsis tõendatud.
2002. ja 2003. aastal hinnati Valgevene pruunkaru asurkonna suuruseks 140–180 isendit. Nad olid levinud peamiselt riigi põhjapiirkondades.[21]
Venemaal elab umbes 120 000 isendit.
Kanadas elab umbes 25 000 isendit. Suurima karude arvuga piirkond on riigi lääneosas paiknev Briti Columbia, kus arvatakse leiduvat umbes 16 000 karu. Ülejäänud asurkond elab Alberta, Yukoni, Loodealade, Nunavuti ja Ontario provintsis ning Manitoba provintsi põhjaosas.[22]
USA-s elab umbes 32 500 isendit, kuid nendest ligi 95% elab Alaska osariigis. Ülejäänud jagunevad suuresti nelja osariigi vahel: Montana, Idaho, Washington ja Wyoming.[22]
Nagu kõigil karulastel, on pruunkarul tugev, jõuline kehaehitus. Reeglina on nende luustik tugevam kui teistel karulastel. Nagu teistelgi karulastel, on pruunkarul peeniseluu ja lühike juppsaba. Pruunkarule eriomane tunnus on lihaskühm õlgade kohal, mis annab esijalgadele lisajõudu.
Nagu kõigil karulastel, on pruunkarul raske, massiivne pea esileulatuva koonuga. Võrreldes sageli sama värvi baribaliga on laup märgatavalt kõrgem ja koon nõgusalt võlvitud. Kõrvad on eemalseisvad ja ümarad, silmad väga väikesed. Kukal on lühem kui jääkarul.
Kael pöördub hästi.
Pruunkaru jäävhambad koosnevad 42 hambast. Hambavalem on 3/3-1/1-4/4-2/3: ülalõual on kummalgi kolm lõikehammast, üks silmahammas, neli eespurihammast ja kaks purihammast; alalõua hammastik erineb selle poolest, et purihambaid on kaks. Nagu paljudel kiskjalistel, on neil suurenenud silmahambad. Purihammastel on taimetoidulistele omased laiad, lamedad kroonid.
Nagu kõigil kiskjalistel, on pruunkaru seedeelundkond lihtsa ehitusega. Magu on ühe valendikuga. Pimesool puudub. Sool on 7–10 m pikkune, seega pikem kui puhtlihatoidulistel kiskjalistel.
Jäsemed on pikad ja jõulised. Ees- ja tagajäsemed on umbes ühepikkused. Nii küünarvarre luud (küünarluu ja kodarluu) kui ka sääre luud (sääreluu ja pindluu) on lahus, mis tingib suure pööratavuse.
Jalalabad on suured ja neil on alumisel poolel rasked karvased päkad. Esi- ja tagakäppadel on kummalgi viis varvast, mis lõpevad kuni 8 cm pikkuste mittesissetõmmatavate küünistega.
Kõndimisel toetub pruunkaru kogu tallaga nagu kõik karulased: ta on tallalkõndija.
Pruunkaru karvastik on tavaliselt tumepruun, kuid sel võib olla palju värvivarjundeid: võimalikud toonid ulatuvad kollakas- ja hallikaspruunist ja teistest pruuni varjunditest peaaegu mustani. Kaljumägede karudel on karvastiku ülaosa sageli valkjashallide tähnidega (inglise keeles grizzly), mistõttu seda alamliiki nimetatakse grisliks (Ursus horribilis).
Pruunkarul on üldiselt tihe aluskarv, pealiskarvad on pikad.
Karvastik muutub vastavalt aastaaegadele. Talvekarv on tihe ja kare ning tundub tokerjana.
Pruunkaru kehapikkus (pea ja kere pikkus) on 100–280 cm, õlakõrgus umbes 90–150 cm. Sabapikkus on ainult 6–21 cm.
Kaal on levila eri piirkondades väga erinev. Kõigis asurkondades on isased emastest tunduvalt raskemad.
Kõige raskemad pruunkarud on kodiaki karud, kes elavad Alaska lõunarannikul ja lähedastel meresaartel, näiteks Kodiaki saarel. Nende kaal võib ulatuda 780 kiloni, kusjuures isaste keskmine kaal on ainult 389 kg ja emastel 207 kg. Alaska sisemaa pruunkarud on tunduvalt kergemad: isased kaaluvad keskmiselt 243, emased 117 kg. Lõuna pool Põhja-Ameerikas (Kanadas ja USA põhiosa loodeosas) kaaluvad isased 140–190 kg, emased 80–130 kg. Põhja-Euroopas ja Siberis kaaluvad pruunkarud keskmiselt 150–200 kg, Lõuna-Euroopas on nad tunduvalt kergemad, kõigest umbes 70 kg. Aasias on nad mida ida poole, seda raskemad; Kamtšatka poolsaarel kaaluvad nad 140–320 kg.
Soomes Kuhmos püüti 2006. aastal kinni 373 kilo kaaluv emakaru. Karule süstiti unerohtu, ta kaaluti, varustati raadiosaatjaga kaelarihmaga ja lasti uuesti lahti.[23]
Nägemine on halb, kuulmine keskmine, haistmine väga hea.
Hammastiku ehituse järgi on karu kõigesööja. Valdava osa toidust moodustavad mitmesugused marjad, seened, seemned, kalad, puude lehed ja putukad (suvel põhitoidusena sipelgad). Palukesi läheb mahukasse kõhtu hulganisti. Karu jaoks on eelistatud maiuspalad kaer ja mesi, mida tal aga õnnestub harvemini hankida.
Suuri loomi murravad karud üksnes kevadel ja sügisel – enne ja pärast taliuinakut, kui on vaja palju jõudu koguda. Värskele loomale eelistab karu raibet. Mahamurtud loomal süüakse ära keel ja sisikond, liha jäetakse laagerdama.
Karupojad sünnivad keset talve. Neid võib olla 1–5, kuid kõige sagedasem on 2 poega. Sündides on nad vaid poole kilogrammi raskused, pimedad ja abitud. Pojad imevad emapiima ja kasvavad kiiresti. Imetamine kestab 4–5 kuud ja selle lõppedes on pojad 7–9 kg raskused. Kevade saabudes lahkuvad nad koos emaga talvekoopast – siis on pojad juba nii tugevad, et jõuavad emaga ette võtta pikki rännakuid.
Pruunkaru elab metsades ja tundrates.
Pruunkaru taliuinaku kestus varieerub piirkonniti, enamasti vältab see 4–5 kuud. Taliuinakuks valmistudes tõuseb karu kehakaal kuni 35%. Talvitumiseks kasutab karu mäestikupiirkondades looduslikke koopaid, mujal pinnaselohke, varjulisi kohti tuulemurrus. Uinaku ajal karu ainevahetus aeglustub ja kehatemperatuur langeb 3–5 kraadi võrra. Suurima osa uinaku ajal vajaminevast energiast (90%) saadakse rasvkoe lagundamisest. Tiined emased ka poegivad taliuinaku ajal.
Looduses võivad karud elada 30–35 aasta vanuseks. Vangistuses on elatud kuni 47-aastaseks.
Tavaliselt surevad karud taliuinakus olles.[24]
Laia levila tõttu eristatakse mitmeid alamliike, mis erinevad näiteks kasvu, kolju kuju, karvkatte värvuse ja mitme muu morfoloogilise tunnuse poolest. Geneetilised uuringud siiski ei toeta liigi jagamist paljudeks alamliikideks. Nõnda ei ole alamliikide arvu suhtes üksmeelt, kuid sagedamini nimetatakse järgmisi:
Geneetiliste uuringute tulemusena on leitud, et Euroopa karude ühine esivanem elas umbes 175 000 aasta eest ja et Euroopa asurkonna võib jaotada kaheks liiniks. Lääne-Euroopas elav liin tekkis umbes 70 000 aastat tagasi ning selle esindajad on levinud ka Põhja-Ameerikasse ja neile on lähedasemad jääkarud. Idaliin, mis tekkis umbes 25 000 aastat tagasi, on esindatud Baltimaades, Venemaal ja Skandinaavia põhjaosas.
Pruunkaru lähim sugulane on jääkaru. Mõlemad liigid võivad ristuda ja ka sigimisvõimelisi järglasi anda[25]. Geneetilised uuringud näitavad, et mõned pruunkaru populatsioonid on lähedasemad jääkarudele kui teistele pruunkarudele. Arvatakse, et jääkaru on arenenud pruunkarust suhteliselt hilja ja lahknemine toimus umbes 150 000 aastat tagasi[26].
Karujahi hooaeg kestab Eestis 1. augustist kuni 31. oktoobrini. Keskkonnaameti eriloaga võib nuhtlusisendeid küttida ka muul ajal.
2009. aastal anti luba 60 karu laskmiseks, kuid hooaja lõpuks lasti vaid 40–45 karu.[27] 2010. aastal oli samuti lubatud lasta 60 karu, kuid kütiti 57 looma.[28][29] 2011. aastal oli lubatud lasta 65 karu (lasti 53) ja 2012. aastal 60 karu (lasti 57).[30][31][32]
1954 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 1998 2001 2005 2007 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Karude arv Eestis 180 120 159 181 243 350 500 840 660 600 550 569 725 700 700 700 Kütitud karude arv 0 0 2 1 1 6 24 55 34 37 27 23 27 45 57 53 55 38 36 49 55Soomes kestab karujaht 20. augustist kuni 31. oktoobrini. Soomes kütiti aastatel 2003–2008 vastavalt 68, 72, 69, 77, 83 ja 84 karu. Rootsis oli 2012. aastal lubatud lasta 319 karu ja 22. novembriks oli lastud 302 karu.[33]
Sageli kujutatakse karu vappidel, kus see sümboliseerib võimu ja jõudu. Näiteks on karu Berliini sümboliks ja vapiloomaks. Isegi Berliini filmifestivali auhindadeks jagatakse karukujukesi. Teised tuntud linnad, kelle vapil on karu, on näiteks Madrid ja Bern.
Karu on Soome rahvusloom.
Tuntud arhetüüp on nn Vene karu, millest on kujunenud üks Venemaa sümboleid. Ka Moskva olümpiamängude ametlikuks maskotiks oli karupoeg Miška.
Karu on kasutanud maskotina näiteks mitu ülikooli (Browni Ülikool, California Ülikool Los Angeleses, California Ülikool Berkeleys, Alberta Ülikool jt) ja spordiklubi (Brisbane Bears, Chicago Bears, Hershey Bears, North Sydney Bears jm). Tartu Mänguasjamuuseumi maskott on karu Lillekäpp.
Karusid on kujutatud mitmetel koopamaalingutel varasest paleoliitikumist alates.
Soome-ugri rahvastel oli karu püha loom. Karu oli tabusõna, eesti keeles kutsuti karu näiteks mesikäpaks või metsaotiks. Paljudel Siberi rahvastel on karukultus. Karu tapmise puhul peetakse karupeiesid. Väga oluline on karu ka indiaani rahvastele.
Suur Vanker on teistele rahvastele tihti tuntud hoopis kui Suur Karu.
Karudega puututakse kokku juba varases lapsepõlves. Kaisukaru on üks tuntumaid laste mänguasju[34]. Lastekirjandusest on tuntud näiteks "Karupoeg Puhh" ja muinasjutt "Kolm karu". Eesti lastele on aidanud karusid tuttavamaks muuta "Karu-aabits" (1971), mille põhjal on valminud ETV lasteseriaal "Mõmmi ja aabits". Tuntud on ka "Karumõmmi unelaul". AS Kalev toodab Mesikäpa komme, šokolaadi ja küpsiseid.
Palju kasutatakse karusid kunstis. Kunstiprojektidest on üks tuntumaid United Buddy Bears, maalidest Ivan Šiškini "Hommik männimetsas". Ajalehe Postimees lugejatele on tuttav "Mürakarude" koomiks. Palju on karusid kajastatud ka filmikunstis. Eesti üks esimesi mängufilme oli "Karujaht Pärnumaal". Hilisemast ajast on tuntud näiteks filmid "Karu süda" (mis põhines Nikolai Baturini samanimelisel romaanil) ja "Vennad Karusüdamed".
Valmist on tuntuks saanud mõiste "karuteene", mis tähendab tegija poolt vaadatuna heade kavatsustega tehtud teenet või toimingut, mis aga teisele poolele tekitab hoopis halba.
Mitmes Eesti linnas asub Karu tänav ja mitme järve nimi on Karujärv. Samas pole mitte kõik sarnased nimed karudega seotud – näiteks Valga maakonnas asunud endise Karula valla nimi on tekkinud saksakeelsete nimede eestipäraseks muutmisel[35].
2008. aastal oli perekonnanimi Karu Eestis populaarsuselt 27. kohal, Ott levikult 246. kohal ja Medvedev (vene keeles 'karu') 288. kohal.[36] Nime tuntuim kandja, Dmitri Medvedev, on endine Venemaa president. Ott on ka levinud eesnimi.
Mõni karu on saanud erilise tähelepanu osaliseks. Näiteks Eesti meedias ja ühiskonnas tekitas elevust Ruhnu karu, kes sattus 2006. aasta kevadel jääpangal Ruhnu saarele.
Šiškini "Hommik männimetsas" (1889), kuhu karud maalis hoopis Konstantin Savitski
Endine purskkaev karu kujuga Vaksali pargis Tartus
Lõik esimesest Eesti mängufilmist "Karujaht Pärnumaal"
Tartu Mänguasjamuuseumi maskott – karu Lillekäpp
Karu ehk pruunkaru (Ursus arctos) on karulaste sugukonda karu perekonda kuuluv loomaliik.
Pruunkaru on suurim Eestis elav kiskjaline ja suurim Euroopa mandriosas elav kiskjaline. Toitumiselt on karu kõigesööja ja valdava osa toidust moodustavad mitmesugused marjad, seened, seemned ja putukad.
Laia levila tõttu eristatakse mitmeid pruunkaru alamliike, mis erinevad näiteks kasvu, kolju kuju, karvkatte värvuse ja mitme muu morfoloogilise tunnuse poolest.
Hartz arrea (Ursus arctos) munduan zabalduena dagoen hartz espeziea da, Eurasiako eta Ipar Amerikako iparraldean dauden lurretako askotan bizi baita.[1][2] Karniboroen ordenako lehorreko espezie bizidunetan handienetako bat da, bere hurbileko ahaide hartz zuriarekin (Ursus maritimus) batera.
Hartz arrea munduko hainbat tokitan desagertzeko zorian dago. Gaur egun, Europako, Asia epeleko eta Ipar Amerikako baso trinkoak ugaztun handi honen azken gordeleku bilakatu dira. Eremu zabal horretan, tamaina eta kolorearen arabera hamasei azpiespezie bereizi ohi dira, baina hartz arrearen taxonomia zalantzazkoa da. Azpiespezieen artean, euren tamaina handiagatik ezagunak dira grizzly hartzak (Ursus arctos horribilis) eta Kodiak hartzak (Ursus arctos middendorffi). Iberiar penintsulan, Asturiasen daude azken hartzak, Somiedo eta Narceako natura parkeetan. Oraintsu arte Pirinioetan ere bizi zen hartz arrea, baina gaur egun ale bakan batzuk baizik ez dira gelditzen; gehienak, hartz populazio hori indartzeko asmoz Esloveniatik ekarriak.
Ugaztun handi honek munduan zehar dituen forma ezberdinen artean, Pirinioetakoa txikienetakoa da; 80 eta 250 kg arteko pisua hartzen du. Hala ere, ez da ahaztu behar pisu hau urtetik urtera aldatzen dela urte-sasoiaren, sexuaren eta beste hainbat faktoreren arabera. Arra emea baino dezente handiagoa da. Arrak, atzeko bi hanken gainean zutituz gero, 2 m-ko altuera izatera iristen dira.
Askatasunean, 25 - 30 urte inguru bizi ohi dira, eta gatibutasunean 47 urtera ere irits daitezke. 1,7 - 2 m-ko luzera eta 0,9 - 1 m-ko altuera (gurutzean) izan ohi dute. Ilajearen kolorea, krema-koloretik marroi iluneraino doa, baina hankak gehienetan beltzak ditu eta ile-muturrak ia-ia horiak. Kumeek, lepoaldean izan ohi duten eraztun zurixka lehenengo muda aldiaren ostean galtzen dute. Ilea 2 - 15 cm-ko luzerakoa da, buru eta sabelaldean motza eta gorputzean zehar luzeagoa. Ilajea urtean behin aldatzen dute. Ekainetik aurrera, 30 – 40 eguneko muda aldia hasten dute.
Ikusmena oso garatua ez duten arren gauez koloretan ikus dezakete. Gainontzeko zentzumenei dagokienez, aldiz, belarri fina eta usaimen zorrotza dute; distantzia luzetara dauden elikagai iturriak eta araldian zehar gainontzeko indibiduoen egoera sexuala antzemateko funtsezkoak.
Barailetan 4 letagin zorrotz eta sendo dituzte, haragia jaten duten seinale. Hala ere, hagin zabal eta zapalek erakusten dutenez, orojalea dugu, eta neurri handi batean landarejalea.
Europako, Asia epeleko eta Ipar Amerikako baso trinkoetan dago hedatuen. Hala ere, oso banaketa desorekatu eta barreiatua du. Penintsula Iberikoan, Asturiasen daude azken hartzak, Somiedo eta Narceako natur parkeetan. Euskal Herriari dagokionez, gaur egun, Pirinioetan, Erronkariko Ibarrean, Esloveniatik ekarritako zenbait hartzek desagertzear dagoen hartz-populazioa bizirik mantentzen dute.
Historikoki Pirinioetan animalia hauek bizi izan baziren ere, gaur egun oso gutxi gelditzen dira. Erronkariko ibarrean geratzen da jatorrizko azkeneko euskal hartza, Camille izenekoa. Azken urteetan ''Camille'' hartza oso famatuta bilakatu da bere ibilerengatik, eta bertako artzainen ardietan egindako harrapaketengatik. Haurrentzako panpina bat sortu dute ere, Kamiltxo izenekoa.
Duela urte gutxi, Esloveniatik ekarritako zenbait hartz arre ekarri eta askatu zituzten Okzitaniako Pirinioetan, espeziea Pirinioetan berreskuratzeko. Antza Esloveniako hartzak dira Pirinioetako hartzetatik hurbilen daudenak. Hala ere momentuz ez du ematen hartz berri horiek Euskal Herriraino heldu direnik.
Bizkaiko azken hartza Eskuagatxeko mendilerroan, Urkiola inguruan harrapatu zuten 1871ko abenduan.
Hartz arreek bizi eremu zabala behar dute bizirauteko, elikagaia eta babeslekua topatzeko txoko desberdin askoren premia baitute. Gehienbat hariztiak, pagadiak edo urkidiak bezalako baso misto hostogalkorrak aukeratzen dituzte hibernaziorako, hauek eskaintzen dieten erreserba iturri altuagatik. Ezkur eta pagotxak urriak diren urteetan, gaztainadiak bilatzen dituzte bazkarako. Gertaera honek, euren ohiko bizi-eremutik dezente urruntzea ekartzen die.
Aske bizi diren hartz bakanak nekez ikusten badira ere, udaberri-uda partean goi-mendietako larreetan dauden erlategiak, belazeak edo baiaz josiriko sastrakadietara hurbildu ohi dira. Negua heltzean aldiz, harkaitz arteko zulo eta kobak bilatzen dituzte hibernatu ahal izateko. Oro har, hartzak uzten dituen aztarna eta oin-markak topatzea izaten da ohikoena.
Elikaduraren %75-80a belarrez, fruituez eta bestelako landarez osatzen da; beste %25-20a animalia-jatorrikoa da. Honen barruan, ugaztun handiek % 12-15a osatzen dute, intsektuek %7-9a eta mikrougaztunek %1a (ugaztun handien sarraskietatik inurrietaraino). Aziendek dietaren %6-8a osatzen dutenez, argi dago hartza ez dela azienda-hiltzaile porrokatua, hainbat jendek hori badio ere. Inoiz edo behin oihaneko piztiaren bat harrapa dezake, dena alde duela, eskuarki, orkatz eta orein kumeren bat, edo, bestela, ahitu edo gaixoturiko ugaztun helduren bat.
Hibernazioak lauzpabost hilabetez irauten du: azarotik apirilera bitartean. Negu gorriko pausaldi horretan hartzak jateari, edateari eta, kaka eta pixa egiteari utzi egiten dio baina, konstante funtzionalak mantendu egiten ditu udazkenean metaturiko gantzei esker. Dena den, garai horretan aktibitaterako gaitasuna badu eta estimulazioa dela eta esnatzea gerta daiteke. Are gehiago, epealdi horretan erditzen dira emeak eta, udaberrira arte hartz kumeak elikatu eta berotu egiten dituzte, lotan segitzen duten bitartean.
Hartzek 3–5 urte izan arte ez dute heldutasun sexualik eskuratzen, eta emeak 4 urterekin erditu ohi dira lehenengo aldiz. Ugaztun handi hauek poligamoak dira. Araldia udaberri bukaeran edo uda hasieran izaten da (maiatza eta uztaila artean). Hain ale gutxi geratzen denez, ar eta emeen arteko topaketak zailak izaten dira eta, hauei ahalik eta etekin handiena ateratzearren, eragindako obulazioa garatu dute; hau da, arrak behin eta berriro estaltzen du emea honen obulazioa eraginez ernalketa gerta dadin. Haurdunaldiak bi hilabete irauten du. Hartz kumeak (bat edo bi) ama hibernazio zuloan dagoela munduratuko dira eta, handik urte eta erdira amarekin bizitzeari utziko diote. Erditze batetik bestera bi urtetako tartea izan ohi da.
Elikagaiaren bilaketak baldintzatzen ditu hartzaren bizimodua eta mugimenduak; animaliak azalera handia behar du gustura ibiltzeko, atseden hartzeko, babesa bilatzeko eta neguan hibernatzeko. Gehienez 20–30 km karratuko azalerak hartzen ditu beregain. Noizbehinka ibilaldi luze samarrak egiten ditu. Hara eta hona ibili ohi den ugaztun bakarti hau plantigradoa da, ibileran gorpuz karga osoa oin-zoletan banatzen duelako. Bi hankaren gainean zutitzeko gauza den izaki bakarretako bat dugu hartza; dena den, horrela gutxi-gutxitan altxatzen da: emeengatiko borroketan edo bere burua arriskuan ikusten duenean soilik. Hartzari leporatu zaion oldarkortasun ospe hori debaldekoa da, erasoari nekez ekiten diote amaieran arerioa erailez.
Hibernazio-garaia heltzean, hartzak koba naturalak edo berarentzat propio induskatutako gordelekuak egokitzen ditu. Horretarako harkaitz artean, leku maldatsu eta bertara iristeko zailak direnak aukeratzen ditu. Gordelekuan ohea egiteko, goroldio, belar, hosto eta makilatxoez baliatzen da.
Hartz arreak basoko ekosisteman ez du inongo etsai naturalik, are gehiago ekosistemaren dominatzaileetako bat dela esan daiteke. Gaur egun, hartzak ezagutzen duen etsai nagusia edo bakarra gizakia da.
Hartzarekin elkar bizitzeak hainbat arazo sortzen ditu, ganadu edo aziendari eragiten dizkion kalteak, ehizarekin duen elkarreragina edo, azpiegiturak egiteko edo baso-ebaketak egiteko bere presentziak sortzen dituenak.
Edonola, elkarbizitza horretan hartza da galtzaile argia. Hona hemen hartzari gizakiak eragiten dizkion arazo larrienak:
Orain dela mende batzuk hartz arrea Europa osoan zehar zebilen arren, egun egoera erabat aldatuta dago, azken urteotako gertakarien erruz batik bat. Espainian, Italian eta Frantzian dira arrisku bizieneko hartz-populazioak. Espainiar hartzen egoera are larriagoa da, hartz arreak Europan dituen hiru eboluzio-lineetako baten eta mundu osoan diren bostetako baten ordezkari bakarrak baitira.
Egun, hiru populazio bizi dira; bata Kantauriar mendikatean eta beste bi Pirinioetan: bata Erdialdeko Pirinioetan, Aran eta Pallars haranetan eta Frantziako eskualde mugakideetan, eta, bestea Ekialdeko Pirinioetan, Aragoi, Nafarroa eta Biarnon. Erdialdeko Pirinioetako populazioa Esloveniatik 1996an eta 1997an ekarri eta Frantzian inolako arazorik izateke sartutako hiru hartzetatik ugaldu da. Egokitzapen hori Europako beste hainbat lekutan ere gertatzen ari da, hala nola, oraindik orain Trentinon (Italia). Horrek garbi asko frogatzen du hartz asko dagoen toki batetik buru batzuk atera eta beste toki batera eramatea posible dela eta lekualdaketa hori maiz arrakastaz egiten dela.
Horiek horrela, gaur egungo hartzaren egoera hil ala bizikoa da. Populazio honen iraupenak sekulako garrantzia du eta, horretarako ezinbestekoa da habitata bere osotasunean mantentzea. Alabaina, hartzarentzat habitat egokia mantentzeko, leku horietan egiten diren jarduera guztiak arautu egin behar dira eta, ondorioz, interes ekonomiko asko gainditu edo birbideratu. Horrela bada, Pirinioen kasuan, ale berriak sartzea ez da espezie honen kontserbaziorako nahikoa, habitataren kalitatea eta lasaitasuna mantentzea ere betebeharreko ezinbesteko premisa da.
Wilsonek eta Readerrek hamasei azpiespezie daudela dioten arren,[3] hartz arrearen taxonomia zalantzazkoa da:
Hartz arrea (Ursus arctos) munduan zabalduena dagoen hartz espeziea da, Eurasiako eta Ipar Amerikako iparraldean dauden lurretako askotan bizi baita. Karniboroen ordenako lehorreko espezie bizidunetan handienetako bat da, bere hurbileko ahaide hartz zuriarekin (Ursus maritimus) batera.
Hartz arrea munduko hainbat tokitan desagertzeko zorian dago. Gaur egun, Europako, Asia epeleko eta Ipar Amerikako baso trinkoak ugaztun handi honen azken gordeleku bilakatu dira. Eremu zabal horretan, tamaina eta kolorearen arabera hamasei azpiespezie bereizi ohi dira, baina hartz arrearen taxonomia zalantzazkoa da. Azpiespezieen artean, euren tamaina handiagatik ezagunak dira grizzly hartzak (Ursus arctos horribilis) eta Kodiak hartzak (Ursus arctos middendorffi). Iberiar penintsulan, Asturiasen daude azken hartzak, Somiedo eta Narceako natura parkeetan. Oraintsu arte Pirinioetan ere bizi zen hartz arrea, baina gaur egun ale bakan batzuk baizik ez dira gelditzen; gehienak, hartz populazio hori indartzeko asmoz Esloveniatik ekarriak.
Karhu eli ruskeakarhu (Ursus arctos) on Euroopan suurimpia petoeläimiä. Sen eri alalajeja tavataan monilla alueilla Euraasiassa ja Pohjois-Amerikassa. Karhun pituus on 135–250 senttimetriä ja paino 60–300 kilogrammaa, uros on selvästi suurempi kuin naaras. Karhun ruskean turkin sävy vaihtelee melkein mustasta vaalean kellanharmaaseen.
Karhut nukkuvat talviunta puoli vuotta. Poikaset syntyvät talvipesään. Karhu on kaikkiruokainen, se syö paljon kasvisravintoa ja varsinkin marjoja.
Karhu on Suomen kansalliseläin.
Karhu on Euroopan suurin petoeläin. Eurooppalaisen ruskeakarhun pituus on 135–250 senttimetriä[5] ja hännän pituus on 5–15 senttimetriä.[6][7] Naaraskarhun säkäkorkeus on 80–90 senttimetriä ja uroksen 90–125 senttimetriä.[5] Naaraat painavat 60–200 kilogrammaa, urokset 100–300 kilogrammaa.[5] Suurin punnittu luonnossa elänyt suomalainen karhu on painanut 373 kilogrammaa.[8] Kuusamon Suurpetokeskuksessa elävän kesyn Juuso-karhun painoksi on punnittu 483 kilogrammaa.[9] Pohjoisamerikkalaiset alalajit harmaakarhu ja kodiakinkarhu voivat kasvaa huomattavasti suuremmiksi ja painaa jopa 650 kilogrammaa. Kaikkein pienin alalaji on syyriankarhu.[6][10]
Kaikki karhun alalajit ovat tukevarakenteisia, isopäisiä ja kyttyräselkäisiä. Niillä on tuuhea turkki ja vahvat tassut, jotka soveltuvat paremmin kaivamiseen kuin puissa kiipeilyyn.[11] Karhun korvat ovat pienet ja pyöreäpäiset, mutta kuitenkin selvästi erottuvat.[5]
Karhun turkin väritys vaihtelee miltei mustasta aina vaalean kellanharmaaseen asti, jopa lähes valkoisia tavataan silloin tällöin.[11][12]
Karhun jälki on luonnonvaraisista eläimistä Suomen suurin.[13] Sen takakäpälän jälki muistuttaa ihmisen jälkeä, mutta jalkaterän painallus on hieman leveämpi ja kolmiomaisempi kuin ihmisellä.[13] Karhun jäljessä näkyy viisi varpaan ja kynnen painallusta.[13] Etukäpälän jälki ilman kynsiä on 12–15 senttimetriä pitkä ja takakäpälän 18–25 senttimetriä.[13] Karhun jälki on 10–18 senttimetriä leveä.[13]
Karhun uloste vaihtelee sen käyttämän ravinnon mukaan.[13] Sen ulostekasa on lehmän tai hirven jätösten kokoinen.[13] Kesällä uloste muistuttaa ulkoisesti ruskeaa lehmän tai hirven ulostetta, mutta on sisältä musta.[13] Syksyllä ulosteessa on marjoja ja lehtiä.[13] Pelkkää lihaa syöneen karhun uloste on löysää ja mustaa, kun taas haaskaa syöneen karhun uloste on ruskeampaa ja sisältää karvoja ja luunpalasia.[13]
Karhu on aiemmin elänyt laajoilla alueilla Euraasiassa ja Pohjois-Amerikassa, mutta on vähentynyt monilta alueilta. Amerikassa tavattavat harmaakarhu ja kodiakinkarhu ovat karhun alalajeja[6], mutta mustakarhu (Ursus americanus) on oma erillinen lajinsa. Alaskan ABC-saarilla elävä ruskeakarhu on läheisempää sukua jääkarhulle kuin muualla maailmassa eläville ruskeakarhuille.[14]
Karhu elää hyvin erilaisissa elinympäristöissä Aasian aroilta tundraan ja lauhkeisiin sademetsiin.[6][1]
Karhuja on maailmassa yhteensä noin 230 000 yksilöä, suurimmat populaatiot Venäjällä (noin 120 000), Yhdysvalloissa (32 500) ja Kanadassa (21 750). Euroopassa on yhteensä noin 14 000 karhua.[6][15] Etelä-Euroopassa ja Alpeilla on useita pieniä populaatioita, jotka elävät eristyksissä muista. Myös Aasiassa on eristyneitä populaatioita, mutta niiden suuruudesta ei ole luotettavaa tietoa. Intiassa on alle tuhat karhua hajaantuneena moneen ryhmään. Kiinassa on kaksi populaatiota, toinen alle tuhat, toisessa alle 6 000 yksilöä. Japanin Hokkaidolla on ilmeisesti noin 2 000 karhua.[1]
Suomessa karhu on silmälläpidettävä laji.[6][16] Vuonna 2014 Suomessa oli Riista- ja kalatalouden tutkimuslaitoksen arvion mukaan 1 405–1 535 karhua.[17] Vuonna 2015 määrä oli kasvanut 1 450–1 590 yksilöön.[18] Luonnonvarakeskuksen mukaan Suomessa on ollut vuonna 2017 ennen metsästyskautta 1 980–2 100 yksilöä.[19] Moni Suomen karhu siirtyy syksyn tullen Venäjälle.[6] Karhuja esiintyy koko Suomessa lukuun ottamatta Ahvenanmaata, mutta kanta keskittyy Itä-Suomeen ja Lappiin.[5][6] Karhu kuuluu Suomessa riistaeläimiin.[20]
Suomessa esiintyy perimältään kahta erilaista karhua.[21] Karhu metsästettiin Suomessa lähes sukupuuttoon 1900-luvun alussa, jonka jälkeen Suomeen palasi karhuja Venäjältä.[21] Pietarin suunnalta tulleet karhut asuttivat eteläisen Suomen Lieksan korkeudelle asti ja Kuolan niemimaalta tulleet karhut pohjoisen Suomen.[21]
Karhulla on hyvä kuuloaisti ja monipuolinen äänivalikoima, johon kuuluu muun muassa karjahteluja, murinaa ja vihellysääniä.[6] Karhulla on kehittynyt hajuaisti, mutta näköaisti on huono.[6][7] Vaikka karhu näyttää kömpelöltä, se voi nopeimmillaan juosta jopa 60 kilometriä tunnissa.[22] Yleensä karhu liikkuu metsässä hiljaa aistit valppaina. Se osaa kiivetä puihin ja uida sujuvasti.[23]
Karhu on käyden kulkeva kanta-astuja, jonka käyntiaskeleen pituus on 90–140 senttimetriä. Kulkiessaan se liikuttaa saman puolen raajoja samaan aikaan. Karhun jälkijono muistuttaa ilman kenkiä kävelevän ihmisen jälkiä. Saalistaessaan tai paetessaan karhu laukkaa, jolloin sen etu- ja takakäpälä osuvat samaan jälkeen. Karhu lähtee liikkeelle yleensä hyppien jättäen maahan parillisen hyppyjäljen. Kovalla maalla askelleveys on pieni, mutta pehmeällä lumella karhu kulkee jalat harallaan.[13][6]
Karhu elää vaihtelevammissa ympäristöissä kuin mikään sukulaislajinsa, ja myös sen ruokavalio vaihtelee elinympäristön mukaan. Monet muut karhulajit ovat lähinnä kasvinsyöjiä, jääkarhut lihansyöjiä, ja ruskeakarhu asettuu näiden kahden ääripään välille. Ruskeakarhun ravinnosta noin 30 prosenttia on lihaa: pääosin hirviä, kauriita, kaloja, lintuja ja haaskoja.[24] Pohjois-Amerikan karhut syövät muita enemmän lihaa ja kalaa (esimerkiksi kutevia lohia). Euroopan ja Aasian karhut syövät kasveja, juuria, hyönteisiä, marjoja, pähkinöitä, viljaa sekä eläinravintoa, kuten hyönteisiä, nisäkkäitä ja kaloja, jos niitä on saatavana.[1][24]
Karhu lopettaa saaliinsa murtamalla selkärangan etutassun iskulla tai puremalla saalista niskaan, kaulaan tai selkään. Karhu varastoi usein saaliinsa peittelemällä sen maalla, varvuilla ja sammalella tai talvisin lumella. Karhu pysyttylee ison saaliin lähistöllä jopa useita päiviä syöden sitä silloin tällöin.[24]
Karhu tulee sukukypsäksi 3–5 vuoden ikäisenä, ja sukukypsyys jatkuu sen jälkeen pitkään. Karhujen kiima ajoittuu touko–heinäkuuhun, ja pariutumismenoihin kuuluvat urosten taistelut naaraista. Karhu parittelee kesä–heinäkuussa, mutta munasolu kiinnittyy kohdun seinämään vasta loppusyksyllä. Karhunaaras kantaa pitkään, jopa 270 vuorokautta. Pentuja on yleensä kerrallaan 1–4, ja ne syntyvät tammi–helmikuussa talvipesään. Pentu saa talvipesässä ravintonsa emonsa maidosta. Karhunaaras ei saa pentuja joka vuosi, vaan se synnyttää vain 2–4 vuoden välein.[23][11]
Karhut elävät luonnossa 20–25-vuotiaiksi, tarhassa jopa yli 40-vuotiaiksi.[25]
Uroskarhujen on todettu tappavan nuoria[26], alle vuoden ikäisiä karhunpentuja. Tällaisen käyttäytymisen on uskottu kehittyneen siksi, että naaras saattaa tulla ilman pentuja uudelleen kiimaiseksi ja uros voi päästä parittelemaan.[26] Suomessa karhun pentukuolleisuus on Riista- ja kalatalouden tutkimuslaitoksen mukaan noin 40 prosenttia.[27]
Karhun pennut seuraavat emoaan seuraavan vuoden kevääseen asti.[23]
Talvella karhut nukkuvat Suomessa talviunta, joka kestää vähän alle puoli vuotta. Eteläisessä Suomessa karhu saattaa kuitenkin olla aktiivinen ympäri vuoden.[23][11]
Karhu alkaa valmistautua talviunta varten keräämällä kymmeniä kiloja rasvaa hiilihydraattipitoisesta ruoasta, kuten marjoista. Vähän ennen talviunta karhu lopettaa syömisen ja tyhjentää suolensa ruokamassasta. Karhu vetäytyy talvipesään syksyllä loka–marraskuussa. Se päättää talvehtimispaikkansa sijainnin yleensä noin kaksi viikkoa ennen talviunen alkua. Tällöin myös karhun liikkuminen vähenee.[28][26][23]
Karhun talvipesissä esiintyy paljon yksilöllisiä eroja. Yleisin talvipesätyyppi on hylättyyn muurahaiskekoon tehty kolo, jonka suuaukko on peitetty sammalilla. Toiseksi yleisin talvipesätyyppi on maahan kaivettu onkalo. Karhu voi tehdä talvipesänsä myös tiheän kuusen juureen, kallionkoloon tai ison kiven alle. Moni uroskarhu asettuu makuulle kuoppaan ja antaa lumen sataa päälleen.[28][23]
Karhun talviuni ei ole yhtä syvää kuin lepakoiden ja siilien talvihorros, sillä karhun ruumiinlämpö laskee 33 asteeseen (vrt. talvihorrostajilla lähes nolla astetta). Naaraskarhun ruumin lämpötila pysyy kuitenkin 37 asteessa synnyttämiseen asti. Karhu reagoi talviunen aikana ympäristöönsä, ja toisinaan se herää kesken talviunen, kun sen ruumiin ravintovarastot ehtyvät ennenaikaisesti. Naaraskarhu synnyttää talviunen aikana. Karhun syke laskee talviunen aikana 40 lyönnistä minuutissa 10 lyöntiin. Talvehtiessaan karhu ei virtsaa eikä ulosta. Sen virtsa siirtyy virtsarakosta maksaan, missä se muuttuu valkuaisaineiksi.[29][23]
Keväällä karhu herää talviunesta maalis-huhtikuussa[28], kun auringon sulattama lumi valuu sen pesään. Talven jälkeen karhu-urokset lähtevät naaraita aikaisemmin liikkeelle. Urokset lähtevät liikkeelle yleensä heti, kun lunta on riittävän vähän hirvien metsästykseen. Naaraat pentuineen lähtevät liikkeelle vasta maan ollessa kokonaan sula. Odotellessaan lumen sulamista karhu tekee pesän lähelle tai pesään oksista makuupaikan ja syö puiden silmuja sekä vesikasveja pesän läheltä. Lumipeitteen vähennyttyä tarpeeksi karhu alkaa metsästää hirviä. Jollei tämä onnistu, se täyttää ravinnontarvettaan muurahaisilla.[27]
Karhu on ollut muinaissuomalaisille arvostettu ja pyhä eläin.[5] Sitä on kuitenkin myös pelätty[5], minkä takia karhusta on käytetty monia kiertoilmauksia. Karhu on tarinan mukaan laskettu taivaalta Otavan tähtikuviosta. Usean pohjoisen kansan mytologiassa karhu on ihmisen sukua, ja ehkä myös muinaiset suomalaiset ovat ajatelleet näin. Karhunpyynnin jälkeen on järjestetty karhun kunniaksi juhlat eli peijaiset, joilla karhua on pyydetty palaamaan ihmisten ravinnoksi metsään.[30] Peijaisperinne on säilynyt näihin päiviin.[31][32]
Karhusta käytetään myös nimiä ruskeakarhu ja maakarhu.[6]
Suomalaisessa kansanperinteessä karhulla on useita kiertoilmauksia, kuten mesikämmen, kouvo, kontio, otso, metsän omena, metsän kuningas ja nalle.[33] Myös karhu on ollut alun perin kiertoilmaus tarkoittaen eläimen karheaa turkkia, mutta sittemmin se on vakiintunut karhun nimeksi. Kiertoilmauksia käyttämällä muinaissuomalaiset ovat halunneet välttää kutsumasta petoa luokseen. Karhun ehkä vanhinta ja alkuperäisintä nimitystä vastaa nykyisessä suomen kielessä sana otso. Otso-sana on muunnos sanasta ohto. Ohto taasen on deminutiivi eli hellittelymuoto sanasta oksi, joka on karhun alkuperäinen nimitys. Oksi-sana taipuu kuten sana kaksi. Sanalle on vastineita kaukaisissakin suomensukuisissa kielissä ja se on näissä kielissä ikivanha ja omaperäinen.[34]
Karhu on Satakunnan vaakunaeläin ja esiintyy myös Porin ja Euran vaakunassa sekä virallisesta käytöstä poistuneessa Porin maalaiskunnan vaakunassa. Pori tunnetaankin karhukaupunkina, joka on antanut nimensä muun muassa suomalaiselle olutmerkille.[35][36] Karhuaiheista nimistöä on myös muualla Suomessa. Esimerkiksi Kouvola-nimen perusmuoto kouvo tarkoittaa karhua. Satakunnan ulkopuolella karhu on kuva-aiheena Alahärmän, Ilmajoen, Isonkyrön, Kauhajoen, Kontiolahden, Lapuan ja Pudasjärven kunnanvaakunoissa, Alavuden entisessä vaakunassa sekä entisten Karhulan kauppalan ja Enon kunnan vaakunassa. Myös entisen Nuijamaan kunnan vaakunassa on kuvattuna nuijaa pitävä karhun kämmen.[37]
Heraldiikassa karhu symboloi toisaalta ahneutta, koska karhu on perso hunajalle, mutta myös voimaa. 1930-luvun ehdotuksessa Suomen suureksi valtakunnanvaakunaksi oli kilvenkantajina kaksi karhua.[38] Venäjä symboloidaan usein karhuun.[39][40]
Normaalisti käyttäytyvä erämaakarhu väistää ihmistä luonnossa[41], mikäli tämä vain on mahdollista ja mikäli ihminen ei syystä tai toisesta herätä pedon luontaista saalistusvaistoa.[42] Karhu kuitenkin saattaa puolustaa aggressiivisesti pesäpaikkaansa, ja varsinkin emokarhu, joka on liikkeellä pentunsa kanssa, saattaa hyökätä ihmisen kimppuun tulkitessaan tilanteen vaaralliseksi pennulle.[42] Useimmiten karhut kuitenkin pakenevat ihmisen haistaessaan tai kuullessaan[42], ja tämän vuoksi metsässä kävellessään kannattaakin pitää meteliä. Karhujen hyökkäykset ihmisten kimppuun ovat äärimmäisen harvinaisia.[43]
Viimeisen sadan vuoden aikana karhu on tiettävästi surmannut Suomessa vain yhden ihmisen: vuonna 1998 karhu tappoi ruokolahtelaisen miehen, joka oli lenkkipolullaan juossut karhuemon ja pentujen väliin.[44][45] Toukokuussa 2006 karhu hyökkäsi lenkillä olleen naisen kimppuun Hankasalmella. Karhu raateli lenkkeilijän jalkaa, mutta pakeni naisen potkaistua eläintä kuonoon. Päällekarkaustapauksia tiedetään tapahtuneen lähinnä erilaisissa metsästykseen liittyvissä tilanteissa, tai karhuemon puolustaessa poikasiaan.[46][47] Maailmanlaajuisesti muutamia ihmisiä joutuu vuosittain karhun surmaamaksi.[48] Toisinaan sattuu myös liikenneonnettomuuksia, joissa karhu on osallisena. Karhu on matala eläin verrattuna hirveen, joten itse törmäys ei tavallisesti ole välittömästi autoilijalle vaaraksi, mutta tällaisessakin tilanteessa pätee yleissääntö, että haavoittunut karhu on vaarallinen.[49]
Tunnetaan useita tapauksia, jolloin karhu on raadellut lammas- tai nautakarjaa[50][51], ja mehiläishoitajille hunajan makuun päässyt karhu saattaa muodostua todelliseksi riesaksi, joka säännöllisesti käy korjaamassa satoa mehiläistarhoissa. Siksi mehiläishoitajat voivat joutua suojaamaan pesiään karhulta erilaisilla pelotteilla.[52][53]
Karhu voi kaivella komposteja tai syödä viljelyksiltä jopa taajama-asutuksen lähellä, jolloin se saattaa tottua ihmisiin. Tällaiset kaupunkikarhut koetaan vaarallisiksi, ja niiden kaatoon saattaa saada poikkeusluvan.[54]
Yhdysvalloissa on havaittu, että 70 prosentissa tapauksista, joissa harmaakarhu on käynyt ihmisen kimppuun, kyse on ollut poikasiaan puolustavasta emosta, kun taas mustakarhuemojen hyökkäykset ovat erittäin harvinaisia.[55] Vuonna 2016 julkaistussa, Ruotsissa tehdyssä tutkimuksessa havaittiin, että osa ruskeakarhuemoista poikasineen pysytteli normaalia lähempänä ihmisasutusta urosten kiima-ajan aikaan.[56] Kiimaiset urokset tappavat merkittävän osan poikasista päästäkseen parittelemaan emon kanssa.[56] Lähempänä ihmisasutusta oleskelleet poikueet selvisivät paremmin, koska urokset välttelevät ihmisasutusta.[56]
Karhuja metsästetään sekä urheilumetsästyksenä, niistä saatavien tuotteiden (lihan, taljan ja elimien) takia että häiriöksi tai uhaksi koettujen yksilöiden poistamiseksi. Joillakin alueilla, kuten Venäjän Kaukoidässä, salametsästys karhun sappirakkojen ja tassujen takia on suurempi uhka kuin luvallinen karhunmetsästys.[1]
Suomessa karhukannan hoidon päätavoitteena on, että kanta säilyy elinvoimaisena mutta ihmisarkana, karhujen aiheuttamat haitat minimoidaan ja kansalaisten tietämystä karhusta lisätään. Hoitosuunnitelmalla yritetään sovittaa yhteen karhun ja paikallisten ihmisten ja toimijoiden rinnakkaiseloa.[57]
Karhun varsinainen metsästysaika Suomessa on 20. elokuuta – 31. lokakuuta, muulloin siihen voidaan myöntää poikkeuslupia.[58] Suomessa ammutaan vuosittain yli 200 karhua[59], esimerkiksi 232 karhua vuonna 2017. Suomen metsästyslaki kieltää karhun ampumisen haaskalta, korjaamattomalta pellolta tai ajamalla se liikkeelle pesästä.[60]
Karhulla ei ole paljon luontaisia vihollisia, lukuun ottamatta tiikereitä ja muita karhuja. Siperiantiikerit saalistavat yleensä nuoria karhuja, mutta myös täysikasvuinen naaraskarhu kelpaa niille.[61][62][63] Tutkituissa 44 tapauksessa, jossa tiikeri ja karhu kohtasivat, tiikeri teki aloitteen 12 tapauksessa ja karhu kahdeksassa. Joka toisessa tapauksessa karhu kuoli, 27 %:ssa tapauksista tiikeri kuoli ja 23 % molemmat selvisivät.[64]
Sitaatteja aiheesta Karhu Wikisitaateissa
Karhu eli ruskeakarhu (Ursus arctos) on Euroopan suurimpia petoeläimiä. Sen eri alalajeja tavataan monilla alueilla Euraasiassa ja Pohjois-Amerikassa. Karhun pituus on 135–250 senttimetriä ja paino 60–300 kilogrammaa, uros on selvästi suurempi kuin naaras. Karhun ruskean turkin sävy vaihtelee melkein mustasta vaalean kellanharmaaseen.
Karhut nukkuvat talviunta puoli vuotta. Poikaset syntyvät talvipesään. Karhu on kaikkiruokainen, se syö paljon kasvisravintoa ja varsinkin marjoja.
Karhu on Suomen kansalliseläin.
Ursus arctos
L’ours brun (ursus arctos) est une espèce d’ours qui peut atteindre une masse corporelle de 130 à 700 kg. Le grizzli, l’ours kodiak et l’ours brun mexicain sont des sous-espèces nord-américaines d’ours brun, l'ours brun d'Europe est la principale sous-espèce eurasienne avec de multiples autres sous-espèces comme l'ours Isabelle.
Cette espèce, qui fait localement l’objet de programmes de protection ou réintroductions, notamment en France, a été exterminée au Liban, en Suisse, et dans divers pays européens, notamment dans les zones de plaine (Luxembourg, Belgique, Pays-Bas…), parfois depuis de nombreux siècles. L'espèce était originellement présente dans toute l'Europe, et même en Afrique du Nord (ours de l'Atlas).
L'ours brun peut vivre trente ans à l'état sauvage et jusqu'à quarante ans en captivité. L'ours brun a des fourrures dans les teintes blondes, brunes, noires, ou une combinaison de ces couleurs. Les ours bruns ont une grande bosse de muscles au-dessus de leurs épaules qui donne la force aux membres antérieurs pour creuser. Leur tête est grande et ronde avec un profil facial concave. Debout, l’ours atteint une hauteur de 1,5 à 3,5 mètres. Malgré leur taille, ils peuvent courir à des vitesses allant jusqu’à 55 km/h. Pour la marche, l’ours brun est digitigrade des pattes avant et plantigrade des pattes arrière. C’est-à-dire qu’il pose en premier les « doigts » puis le talon de ses pattes antérieures et qu’il pose toute la plante de ses pattes postérieures en même temps.
Il est fréquent que deux mâles combattent pour une femelle ou l’appropriation d'un territoire. Néanmoins si le vainqueur se voit assuré de pouvoir féconder l'ourse, cette partenaire ne lui reste pas fidèle et élève seule les oursons.
Avec ses trois paires de mamelles, disposées sur la poitrine et l’abdomen, la femelle fournit un lait fort nourrissant, riche en graisses, protéines et vitamines. L'instinct maternel développé de l'ourse la pousse à protéger ses petits de prédateurs tels que les pumas et les loups, mais également des mâles qui n’hésiteraient pas à les tuer aux fins de conquérir leur mère — comportement pareillement observable chez les lions et certains chiens de chasse. Le père ours peut aussi protéger ses petits des dangers même s'il est très rare qu'il leur accorde autant d'importance que la femelle qui a un caractère qui l'incite plus à élever seule sa progéniture.
Ours brun, Parc animalier des Pyrénées
Juvénile
Un ours brun mâle du Domaine des grottes de Han en Belgique
Les griffes
Crâne
Autrefois indigènes en Asie, en Europe et en Amérique du Nord, les ours bruns sont maintenant éteints dans de nombreuses régions et ont vu leur nombre considérablement réduit dans d’autres. L'espèce se maintient mieux dans les forêts boréales et dans certains massifs montagneux.
En Amérique du Nord, l’ours brun est réparti de l’Est de l’Alaska aux territoires du Nord-Ouest, et plus au sud se trouve en Colombie-Britannique et dans la moitié occidentale de l’Alberta. Des populations isolées existent dans le Nord-Ouest de l’État de Washington, dans le Nord de l’Idaho, dans le Montana, et dans le Nord-Ouest du Wyoming, mais il existe des preuves que ces populations sont en croissance[1] ; ils récupèrent l'habitat[2]. La sous-espèce Ursus arctos horribilis (le grizzly) est l’ours brun commun de l’Amérique du Nord continentale ; la sous-espèce Ursus arctos middendorffi (d’ours kodiak), la plus grande de toutes les espèces d’ours avec l’ours polaire, vit en Alaska dans les îles de Kodiak, Afognak et Shuyak. La sous-espèce Ursus arctos nelsoni habitait dans le Nord du Mexique.
En Asie, l'espèce reste assez bien représentée, comprenant de nombreuses sous-espèces : l'ours brun de l'Oussouri (Sibérie orientale, Japon), l'ours brun du Kamtchatka (Kamtchatka), l'ours de Gobi (très menacé, désert de Gobi), l'ours brun de Syrie (Proche-Orient), et enfin l'ours bleu du Tibet et l'ours Isabelle (Himalaya).
L’habitat des ours bruns du Vieux Continent coïncide avec les reliquats des forêts de la préhistoire, qu’elles soient nordiques ou montagnardes. La Russie et la Scandinavie abritent aujourd’hui avec les Balkans et les Carpates leurs principales populations. L'ours dans les Alpes a une population située principalement en Slovénie liée à la petite population des Alpes italiennes qui commence à s'étendre dans les Alpes suisses[3]. Dans les Pyrénées françaises et espagnoles, des réintroductions d'ours capturés en Slovénie ont permis d'éviter l'extinction d'une population relictuelle, autrefois continue avec celle des monts Cantabriques[4]. L'Ours brun marsicain est endémique des Apennins en Italie.
La population totale des ours bruns est estimée à environ 200 000 dans le monde. Les plus grandes populations vivent en Russie, avec 120 000 ours, aux États-Unis avec 32 500 ours et au Canada avec 21 750 ours. En Europe, il y en a environ 14 000, séparés en dix populations distinctes. On trouve de petites populations d'ours bruns isolées dans plusieurs pays d’Europe, de l’Espagne à la Bulgarie. En Italie, entre 1999 et 2002, sept femelles et trois mâles capturés en Slovénie ont été relâchés dans le Trentin où subsistaient trois ours autochtones.
En réduction depuis l’époque romaine, l’ours brun était encore présent vers l’an mille dans toutes les forêts de montagne françaises mais les zones d’habitat se réduisirent au XVIe siècle aux parties les plus inaccessibles des Vosges, du Jura, du Massif central, des Alpes et des Pyrénées. À la fin du XVIIIe siècle, le développement des activités humaines comme le pastoralisme, l’exploitation des forêts ou l’utilisation des armes à feu accentua sa disparition et au milieu du XIXe siècle sa présence ne fut plus constatée que dans quatorze départements du Jura, des Alpes et des Pyrénées. Il disparut d’abord du massif jurassien vers 1860 puis des Alpes (estimations : 300 ours en 1800, 70 en 1860, 20 en 1900, dernière observation en 1937 dans le Vercors) pour ne subsister que dans les Pyrénées où sa population atteignit quasiment l’extinction à la fin du XXe siècle[5]. L’ours a marqué les traditions orales et de nombreuses excavations ont conservé le souvenir de sa présence (« grotte de l’ours » dans le département du Jura à Chaux-des-Crotenay, Foncine-le-Bas, Rosay…)[6]
Au massif du mont Pilat (Loire), les derniers Ours furent observés entre 1881 et 1885.
En 1995, la France comptait une population d’ours brun relictuelle de cinq individus dans les Pyrénées occidentales. Sans la capture en Slovénie et le relâcher de deux femelles en 1996 et d’un mâle en 1997 dans le cadre du programme de réintroduction en Pyrénées centrales, l’ours brun était condamné à une disparition certaine. Mais en 1997 et en 2004, deux ourses suitées, Mellba d’origine slovène et Cannelle la dernière ourse de souche pyrénéenne, ont été abattues par des chasseurs. La réintroduction a permis de faire remonter la population à une quinzaine d’individus en 2005 mais ne pouvant être considérée comme viable à long terme, pour cause de nombre de femelles trop faible, et de problèmes de consanguinité. Il s’est avéré que les deux femelles réintroduites s’étaient accouplées sur leur territoire d’origine avec le mâle lui aussi réintroduit. Cette situation a conduit le gouvernement français à mettre en œuvre un plan de renforcement avec un apport de quatre nouvelles femelles et d'un mâle au printemps 2006. Un nouveau plan de réintroduction était à l'étude pour la fin du quinquennat de Nicolas Sarkozy. Ce plan n'a finalement pas abouti, ce qui, en 2012, a conduit la commission européenne à adresser une mise en demeure au gouvernement français afin de relancer sa politique en faveur de la biodiversité[7]. Ceci étant, le nombre d'ours dans les Pyrénées augmente. En 2016, par exemple, 39 individus ont été détectés (dont 3 sont morts dans l'année), soit 7 ours de plus qu'en 2015[8]. Les 4 et 5 octobre 2018, 2 ourses slovènes ont été relâchées par l'office national de la chasse et de la faune sauvage dans les Pyrénées occidentale, où ne subsistaient plus que 2 ours mâles dont Cannellito, le dernier de souche pyrénéenne[9] et l'une d'elles a eu une portée de 2 oursons durant l'hiver[10]. En 2018, la population est estimée à au moins 40 individus[11].
L’ours brun est principalement diurne surtout en Amérique du Nord.
En été il accumule jusqu'à 180 à 200 kg de graisse, réserve dans laquelle il puise pour tenir l’hiver, période durant laquelle il devient léthargique. Bien qu’il ne soit pas un vrai animal hibernant et qu’il puisse être réveillé facilement, il aime s’abriter dans des endroits protégés telle qu’une caverne ou une crevasse pendant les mois d’hiver.
Omnivore, il se nourrit de plantes, dont les baies, les racines, et les pousses, champignons et surtout poissons, insectes et petits mammifères comme le renard. L’ours brun est en grande partie végétarien, tirant jusqu'à 75 % de ses calories des matières végétales. Il adapte son régime alimentaire aux ressources locales et saisonnières (ainsi certains ours mangent un énorme nombre de papillons nocturnes (mites) en été, parfois jusqu'à 40 000 par jour, pouvant retirer jusqu'à un tiers de leurs calories de ces papillons[12]).
Normalement solitaires, les ours se rassemblent à côté des cours d’eau et des fleuves pendant la remontée et le frai du saumon. Tous les deux ans les femelles mettent au monde un à quatre jeunes qui pèsent seulement 500 grammes à la naissance. Ce phénomène devient plus rare en raison d'une raréfaction du saumon sauvage.
Les méthodes classique d'évaluation des populations sous-estiment probablement la taille de la métapopulation ursine. Les méthodes dites non invasives basées sur la photo automatique en infrarouge et sur l'analyse de l'ADN (de poils ou de fèces) permettent, à moindre coût, depuis peu, de mieux évaluer les populations locales, et aussi de mieux comprendre la génétique des populations de l'ours brun, sans interférer avec l'espèce et avec moins de stress pour les individus (par rapport à la pose de radiobalises). C'est ainsi qu'on a évalué une population d'ours suédois à 550 individus environ (482-648) dans une aire de 49 000 km2 et 223 (188-282) ours étaient présents dans une aire de 7 328 km2[13]. Comme les autres méthodes, elles impliquent cependant un effort d'échantillonnage suffisant.
Depuis 2011, l'utilisation récente de nouveaux colliers émetteurs (intégrant une caméra enregistrant des séquences de 10 secondes toutes les 5 à 15 minutes durant plus d'un mois) a apporté des données nouvelles sur le comportement d'une petite population nord-américaine d'ours bruns de mi-mai à fin juin (période choisie car les petits d'orignaux et de caribous y sont les plus disponibles pour les ours) : 100 heures de film exploitable (36 376 clips) ont permis de décrire l'emploi du temps des ours ainsi suivis[14]. 60,5 % de leur temps était consacré au repos, 21,3 % aux déplacements, pour seulement 6,3 % consacrés à l'alimentation[14]. Dans cette région au printemps plus de la moitié des repas étaient de la chair d'orignal ou de caribou, avec 20 % environ de nourriture végétale en complément, et 12 % de viande d'orignal adulte, plus quelques lièvres d'Amérique, cygnes[14]. Et un cas de canibalisme a été documenté : un ours mâle de 10 ans a tué et mangé une femelle de 6 ans[14]. Cette étude a permis de réévaluer (à la hausse) le nombre de proies tués par les ours dans cette région. Il a aussi montré que certains ours tuent beaucoup plus de proies que les autres (l'un a tué quarante-quatre jeunes herbivores en 25 jours pendant qu'un autre en tuaient seulement sept en 27 jours)[14].
En saison de reproduction les mâles se montrent très agressifs envers les petits des femelles. Ils cherchent à les tuer. A ce moment certaines femelles se rapprochent des humains semble-t-il pour se protéger des mâles. Ce phénomène dit de "Bouclier humain" a aussi été observé chez une espèce d'antilope menacée qui se rapproche chaque nuit de troupeaux de pasteurs, sans doute pour mieux échapper à la prédation par les hyènes qui se savent en danger près de ces troupeaux[15].
L'espèce Ursus arctos a été décrite par le naturaliste suédois Carl von Linné en 1758[16]. La localité type est Type "Sylvis Europæ frigidæ" réduite par le zoologiste Thomas (1911) au Nord de la Suède.
Les sous-espèces de l’ours brun ont été énumérées comme suit ; cependant, il y a peu d'accord sur la classification.
Ursus arctos arctos
Ursus arctos beringianus
Ursus arctos horribilis
Ursus arctos isabellinus
Ursus arctos lasiotus
Ursus arctos marsicanus
Ursus arctos middendorffi
Ursus arctos syriacus
Selon Catalogue of Life[18] :
Un squelette de néandertalien a été découvert dans la grotte du Regourdou, à proximité de Lascaux, dans une sépulture datant de 70 000 ans BP sous une dalle monolithe de 850 kg et associé aux restes d’un ours brun. Il a longtemps été considéré comme l’un des plus anciens indices d’adoration de l’ours mais cette version est discutée aujourd’hui.
À Chauvet, des crânes d’ours disposés en cercle ont été découverts ; l’un d’eux était volontairement posé sur un rocher au centre d’une des salles ornées de la grotte. À Montespan, il y a 17 000 ans, la statue d’un ours était façonnée dans l’argile. Dans la grotte basque d’Ekain, toutes les représentations animales sont orientées vers la niche aux ours (artzei).
L’archéologie livre de rares attestations directes de chasse à l’ours, notamment des impacts de projectiles en silex fichés dans les restes osseux de plantigrades. La grotte du Bichon (Suisse), datée du Paléolithique supérieur (Azilien) en offre un exemple exceptionnel : on y a trouvé deux squelettes entrelacés d'un homme et d'une ourse, avec un fragment de silex fiché dans une vertèbre de cette dernière. Cette découverte a été interprétée comme un accident de chasse. L'homme chassait l'ourse, qui s'est réfugiée dans la cavité, blessée. Le chasseur, pensant qu'elle était morte, s'engouffra dans la grotte, et se fit attaquer par sa proie qui, en réalité, vivait encore. L'homme périt de l'attaque de l'ourse et cette dernière, trop blessée, succomba elle aussi à ses blessures. La fouille intégrale du site a également révélé un grand nombre d'éclats de silex, notamment des pointes à dos courbe et des têtes de projectiles, qui faisaient probablement partie de l'équipement du chasseur, âgé d'environ 23 ans selon l'étude anthropologique.
L'homme et l'ours vivant sur des territoires proches, les rencontres sont nombreuses, surtout autour des troupeaux. La chasse à l'ours a été une réalité en France jusqu'au milieu du XXe siècle. Parfois, les rejetons d'ourses tuées étaient dressés par les hommes qui faisaient les « montreurs d'ours » dans les foires et les fêtes, certains voyageront jusqu'en Amérique avec leur ursidé[19].
En Bulgarie, en Roumanie, dans les Balkans, en Asie, en Yougoslavie, chez les Indiens d’Amérique du Nord comme dans les Pyrénées, l’ours fut longtemps considéré comme l’ancêtre de l’homme ou encore comme un homme sauvage ; souvent même il avait le statut d’un dieu. Son attitude parfois proche de l’humain lui a valu cet anthropomorphisme. Ainsi, quand il se dresse sur ses pattes arrière tel un homme, les Béarnais le nomment « lo pè-descauç », le va-nu-pieds, ou encore « lo Mossur », le Monsieur. Cette apparente ressemblance avec l'homme a donné naissance dans l'Ouest des Pyrénées françaises à la légende de Jean de l'Ours, fruit des amours entre un ours et une femme[19].
Les peuples nordiques et celtes représentaient l'ours comme le roi des animaux et comme un symbole de puissance. L’Église a cependant diabolisé cet animal durant le Moyen Âge afin de combattre le paganisme, et son statut de monarque des animaux en Europe a été peu à peu cédé au lion, animal traditionnel du christianisme.
Pour les Basques, c’est « Hartza[20] ». Il a également laissé son nom dans l’appellation de grandes figures historiques, chez des divinités ou en anthroponymie et en toponymie : Arthur, Artémis, Artehe, Artahe, Artio, l’Arctique, Bernard, Madrid (pour le blason), Berlin ou Berne, peut-être aussi García.
Dans la Russie, l'image de l'ours est très utilisée pour représenter symboliquement la nation, au moins depuis le XIXe siècle.[réf. nécessaire]
L’ours étant autrefois un symbole de résurrection et de fertilité, l'Église s’est efforcée de faire la guerre à ces anciens cultes animistes[21].
Ursus arctos
L’ours brun (ursus arctos) est une espèce d’ours qui peut atteindre une masse corporelle de 130 à 700 kg. Le grizzli, l’ours kodiak et l’ours brun mexicain sont des sous-espèces nord-américaines d’ours brun, l'ours brun d'Europe est la principale sous-espèce eurasienne avec de multiples autres sous-espèces comme l'ours Isabelle.
Cette espèce, qui fait localement l’objet de programmes de protection ou réintroductions, notamment en France, a été exterminée au Liban, en Suisse, et dans divers pays européens, notamment dans les zones de plaine (Luxembourg, Belgique, Pays-Bas…), parfois depuis de nombreux siècles. L'espèce était originellement présente dans toute l'Europe, et même en Afrique du Nord (ours de l'Atlas).
Béar atá forleathan sa leathsféar thuaidh is ea an béar donn. Mamach atá ann, agus is ball d'fhine na Ursidae é. An fionnadh tiubh donn, cruit shuntasach ar a ghuaillí. I Meiriceá Thuaidh áitríonn sé gnáthóga oscailte, ach coillte sa Seandomhan. Cuimsíonn sé an béar donn mór is an béar liath ó na Sléibhte Creagacha, agus béar Kenai is béar Kodiak (an feoiliteach is mó atá beo ar Domhan, suas le 2.7 m ar airde is 780 kg meáchain) i ndeisceart Alasca.
Is síol ainmhí é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid.
O oso pardo [3][4] (Ursus arctos) é unha especie de mamífero da orde dos carnívoros (aínda que o seu réxime alimenticio é omnívoro) da familia dos úrsidos propio de Eurasia e Norteamérica.
O oso pardo é un habitante característico dos bosques de montaña, praderías e matogueiras de Europa, Asia temperada e Norteamérica.[4]
Neste vasto territorio aparece baixo certo número de subespecies, que se diferencian unhas doutras pola coloración do pelo e o tamaño do animal, e que poden ser moi diferentes, até o punto de que antigamente consideráronse como especies distintas.
De gran tamaño, ten unha lonxitude corporal que varía desde 1,50 a 2,95 m, dependendo da subespecie, e unha altura na cruz de até 1,30 m. O seu peso loxicamente tamén varía, desde os 100 até os 675 kg.
A súa estrutura corporal está conformada por ósos curtos e compactos, destacando o úmero, onde se insiren nos poderosos músculos das extremidades anteriores, que fan posíbel que o animal poida voltear pedras de gran tamaño, deitar pólas de árbores e escavar buratos.[4]
A cor é moi variábel dun individuo a outro. Pode oscilar entre a parda moi escura e a dourada clara, pasando por diversas gamas de grises. As crías adoitan presentaren un colar abrancazado máis ou menos amplo ao rededor do pescozo, marca que habitualmente desaparece a partir da primeira muda ao ano de idade, pero pode quedar algún resto nos adultos. A pelaxe renóvase unha vez ao ano, na época estival.
Os osos pardos posúen un eficaz abrigo para manter a temperatura corporal, formado por pelos suaves, finos e ondulados, máis longos polo dorso e, pore debaixo, unha capa de borra que mudan polo verán.
Nesta época resgárdansae en lugares frescos á sombra ou entre a densa vexetación, e poden darse baños de auga ou de lama en ríos e lagos para mitigar a calor, xa que non poden regular a temperatura coa suor; só poden facelo a través dos vasos sanguíneos das planta dos pés ou arfando, como fan os cans.
Invernan desde outubro ou novembro até a primavera (marzo ou abril), dependendo a duración deste período de repouso da climatoloxía do lugar onde viven.[4]
Non teñen unha visión moi desenvolvida, comparada con outros sentidos, aínda que si poden ver as cores durante a noite. A longa distancia recoñecen formas, pero non detalles, e detectan moito mellor animais ou obxectos en movemento que inmóbiles.
Son plantígrados, con cinco dedos en cada pé armados de fortes gadoupas, sendo as anteriores especialmente longas, coas que poden dar fortes gadoupadas mortais, pero tamén amosar actitudes delicadas e habilidosas.[4]
Nalgunhas situacións, como cando se senten ameazados, ou cando queren aumentar o seu campo de visión, poden erguerse sobre as patas traseiras.
O seu oído é extremadamente agudo e desenvolvido, ao igual que o olfacto, que é excelente, finísimo e, sen dúbida, o seu sentido máis desenvolvido e o que máis lle axuda na súa vida cotiá. Grazas a el pode detectar a longa distancia moitas das súas fontes de alimento e tamén o estado sexual doutros exemplares durante a época de celo.
As mandíbulas teñen 4 dentes caninos puntiagudos e robustos, como os doutros carnívoros. Porén, non presenta moas carniceiras, e a presenza de incisivos aptos para cortar herba e caules, e de moas amplas e aplanadas capaces de triturar alimentos de orixe vegetal, fan que a dentadura deste carnívoro estea perfectamente adaptada a un réxime omnívoro. Aliméntase de diversas herbas, tubérculos, rizomas, castañas, landras, mel, roedores, anfibios e mesmo preas, podendo deprazarse moitos quilómetros en busca de alimento. A súa actividade comeza e remata cos crepúsculos.[4]
Os osos pardos non parecen seren territoriais, sendo porén frecuente ver que varios individuos marcan unha mesma árbore, trabándoa, rabuñándoa ou fregando o lombo contrta ela; esta actividade pode, por tanto, interpretarse como un xeito de comunicación intraespecífica. Presentan dimorfismo sexual bastante acentuado, sendo os machos claramente máis grandes e corpulentos que as femias (estas son dun 20 a un 25% máis pequenas, e teñen a cabeza algo máis afiada). Alcanzan a madurez sexual entre os 3,5 e os 5,5 anos de idade. A época de celo acontece na primavera e pode estenderse até principios do verán. As femias, que paren cada dous ou tres anos, son detectadas polos machos, cando son receptivas, a moitos quilómetros de distancia. Poden congregarse varios machos para conquistar unha femia e, nese momento, é normal que se produzan enfrontamentos entre os rivais; o vencedor cortexa á parella durante varios días e, se a femia deixa de estar receptiva, o macho desiste do cortexo, abadoándoa. Os osos son promiscuos, para conseguir o maior número de cópulas posíbel e así asegurar a descencencia.[4]
A implantación do óvulo fecundado aprázase até outubro ou novembro, facéndoo coincidir co repouso invernal (implantación diferida). Na cova ou burato que a femia escolle para invernar (a oseira), nun lugar pouco accesíbel a agochado tras unha maraña de xestas ou piornos, e agrandado até facelo confortábel, pare entre unha e tres crías, moi pequenas e pouco desenvolvidas, cas sen pelo e cos ollos mpechados. En abril ou maio, nai e fillos abandonan a oseira e mantéñense xuntos durante uns 18 meses, momento en que a osa entra de novo en celo.[4]
A súa esperanza de vida é de 25 a 30 anos (máximoa coñecidos: 34 anos en estado silvestre e 47 en catividade).
A especie Ursus arctos comprende numerosas subespecies, en número variábel segundo os autores. De acordo co SIIT serían as seguintes:[2]
Segundo a UICN a área de dispersión do oso pardo reduciuse progresivamente nos últimos tempos en Norteamérica (en México a especie extinguiuse en época histórica), Europa (extinguido en Alemaña, Suíza, Liechtenstein, Hungría, Moldavia e Portugal), e desaparecida xa en todo o norte de África e Oriente Medio (Marrocos, Alxeria, Exipto, Palestina, Israel, Líbano e Siria).[5]
Porén, segue a ser unha especie presente de forma xeneralizada en tres continentes e un dos mamíferos terrestres máis amplamente distribuídos do mundo. Globalmente, a poboación segue sendo grande e na actualidade non está diminuíndo significativamente. E aínda que hai moitas poboacións pequenas e illadas que se encontran en perigo de extinción, outras, pola contra, e grazas a medidas de protección, estanse expandindo. Por estas razóns, cualificou en 2008 o estado de conservación da especie como "LC" (pouco preocupante), cualificación que mantén a día de hoxe (2013).[5]
Aínda que na antigüidade o oso pardo se estendía por boa parte de Galicia, e de que no século XIX era relativamente frecuente na serra dos Ancares e no Courel (como o testemuñan as numerosas alvarizas abandonadas, e topónimos como "Oseira") a súa presenza hoxe en Galicia é esporádica nesas rexións montañosas orientais,[4] a onde pasan individuos procedentes de Asturias e León.
Pero estas visitas son cada vez máis frecuentes como consecuencia das accións proteccionistas. A Fundación Oso Pardo (FOP) informa que, desde o 2007, o límite xeográfico entre Lugo e León considérase xa un espazo reprodutor para a especie, e están rexistradas xa dúas femias paridas nun mesmo ano, o que constata o importante crecemento que está experimentando a poboación de osos no alto Sil e no alto Narcea. Non se descarta que, de seguir coa política de restauración dos seus hábitas naturais, cheguen a reproducirse outra vez en Galicia.[6]
O oso pardo (Ursus arctos) é unha especie de mamífero da orde dos carnívoros (aínda que o seu réxime alimenticio é omnívoro) da familia dos úrsidos propio de Eurasia e Norteamérica.
Smeđi medvjed (Ursus arctos) je zvijer iz porodice medvjeda. Ova vrsta ima više podvrsta - između ostalih, to su europski smeđi medvjed (U. a. arctos), grizli (U. a. horribilis) i kodijak (U. a. middendorffi) - koje nastanjuju Euroaziju i Sjevernu Ameriku.
Danas je u zapadnoj Europi gotovo istrijebljen, a preostale populacije su male i međusobno odvojene.
Nekad je smeđi medvjed živio u cijeloj Euroaziji i Sjevernoj Americi osim Islanda i sredozemnih otoka Sardinije, Korzike i Cipra. Danas je praktički istrijebljen u zapadnoj Europi, a živi u središnjoj i istočnoj Europi, te Skandinaviji. Rijetka je i zaštićena vrsta.
Smeđi medvjed ima zdepasto tijelo koje završava kratkim repom, šiljatu njušku, zaobljene uši i oštre zube. Može odvući plijen težak 300 kilograma. Po prehrani je svežder. Hrani se drugim životinjama (kukcima, ribama, strvinom i malim sisavcima) jagodama i travom, a katkad i većim životinjama, npr. jelenima i bizonima. Smeđi medvjedi teže od 150 kg (europski smeđi medvjed) do 1100 kg (grizli), a dugi su od 2 do 3,3 metara. Kada se usprave na stražnje noge mogu biti visoki do 380 centimetara. U ramenima su visoki od 100 do 180 cm, a ljeti se udebljaju za 180 kg. Prosječni teritorij svake jedinke iznosi 250 kvadratnih km, a ove životinje vode usamljenički život (osim doba parenja koje počinje u kasnom svibnju a završava u ranom srpnju). Ne spava pravi zimski san jer se lako može probuditi.
Ženke su sposobne razmnožavati se u dobi od 5 do 7 godina, a mužjaci nekoliko godina kasnije. Obično se kote dva mladunca (katkad samo jedan ali i više od 2) koji su slijepi.
Smeđi medvjed (Ursus arctos) je zvijer iz porodice medvjeda. Ova vrsta ima više podvrsta - između ostalih, to su europski smeđi medvjed (U. a. arctos), grizli (U. a. horribilis) i kodijak (U. a. middendorffi) - koje nastanjuju Euroaziju i Sjevernu Ameriku.
Danas je u zapadnoj Europi gotovo istrijebljen, a preostale populacije su male i međusobno odvojene.
Bruny mjedwjedź (Ursus arctos) je družina mjedwjedźow (Ursidae), kotryž waži wot 105 do hač do 780 kg.
Bruny mjedwjedź docpěje we wuchodźe wjetši wulkosć hač w zapadźe. Jeho wulkosć a waža wot poddružiny wotwisuje.
Družina we wjacorych poddružinach w dźělach Eurazije a sewjerneje Ameriki wustupuje, při čimž we wuchodnej a juhowuchodnej Europje, w Skandinawiskej, na Pyrenejach a juhozapadnej Španiskej wustupuje. Wón bě prěnjotnje w cyłej sewjernej Americe, Europje a Aziji domjacy.
« Bruny mjedwjedź » w druhich wikimediskich projektach :
Jeli sy jedyn z mjenowanych njedostatkow skorigował(a), wotstroń prošu potrjecheny parameter předłohi {{Předźěłuj}}. Podrobnosće namakaš w dokumentaciji.
Bruny mjedwjedź (Ursus arctos) je družina mjedwjedźow (Ursidae), kotryž waži wot 105 do hač do 780 kg.
Beruang cokelat (Ursus arctos) adalah salah satu jenis beruang. Hidup di wilayah timur Eurasia dan Amerika Utara. Beruang cokelat bisa berbobot 130–700 kg (300–1500 pon). Beruang kodiak termasuk jenis beruang cokelat yang terbesar, yang seukuran dengan beruang kutub yang memiliki anggota terbanyak dalam kerluarga beruang [1][2][3] yang merupakan hewan pemangsa darat terbesar.[4] Ada beberapa subspesies beruang cokelat, antara lain: beruang cokelat suriah, beruang cokelat kodiak, beruang cokelat alaska, beruang cokelat amerika (grizzly) dan beruang cokelat meksiko.
Populasi beruang cokelat ada di sebagian wilayah Rusia, Amerika Serikat (kebanyakan Alaska), Kanada, wilayah Karpathia (terutama Rumania ),[5] juga di Ukraina, Slowakia, Polandia dan sebagainya). Bahkan Balkan, Swedia dan Finlandia, menetapkan beruang sebagai hewan nasional. Jadi, Beruang cokelat memiliki habitat yang paling luas dari semua beruang.
Ada sedikit kesepakatan tentang klasifikasi beruang cokelat. Jenis beruang Cokelat sudah diusulkan sebanyak 90 jenis, namun analisis DNA baru-baru ini hanya mengelompokkan dalam lima kelompok organisme dan keturunannya (Klade).[6] Pada tahun 2005, sedikitnya ada 16 subspesies telah diakui,[7] antara lain:
Eropa, Kaukasus, Siberia (kecuali timur) dan Mongolia[8] [8] Ursus arctos alascensis[9] Alaska Ursus arctos beringianus – Kamchatka brown Bear
Kamchatka Peninsula dan Pulau Paramushir[8] Beruang ini berukuran sangat besar, berwarna cokelat gelap. Yang berwarna terang ditemui di Eropa-Siberia. Cakarnya gelap;[8] Ursus arctos californicus – Beruang pirang california (diyakini punah) 
California Beruang ini yang terakhir kali diketahui masih bertahan hidup telah ditembak di California pada tahun 1922. Ursus arctos collaris – East Siberian brown bear
Siberia timur, dari Sungai Yenisei to the Pegunungan altai, juga ditemukan Mongolia timur. Sebagian bersar berwarna gelap, berukuran sedang dengan proporsional tengkorak yang lebih besar.[8] Ursus arctos crowtheri – Atlas bear
Habitat sementara masih ada wujudnya di Pegunungan Atlas dan daerah sekitarnya, di Afrika Utara, dari Maroko hingga Libya. Beruang ini yang terakhir diketahui masih bertahan hidup telah dibunuh oleh pemburu diperkirakan pada 1870-an. Ursus arctos dalli Ursus arctos gyas – Peninsular brown bear
Kanada Barat, Alaska, dan Amerika Serikat Barat Laut, sejarahnya ada di Great Plains Beruang cokelat amerika yang memiliki ciri-ciri lapisan cokelat sedang hingga gelap dengan abu-abu, atau disebut "beruban" di bulunya. Berukuran lebih kecil dari beruang di pesisir, beruang jantan dewasa yang tinggal diarea pedalaman dapat berbobot hingga 364 kilogram (802 lb), Mudah beradaptasi: dapat hidup di hutan pegunungan pinus, Hutan hujan sedang, semak belukar kering, dan padang rumput. Ursus arctos isabellinus – Himalayan brown bear.jpg)
Nepal, Pakistan, and India Timur Memiliki warna bulu cokelat kemerahan atau lapisan berpasir, beruang ini berukuran paling kecil dari kebanyakan beruang cokelat lainnya yang ditemukan di benua Asia. Ursus arctos lasiotus – Ussuri brown bear
Kodiak, Afognak, Pulau Shuyak (Alaska) Jenis beruang cokelat yang paling besar, hampir sebesar beruang cokelat Pesisir Lain. Ursus arctos nelsoni – Mexican grizzly bear 
Sebelumnya hidup di Meksiko utara, termasuk Chihuahua, Coahuila, dan Sonora, barat daya Amerika Serikat termasuk rentang selatan (Texas, Arizona, dan New Mexico). Beruang ini bisa hidup di kedua hutan pinus pegunungan Meksiko dan Area tebing Gurun Sonoran (canyonlands of Sonoran desert). Namun diyakini punah karena peternakan di Amerika Serikat dan Meksiko yg menggusur habitat beruang tersebut.
Ursus arctos pruinosus – Tibetan blue bear
Dataran tinggi Tibet[8] Beruang Tibetan blue adalah jenis beruang yang berukuran sedang dengan bulu acak dan panjang. Bulu di sekitar leher lebih tipis, dan membentuk "kerah". Tengkorak dibedakan choanae yang relatif rata, kurva lengkung seperti dari baris molar dan gigi besar.[8]
Ursus arctos sitkensis Pulau Baranof Ursus arctos stikeenensis Ursus arctos syriacus – Syrian brown bear
Ditemukan di Kaukasus Selatan, Suriah, Irak, Turki (Asia Kecil), Iran, Afghanistan, Pakistan, Himalaya Barat dan Pamir-Alai dan pegunungan Tian Shan,[8] kemungkinan sejarah kehadiran beruang ini ada di Palestina utara (yang saat ini diduduki Israel). Beruang Suriah berwarna terang, berukuran sedang hingga kecil dengan cakar terang.[8] Ursus arctos marsicanus – Marsican brown bear
.jpg)
.jpg)
_smiling.jpg)
.jpg)
_female_2.jpg)
_in_the_collection_of_the_British_museum_(fig._50,_51_%26_52).png)
.jpg)
,_Parque_Estatal_de_Recreo_del_Lago_Chilkoot,_Haines,_Alaska,_Estados_Unidos,_2017-08-26,_DD_03.jpg)
,_Parque_natural_provincial_Tatshenshini-Alsek,_Yuk%C3%B3n,_Canad%C3%A1,_2017-08-25,_DD_85.jpg)
_standing.png)
_running.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_standing.png)
.JPG)
evolution
Beruang cokelat (Ursus arctos) adalah salah satu jenis beruang. Hidup di wilayah timur Eurasia dan Amerika Utara. Beruang cokelat bisa berbobot 130–700 kg (300–1500 pon). Beruang kodiak termasuk jenis beruang cokelat yang terbesar, yang seukuran dengan beruang kutub yang memiliki anggota terbanyak dalam kerluarga beruang yang merupakan hewan pemangsa darat terbesar. Ada beberapa subspesies beruang cokelat, antara lain: beruang cokelat suriah, beruang cokelat kodiak, beruang cokelat alaska, beruang cokelat amerika (grizzly) dan beruang cokelat meksiko.
Populasi beruang cokelat ada di sebagian wilayah Rusia, Amerika Serikat (kebanyakan Alaska), Kanada, wilayah Karpathia (terutama Rumania ), juga di Ukraina, Slowakia, Polandia dan sebagainya). Bahkan Balkan, Swedia dan Finlandia, menetapkan beruang sebagai hewan nasional. Jadi, Beruang cokelat memiliki habitat yang paling luas dari semua beruang.
Brúnbjörn eða skógarbjörn (fræðiheiti: Ursus arctos) er stórt bjarndýr sem finnst í Norður Ameríku og Evrasíu. Hann hefur langmesta útbreiðslu allra bjarndýra heimsins.
Vegna þessarar miklu útbreiðslu eru skógarbirnir greindir niður í fjölda deilitegunda. Stærstu meðlimir þessarar tegundar eru svokallaðir alaskabirnir eða kódíakbirnir (Ursus arctos middendorffi), en stærstu karldýr tegundarinnar verða vel yfir 500 kg að þyngd og eru því meðal stærstu landrándýr heims. Risavaxin karldýr hafa veiðst sem hafa vegið allt að 850 kg. Kamtchatkabirnirnir (Ursus arctos beringianus) eru litlu minni. Meðal deilitegunda í Norður-Ameríku er grábjörninn sem á ensku er þekktur undir heitinu grizzly bear.
Almennt gildir um brúnbirni að því norðar sem deilitegundin finnst því stærri eru dýrin, og einnig verða evrasísku birnirnir stærri eftir því sem austar dregur.
Fæða skógarbjarna er meira úr dýraríkinu en hjá öðrum björnum að hvítabjörnum undanskildum. [1]
Brúnbjörn eða skógarbjörn (fræðiheiti: Ursus arctos) er stórt bjarndýr sem finnst í Norður Ameríku og Evrasíu. Hann hefur langmesta útbreiðslu allra bjarndýra heimsins.
Vegna þessarar miklu útbreiðslu eru skógarbirnir greindir niður í fjölda deilitegunda. Stærstu meðlimir þessarar tegundar eru svokallaðir alaskabirnir eða kódíakbirnir (Ursus arctos middendorffi), en stærstu karldýr tegundarinnar verða vel yfir 500 kg að þyngd og eru því meðal stærstu landrándýr heims. Risavaxin karldýr hafa veiðst sem hafa vegið allt að 850 kg. Kamtchatkabirnirnir (Ursus arctos beringianus) eru litlu minni. Meðal deilitegunda í Norður-Ameríku er grábjörninn sem á ensku er þekktur undir heitinu grizzly bear.
Almennt gildir um brúnbirni að því norðar sem deilitegundin finnst því stærri eru dýrin, og einnig verða evrasísku birnirnir stærri eftir því sem austar dregur.
Fæða skógarbjarna er meira úr dýraríkinu en hjá öðrum björnum að hvítabjörnum undanskildum.
Ursus arctos Linnaeus, 1758, detto semplicemente orso o anche orso bruno, è un mammifero appartenente alla famiglia Ursidae, diffuso in gran parte dell'Asia e del Nordamerica, oltre che in Europa.
Pesa dai 100 ai 700 kg e i suoi membri più grossi contendono all'orso polare il titolo di carnivoro terrestre più grande del mondo; nonostante l'areale dell'orso bruno si sia ristretto e in alcuni luoghi si sia addirittura estinto, con una popolazione totale di circa 200 000 esemplari continua ad essere valutato come una specie a basso rischio: i Paesi che comprendono la maggior parte del suo areale sono la Russia, la Cina, gli Stati Uniti (specialmente l'Alaska) ed il Canada.
È un animale onnivoro ed i pesci costituiscono la loro fonte primaria di carne, anche se sulla terraferma possono uccidere facilmente piccoli mammiferi e, talvolta, anche mammiferi più grandi, come i cervi, ma si nutre anche di parti di piante, quali radici, e di funghi. Gli orsi bruni adulti non hanno timore di scontrarsi con altri predatori carnivori: possono competere da soli con branchi di lupi e grandi felini, scacciandoli spesso dalle prede che questi ultimi hanno ucciso, perché hanno una forza e dimensioni tali da non essere predati.
Vi è un po' di discussione riguardo alla classificazione degli orsi bruni. Alcuni sistematici hanno individuato circa 90 sottospecie, mentre le recenti analisi del DNA hanno identificato non più di cinque cladi diversi[2]. Le analisi del DNA hanno recentemente rivelato che le sottospecie identificate di orso bruno, sia eurasiatiche che nordamericane, sono geneticamente quasi omogenee e che la loro filogeografia non corrisponde alla loro tassonomia tradizionale[3]. Le sottospecie di orso bruno che sono state classificate sono le seguenti: una di queste (chiamata clade I da Waits et al., quella identificata come U. a. sitkensis da Hall e U. a. dalli da Kurtén) sembra essere più strettamente imparentata con l'orso polare che con altri orsi bruni[3].
Gli orsi bruni vivevano un tempo in Asia, sui monti dell'Atlante, nel Maghreb africano, in Europa e nel Nordamerica[4], ma in alcune aree sono attualmente estinti e in altre aree le loro popolazioni sono notevolmente diminuite. Ad oggi si stima vi siano al mondo circa 200 000 orsi bruni. Le popolazioni più numerose si trovano in Russia, con 120 000 esemplari, negli Stati Uniti con 32 500 e in Canada con 21 750. Nell'Unione europea vi sono popolazioni frammentate.
In Nordamerica gli orsi bruni vivono soprattutto in Alaska, ma il loro areale si spinge anche verso est, attraverso lo Yukon ed i Territori del Nordovest, e verso sud, attraverso la Columbia Britannica e la metà occidentale dell'Alberta. Popolazioni isolate si trovano nel Washington nordoccidentale, nell'Idaho settentrionale, nel Montana occidentale e nel Wyoming nordoccidentale. Il 95% della popolazione di orsi bruni degli Stati Uniti vive in Alaska, sebbene si stiano ripopolando lentamente, ma costantemente anche gli Stati occidentali, lungo le Montagne Rocciose e le pianure
. Sebbene molti si ostinino a credere che alcuni orsi bruni possano essere presenti in Messico ed in Africa sui monti dell'Atlante, in Marocco, entrambe queste popolazioni sono quasi certamente estinte. L'ultimo orso bruno messicano venne ucciso nel 1960.
In Europa vi sono 25 000 orsi bruni suddivisi in dieci popolazioni frammentate, dalla Spagna ad ovest, fino alla Russia ad est, e dalla Scandinavia a nord fino alla Romania e alla Bulgaria a sud. Sono estinti nelle isole britanniche, estremamente minacciati in Francia e Spagna ed in pericolo nella maggior parte dell'Europa centrale. L'orso bruno è l'animale nazionale della Finlandia. La popolazione carpatica di orso bruno, la più numerosa dell'Unione europea, si stima che comprenda tra i 4500 e i 5000 orsi.
La popolazione di orsi bruni della catena montuosa dei Pirenei, tra Francia e Spagna, è così bassa, tra i quattordici e i diciotto esemplari quasi tutti maschi, che nella primavera del 2006 vennero rilasciati degli orsi, soprattutto femmine, provenienti dalla Slovenia, per alleviare allo squilibrio tra i sessi e preservare la presenza della specie nell'area, nonostante le proteste degli allevatori francesi.
Gli orsi bruni preferiscono i luoghi semi-aperti e vivono solitamente in aree montuose.
Nelle regioni artiche l'habitat potenziale dell'orso bruno sta aumentando. Il riscaldamento di quelle zone ha permesso alla specie di spingersi più a nord, in quelli che erano un tempo dominio esclusivo dell'orso polare. Nelle aree non artiche la distruzione dell'habitat viene ritenuta la minaccia principale, seguita dalla caccia.
Gli orsi bruni nordamericani sembrano preferire luoghi aperti, mentre in Eurasia vivono soprattutto in fitte foreste. Si ritiene che gli orsi eurasiatici che colonizzarono l'America fossero animali adattati alla tundra, come gli orsi bruni della penisola dei Ciukci, sulla costa asiatica dello stretto di Bering, i quali sono gli unici orsi bruni asiatici che vivono per tutto l'anno nelle tundre di pianura come i loro cugini americani[5].
Sempre perseguitato dalla caccia, l'orso bruno ebbe la sua prima tutela nel 1923 grazie alla istituzione del Parco nazionale d'Abruzzo nel cui territorio, ben più piccolo dell'attuale, la caccia all'orso era vietata.
Negli anni successivi, il principe Gian Giacomo Gallarati Scotti si batté a lungo per l'istituzione di un grande parco nazionale dell'Adamello-Brenta-Presanella a tutela dell'orso delle Alpi, ma senza successo.
L'orso fu però tutelato solo dal 1º gennaio 1940, quando entrò in vigore la nuova legge sulla caccia (regio decreto 1016 del 5 giugno 1939) che, per iniziativa sempre del principe Gian Giacomo Gallarati Scotti, da poco nominato senatore, vietava finalmente la cattura e l'uccisione di orsi in tutta Italia. Tale disposizione, che verosimilmente permise di evitare l'estinzione dell'orso in Italia, è stata poi confermata da tutte le leggi successive in materia venatoria.
Benché facendo riferimento ai dati più recenti e attendibili si possa distinguere una sola sottospecie per l'Europa e l'Asia settentrionale, molti studiosi fanno ancora riferimento, per l'Italia, a due sottospecie distinte: l'orso bruno europeo (Ursus arctos arctos) e l'orso marsicano (Ursus arctos marsicanus). Il primo è presente sulle Alpi orientali con due popolazioni, localizzate nel Trentino occidentale e nel Friuli orientale a scavalco della Slovenia, complessivamente con almeno un centinaio esemplari, in aumento numerico e in espansione geografica. Alcuni esemplari maschi, che a differenza delle femmine tendono a disperdersi in un areale molto ampio, sono stati più volte avvistati, anche tramite fototrappole, in Germania meridionale, Austria, Svizzera e, da qui, sono giunti anche nel Nord Piemonte tra le province di Biella e del VCO. Il secondo è presente sull'Appennino centrale, con una popolazione complessiva di 55-85 esemplari (di cui 45 - 69 nel Parco Nazionale d'Abruzzo, Lazio e Molise), numericamente forse stazionaria ma in leggera espansione geografica.[6]
Un tempo diffuso su tutto l'arco alpino della parte settentrionale del paese, a causa dell'eccessiva caccia la situazione all'inizio degli anni novanta era drammatica, poiché era presente un'unica popolazione di orsi, ridotta a non più di 2-3 individui relegati nelle Dolomiti del Brenta, che aveva superato la soglia dell'estinzione e per cui una ripresa naturale era considerata assolutamente improbabile. In questo contesto, nel 1996, ha preso avvio mediante finanziamenti Life dell'Unione europea il «Progetto Life Ursus – tutela della popolazione di orso bruno del Brenta» promosso dal Parco naturale dell'Adamello-Brenta, in collaborazione con la Provincia Autonoma di Trento e con l'Istituto Nazionale per la Fauna Selvatica. Il progetto prevedeva la reintroduzione di 10 esemplari provenienti dalla Slovenia poiché, grazie a studi preventivamente effettuati, si era appurato che quello fosse il numero di animali necessario per arrivare ad avere, nel giro di circa 30 anni, una popolazione minima vitale di circa 40-60 individui. Il progetto ha certamente avuto successo poiché gli esemplari si sono ben adattati al nuovo territorio di vita e la popolazione è caratterizzata da un'espansione sia numerica (circa 25 individui nel 2007, una trentina nel 2010, 40-50 nel 2014[7], nel 2015 grazie a 7 nuove cucciolate il numero di orsi è arrivato a 60 esemplari, nel 2019 la stima è di 82-93 orsi) che territoriale. Recenti avvistamenti risalenti al 2005, al 2008 e all'aprile 2010 sono avvenuti in Vallarsa, sull'Altopiano di Asiago 7 Comuni in provincia di Vicenza, in provincia di Bergamo, a Magasa, Val Vestino e Tremosine sul Garda in provincia di Brescia e stanno a indicare un'espansione territoriale di caccia del plantigrado[8][9]. Questa sottospecie di orso bruno è il carnivoro più grande d'Italia, può arrivare a pesare al massimo fino a 350–400 kg e arrivare fino a 2,5 metri di altezza, mentre le femmine sono il 25% più piccole.
Presso il comune di Spormaggiore nella provincia di Trento, si trova un parco faunistico che permette ai visitatori di osservare da vicino tre esemplari di orsi, oltre che altri animali autoctoni.[10].
Dal 2020 la specie è arrivata fino in Piemonte,in Val d'Ossola è accertata la presenza sia di un esemplare con cuccioli sia di un maschio.
Dagli anni settanta è stato inoltre segnalato l'arrivo di orsi in Friuli-V.G. dalla vicina Slovenia. Pare si tratti solamente di individui maschi erranti in numero di circa 10 esemplari; non si sono mai registrate riproduzioni. Le zone più frequentate sono la Catena Carnica principale, il Tarvisiano e le Prealpi Giulie lungo il confine Sloveno. Nell'ottobre 2011 un orso ha distrutto una baita in cui vi erano delle arnie, facendo razzia di miele. Negli ultimi anni alcuni orsi si sono spinti fino ai confini con il Cadore.
La specie, un tempo diffusa in tutta la zona ad est degli Appennini dalle Marche alla Puglia, ma a causa del bracconaggio e della eccessiva caccia è ora presente in Abruzzo con una popolazione isolata (da alcuni considerata sottospecie), l'orso bruno marsicano, di cui rimangono solo 55 - 85 esemplari: attualmente pare che la popolazione sia geograficamente in espansione e si sia irradiata anche in Lazio e Molise[11]. La riproduzione è accertata solo nel parco nazionale d'Abruzzo, Lazio e Molise e relative zone limitrofe e, dal 2018, nel parco nazionale della Maiella[12]. I maschi di questa sottospecie hanno un peso medio che varia da 150–200 kg ma possono arrivare anche a pesare fino a 300 kg ma raramente lo superano, in posizione eretta raggiungono un'altezza media di due metri, mentre le femmine sono il 25% più piccole. Questa sottospecie è il secondo carnivoro più grande d'Italia dopo la sottospecie nominale di orso che vive in Nord-est d'Italia.
L'orso bruno abita in America dalla fine dell'ultima era glaciale, nonostante a quell'epoca il carnivoro dominante fosse il più grosso, alto e robusto orso gigante dal muso corto, od orso bulldog, il quale era un animale alto e snello specializzatosi nel cacciare grossi mammiferi, mentre il grizzly od orso bruno possiede denti adatti ad una dieta onnivora. L'orso dal muso corto, in media, pesava quasi più del doppio del grizzly. L'orso bruno coabitava inoltre in Nordamerica con il leone americano e lo Smilodon, suoi competitori carnivori. Il grizzly moderno può nutrirsi di piante, insetti, carogne e di animali piccoli e grandi. Il leone americano, lo Smilodon e l'orso dal muso corto avevano una dieta più limitata, caratteristica che in seguito li rese vulnerabili alla fame quando diminuì la disponibilità di grossi mammiferi, forse a causa della caccia da parte degli uomini.
Il periodo dell'estinzione dell'Arctodus è all'incirca lo stesso di quella del bisonte dalle lunghe corna e di altri esponenti della megafauna. Entrambi questi animali vennero rimpiazzati da immigranti eurasiatici, precisamente dall'orso bruno e dal bisonte americano. Questo periodo fu inoltre lo stesso dell'apparizione in Nordamerica dei cacciatori della cultura Clovis, che arrivarono nelle Americhe dall'Asia, presumibilmente a causa di una coesistenza a lungo termine con gli uomini del Vecchio Mondo, l'orso bruno era meglio adattato alla vicinanza dell'uomo delle grosse specie americane.
L'estinzione della megafauna erbivora dell'era glaciale portò all'estinzione la tigre dai denti a sciabola, il leone americano e l'orso dal muso corto, permettendo così all'orso bruno di diventare il più grande predatore del Nordamerica, insieme al lupo grigio, al giaguaro, nelle regioni meridionali, all'orso nero americano e al puma, tutte specie in competizione con esso per le prede più grosse. È largamente accettata l'ipotesi che i paleoindiani raggiunsero l'America attraverso il ponte di terra di Bering durante l'ultima era glaciale, portando con sé le punte Clovis e tecniche di caccia piuttosto avanzate. Al termine dell'ultima era glaciale, circa 10.000 anni fa, gli orsi bruni, dall'estremo sud del Nordamerica, estesero lentamente il loro areale verso nord, raggiungendo di nuovo l'Alaska. Oggi in Nordamerica vi sono tre cladi di orso grizzly geneticamente distinti: il grizzly dell'Alaska-Yukon, il lignaggio dell'Alberta-Saskatchewan e gli orsi che vivono nell'area Washington-Idaho-Montana-Wyoming.
In Europa, durante l'ultima era glaciale, l'orso bruno condivise il suo habitat con altri predatori, come il leone delle caverne, la iena delle caverne e il più grosso e strettamente imparentato orso delle caverne, che sopravvisse più a lungo degli altri carnivori prima nominati. L'orso delle caverne venne cacciato dai Neanderthal, i quali avevano sviluppato una religione connessa a questo orso, il culto dell'orso delle caverne, ma la popolazione dei Neanderthal era troppo piccola per aver portato all'estinzione questo animale, che sopravvisse loro per altri 18.000 anni, estinguendosi circa 10.000 anni fa. Le diete dell'orso delle caverne e dell'orso bruno erano simili e le due specie vissero probabilmente nella stessa area nello stesso periodo. Non sappiamo perché l'orso delle caverne si estinse.
Il range abituale delle dimensioni di un orso bruno è una lunghezza testa-corpo tra gli 1,7 e i 2,8 m e un'altezza al garrese tra i 90 e i 150 cm. La sottospecie più piccola è l'orso bruno siriano, le cui femmine mature pesano meno di 150 kg. Le sottospecie più grandi di orso bruno sono l'orso kodiak e gli orsi della Russia costiera e i grizzly dell'Alaska. Non è insolito per i grossi maschi di orso kodiak superare i 3.5 m di altezza ritti sulle zampe posteriori e pesare intorno ai 680 kg. Il più grosso orso kodiak selvatico il cui peso è stato registrato superava i 1100 chilogrammi[13]. Gli orsi che vivono negli zoo sono spesso più pesanti di quelli selvatici, dal momento che ricevono un'alimentazione regolare e compiono movimenti limitati. Negli zoo, gli orsi possono raggiungere i 900 chilogrammi, come «Goliath» dello Space Farms Zoo and Museum del New Jersey. Le dimensioni sembrano connesse alla disponibilità di cibo e le varie sottospecie si distinguono fra loro più in base alla nutrizione che alla distribuzione geografica[14]. La coda è lunga 10–12 cm[13]. I maschi sono più grandi delle femmine del 38-50%[13].
Gli orsi bruni hanno folti mantelli di colore biondo, bruno, nero, o formati da un misto di questi colori. I peli di guardia esterni dell'orso bruno hanno spesso la punta bianca o argentata, dando a questi animali un aspetto «brizzolato» (in inglese grizzled, da cui deriva grizzly). Come tutti gli orsi, gli orsi bruni sono plantigradi e possono stare ritti sulle zampe posteriori per periodi di tempo abbastanza lunghi. Gli orsi bruni hanno una grossa gobba di muscolo sulle spalle che li distingue dalle altre specie[15]. Gli arti anteriori terminano con zampe munite di artigli lunghi fino a 15 cm che vengono utilizzati soprattutto per scavare. Gli artigli dell'orso bruno non sono retrattili e hanno punte relativamente smussate. La testa è larga e arrotondata con un profilo facciale concavo, caratteristica che viene usata per distinguerlo da altri orsi.
L'orso bruno è un animale prevalentemente notturno e solitario, sebbene nei luoghi dove c'è maggiore disponibilità di cibo possano riunirsi molti esemplari, i quali formano delle gerarchie sociali in base all'età e alle dimensioni[16]. Durante l'inverno, cade in letargo: per tale motivo, durante l'estate, immagazzina più di 180 kg di grasso, che gli servono per sopperire al cibo che non può procurarsi, essendo in stato di torpore per diversi mesi. Sebbene non vadano completamente in ibernazione e possano svegliarsi facilmente, nei mesi invernali entrambi i sessi preferiscono ripararsi in un luogo protetto, come una grotta, un crepaccio od un grande tronco cavo.
Questi animali sono onnivori e si nutrono di una vasta gamma di prodotti vegetali, come bacche, radici, germogli e funghi, così come di animali, come pesci, insetti e piccoli mammiferi. Nonostante la loro reputazione, la maggior parte degli orsi bruni non è particolarmente carnivora e fino al 90% della loro alimentazione è composta da materia vegetale[17]. La struttura delle mascelle si è evoluta per adattarsi a queste abitudini alimentari, ma nonostante questo questi animali possiedono sempre i denti canini robusti e affilati tipici dei predatori veri e propri. La loro dieta varia enormemente a seconda dell'areale. Per esempio, gli orsi di Yellowstone mangiano durante l'estate un numero enorme di falene, più di 40.000 al giorno [2] Archiviato il 23 maggio 2008 in Internet Archive., le quali costituiscono un terzo dell'alimentazione [3]. Localmente, in alcune aree della Russia e dell'Alaska, gli orsi bruni si nutrono soprattutto di salmoni carichi di uova e questa nutrizione e l'abbondanza di questo cibo permettono agli orsi di queste aree di raggiungere dimensioni enormi. Gli orsi bruni predano anche cervi (Odocoeilus spp.; Dama spp., Capreolus spp.), cervi rossi (Cervus elaphus o wapiti americano), alci (Alces alces), caribù (Rangifer tarandus) e bisonti (Bison bison spp., Bison bonasus). Quando gli orsi bruni attaccano questi animali, tendono a scegliere i giovani, dal momento che sono più facili da catturare. Quando caccia, l'orso bruno usa i suoi canini affilati per mordere al collo la sua preda. Osservazioni effettuate nelle Alpi orientali hanno dimostrato che, almeno in quel contesto geografico, l'orso bruno uccide gli erbivori per cibarsi non tanto della carne, quanto piuttosto dell'erba semidigerita presente nello stomaco, che è spesso l'unica parte ad essere mangiata[18]. Gli orsi si nutrono anche di carogne e sfruttano le proprie dimensioni per intimidire altri predatori, come coyote, lupi, puma e orsi neri, allontanandoli dalle loro prede. Gli orsi bruni sono molto forti, perfino se considerati sotto diversi aspetti; un grosso esemplare può spezzare il collo o la spina dorsale di un bisonte adulto con una singola zampata.
Gli orsi bruni sfruttano spesso le loro dimensioni per scacciare i lupi dalle loro prede. Nel parco nazionale di Yellowstone, gli orsi derubano i lupi così spesso che il direttore del Progetto per i Lupi di Yellowstone, Doug Smith, scrisse una volta: «Il problema non è se gli orsi saranno attratti da una preda, ma quando». Sebbene i contrasti per le carcasse siano comuni, i due predatori in alcune rare occasioni si tollerano a vicenda mentre si nutrono della stessa preda. Entrambe le specie, comunque, possono dare la caccia ai rispettivi cuccioli, se ne hanno l'occasione[19].
Gli orsi adulti sono generalmente immuni dagli attacchi di altri predatori, all'infuori che a quelli di un altro orso, comunque, nell'estremo oriente russo, gli orsi bruni, insieme ai più piccoli orsi neri asiatici, costituiscono il 5-8% della dieta delle tigri siberiane[20]. Per la precisione, gli orsi bruni costituiscono l'1-1,5% della loro dieta[21]. Le tigri generalmente evitano i maschi adulti di orso bruno (che in questa regione pesano più di 200 kg), ma predano frequentemente i cuccioli e le femmine più piccole. Comunque, vale anche il contrario, nonostante un maschio adulto di tigre sia un avversario temibile anche per un grosso orso. Perfino orsi delle stesse dimensioni costituiscono un grave pericolo per questi felini in uno scontro frontale. Gli scienziati hanno riportato i casi di 12 combattimenti in cui delle tigri, perfino femmine e maschi adulti, sono state uccise e divorate da orsi bruni[21]. Alcuni orsi che emergono dal letargo vanno in cerca delle tigri allo scopo di rubare le loro prede, aspettando però in genere che si allontanino. Le tigri solitamente rimangono sul terreno e difendono le proprie vittime, a meno che il ladro non sia un grosso maschio[22].
Nelle aree dove coesistono, gli orsi bruni solitamente dominano sulle altre specie di orsi (questo discorso non vale però per gli orsi polari, più grandi.). A causa delle dimensioni più piccole, gli orsi neri americani si trovano in svantaggio rispetto agli orsi bruni nelle aree aperte e non boschive. Sebbene siano stati documentati casi di orsi neri messi in fuga da orsi bruni, sono state registrate solo raramente delle uccisioni. Le abitudini diurne dell'orso nero, che vive in aree fittamente boschive, sono opposte a quelle notturne degli orsi bruni, che preferiscono spazi aperti, e grazie a questi differenti stili di vita si evitano così scontri interspecifici nelle aree dove questi coabitano[23]. Vi è stato un aumento recente delle interazioni tra orsi bruni e orsi polari, dovute alle conseguenze del riscaldamento globale. Gli orsi bruni si sono spinti sempre più a nord nei territori che un tempo appartenevano a quelli polari. In questi casi l'esito dei confronti dipende dalla mole dei due avversari in quanto gli orsi polari sono solitamente più grandi di quelli bruni. Sono stati inoltre registrati casi in cui degli orsi bruni hanno divorato cuccioli di panda gigante[13].
Tra tutte le specie di orso bruno quella dominante è senza dubbio l'orso grizzly. Gli orsi grizzly sono più piccoli degli orsi polari e dei kodiak, ma sono molto più aggressivi e soprattutto hanno artigli più sviluppati. Studi scientifici provano che l'orso grizzly ha la zampata più potente in natura, pari a un colpo di maglio. In più, questa sottospecie può mordere sviluppando una forza di 1160 psi (si pensi che l'orso bruno europeo non supera gli 850 psi), pari a circa 525 kg di pressione[24].
La stagione degli amori va dalla fine di maggio agli inizi di luglio. Essendo periodicamente monogami, gli orsi bruni rimangono con lo stesso partner per un periodo che varia da pochi giorni fino ad un paio di settimane. Le femmine divengono sessualmente mature ad un'età tra i 5 e i 7 anni, mentre i maschi si accoppiano solitamente solo dopo qualche altro anno in più, quando sono abbastanza grossi e robusti da competere con successo con gli altri maschi per appropriarsi dei diritti all'accoppiamento. Tramite il processo dell'impianto ritardato, l'ovulo fecondato di una femmina si divide e vaga libero nell'utero per sei mesi. Durante il letargo invernale, il feto aderisce alla parete uterina e i cuccioli nasceranno dopo un periodo di otto settimane, mentre la madre sta dormendo. Se la madre non ha accumulato abbastanza grasso per sopravvivere nel corso dell'inverno, l'embrione non si impianta e viene riassorbito dal corpo. Una cucciolata è composta da uno a quattro piccoli, solitamente da due, sebbene ci siano stati casi di orse con cinque cuccioli, anche se non è insolito per le femmine adottare piccoli altrui. Le dimensioni di una cucciolata dipendono da un certo numero di fattori, come l'età della madre, la distribuzione geografica e la disponibilità di cibo. Le femmine più vecchie tendono a mettere alla luce cucciolate più numerose. I piccoli sono ciechi, privi di denti e glabri, e alla nascita pesano meno di 0,4 chilogrammi. Si nutrono del latte materno fino a primavera o fino agli inizi dell'estate, a seconda delle condizioni climatiche. I cuccioli, che in questo periodo pesano tra i 6, 8 e i 9 chilogrammi, sono abbastanza sviluppati da seguire la madre e iniziare a nutrirsi di cibo solido. Rimangono con lei tra i due e i quattro anni, durante i quali apprendono varie tecniche di sopravvivenza, come imparare quali sono i cibi che hanno valori nutrizionali più alti e dove trovarli, come cacciare, come pescare, come difendersi e dove andare in letargo. Gli orsetti imparano seguendo e imitando le azioni della madre durante il periodo con cui rimangono con lei[25]. Gli orsi bruni praticano inoltre l'infanticidio[26]. Un maschio adulto può uccidere i cuccioli di un altro orso per rendere la femmina sessualmente recettiva. Per questo motivo i piccoli si arrampicano sopra un albero non appena avvistano un maschio adulto.
Gli orsi vengono attratti dalle fonti di cibo create dall'uomo, come le discariche di rifiuti, i bidoni della spazzatura, i cassonetti e gli apiari (dove contrariamente alla comune credenza non sono attratti tanto dal miele quanto dalle larve di ape), e si avventurano in cerca di cibo nelle abitazioni umane o nelle stalle, se queste sono situate nei pressi del loro habitat. Negli U.S.A., gli orsi talvolta uccidono e divorano animali da fattoria. Quando gli orsi cominciano ad associare le attività umane con una «fonte di cibo» si fanno più coraggiosi e allora crescono le probabilità di incontri con l'uomo e se questi animali vengono allontanati possono di nuovo farsi vivi nello stesso luogo. Il detto «un orso nutrito è un orso morto» è entrato nell'uso quotidiano per diffondere l'idea che permettere agli orsi di rovistare tra i rifiuti umani, così come nei bidoni dell'immondizia e negli zaini dei campeggiatori, nei mangimi per animali e in altre fonti di cibo che portano l'orso ad un contatto con l'uomo, può causare la morte all'orso stesso.
Per tenere lontani gli orsi dagli ambienti umani gli animali sono stati spostati in altre zone, ma questo non ha affrontato il problema che per l'orso l'uomo equivale ad una fonte di cibo, né ha risolto le situazioni ambientali che hanno portato l'orso ad abituarsi all'uomo. «Porre un orso in un ambiente usato da altri orsi può portare ad una competizione e a conflitti sociali, con il risultato del ferimento o della morte dell'orso meno dominante»[27].
Il parco nazionale di Yellowstone, un'enorme riserva situata negli Stati Uniti occidentali, costituisce un ambiente importantissimo per l'orso grizzly (Ursus arctos horribilis), ma a causa dell'enorme numero di visitatori gli incontri uomo-orso sono comuni. La bellezza paesaggistica dell'area ha portato ad un afflusso di persone in essa. Inoltre, poiché in alcune remote aree di Yellowstone vi sono così tanti orsi ricollocati lì da altre zone, e poiché i maschi tendono a dominare il centro della zona di ricollocamento, le orse tendono ad essere spinte ai margini dei confini e oltre. Il risultato è che una grossa percentuale degli orsi che sono stati uccisi per motivi di sicurezza pubblica sono femmine. Questo crea un problema ulteriore per una specie già minacciata. Negli U.S.A. l'orso grizzly viene ufficialmente classificato come «minacciato». Sebbene questo problema sia più significativo dei grizzly, affligge anche altri tipi di orso bruno.
In Europa, parte del problema è costituito dai pastori; nel corso degli ultimi due secoli, molti allevatori di pecore e capre hanno gradualmente abbandonato la pratica più tradizionale di utilizzare cani da pastore per fare la guardia ai loro animali, che nel frattempo sono diventati più numerosi. Generalmente i pastori seguono le mandrie al pascolo attraverso notevoli estensioni di terreno. Dal momento che gli orsi ritengono queste greggi appartenenti al proprio territorio, possono nutrirsi di bestiame. Alcuni pastori si sentono legittimati a sparare agli orsi per salvaguardare il proprio bestiame.
In Nordamerica vi è una media di due attacchi fatali ogni anno[28]. In Scandinavia, negli ultimi 100 anni vi sono stati solamente quattro casi in cui degli uomini sono stati uccisi dagli orsi. Gli attacchi avvengono solitamente se l'orso è ferito o se un uomo incontra un'orsa con i piccoli. Alcuni tipi di orso, come l'orso polare, attaccano più facilmente l'uomo quando sono in cerca di cibo, mentre l'orso nero americano è molto meno aggressivo.
Il progetto di Ricerca sull'Orso Scandinavo classifica le seguenti situazioni come potenzialmente pericolose:
L'orso bruno è un animale la cui presenza può entrare in conflitto con l'uomo e con le sue attività economiche, soprattutto nelle regioni densamente popolate e dove gli ambienti scelti da questo animale vanno a sovrapporsi con le aree utilizzate per l'allevamento, l'agricoltura e l'apicoltura poiché, essendo un opportunista a livello alimentare, trova comodo utilizzare queste risorse alternative di cibo. L'orso bruno non è da considerarsi un animale aggressivo e pericoloso, poiché ha solitamente un comportamento schivo e tende ad evitare il più possibile gli incontri con l'uomo. Tuttavia può capitare che alcuni esemplari di orso prendano confidenza con l'uomo e le sue attività antropiche diventando «confidenti», ma tuttavia non sono da considerarsi pericolosi in quanto generalmente non sviluppano comportamenti aggressivi. I casi di aggressione accertati sono sempre descritti come situazioni limite, spesso causati dall'uomo con l'avvicinamento ad animali feriti o intrappolati, a femmine accompagnate da piccoli, oppure disturbando orsi presso i siti di svernamento o di alimentazione, ovvero circostanze in cui l'orso vede nell'uomo un pericolo o un competitore all'accesso ad una fonte di cibo. Generalmente il comportamento scelto in caso di incontro accidentale con l'uomo è la fuga.
Un ibrido grizzly-orso polare è un raro urside ibrido risultante dall'unione di un orso bruno con un orso polare. Esso prende generalmente il nome di pizzly nel caso in cui la madre sia un orso bruno e il padre un orso polare, mentre viceversa viene chiamato orso grolare[29].
Nel 2006, la presenza di questi ibridi in natura è stata confermata dall'analisi del DNA di un orso dall'aspetto strano che era stato ucciso nell'Artico canadese[30]. In precedenza, quest'ibrido era stato unicamente prodotto negli zoo ed era considerato un «criptide» (un animale ipotetico della cui esistenza in natura non ci sono prove scientifiche).
Ursus arctos Linnaeus, 1758, detto semplicemente orso o anche orso bruno, è un mammifero appartenente alla famiglia Ursidae, diffuso in gran parte dell'Asia e del Nordamerica, oltre che in Europa.
Pesa dai 100 ai 700 kg e i suoi membri più grossi contendono all'orso polare il titolo di carnivoro terrestre più grande del mondo; nonostante l'areale dell'orso bruno si sia ristretto e in alcuni luoghi si sia addirittura estinto, con una popolazione totale di circa 200 000 esemplari continua ad essere valutato come una specie a basso rischio: i Paesi che comprendono la maggior parte del suo areale sono la Russia, la Cina, gli Stati Uniti (specialmente l'Alaska) ed il Canada.
È un animale onnivoro ed i pesci costituiscono la loro fonte primaria di carne, anche se sulla terraferma possono uccidere facilmente piccoli mammiferi e, talvolta, anche mammiferi più grandi, come i cervi, ma si nutre anche di parti di piante, quali radici, e di funghi. Gli orsi bruni adulti non hanno timore di scontrarsi con altri predatori carnivori: possono competere da soli con branchi di lupi e grandi felini, scacciandoli spesso dalle prede che questi ultimi hanno ucciso, perché hanno una forza e dimensioni tali da non essere predati.
Ursus arctos est species mammalium generis Ursi. Per partes boreales Eurasiae et Americae habitat, etenim est species latissime distributa omnium Ursidarum.
Massa ursi est 130 usque ad super 700 chiliogrammata. Sic bestia magna est. Omnivorus est: cibi sui sunt animalia et fungi et plantae.
Nomen specificum arctos a vocabulo Graeco eiusdem significationis deducitur. Ursus est masculini, arctos feminini generis (ἡ ἄρκτος).
Situs scientifici: • ITIS • NCBI • Biodiversity • Encyclopedia of Life • IUCN Red List • Fossilworks • INPN France 
Vide "Ursus arctum" apud Vicispecies. 
Haec stipula ad mammale spectat. Amplifica, si potes! Ursus arctos est species mammalium generis Ursi. Per partes boreales Eurasiae et Americae habitat, etenim est species latissime distributa omnium Ursidarum.
Massa ursi est 130 usque ad super 700 chiliogrammata. Sic bestia magna est. Omnivorus est: cibi sui sunt animalia et fungi et plantae.
Nomen specificum arctos a vocabulo Graeco eiusdem significationis deducitur. Ursus est masculini, arctos feminini generis (ἡ ἄρκτος).
Rudasis lokys (Ursus arctos) – lokinių (Ursidae) šeimos labai stambus plėšrus žinduolis. Šnekamojoje lietuvių kalboje nuo seno jie vadinami lokiu, meška, ruduoju lokiu ar rudąja meška. Dažniausi porūšiai yra euraziniai rudieji lokiai, gyvenantys Europoje (anksčiau sėsliai gyveno Lietuvoje, dabar tik užklysta) bei Azijoje, ir Šiaurės Amerikoje gyvenantys grizliai.
Kaip ir kiti lokinių šeimos nariai, rudieji lokiai pasižymi tvirtu kūno sudėjimu. Patinai stambesni – 30-60 % sunkesni už pateles. Yra keletas rudųjų lokių porūšių, kurie skiriasi dydžiu ir kailio spalva. Rudieji lokiai sveria nuo 130 iki 700 kg ir tai priklauso nuo porūšio: stambiausi rudieji lokiai gyvena pietų Aliaskoje, Eurazijoje stambiausi Primorės ir Kamčiatkos rudieji lokiai. Sunkiausių rudųjų lokių porūšio, kadjakinių rudųjų lokių, patinai dažnai išauga iki 780 kg, rekordinis užfiksuotas svoris siekė 1134 kg. Kūno ilgis 1,7–2,8 m, aukštis ties pečiais 90–150 cm. Kailis storas, įvairių rudos atspalvių, nuo šviesios iki tamsiai rudos arba pilkos spalvos.
Galva apvali, nasruose 42 dantys. Kaklas, palyginti su baltuoju lokiu, trumpas. Virš pečių kūpso didelė raumenų kupra, dėl jos rudųjų lokių letenos labai galingos. Galūnės ilgos ir stiprios, panašaus ilgio. Pėdos turi po penkis neįtraukiamus nagus, jų ilgis siekia 8–10 cm. Nagai neįtraukiami, todėl per ilgą laiką nudyla. Kaip ir visi lokiniai, turi trumpą nuo 6,5 iki 21 cm ilgio uodegą. Kailis tankus, spalva skiriasi, ir ne tik skirtinguose arealuose, bet netgi tame pačiame rajone. Dažniausiai sutinkama kailio spalva - ruda.
Rudųjų lokių regos aštrumas panašus į žmonių, klausa vidutiniška, bet jie turi labai gerą uoslę.
Lokių aktyvumas priklauso nuo metų laiko ir gyvenamosios aplinkos. Ruošdamiesi žiemos miegui arba tik iš jo pabudę, maisto ieško ir dienomis, bet vasarą, kai maisto daug, ypač aktyvūs naktį. Žiemą, ypač šaltesnėse klimato juostose, kur yra mažiau maisto, lokiai nagais išsikasa urvus ir juose užsnūsta. Tai nėra tikras žiemos miegas, nes kūno temperatūra nukrenta vos 4–5 laipsniais. Iš tokio miego rudieji lokiai gali lengvai pabusti. Miego metu patelės netenka iki 40 % svorio, o patinai iki 22 %. Kartais gali miegoti ir 7 mėnesius.[2]
Lokiai dažnai juda nerangiai ir lėtai, bet prireikus gali bėgti 56 km/h greičiu.[3][4][5] Jie taip pat geri plaukikai, nevengiantys vandens. Maži lokiukai gali lengvai įlipti į medžius.
Lokiai nėra bendruomeniški gyvūnai, patelę apvaisinę patinai ją palieka vieną auginti mažus lokiukus. Rudieji lokiai neturi aiškiai apibrėžtų teritorijų, o jei maisto yra daug, toje pačioje teritorijoje taikiai sugyvena su kitais individais. Šių teritorijų dydžiai priklauso nuo įvairių veiksnių: gyvūno amžiaus, lyties, sveikatos, aplinkos topografijos bei maisto kiekio.
Rudieji lokiai yra visaėdžiai. Dažniausiai minta įvairiais augalais, grybais, uogomis ir riešutais. Jie taip pat ėda vabzdžius, paukščius ir jų kiaušinius, graužikus. Susimedžioja ir stambesnių žinduolių, dažniau ligotų arba jauniklių: briedžių, elnių ir kitų elninių šeimos gyvūnų, bizonų. Rudieji lokiai galingu smūgiu sulaužo gyvūnui stuburą. Kartais sumedžiotą gyvūną paslepia, kad šis truputį papūtų.
Kartais puola juoduosius lokius, o usūriniai rudieji lokiai dėl sumedžioto gyvūno kaunasi su amūriniais tigrais.
Kitas lokių maisto šaltinis, ypač būdingas kadjakiniams rudiesiems lokiams, kiek mažiau – grizliams, yra lašišos ir kitos žuvys, kurias gaudo stovėdami upėje ties slenksčiais ar mažais kriokliais.
Tarp jų visada pasitaiko žmogėdrų, tai daugiau būdinga Sibiro ir Šiaurės Amerikos rudųjų lokių porūšiams.
Lokių poravimosi sezonas trunka nuo gegužės iki liepos. Apvaisintas pateles lokiai saugo 3 savaites, kad jų neapvaisintų kiti patinai. Po apsivaisinimo būna iki penkių mėnesių trunkantis laikotarpis, kurio metu vaisius nesivysto, pats nėštumas trunka nuo šešių iki aštuonių savaičių. Todėl nuo apvaisinimo iki gimimo praeina 6–9 mėnesiai.
Gimdymas įvyksta žiemos miego metu, tarp vasario ir kovo mėnesių. Dažniausiai gimsta 2 ar 3, kartais 4 lokiukų vada. Naujagimiai gimsta akli ir pliki, būna 23–28 cm ilgio ir 340–680 gramų svorio.
Patelių piene daug baltymų (nuo 6 iki 17 %) ir riebalų (20 %). Jaunikliai greitai auga ir 3 mėnesių amžiaus sveria 15 kg, 6 mėnesių – 25 kg. Po 5 mėnesių pradeda misti ne tik motinos pienu. Patelės lokiukais rūpinasi 2–4 metus, vėliau juos palieka. Vados nariai dažnai dar 2 metus išlieka kartu, žaidžia ir ieško maisto.
Patinai gali daugintis nuo 4–5 metų amžiaus, o patelės vėliau – 4–6 metų. Augti lokiai nustoja 10–11 metų.
Rudieji lokiai laisvėje išgyvena iki 30 (vidutiniškai iki 25 metų), o nelaisvėje – iki 47 metų.
Pradinis rudųjų lokių paplitimas buvo daug didesnis. Europoje lokių būta visame žemyne, įskaitant Airiją ir Angliją, Azijoje – šiaurinėje jos dalyje, Himalajuose, per Sibirą ir Kiniją arelas siekė Japoniją. Afrikoje lokiai gyveno Atlaso kalnuose. Į Šiaurės Ameriką pateko greičiausiai prieš 40 000 metų iš Azijos per Beringo sąsmauką ir paplito dideliuose plotuose nuo šiaurinės Meksikos iki Aliaskos ir Hadsono įlankos.
Lokiai buvo medžiojami ir ilgainiui išnyko didelėje buvusio arealo dalyje, likusiame areale lokių liko nedaug. Lokiai visiškai išnyko Afrikoje, Vakarų Europoje liko izoliuotos populiacijos Pirėnuose, Kantabrijos kalnuose, Alpėse ir Apeninuose. Lokiai išliko gana plačiai paplitę Skandinavijoje ir Suomijoje, sutinkami Vidurio Europos miškuose ir Karpatuose. Suomijoje lokys laikomas nacionaliniu žvėrimi.
Azijoje paplitę nuo Priešakinės Azijos, Palestinos, šiaurės Irako ir Irano iki Kinijos šiaurės ir Korėjos pusiasalio. Japonijoje sutinkami Hokaido saloje. Šiaurės Amerikoje žinomas "grizlio" vardu (anksčiau Šiaurės Amerikos rudieji lokiai laikyti atskira rūšimi); lokių gausu Aliaskoje, Kanados vakaruose, riboto dydžio populiacijos yra šiaurės vakarų JAV.
Pasaulinė lokių populiacija yra nuo 185 000 iki 200 000 individų.
Lietuvoje lokio kaulų rasta V–I a. pr. m. e. ir XIII–XVIII m. e. a. archeologinių paminklų kultūriniuose sluoksniuose. Didėjant gyventojų tankumui ir vystantis gyvulininkystei, lokius imta persekioti kaip plėšrūnus, darančius žalą naminiams gyvuliams. Tai viena iš priežasčių, dėl kurių jų ėmė mažėti. Be to, daug lokių išnaikinta dėl miškų kirtimo XVII–XVIII a. XIX a. II-joje pusėje lokių liko tik miškingesnėse vietovėse. Lietuvos gamtininkas Tadas Ivanauskas nurodo, kad paskutinis lokys Lietuvoje nušautas 1883 m.
Lietuvoje lokiai laikomi išnykusiais, tačiau jie kartais užklysta iš kaimyninių šalių – Latvijos ar Baltarusijos. 1967 m. lokys pastebėtas Alytaus, 1968 m. – Varėnos rajonuose, 1975 m. vienas matytas Biržų girioje, o 1982 m. – Ukmergės rajone, 2009 m. – Švenčionėlių medžiotojų būrelis pastebėjo lokio pėdsakus Labanoro girioje. Apie 1998 metus miške greta Limeikių kaimo (Miežiškių seniūnija, Panevėžio rajono savivaldybė) aptikta yranti dvejų metų lokio jauniklio maita.[6] 2015 m. Biržų rajone užfiksuotas atvejis, kai rudasis lokys surado medžiotojų šėryklą su kameromis.[7] 2017 m. gegužės 15 d. rudasis lokys pastebėtas Trakų rajone.[8] 2018 m. balandį pėdsakus šalia savo namų aptiko Barčių kaimo (Lazdijų rajonas) gyventojas,[9] vėliau Paliepio medžiotojų būrelio vadovo įrengta žvėrių fotografavimo kamera šernų viliojimo vietoje, kurioje įrengta šėrykla su avižomis, prie Dulgininkų kaimo (Leipalingio seniūnija, Druskininkų savivaldybė) 2018 m. balandžio 22 d. 22.45 val. užfiksavo mešką.[10] 2018 m. gegužės pradžioje Vidurio Lietuvoje, 1 km atstumu nuo Ėriškių kaimo (Panevėžio rajonas), buvo aptikti saugusio, maždaug trejų metų, rudojo lokio pėdsakai (meškos eita pamiške, per lauką link Naujarodžių).[11]
Rudieji lokiai įrašyti į Lietuvos raudonosios knygos 0 (Ex) kategoriją.
Dideliame rudųjų lokių paplitimo areale pasitaiko žymių svorio, kaukolės dydžio ir formos, taip pat kailio spalvos ir kitų skirtumų. Skirtumai tarp rudųjų lokių populiacijų tokie dideli, kad anksčiau lokiai skirstyti į daugybę atskirų rūšių (vien Šiaurės Amerikoje buvo priskiačiuojama iki 80 rūšių). Šiuo metu visi rudieji lokiai yra laikomi viena rūšimi su keletų geografinių porūšių ar rasių. Yra skirtingų nuomonių dėl porūšių klasifikavimo. Kai kuriuose sąrašuose minima iki 90 rudųjų lokių porūšių, bet vykstant tyrimams porūšių skaičius mažinamas.
Rudasis lokys dėl savo dydžio ir įspūdingos jėgos dažnai būdavo vaizduojamas mituose ir pasakose, dailėje, heraldikoje (žr. lokys heraldikoje), filmuose. Kiti objektai taip pat pavadinami lokio vardu pvz.: Didieji Grįžulo Ratai (Ursa Major).
Iš toli pamatę šį agresyvų ir smalsų gyvūną, prie jo nesiartinkite ir jo negąsdinkite, bet tokiu atveju pasistenkite nepastebėti pasišalinti. Jeigu negalima išvengti su juo akistatos – svarbiausiai nedaryti jokių staigių judesių ir nebėgti, nes nuo jo nepabėgsite, nepaisant to, kad jis atrodo nerangus ir lėtas. Reikia palengva, be panikos neatsigręžiant atgal pasitraukti. Kitas, gana radikalus būdas – atsigręžus į jį, kiek išgalite staukite ir atrodykite kuo didesni, lėtai mojuodami iškeltomis virš galvos rankomis – šis būdas daugeliu atvejų yra pasitvirtinęs.[12] Pati pavojingiausia akistata su ruduoju lokiu tada, kada atsiduriate viduryje tarp pačios lokės ir jos meškiukų. Svarbu žinoti, kad rudieji lokiai kaip ir žmonės, miške mėgsta naudotis išmintais takais arba keliais. Taip pat vengti įrengti ilgesniam laikui stovyklą vietose, kur užuodžiamas irstančio gyvūno kvapas, nes tai gali būti rudojo lokio paslėptas grobis, kurį jis gintų agresyviai.[13]
Žmogui labai pavojingas gyvūnas. Šiaurės Amerikoje grizlio ir kadjakinio rudojo lokio aukomis vidutiniškai per metus tampa vienas žmogus. Rusijoje, kur rudųjų lokių daugiausia pasaulyje, vidutiniškai per metus aukomis tampa dešimt žmonių, dažniausiai regionuose apie Baikalo ežerą bei Rusijos Tolimuosiuose Rytuose. Skandinavijoje per visą XX a. rudųjų lokių aukomis yra tapę trys žmonės.
Rudasis lokys (Ursus arctos) – lokinių (Ursidae) šeimos labai stambus plėšrus žinduolis. Šnekamojoje lietuvių kalboje nuo seno jie vadinami lokiu, meška, ruduoju lokiu ar rudąja meška. Dažniausi porūšiai yra euraziniai rudieji lokiai, gyvenantys Europoje (anksčiau sėsliai gyveno Lietuvoje, dabar tik užklysta) bei Azijoje, ir Šiaurės Amerikoje gyvenantys grizliai.
Brūnais lācis (Ursus arctos) ir lāču dzimtas (Ursidae) plēsīgo zvēru suga, kas sastopama Eirāzijā un Ziemeļamerikā. Mūsdienās Latvijā, īpaši Austrumlatvijā brūno lāci atkal var novērot arvien biežāk.
Lai arī brūnā lāča populācija kopumā ir samazinājusies, šobrīd pasaulē dzīvo apmēram 200 000 brūno lāču. Visvairāk to ir Krievijā, Aļaskā (ASV), Kanādā, Karpatos (īpaši Rumānijas teritorijā) un Somijā.[1] Krievijā dzīvo apmēram 120 000 brūno lāču, ASV 32 500 un Kanādā 21 750 lāču. 95% ASV brūno lāču dzīvo Aļaskā. Ir vairākas brūno lāču pasugas, kas mūsdienās ir izmirušas. Daži uzskata, ka Meksikā joprojām dzīvo brūnie lāči, tomēr pēdējais zināmais brūnais lācis Meksikā tika nošauts 1960. gadā. Eiropā dzīvo apmēram 14 000 brūno lāču, bet to populācija ir sadrumstalota nelielos, savstarpēji nesaistītos reģionos, sākot ar Spānijas rietumiem līdz Krievijai austrumos, no Skandināvijas ziemeļos līdz Grieķijai dienvidos.
Brūnais lācis ir izmiris Britu salās, gandrīz izmiris Francijā un Spānijā, un kopumā tam draud izmiršanas briesmas visā Eiropā. Vislielākā Eiropas lāču populācija dzīvo Karpatu kalnos, apmēram 4500—5000 lāču.
Zviedrijā dzīvo apmēram 2500 brūno lāču, Somijā 840 un Norvēģijā 70. Balkānu kalnos ir relatīvi liela brūno lāču grupa; apmēram 2500—3000 lāču, kas apdzīvo Slovēnijas, Horvātijas, Serbijas, Maķedonijas, Albānijas, Grieķijas, Bosnijas un Hercogovinas teritorijas.[2]
19. un 20. gadsimta mijā plašu meža masīvu izciršanas, kā arī medīšanas rezultātā brūnais lācis Latvijas teritorijā izzuda. Tikai 20. gadsimta 1970. gados atsākās dzīvnieku regulāra ieceļošana no Igaunijas un Krievijas Pleskavas apgabala. Šobrīd Latvijā uzturas vairāki desmiti īpatņu.[3] Latvijas Dabas muzejs brūno lāci nominējis par 2009. gada dzīvnieku Latvijā.[4]
Brūnais lācis ir liels dzīvnieks, tā vislielākā pasuga ir Kadjakas lācis (Ursus arctos middendorffi), kas kopā ar polārlāci (Ursus maritimus) ir lielākie sauszemes plēsēji.[5] Brūnais lācis sver no 100—680 kg, tā ķermeņa garums ir 1,7—2,8 m, augstums skaustā 90—150 cm. Augums un svars dažādām pasugām variē, mātītes ir 38—50% mazākas par tēviņiem. Vismazākā pasuga ir Sīrijas brūnais lācis (Ursus arctos syriacus), nedaudz lielāks ir Eirāzijas brūnais lācis (Ursus arctos arctos)[6], šīs pasugas mātīte sver apmēram 90 kg.[7] Nedaudz lielāks ir grizlilācis (Ursus arctos horribilis)[8] un Sibīrijas brūnais lācis (Ursus arctos collaris). Lielākās pasugas ir Kadjakas lācis[9] un Kamčatkas brūnais lācis (Ursus arctos beringianus). Ir datēts Kadjakas lācis, kas svēra 1100 kg[10]. Zoodārzos lāči izaug lielāki un smagāki kā savvaļā, tas ir saistīts ar regulāru un kvalitatīvu barību. Neskatoties uz masīvo augumu, tas ir labs skrējējs, ir fiksēts brūnā lāča skriešanas ātrums 64 km/h[11]. Kā visi lāči, brūnais lācis spēj stāvēt un iet pakaļkājās, tādējādi vizuāli sevi palielinot. Uz skausta brūnajam lācim ir izteikts muskuļu kumbrs, kas to atšķir no pārējiem lāčiem.[12] Brūnais lācis ir ļoti spēcīgs plēsējs, tas spēj viegli salauzt lielo zālēdāju kaklus.
Brūnajiem lāčiem ir biezs, pinkains kažoks, kura krāsa variē no ļoti gaiši brūnas līdz brūnai un gandrīz melnai. Kažoks ir dubults, ar biezu pavilnu un garāku akotspalvu, kuras galiņi bieži ir gaišāki kā pašas spalvas krāsa. Šāds kažoks ir grizli lāčiem. Aste brūnajam lācim ir 10—13 cm gara[13]. Priekšķepu nagi ir apmēram 15 cm gari, tos brūnais lācis pamatā lieto rakšanai, kā arī, lai uzrāptos kokos. Galva ir relatīvi liela un apaļa, un profils ieliekts, kas ir atšķirīgi no citiem lāčiem.
Brūnais lācis pamatā ir nakts dzīvnieks. Vasaras laikā tas uzkrāj zemādas taukus līdz pat 180 kg, kas tiek izmantoti ziemas guļas laikā. Brūno lāci var viegli uzmodināt no ziemas miega, jo tas nav dziļš. Ziemas guļai lācis izvēlas kādu alu, iedobi zem zariem vai akmeņiem vai arī koka dobumu. Lai arī brūnais lācis ir vientuļnieks, tie mēdz pulcēties baros bagātīgās barības ieguves vietās, piemēram, lašu medībās upēs. Šādā barā valda stingra hierarhija, kurā tiek ievērots vecums un auguma izmērs.[14]
Brūnie lāči kā lielākā daļa lāču ir visēdāji. Tie ēd dažādus augus, ogas, asnus, sēnes, augļus, kā arī gaļu, zivis, olas, kukaiņus un grauzējus. Brūnie lāči nav izteikti plēsīgi, apmēram 90% no barības ir veģetāra[15]. To ēšanas ieradumi ir ļoti atkarīgi no apdzīvotās teritorijas iespējām. Piemēram, Krievijā un Aļaskā brūnie lāči galvenokārt ēd lašus, kas ir bagātīgi ar proteīnu, līdz ar to šo lāču augumi ir ļoti lieli. Toties Jeloustonas kalnos vasaras laikā brūnais lācis pamatā ēd naktstauriņus, dienā apēdot 40 000 vai vairāk kukaiņu[16]. Reizēm brūnie lāči nomedī lielos zālēdājus, tādus kā staltbriežus, aļņus, ziemeļbriežus un bizonus. Parasti lāči medī jaunuļus un mazuļus, izvairoties no sadursmēm ar pieaugušiem indivīdiem. Lācis nogalina, ar garajiem ilkņiem pārkožot upurim rīkli, bet lielos dzīvniekus kā bizonus lācis nogalina, ar ķepām pārlaužot tiem muguru vai kakla skriemeļus. Lācis neatsakās arī no maitas vai atņem medījumu mazākiem plēsējiem kā vilkiem, pumām, tīģeriem un melnajiem lāčiem.
Brūnais lācis parasti dominē teritorijās, kurās tas dzīvo, un bieži izmanto savu lielo augumu, lai atņemtu mazākam plēsējam medījumu vai lai pieteiktu savas tiesības uz teritoriju. Visbiežāk šādos konfliktos dzīvnieki lieto iebiedēšanas paņēmienus un no tiešas cīņas cenšas izvairīties, lai gan, ja cīņa izceļas, tad, pateicoties lielajam augumam, svaram un spēkam, brūnais lācis parasti konfliktā ir uzvarētājs. Ja šāda cīņa beidzas ir pretinieka nāvi, lācis parasti pretinieku apēd, lai arī konflikts nav sācies, lai nogalinātu.
Visbiežāk medījums tiek atņemts vilkiem. Gan vilki, gan brūnie lāči medī viens otra mazuļus. Pieaugušam brūnajam lācim dabā neuzbrūk gandrīz neviens cits plēsējs kā tikai cits brūnais lācis, tomēr Krievijā ziemas miega laikā, kamēr lācis guļ migā, tos mēdz nomedīt Sibīrijas tīģeris[17]. Neskatoties uz to, Sibīrijā uzmodināts no ziemas miega, brūnais lācis bieži seko tīģerim, lai atņemtu tā medījumu, jo esot nomodā, tam briesmas no tīģeriem nedraud. Pēdējā laikā zinātnieki ir fiksējuši brūnā lāča un polārlāča konfliktu skaita pieaugumu, jo sakarā ar globālo sasilšanu brūnie lāči migrē arvien vairāk uz ziemeļiem. Šajos konfliktos parasti uzvar brūnais lācis, un arvien biežāk brūno lāču migās var atrast polārlāču mazuļu kaulus.[18] Lāči mēdz atņemt medījumu arī pumām. Tās ir veiklākas mednieces, bet tām pietrūkst spēka, lai aizstāvētu savu medījumu pret lāčiem.
Riesta laiks brūnajiem lāčiem ir no maija līdz jūlijam. Brūnie lāči ir nosacīti monogāmi, riesta laikā pāris paliek kopā vairākas dienas vai nedēļas. Dzimumbriedumu mātīte sasniedz 5—7 gadu vecumā, tēviņi dažus gadus vēlāk līdz tie ir nobrieduši pietiekami spēcīgi un lieli un spēj konkurēt par mātītes labvēlību.
Apaugļotās olšūnas attīstību mātīte spēj atlikt līdz 6 mēnešiem, un embrijs attīstās tādā veidā, lai piedzimtu ziemas miega laikā. Ja mātīte vasaras un rudens laikā nepaspēj uzkrāt pietiekami daudz zemādas tauku rezervju, embrijs neattīstās vispār un uzsūcas mātes ķermenī. Parasti piedzimst 1—4 lācēni, bet visbiežāk divi. Vecākām mātītēm dzimst vairāk lācēnu, jaunākām mazāk. Ir bijuši gadījumi, kad lācenei piedzimst 5 mazuļi, kā arī gadījumi, kad lācene pieņem audzināšanā svešus lācēnus. Piedzimstot mazuļi ir akli, nevarīgi, bez zobiem un gandrīz bez apspalvojuma. Visu ziemu un pavasari tie barojas ar mātes pienu. Pavasarī, iznākot no ziemas migas, lācēni ir paaugušies un spēj visur sekot līdzi savai mātei.
Lācēni paliek kopā ar māti 2—4 gadus, šajā laikā tie iemācās no savas mātes visas izdzīvošanas gudrības. Pieaudzis brūnā lāča tēviņš var nogalināt mazuļus,[19] jo, kamēr mātītei ir mazuļi, tai neveidojas seksuāla interese un tā nevēlas pāroties, kā arī mazuļus tēviņš var saplēst apēšanai. Ja lācēni ierauga svešu lāci, tie slēpjas kokā, bet mātīte iesaistīsies cīņā ar tēviņu, pat, ja tas būs divas reizes lielāks par to.
Brūnais lācis (Ursus arctos) ir lāču dzimtas (Ursidae) plēsīgo zvēru suga, kas sastopama Eirāzijā un Ziemeļamerikā. Mūsdienās Latvijā, īpaši Austrumlatvijā brūno lāci atkal var novērot arvien biežāk.
Beruang perang (Ursus arctos) ialah sejenis beruang besar yang bertaburan di seluruh Eurasia dan Amerika Utara. Beruang ini beratnya 100 hingga 680 kilogram (220 hingga 1,500 lb) dan subspesies terbesarnya, iaitu Beruang Kodiak, menandingi beruang kutub sebagai ahli terbesar dalam famili beruang,[2] dan juga pemangsa daratan yang terbesar.[3]
Walaupun taburannya semakin berkurangan hinggakan mengalami kepupusan di beberapa tempat, namun beruang perang tetap disenaraikan sebagai spesies sedikit bimbang oleh IUCN, dengan kira-kira 200,000 ekor jumlahnya yang masih ada. Taburan beruang perang tertumpu di Rusia, Amerika Syarikat (khususnya Alaska), Kanada, kawasan Karpatos (khususnya Romania), dan Finland yang menjadikannya haiwan kebangsaan.
Terdapat kurangnya kata sepakat mengenai pengelasan beruang perang. Sesetengah sistem mencadangkan sebanyak 90 subspesies, tetapi analisis DNA terkini hanya mengenal pasti sekurang-kurangnya lima klad.[4] Analisa DNA terkini mendedahkan bahawa semua subspesies beruang perang yang dikenal pasti di Eurasia dan Amerika Utara bersifat agak homogen, apalagi filogeografi genetiknya tidak berpadan dengan taksonomi lamanya.[5] Tepat pada tahun 2005, 16 subspesies sudah dikenal pasti.[6] Subspesiesnya adalah seperti berikut:
Subspesies Beruang Perang Nama subspesies Taburan Huraian Ursus arctos arctos – Beruang Perang Eurasia
Eropah, Caucasus, Siberia (kecuali timur) dan Mongolia[7] Subspesies yang kebanyakannya berwarna gelap (jarang sekali berwarna terang), bersaiz sederhana dengan kuku gelap. Beruang perang di Siberia lebih besar berbanding yang di Eropah, kerana kurang diburu[7] Ursus arctos alascensis Ursus arctos beringianus – Beruang Perang Kamchatka
Semenanjung Kamchatka dan Pulau Paramushir[7] Bentuk yang amat besar, berwarna gelap. Yang berwarna terang kurang dijumpai berbanding subspesies Eropah-Siberia. Berkuku gelap.[7] Dipercayai sebagai leluhur kepada U. a. middendorffi.[8] Ursus arctos californicus – Beruang Emas California (pupus) Ursus arctos collaris – Beruang Perang Siberia Timur
Siberia Timur dari Sungai Yenisei hingga Pergunungan Altai. Juga di Mongolia utara. Bentuk yang kebanyakannya gelap, saiznya antara U. a. arctos dan U. a. beringianus, dengan tengkorak yang lebih besar[7] Ursus arctos crowtheri – Beruang Atlas (pupus) Ursus arctos dalli Ursus arctos horribilis – Beruang Grizzly
Kanada dan Amerika Syarikat Ursus arctos isabellinus – Beruang Perang Himalaya.jpg)
Nepal, Pakistan, dan India Utara Ursus arctos lasiotus – Beruang Perang Ussuri (atau "beruang perang Amur", "grizzlyhitam" atau "beruang kuda")
Rusia: Kepulauan Kuril selatan, Sakhalin, wilayah maritim, dan kawasan sungai Ussuri/Amur di selatan Banjaran Stanovoy. China: Heilongjiang Timur Laut. Jepun: Hokkaidō[7] Dipercayai sebagai leluhur kepada U. a. Horribilis.[8] Ursus arctos middendorffi – Beruang Kodiak
Kodiak, Afognak, Pulau Shuyak (Alaska) Ursus arctos pruinosus – Beruang Biru Tibet
China Barat dan Tibet.[7] Subspesies bersaiz sederhana yang berbulu panjang berjubai-jubai. Kedua-dua bentuk gelap dant erang ditemui, kebanyakannya berwarna sederhana. Bulu keliling leher berwarna terang seakan-akan "kolar". Tengkoraknya ada koana yang agak leper, baris geraham melengkung dan gigi besar[7] Ursus arctos sitkensis Kelihatan lebih rapat persaudaraannya dengan beruang kutub berbanding beruang perang yang lain.[5] Spesies ini dipanggil "klad I" oleh Waits, et al., sebagai sebahagian subspesies yang dikenal pasti sebagai U. a. sitkensis, oleh Hall dan U. a. dalli oleh Kurtén. Ursus arctos stikeenensis Ursus arctos syriacus – Beruang Perang Syria
Terdapat di Trans-Caucasus, Palestin, Syria, Iraq, Asia Minor, Iran, Afghanistan, Himalaya barat dan gunung-gunung Pamir-Alai dan Tien.[7] Subspesies bersaiz kecil hingga sederhana, berwarna terang dengan kuku terang.[7] 
_running.jpg)
.jpg)
.jpg)
_running.jpg)
_standing.png)
.jpg)
|isbn= value: invalid character (bantuan). |dateformat= tidak diketahui diabaikan (bantuan) |dateformat= tidak diketahui diabaikan (bantuan); Parameter |month= tidak diketahui diabaikan (bantuan)Selenggaraan CS1: Pelbagai nama: senarai pengarang (link) De bruine beer (Ursus arctos) is een roofdier uit de familie der beren (Ursidae).
De wetenschappelijke naam van de bruine beer werd in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus.[2] Die verwees daarbij naar werken van onder meer Conrad Gesner (1551)[3] en John Ray (1693).[4] Beide auteurs gebruikten "Ursus" als naam voor de bruine beer, en noemden "Arctos" (Ἀρκτος) als het Griekse equivalent voor die naam. Ursus arctos is dus naar de Latijnse en Griekse namen voor "beer" vernoemd.
Deze dieren zijn groot en stevig gebouwd. De geslachten geven elkaar in lichaamsbouw weinig toe, maar de mannetjes worden wel dubbel zo zwaar als de meer tengere vrouwtjes. De dikke vacht is meestal donkerbruin, maar de kleur kan variëren van blond tot zwart. Aan de sterke voorpoten bevinden zich lange, niet intrekbare klauwen. Verder hebben ze een opvallende schouderbult. De lichaamslengte bedraagt 1,7 tot 2,8 m,[5] de staartlengte is 5 tot 20 cm en het gewicht 80 tot boven de 600 kg.[6]
Bruine beren eten hoofdzakelijk planten, zoals knollen en wortels, die ze met hun lange klauwen uitgraven. Soms hebben ze het gemunt op gemakkelijke prooien zoals runderen en andere huisdieren. Bruine beren voelen zich ook thuis in het water en kunnen bij watervalletjes of ondiepe plekken in een rivier urenlang op de loer liggen om een zalm te verschalken, als deze stroomopwaarts trekt om kuit te schieten. De beer springt er dan bovenop en verlamt de vis met een krachtige beet of een rake klap van zijn sterke poten. Eenmaal gevangen, is er voor de zalm geen ontsnappen meer mogelijk. Beren houden een winterslaap, tenminste in koude streken, maar die is erg licht en kan op elk gewenst moment onderbroken worden. Bruine beren kunnen 25 jaar worden, in gevangenschap nog ouder.
Deze soort komt voor in Europa, Azië en Amerika. In Noord-Amerika komen drie ondersoorten voor, de kodiakbeer, de grizzlybeer en de Mexicaanse beer. In Europa leeft de Europese bruine beer. Eens waren ze in Europa talrijk, maar momenteel komen nog slechts restpopulaties voor, onder andere in Scandinavië, Oost-Europa (vooral in Roemenië) en Azië.
Er worden doorgaans veertien ondersoorten van de bruine beer onderscheiden, waarvan er drie uitgestorven zijn. Sommige auteurs onderscheiden nog vijf ondersoorten meer.[7]
Sommige instanties en auteurs onderscheiden ook de onderstaande ondersoorten:
Bij één beer werd het gebruik van een werktuig, een steen, aangetoond. Het dier gebruikte de steen vermoedelijk om voedsel uit zijn vacht te halen of om zijn jeukende vacht te krabben. Bruine beren krabben hun vacht gewoonlijk tegen een boom of rots. De beer geeft bij het gebruik van de steen blijk van een geavanceerde motoriek, wat mogelijk gelinkt kan worden aan de relatief grote hersenen van beren.[13] Aangezien het maar één waarneming betreft, is het onzeker hoe gebruikelijk werktuigen zijn bij bruine beren.[14]
Vanwege zijn uiterlijk (ogen centraal in het hoofd en soms relatief kleine oren), waardoor hij enigszins menselijk aandoet, is de beer gebruikt als model voor een pop, de zogenaamde teddybeer. Hierbij is de aanduiding "Teddy" afkomstig van de voormalige Amerikaanse president Theodore Roosevelt.
De beer heeft ook model gestaan voor diverse figuren uit strips, zoals Olivier B. Bommel van Marten Toonder en Bruintje Beer.
Twee jonge bruine beren in Alaska.
Een jonge bruine beer.
Ivan Sjisjkin en Konstantin Savitski - Ochtend in een dennenbos (1889).
Moeder bruine beer met jongen in Nationaal Wildreservaat Kenai in Alaska.
Een volwassen bruine beer in Noorwegen.
De bruine beer (Ursus arctos) is een roofdier uit de familie der beren (Ursidae).
Brunbjørn, ofte berre kalla bjørn, er den mest utbreidde bjørnearten i verda. Ein finn han i Afrika, Europa, Nord-Asia og Nord-Amerika, med dei mest stabile populasjonane i Alaska, Canada og Russland.
Ein reknar med at det finst om lag 150 000–200 000 brunbjørnar i verda — 90 000–120 000 av dei i Russland. I Skandinavia finst det i dag mellom 1 200 og 1 500 individ av brunbjørnen.
Brunbjørn, ofte berre kalla bjørn, er den mest utbreidde bjørnearten i verda. Ein finn han i Afrika, Europa, Nord-Asia og Nord-Amerika, med dei mest stabile populasjonane i Alaska, Canada og Russland.
Ein reknar med at det finst om lag 150 000–200 000 brunbjørnar i verda — 90 000–120 000 av dei i Russland. I Skandinavia finst det i dag mellom 1 200 og 1 500 individ av brunbjørnen.
Brunbjørn (Ursus arctos) er den mest utbredte bjørnearten i verden (men den amerikanske svartbjørnen er mer tallrik). Den finnes i Nord-Amerika, Europa, Afrika, og Nord-Asia, hvorav de mest stabile populasjonene er å finne i Alaska, Canada og Russland. Det er trolig mer enn 200 000 brunbjørner i verden[2], hvorav cirka 90 000–120 000 i Russland. I 2017 ble det påvist minimum 125[4] bjørner i Norge, en reduksjon fra 164 i 2009.[5] Arten er en av fire representanter i slekten Ursus. Brunbjørn regnes med blant Europas fem store, som dessuten inkluderer ulv, gaupe, jerv og visent,[6] og står på toppen av næringskjeden som en toppkonsument i sitt økosystem.
Det er fortsatt uenighet omkring linjer og underarter hos brunbjørnen, selv om en rekke har blitt beskrevet gjennom årene. Det genetiske mangfoldet er størst blant brunbjørner i det østlige Eurasia, så forskerne mener at arten opprinnelig må ha utvandret til Nord-Amerika fra Asia. En nyere studie av bjørner fra Sakhalin, Kurilene og den japanske øya Hokkaido viser at brunbjørner i dette området faktisk tilhører flere distinkte linjer. På Hokkaido ble bjørnene delt i tre linjer; en sørlig, en østlig, og en sentral linje.[7] Den sørlige Hokkaido-linja grupperer nært med nordamerikanske brunbjørner.[7] På Sakhalin grupperte bjørnene med bjørner i Øst-Europa og Vest-Alaska. Bjørnene på Kurilene var nærmest beslektet med bjørner på Hokkaido. Samtidig viser studien at populasjonen med europeiske bjørner består av to distinkte linjer; ei vestlig og ei østlig linje.[7] Den østlige linja er utbredt fra det nordøstre Europa til det østre Sibir.[7]. Den vestlige europeiske linja består av to grupper; ei med iberisk opprinnelse og ei med opprinnelse på Balkan/Italia. Videre er det avdekket fire distinkte linjer i Nord-Amerika: ei med opphav i det sørøstlige Alaska (på de amerikanske ABC-øyene), ei i det vestlige Alaska, ei i det østlige Alaska, og ei i det kontinentale Nord-Amerika.[7]
Noen har antydet at isbjørnen egentlig bør betraktes som en underart av brunbjørn. Genetiske studier viser nemlig at brunbjørn på de amerikanske ABC-øyene er nærmere beslektet med isbjørn enn med andre brunbjørner[7], noe som kan indikere at isbjørnen ikke kan regnes som en egen art.[8]
Den fysisk største brunbjørnen er kodiakbjørn (Ursus arctos middendorffi), en underart som kan bli like stor eller til og med større enn isbjørn. Denne tilhører den vestlige linjen og finnes kun på noen få øyer utenfor Sørvest-Alaska. En nesten tilsvarende stor brunbjørn finnes også på Kamtsjatkahalvøya og på Paramushirøya i Russland, men den såkalte kamtsjatkabjørnen eller kjempehalvøybjørnen anerkjennes normalt ikke som egen underart.
Brunbjørn finnes over store deler av Nord-Amerika, Europa og Asia, inkludert øya Hokkaido i Japan. Tidligere fantes den også i Atlasfjellene i Afrika, men der mener man at den nå kan være utdødd. Sikre er man imidlertid ikke. Likeledes mener man at brunbjørnen kan være utryddet (omkring 1960) i det nordlige Mexico og i de sørlige delene av USA, som i Sierra Nevada og de sørlige delene av Rocky Mountains.[9]
Brunbjørner finner man i nærmest alle tenkelige habitater, fra kyststrøk via skoger og sletteland til fjell. Temperaturmessig er de også svært fleksible. Det viktigste for bjørnens valg av habitat ser ut til å være tilgangen på foretrukket føde og fleksibilitet med hensyn til skjulesteder, hvilket betyr at habitatet trolig endrer seg gjennom sesongen. I Nord-Amerika finner man brunbjørn i alle typer habitat, mens den i Sibir ser ut til å foretrekke de store skogene. I Europa er den mer vanlig å finne i fjellskog.[9]
Brunbjørner er brune, men kan variere fra forholdsvis lys gulbrun til mørk brun, og nærmest svart, i fargen. Noen har også et varierende innslag av sølvgrått i hårtuppene (grisling), derav grizzly – som betyr gråmelert eller grislet. Grizzlybjørner preges av kostholdet og regnes som innlandsbjørner, i motsetning til kystbjørner som har pels uten grisling. Voksne brunbjørner har også en lett gjenkjennelig muskelkul i nakkeregionen. Denne gir ekstra styrke til framlabbene når bjørnen graver.
Pelsen er tett og kan bli opp mot 10 cm lang. De har forholdsvis små ører, bred skalle og et smalt snuteparti der kjevene er utstyrt med 42 tenner, inkludert de lite utviklede rovtennene. Vekten varierer både med habitat og årstid. En voksen hannbjørn blir i snitt ca. 135–410 kg tung og binna blir ca. 90–200 kg. En kodiakbjørn hann blir omkring 350–675 kg tung, mens binna gjerne veier omkring 160–350 kg. Den største kodiakbjørnen som har blitt skutt veide 855 kg, men man regner med at det kan finnes eksemplarer på opp mot 900–1000 kg. Bjørnene veier minst på våren, like etter de har forlatt vintersøvnen, og mest på høstparten, like før de går i vintersøvn.
Som alle andre bjørner er også brunbjørnen sålegjenger. Det vil si at de går med hele foten, slik vi mennesker gjør. De kan ha opp mot 10–13 cm lange klør på framlabbene. Klørne kan ikke trekkes inn. Brunbjørnene kan også stå oppreist og gå på to ben, slik vi mennesker gjør, men de er hurtigst på alle fire. En brunbjørn kan faktisk oppnå en toppfart på opp mot 50–60 km/t. De største eksemplarene kan bli nærmere 300–310 cm høye når de står på bakbeina (kodiakbjørn og kamtsjatkabjørn). De kan også sitte, men voksne individer kan på grunn av vekten ikke klatre i trær. I vill tilstand kan brunbjørnen bli opp mot 25–30 år gammel, mens den i fangenskap kan leve til den blir omkring 50 år.
Disse underartene anerkjennes av mange taksonister, selv om noen også mener at eurasisk brunbjørn og grizzlybjørn egentlig er en og samme underart. Man kan også hevde at brunbjørn er brunbjørn, men av praktiske årsaker ønsker man gjerne å dele den inn.
Disse underartene anerkjennes av et flertall taksonister, men altså ikke på langt nær av alle.
Disse underartene anerkjennes bare av et mindretall taksonister, men har altså blitt beskrevet. Det finnes mange flere slike eksempler på lokale underarter eller varieteter. I så måte må den skandinaviske brunbjørnen (Ursus arctos scandinavicus) regnes som en varietet av enten vanlig brunbjørn (Ursus arctos arctos), eller dersom bare 2 underarter skal anerkjennes, vanlig grizzlybjørn (Ursus arctos horribilis).
Brunbjørner lever stort sett alene og regnes som døgnaktive, selv om den er mest aktiv i grålysningen og skumringen. På dagtid holder den seg gjerne godt skjult, og hviler gjerne i en fordypning den selv har utgravd. Det er kjent at brunbjørner vandrer mest på våren og om høsten. Den har en litt klosset og tung gangart, men den er hurtig nok til lett å kunne fange en svartbjørn. Brunbjørnen er for det meste terrestrial (holder seg på bakken), men den er en ypperlig svømmer og er dessuten ofte å se når den fanger fisk i vann og elver. Voksne brunbjørner kan ikke klatre i trær, men ungene klatrer.[9]
Brunbjørnen er ikke revirhevdende, men har leveområder som kan overlappe andre bjørners. Bjørner som lever i kystnære strøk har gjerne et mindre leveområde (50–250 km²) enn innlandsbjørner, som gjerne trenger et større areal, opp mot 700–1000 km², for å sikre seg nok føde. Leveområder på opp mot 2600 km² har blitt registrert, men gjennomsnittet ligger, uavhengig av kjønn, på ca. 73–414 km². Binnenes leveområde utgjør gjerne 40-50 % av hannenes, slik at en hann ofte dekker et område hvor det inngår flere binner.
Når det gjelder aggresjon, viser forskning at det er distinkte forskjeller mellom artene. For eksempel regnes amerikanske brunbjørner å være mer aggressive enn europeiske. Likevel skal man aldri gå mellom ei binne med unger, uansett art. Brunbjørnen kan også forsvare byttet sitt for andre rovpattedyr, som rev, ulv og jerv. Det er også registrert distinkte forskjeller i atferd mellom europeiske og asiatiske brunbjørner, der en rekke populasjoner av sistnevnte ofte viser langt større aggresjon mot mennesker enn europeiske bjørner. Noen forskere hevder at dette i mange tilfeller kan skyldes lokale forhold, som økt befolkningstetthet og større press på de habitater der disse bjørnene trives. Det er imidlertid klart at dette ikke kan forklare alle forskjellene som finnes.
Vinterstid går brunbjørner gjerne en dvalelignende tilstand kalt (uekte) vintersøvn.[10] De senker ikke forbrenningen og kroppstemperaturen tilnærmet like mye som smådyr i ekte dvale gjør (f.eks. pinnsvin og flaggermus). Binna pleier å føde under vintersøvnen, og bjørner kan faktisk våkne og ta seg en kort rusletur utenfor hiet fra tid til annen om vinteren. Vintersøvnen begynner vanligvis i oktober–desember og varer til i mars–mai, avhengig av habitat, lokale forhold og individuell kondisjon blant bjørnene. I sydlige populasjoner kan vintersøvnen være kortere, og i noen tilfeller helt utebli. Vanligvis graver bjørnen sitt eget hi og lager en seng av vegetasjon den finner. Som regel ligger hiet i en beskyttet skråning, gjerne under noen store steiner eller i forbindelse med ei stor trerot eller tue. Slike hi kan bli benyttet i flere år av samme bjørn.
Brunbjørner regnes som kjønnsmodne fra de er ca. 4–6 år gamle, men de fortsetter å vokse til de er ca. 10–11 år. I Yellowstone nasjonalpark (USA) er det kjent at bjørner har reprodusert seg helt opp i 25–års alderen.
Binna parer seg gjerne med flere hanner i brunsttiden som gjerne varer i 10–30 dager. Hannbjørnene kan slåss om tilgangen til binna og gjerne vokte henne i 1–3 uker i denne perioden. Selve paringstiden er gjerne i mai/juni. I løpet av denne perioden kan en binne pare seg med flere (5–7) hanner. Befruktede egg utvikler seg bare til et visst stadium (embryonisk diapause), for så ca. fem måneder etter paring (i november) å bli innplantert. Deretter følger en drektighetsperiode på ca. 6–8 uker, før ungen(e) fødes i januar–mars, vanligvis mens binna fortsatt ligger i vintersøvn. Den totale drektighetsperioden (inkl. førstadiet) blir derav ca. 180–266 dager. Binner forblir i brunst i hele paringstiden inntil paring skjer. Deretter vil de normalt ikke komme i brunst igjen på minst to år (vanligvis 3–4 år). Ei binne føder normalt 2–3 unger per kull.
Nå bjørnungene er 2-3 år gamle, blir de jaget av binna. Unge hunnbjørner er lite mobile og etablerer seg i forbindelse med moras leveområde, mens hannbjørner drar ut og kan streife over store områder før de kommer tilbake til reproduksjonsområdet, eventuelt etablerer leveområde et annet sted. Det er ukjent/svært uvanlig at hunnbjørner etablerer seg med unger utenfor reproduksjonsområdene, men det kommer nå og da ubekreftede meldinger om at binner med unger er sett forskjellige steder.
Hvis en hannbjørn treffer ei binne med unger, vil han kunne angripe og drepe ungene for å få binna brunstig slik at han kan pare seg med henne. Man antar at hannbjørnene kan huske hvilke binner de har paret seg med tidligere år slik at de ikke dreper unger de er far til.
Det er kjent at brunbjørner kan pare seg med andre arter i slekten Ursus og få fertilt avkom.
Brunbjørnen spiser nærmest alt. Mest vanlig er imidlertid en diett som består av ca. 60–90 % røtter, knoller, gress, urter, korn, nøtter, bær og frukt. De spiser imidlertid også insekter, gnagere, hjortedyr, beitedyr, fisk og kadavre (herunder kadavre av sjødyr). Der det finnes svartbjørn, hender det at den dreper og spiser denne også. I Alaska, Britisk Columbia, og Kamtsjatka (Russland) er den også kjent for å fortære store mengder laks når denne går opp i elvene for å gyte om høsten. Når tilgangen er størst, spiser den gjerne bare hodet og skinnet, siden dette er mest fettrikt og gir mest energi med tanke på vintersøvnen.
Brunbjørn er ikke en truet art, men mange lokale populasjoner er utrydningstruet. Bjørnens største utfordring er avskoging og tap av habitat, men også jakt bidrar i stor grad til at visse populasjoner kan forsvinne. En rekke populasjoner har alt gått tapt.
Bjørneforskere har siden tidlig på 1950-tallet øremerket bjørn for å lære mer og bedre kunne ivareta lokale populasjoner. I 1976 begynte man også å radiomerke bjørn. Dette ble første gang utprøvd i Norge i 1988.
I Europa som sådan regner forskerne med at det er omkring 14 000–20 000 brunbjørner (Russland ikke medregnet), hvorav ca. 2 000-4 000 dyr finnes i Norden. I dag finnes det bare noen små, isolerte bestander igjen i den vestlige delen av Sør-Europa, blant annet i Frankrike, Spania og Italia. Flere land i det gamle Øst-Europa, blant annet det tidligere Jugoslavia, Bulgaria og Romania har større antall, men likevel isolerte bestander.
Historisk sett hadde Norge den største stammen av brunbjørn i Norden. På begynnelsen av 1800-tallet talte trolig denne omkring 3 000 dyr i Norge alene, noe utgjorde omkring 65 % av den felles norsk/svenske bestanden på den tiden. Politiske beslutninger[11], avskyting og fangst gjorde imidlertid sitt til at bjørnen forsvant fra norsk fauna utover på 1900-tallet, der det etter hvert som bjørnen forsvant ble mer og mer vanlig å la bufeet få ferdes fritt i utmarka, uten permanent tilsyn fra gjetere. Også i de andre nordiske landene gikk det hardt utover bjørnestammen på denne tiden, og på 1930-tallet antar man at de kun fantes ca. 130 brunbjørner igjen i Skandinavia, noe som skapte en såkalt genetisk flaskehals (en periode i bestandens historie da den genetiske variasjonen minker dramatisk fordi antallet individer reduseres til et utrydningstruet nivå). Etter dette økte imidlertid bestanden igjen, som til tross for flaskehalsen i 1930-åra viser en bemerkelsesverdig genetisk variasjon.
Den nordiske bjørnebestanden deles gjerne inn i to ulike grupperinger, den norsk/finsk/russiske i nordøst og den norsk/svenske mot sør, som fordeler seg på tre ulike svenskbaserte poulasjoner fra nord mot sør i Sverige. Hvor stor stammen er totalt vet man ikke, men den svenske andelen ble i 2004 anslått å være på omkring 1635-2840 dyr. Dette hadde økt til 2968–3667 i 2008.[12] I Finland har man anslått antallet bjørn å være omkring 800-1200 dyr. Tallene er usikre og omdiskuterte blant både forskere og dyrevernere, men Norges andel er uansett svært beskjeden, kanskje kun 25-75 dyr. Det er estimert at det finnes 6-12 voksne binner i Norge, basert på yngling i perioden 1998–2002 registrert i fem områder nær riksgrensen, Pasvik og Anarjohka i Finnmark, Troms, Nord-Trøndelag/Nordland, og Hedmark. Det er dessuten liten politisk vilje til å øke denne bestanden i særlig grad.
Den norsk/svenske bjørnebestanden har sitt tyngdepunkt i tre reproduksjonsområder i Sverige.[13] Studier med såkalt mitokondrie-DNA viser at brunbjøren innvandret til Norden fra to kanter, fra sør og øst.
De to nordligste populasjonene av bjørn må opprinnelig ha innvandret fra øst. Disse bjørnene fordeler seg i to større populasjoner på svensk side av riksgrensen, fra Pasvik i nord til Jämtland/Nord-Trøndelag i sør. Øst-vest grensen mot den sørligste populasjonen går omtrent ved Storsjøen i Sverige.
Den sørligste populasjonen befinner seg hovedsakelig på svensk side av riksgrensen, i området Dalarna/Härjedalen/Hedmark. Gjennom analyse av vev- og ekskrementprøver fra bjørn i det sydlige kjerneområdet har en funnet at deres mtDNA ligner det man finner hos bjørnestammer i Pyrenéene og de kantabriske fjell i Frankrike og Spania. Man regner derfor med at bjørner fra en felles europeisk stamme har vandret nordover etter siste istid.
På Østlandet er det spesielt i områdene øst for Glomma i Hedmark at man finner bjørn. Det ble imidlertid også registrert bjørn i Oppland og Buskerud i 1995 og 1996[14], samt i 1997/1998 i Telemark, Aust-Agder og Vest-Agder. Spesielt i Oppland og i deler av Buskerud og Akershus er det imidlertid grunn til å tro at det regelmessig ferdes bjørn, selv om den kanskje ikke overvintrer der.
Det blir holdt individer i fangenskap ved flere opplevelsessentre i Norge.
Arten er rødlistet i Norsk rødliste for arter 2015, til Sterkt truet (EN). Kategorien skulle egentlig vært Kritisk truet (CR) hvis man bare så på Norge, men så ble den satt ned et trinn til EN fordi det går bra med arten i Sverige - og man anser at arten vil kunne innvandre fra Sverige hvis den blir borte hos oss.[15]
Skandinavisk brunbjørnen inngår i underarten Ursus arctos arctos, selv om noen også har forsøkt å klassifisere den som en egen underart kalt Ursus arctos scandinavicus. Moderne studier med DNA har imidlertid slått fast at dette er problematisk, fordi likheten til de ulike populasjonene i Europa ikke gir et tilstrekkelig grunnlag for å hevde en egen skandinavisk underart. Skandinavisk brunbjørn har dessuten opphav i to ulike hovedstammer, en vestlig med to ulike stamlinjer fra henholdsvis Den iberiske halvøy og Balkan, og en østlig med kun en stamlinje fra Russland. Begge hovedstammene oppsto trolig for rundt 850 000 år siden.
Skandinavisk brunbjørnen er en middels stor bjørn som normalt blir inntil 2,5 m lang og veier ca. 100–300 kg. Binna veier vanligvis ikke mer enn 150 kg. Den største bjørnen som er skutt i Skandinavia var en hannbjørn som veide 338 kg. Den største binna som er skutt her veide 237 kg. I Karelen i Russland ble det imidlertid skutt en bjørn på nær 450 kg for endel år siden[16], så man kan tenke seg at det i den finsk/russiske bestanden finnes større bjørner enn i den norsk/svenske. Gjennomsnittsvekten på fem hundre bjørner skutt i Sverige var 126 kg, mens lengden hadde et snitt på 152 cm.[17]
I Norge har bjørn vært totalfredet siden 1973. Det er bare lov å felle bjørn i nødverge eller hvis den gjør betydelige skader på bufe eller tamrein. I mai 2004 vedtok Norge en ny rovviltpolitikk.
Bestandsmålet for bjørn er satt til 13 årlige ynglinger[18]. Bestandsmålene er fordelt på fire av landets åtte rovviltregioner på følgende måte:
Forvaltningsregion Fylke Bestandsmål (årlige ungekull) Region 5 Hedmark 3 Region 6 Møre og Romsdal, Sør-Trøndelag og Nord-Trøndelag 3 Region 7 Nordland 1 Region 8 Troms og Finnmark 6Skandinavisk brunbjørn regnes ikke som spesielt aggressiv. Den kan ta bufe og rein, men stikker som regel av når den får ferten av mennesker. Det er sju kjente tilfeller i Skandinavia i løpet av de siste 20 årene der mennesker har blitt skadet av bjørn, hvorav fem fra Sverige der bjørnen var skadeskutt. I perioden 1750–1962 ble det registrert 27 dødsfall og 48 skadetilfeller forvoldt av bjørn i Norge og Sverige tilsammen.
I Norge skjedde det siste dødsfallet i 1906, men omstendighetene er uklare og beretningene annenhånds. Gjetergutten Johan Sagadalen var bare 13 år da han ble angrepet av en bjørn ved Blåfjellhaugene i Vassfaret. Han døde på sykehus i Drammen et par uker senere, fordi sårene han fikk i hodet utviklet seg til hjernehinnebetennelse. Da slagbjørnen Rugg ble skutt den 13. mai 1908 etter lengre tids jakt, ble det spekulert i om den store hannen også var Sagadalens bane. Det tok 28 mann sju uker med intensiv jakt å få has på bjørnen. Rugg ble til slutt felt av Steinar Steinarsen Ormerud. Tilnavnet Rugg fikk den imidlertid først i 1919, da Mikkjel Fønhus ga ut boka Der villmarken suser.
Arne Sigmund Øvergård fra Flendalen i Trysil ble imidlertid angrepet av en radiomerket bjørn sommeren 2000. Han overlevde møtet med bjørnen, men ble bitt i foten.[19] Den 12 år gamle hannen, som fikk navnet «Silas», ble skutt 13. august 2000.
Den 8. oktober 2007 ble en svensk våpenløs elgjeger og hunden hans angrepet av bjørn og drept nær Valsjöbyn i Jämtland, Sverige.[20]
Verdens naturvernunion har pr. februar 2018[2] denne inndelingen av utbredelsen av arten: 1) Opprinnelig art i disse landene/områdene: Afghanistan, Albania, Armenia, Aserbajdsjan, Bosnia-Hercegovina, Bulgaria, Canada, Estland, Finland, Frankrike, Georgia, Hellas, Hviterussland, India, Iran, Irak, Italia, Japan, Kasakhstan, Kina, Kroatia, Nord-Korea, Kirgisistan, Latvia, Mongolia, Montenegro, Nepal, Nord-Makedonia, Norge, Pakistan, Polen, Romania, Russland, Serbia, Slovakia; Slovenia; Spania, Sverige, Tadsjikistan, Tyrkia, Ukraina, USA, Usbekistan
2) Muligens utdødd art i: Bhutan
3) Utdødd art i: Algerie, Belgia, Danmark, Egypt, Irland, Israel, Jordan, Liechtenstein, Litauen, Luxembourg, Mexico, Moldova, Monaco, Marokko, Nederland, Palestina, Portugal, San Marino, Storbritannia, Tunisia, Tyskland, Ungarn
4) Innført art under ukjente betingelser: Libanon, Syria
Brunbjørn (Ursus arctos) er den mest utbredte bjørnearten i verden (men den amerikanske svartbjørnen er mer tallrik). Den finnes i Nord-Amerika, Europa, Afrika, og Nord-Asia, hvorav de mest stabile populasjonene er å finne i Alaska, Canada og Russland. Det er trolig mer enn 200 000 brunbjørner i verden, hvorav cirka 90 000–120 000 i Russland. I 2017 ble det påvist minimum 125 bjørner i Norge, en reduksjon fra 164 i 2009. Arten er en av fire representanter i slekten Ursus. Brunbjørn regnes med blant Europas fem store, som dessuten inkluderer ulv, gaupe, jerv og visent, og står på toppen av næringskjeden som en toppkonsument i sitt økosystem.
Multimedia w Wikimedia Commons Niedźwiedź brunatny[3][4] (Ursus arctos) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny niedźwiedziowatych. Zamieszkuje Azję, Europę Północną i Amerykę Północną. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Sierść niedźwiedzia brunatnego ma barwę ciemnobrązową, choć u niektórych podgatunków może być jaśniejsza. W pozycji wyprostowanej Ursus arctos mierzy – w zależności od płci – od 1,8 m do 3 m. Masa ciała poszczególnych osobników waha się między 80 a 780 kg[5]. Niedźwiedzica wydaje na świat co dwa lata dwoje-troje młodych. Ciąża trwa około 8 miesięcy. Poród następuje zwykle między grudniem, a lutym.
Długość życia wynosi do 30-40 lat w stanie dzikim, do 50 lat w niewoli[6][7]. Jest wszystkożerny; żywi się nasionami, grzybami, dżdżownicami, ślimakami, jajami ptaków, miodem, poluje także na zwierzynę leśną, łowi też ryby. Środowisko życia stanowią puszcze, tajga oraz zalesione rejony górzyste.
Niedźwiedź brunatny ma duże, masywne ciało z nieznacznie wydłużoną głową, szyję grubą i krótką, ogon krótki i niewidoczny wśród okrywy włosowej. W trakcie chodzenia na podłożu stawia całą stopę[6].
Dane liczbowe niedźwiedzia brunatnego podgatunku nominatywngo (U.a. arctos):
Zamieszkiwał pierwotnie całą Europę, jednak w południowo-zachodniej Europie został wytępiony[8]. Podgatunek niedźwiedzia brunatnego, niedźwiedź grizli (U. a. horribilis), zamieszkuje Amerykę Północną, aż po północny Meksyk.
W Europie kontynentalnej według danych z lat 2010-2012 (z wyłączeniem Rosji, Białorusi i Ukrainy) żyło 17 tys. osobników[9]. Stałą obecność stwierdzono w 22 krajach, areał stałego zasięgu wynosił 485 400 km². W Polsce według danych z około 2011 roku populacja wynosiła 80 osobników, a w okresie 1950-1970 roczną populację szacowano na 10-14 osobników[10]. Największa populacja w Europie (bez Rosji i Ukrainy) zamieszkuje Rumunię, gdzie żyje około 6000 osobników[10]. Na terenie dawnego Związku Radzieckiego występuje około 120 000 osobników[11].
W Polsce występuje tylko w Karpatach i na Podkarpaciu - w Tatrach i Beskidach (głównie w Bieszczadach[6]).
Według prof. Jana Korwina Kochanowskiego ostatniego niedźwiedzia w Polsce centralnej zabito pod koniec XVII w. w lasach bedońskich. Na wielu obszarach Polski gatunek ten przetrwał jednak do XIX w. Spotykano go jeszcze wówczas w Górach Świętokrzyskich (ostatni okaz żyjący tam został zabity na Barczy), na Kurpiach Zielonych, na Mazurach i w Puszczy Białowieskiej.
W okresie międzywojennym w Puszczy Białowieskiej dokonano reintrodukcji tego zwierzęcia. Ostatecznie zakończyła się ona niepowodzeniem, podobno z powodu niefachowego kontynuowania jej przez Niemców podczas okupacji (wypuszczano do lasu oswojone okazy niedźwiedzi, które stały się zagrożeniem dla ludności).
Niedźwiedzie brunatne najchętniej zjadają łososie i inne ryby, a także miód. Żywią się też ssakami, gryzoniami, ptakami, ptasimi jajami, owocami, nasionami, grzybami, dżdżownicami, ślimakami, a w przypadku braku innego pożywienia także trawą. Z braku produktów naturalnych może wyrządzać znaczne szkody wśród bydła.
Na zimę przygotowuje sobie legowisko zwane gawrą. Przebywa w nim od końca listopada do końca lutego[6]. Żyje samotnie, tylko w okresie godowym w parach. W zimie samica rodzi zwykle 2 lub 3 młode, którymi opiekuje się aż do następnego miotu.
Niedźwiedź brunatny jest ściśle chroniony na obszarze całej Polski[12].
Niedźwiedź oswaja się łatwo, aczkolwiek nawet obłaskawiony bywa niebezpieczny dla swoich opiekunów. W XVI- i XVII-wiecznej Rzeczypospolitej organizowano szkoły dla niedźwiedzi – jedną z nich była tak zwana akademia smorgońska.
W trakcie rui, trwającej 10-30 dni, samica kopuluje z wieloma samcami. Okres rozrodczy trwa od maja do lipca. Porody odbywają się od stycznia do marca, po ciąży trwającej 180-266 dni. Młode po narodzeniu ważą 340-680 gramów. W wieku 6 miesięcy ważą około 25 kg. Okres laktacji trwa do 30 miesięcy, jednakże już 5-miesięczne młode mogą żywić się innym pokarmem. Stają się samodzielne w wieku co najmniej 2 lat. Mogą się rozmnażać po 4-6 latach[5].
Długość życia wynosi do 30-40 lat w stanie dzikim, do 50 lat w niewoli[6][7].
Wyróżniono kilkanaście podgatunków niedźwiedzia brunatnego[13][3]:
Nazwa niedźwiedź, pierwotna forma prasłowiańska *medvēdis, a następnie *medъvědь[14] (por. rosyjskie медведь/miedwied, chorwackie medvjed, czeskie medvěd, słowackie i słoweńskie medved, białoruskie мядзьведзь, górnoserbskie/łużyckie mjedwjedź, dolnoserbskie/łużyckie mjadwjeź, serbskie медвед, kaszubskie miedzwiédz, staropolskie miedźwiedź, słowiańskie zapożyczenie w węgierskim medve i dla odmiany ukraińskie ведмідь[15]) oznacza zwierzę odżywiające się miodem (*medv-ĕdъ, czyli jedzący miód; *medh-u-s→ *medъ „miód”; *ēd- →*ěsti „jeść”). Nazwa ta była eufemizmem starszej nazwy praindoeuropejskiej, w formie *rktos (*r̥k'þos[16]) (od której bezpośrednio pochodzi greckie árktos/άρκτος „niedźwiedź”, forma astronomiczna Arktos „gwiazdozbiór Wielka Niedźwiedzica”, oraz nazwa „Arktyka”, a być może również celtyckie imię Artur; oraz łacińskie ursus „niedźwiedź”, imię własne Ursus lub pochodne od przymiotnika ursinus: imię Ursyn, od którego utworzono nazwę dzielnicy warszawskiej Ursynów, lub imię żeńskie Urszula, etymologicznie oznaczające małą niedźwiedzicę[17], wreszcie staroindyjskie r̥kṣa i hetyckie hartagga, oznaczające niebezpiecznego drapieżnika[18]).
W zastąpieniu pierwotnej nazwy określeniem „jedzący miód” można widzieć przejaw tabu językowego (tabuizacja[19]) zastosowanego w językach ludów północnej Europy (nie tylko Słowian, gdyż niemieckie Bär czy angielskie bear o znaczeniu „bury”, „szary”, i pochodzące od tego samego rdzenia duńskie i norweskie bjørn, oraz szwedzkie i islandzkie björn[20], litewskie lokys „kudłaty” lub „liżący”), dla których to zwierzę było groźne. Z tego powodu unikano jego wymawiania, aż w końcu stara nazwa zanikła. Ciekawostką jest wtórna tabuizacja wyrazu „niedźwiedź” (kiedy zaczęła funkcjonować jako nazwa właściwa), jako zamienników zaczęto używać nowych wyrazów typu miś, mieszko, kosmacz, kudłacz, bartnik, mrówczarz[21] i stąd prawdopodobnie brak odpowiedników „niedźwiedź” w językach bułgarskim i macedońskim, gdzie na określenie tego drapieżnika używa się nazwy: мечка.
Podobne zjawisko występuje w gwarze góralskiej, gdzie jeszcze dziś starsi bacowie, a niegdyś także kłusownicy określali niedźwiedzia nazwą on (gw. uón, ó w gwarze podhalańskiej wymawia się inaczej niż u), co podkreślało pewien szacunek i strach przed tym zwierzęciem.
Drogę *medъvědь→ miedźwiedź→ niedźwiedź należy tłumaczyć tym, iż, w języku polskim obie spółgłoski d uległy zmiękczeniu, a początkowe m' (ze znakiem miękkości spółgłoski), wymawiane w niektórych rejonach Polski jak m'n' (patrz dialektalne kurpiowskie /mniasto/ zamiast miasto), zredukowało się w końcu do samego n'[22], lub też zamiana nagłosowego mie- w nie- mogła być spowodowana gwarowymi czynnikami fonetycznymi, jako przejaw hiperpoprawności, ale być może utrata pierwotnego związku między słowami miedźwiedź i miód spowodowała wyrównanie do form słowotwórczych z zaprzeczeniem nie-[23].
Niedźwiedzie badał Charlie Russell, mieszkając z nimi na Kamczatce przez blisko 10 lat. Wychowywał je i pokazał, że niedźwiedź nie jest z natury wrogo nastawiony do człowieka. Uratował on kilka osobników przed śmiercią, wykupując je z niewoli. BBC stworzyło o nim film pod tytułem Bear Man of Kamchatka.
Znanym przykładem oswojonego niedźwiedzia jest Wojtek, który przeszedł szlak bojowy z armią generała Andersa.
Samiec niedźwiedzia brunatnego
Biegnący
Jedzący łososia
Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny niedźwiedziowatych. Zamieszkuje Azję, Europę Północną i Amerykę Północną. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Sierść niedźwiedzia brunatnego ma barwę ciemnobrązową, choć u niektórych podgatunków może być jaśniejsza. W pozycji wyprostowanej Ursus arctos mierzy – w zależności od płci – od 1,8 m do 3 m. Masa ciała poszczególnych osobników waha się między 80 a 780 kg. Niedźwiedzica wydaje na świat co dwa lata dwoje-troje młodych. Ciąża trwa około 8 miesięcy. Poród następuje zwykle między grudniem, a lutym.
Długość życia wynosi do 30-40 lat w stanie dzikim, do 50 lat w niewoli. Jest wszystkożerny; żywi się nasionami, grzybami, dżdżownicami, ślimakami, jajami ptaków, miodem, poluje także na zwierzynę leśną, łowi też ryby. Środowisko życia stanowią puszcze, tajga oraz zalesione rejony górzyste.
O urso-pardo (Ursus arctos) é um mamífero carnívoro da família dos ursídeos. É o urso de mais ampla distribuição geográfica dentre todos os membros vivos de sua família. É um dos maiores carnívoros terrestres da atualidade, rivalizado em tamanho corporal apenas com seu parente próximo, o urso polar, que é muito menos variável em tamanho e maior devido a isso. Existem varias subespécies reconhecidas, muitas das quais são bem conhecidas em sua área de ocorrência.
O urso pardo ocorre em partes da Rússia, Ásia central, China, Canadá, Estados Unidos (principalmente o Alasca), Escandinávia e região dos Cárpatos (especialmente a Romênia), Anatólia e Cáucaso. O urso pardo é reconhecido como o animal nacional e estadual de vários países europeus.
Embora a população de ursos pardos tenha encolhido e a espécie tenha enfrentado extinções locais, ainda é considerado um espécie pouco preocupante pela União Internacional para a Conservação da Natureza (UICN), com uma população total estimada em 200 mil ursos pardos. A partir de 2012, o urso pardo e o urso negro americano são as únicas espécies da família dos ursídeos que não são classificadas como ameaçadas de extinção pela UICN. No entanto as subespécies da califórnia, norte africana (urso do atlas) e mexicanas foram caçadas até a extinção no século XIX e inicio do século XX, e muitas subespécies do sul da Asia sofrem grande risco de extinção. O urso marrom do Himalaia, uma das menores subespécies, está em perigo critico de extinção, ocupando apenas cerca de 2% de sua distribuição geográfica original e ameaçado pela caça ilegal.
O urso-pardo é um animal solitário, sabe conviver pacificamente quando existe abundância de alimento. Durante o inverno, ele busca covas e cavernas para entrar em estado de letargia, que pode durar até sete meses. Durante esse período, sua temperatura corpórea cai levemente (32 °C a 35 °C), e sua respiração e batimentos cardíacos diminuem drasticamente de ritmo. Também não come, não urina e não defeca neste período de hibernação utilizando energia apenas de sua gordura acumulada.[1] O urso-pardo vive de 25 a 30 anos (máximo conhecido em estado selvagem é de 34 anos e em cativeiro é de 47 anos). Medem de 1,70 m a 2,50 metros de altura, e cerca de 3 metros em pé.
O urso pardo é o mais variável em tamanho dentre todos os Ursídeos vivos. Tamanho e peso variam consideravelmente de acordo com a subespécie, ou sazonalmente, em vista de que quando saem da hibernação na primavera estão relativamente magros, devido a falta de forrageamento durante a letargia, ou quando estão na época de acúmulo de gordura, para se preparar para a hibernação. portanto, um urso pardo deve ser pesado na primavera e no outono para se ter uma ideia de seu peso médio anual.
Em média um urso pardo adulto tem um comprimento total (incluindo a cauda), de 1,4 a 2,8 e uma altura no ombro de 70 cm a 1,53 m, sua cauda é curta como na maioria dos ursos, variando entre 6 a 22 cm de comprimento. O peso médio de ursos machos adultos de 19 populações de todo mundo e varias subespécie (incluindo de grande e pequeno porte) foi de 217 kg, enquanto que para as fêmeas adultas de 24 populações foi de 152 kg. O urso-de-Kodiak que vive no Alasca, é geralmente muito maior, o maior espécime tinha cerca de 751kg.[2]
O urso-pardo é um animal omnívoro. Sua dieta abrange vários tipos de alimentos, incluindo mariposas, larvas, frutas silvestres, mel, pequenos roedores, e grandes animais como cervos e alces. Normalmente, evitam a presença de seres humanos, mas, uma vez que um urso-pardo equaciona homem igual a fonte de alimento, seja se alimentando de lixo ou sendo alimentado por turistas, ele pode se tornar um animal perigoso. Animais que desenvolvem hábitos alimentares dependentes da presença humana acabam normalmente sendo mortos pelas autoridades.
O urso pardo, provavelmente extinguiu-se entre o século XVII e XIX embora no século XX alguns foram vistos temporariamente, vindos das serras de Espanha. O último urso foi abatido, numa montaria de populares a 2 de dezembro de 1843, na Serra da Mourela, no Gerês; o corpo do animal foi depois levado para Montalegre, para ser exibido. Esse urso seria já um animal errante, que se aventurou para o lado de cá da fronteira (ainda hoje há uma população considerável no norte de Espanha). Enquanto espécie com uma população reprodutora no nosso país, ter-se-á extinguido no século XVII.
Em 2005 foram encontradas pegadas de urso-pardo em Peña Trevinca a apenas cerca de 20 km de Portugal (Parque Natural de Montesinho). Acredita-se que durante os últimos anos, o êxodo rural, o aumento da área de carvalhal e do número de ungulados selvagens, foi favorável à expansão do urso-pardo, nesta região da Península Ibérica.
Ramón Grande Del Brio refere-se a Portugal, na sua obra (1994-2000) «Informe sobre el oso pardo y las montañas Galaico-Leonesas» : «Parece inegável o perigo que representa para os ditos plantígrados uma dispersão excessiva em áreas boscosas nas províncias de León, Ourense, Zamora e possivelmente também, de alguns pontos do Norte de Portugal.»
Parece então plausível colocar a possibilidade de o urso-pardo por vezes, entrar em Portugal, uma vez que um urso-pardo pode percorrer em um só dia mais de 20 km.
Em 2010, depois de uma alteração legal, foram recolhidos três ursos-pardos que estavam a ser usados numa companhia de circo em Marco de Canaveses. Por estarem a viver em condições pouco dignas foram entregues à ADFP de Miranda do Corvo que lhes preparou casa no Parque Biológico da Serra da Lousã, distrito de Coimbra. Estão instalados a partir da Páscoa de 2011.
O urso-pardo (Ursus arctos) é um mamífero carnívoro da família dos ursídeos. É o urso de mais ampla distribuição geográfica dentre todos os membros vivos de sua família. É um dos maiores carnívoros terrestres da atualidade, rivalizado em tamanho corporal apenas com seu parente próximo, o urso polar, que é muito menos variável em tamanho e maior devido a isso. Existem varias subespécies reconhecidas, muitas das quais são bem conhecidas em sua área de ocorrência.
O urso pardo ocorre em partes da Rússia, Ásia central, China, Canadá, Estados Unidos (principalmente o Alasca), Escandinávia e região dos Cárpatos (especialmente a Romênia), Anatólia e Cáucaso. O urso pardo é reconhecido como o animal nacional e estadual de vários países europeus.
Embora a população de ursos pardos tenha encolhido e a espécie tenha enfrentado extinções locais, ainda é considerado um espécie pouco preocupante pela União Internacional para a Conservação da Natureza (UICN), com uma população total estimada em 200 mil ursos pardos. A partir de 2012, o urso pardo e o urso negro americano são as únicas espécies da família dos ursídeos que não são classificadas como ameaçadas de extinção pela UICN. No entanto as subespécies da califórnia, norte africana (urso do atlas) e mexicanas foram caçadas até a extinção no século XIX e inicio do século XX, e muitas subespécies do sul da Asia sofrem grande risco de extinção. O urso marrom do Himalaia, uma das menores subespécies, está em perigo critico de extinção, ocupando apenas cerca de 2% de sua distribuição geográfica original e ameaçado pela caça ilegal.
Ursul brun (Ursus arctos) este o specie de urși din genul Ursus, răspândită în toată regiunea holarctică.
Este un animal deosebit de puternic, aparținând familiei Urside, are un corp de până la 2,5 m lungime (subspeciile grizzly, Kodiak și ursul de Kamciatka), o înălțime la greabăn de până la 1,5 m și o greutate maximă de 600 kg (aceleași subspecii). Ursul brun poate trăi până la 30 de ani în natură și până la 50 de ani în captivitate[1]. Este un animal plantigrad, iar ghearele nu sunt retractile, imprimându-se în mers odată cu talpa și degetele.
Ursul brun are o blană deasă, mult apreciată, cu două rânduri de peri, spicul și puful. Deși culoarea de bază este cea brun-cafenie, variațiile sunt deosebit de mari, de la urși roșcați la cei aproape negri. Unele exemplare prezintă pete albe la baza gâtului, formând uneori un adevărat guler, asemănător cu cel al ursului gulerat de Himalaya. Dentiția este tipică de omnivor, cu canini puternici și molari rotunjiți.
În Europa (exceptând Rusia) există cca. 14.000 de urși bruni în zece țări.[2]
Se estimează că au mai rămas doar 20-25 de animale în Munții Pirinei, pe o porțiune cuprinsă între Franța, Spania și Andorra, și în jur de 85-90 de animale în Asturia, Cantabria, Galicia și Leon.[2] În Belarus este atestată o populație de cca. 120 de exemplare.[3] În Grecia și Ucraina au mai rămas câte aproximativ 200 de urși, în Slovenia sunt în jur de 500-700, în Slovacia numărul urșilor este estimat la 600-800 de animale, în Bulgaria există o populație de 900-1.200 de exemplare.[2] Nordul Europei este habitatul unei populații însemnate de urși – 4.500-5.000 de urși (cu 70 de urși în Norvegia, cca. 700 în Estonia, în jur de 1.600 în Finlanda și 2.500 de animale în Suedia).[2] Cea mai numeroasă populație este atestată în România – 6.000-6.300 de urși bruni, conform datelor din 2014.[4] În afara statelor menționate, în Europa se mai găsesc efective în Polonia, Cehia, Balcanii de sud-vest, cât și partea centrală a Italiei. Aici numărul de urși bruni este foarte redus – doar câteva zeci de exemplare. În Insulele Britanice a dispărut.
Ursul brun este răspândit într-o mare măsură și în America de Nord (Alaska, Canada), cât și în Rusia, unde există cea mai mare populație (120.000)[5]. Alte subspcii se găsesc în China, Mongolia, Transcaucazia și Iran.
Europa, Caucaz, Siberia (exceptând partea estică) și Mongolia[6] Subspecie de o culoare predominant închisă (mai rar colorată deschis), de dimensiuni moderate cu gheare negre; exemplarele din Siberia sunt mai mari decât omologii lor europeni, datorită vânării mai rare.[6] În Europa este o subspecie preponderent de pădure. Ursus arctos beringianus – Ursul brun de Kamciatka (sau Ursul brun de Extremul Orient) 
insulele Șantar, peninsulele Kolîma și Kamciatka și insula Paramușir[6] Urs de mari dimensiuni, cu o culoare închisă. Acesta este considerat a fi strămoșul ursului polar, ursului Kodiak[7] și al ursului peninsular brun din Alaska.[8] Ursus arctos collaris – Ursul brun est-siberian 
Estul Siberiei, de la fluviul Enisei până la munții Altai, de asemenea, este găsit și în nordul Mongoliei Are o culoare predominant închisă, mărimi intermediare între subsp. U. a. arctos și U. a. beringianus, și un craniu proporțional mai mare.[6] Ursus arctos crowtheri – †Ursul de Atlas (subspecie extinctă) 
Habitatul a inclus munții Atlas și regiunile adiacente din Nordul Africii (de la Maroc până la Libia). Ultimul exemplar a fost ucis în 1890.[9] Ursus arctos isabellinus – Ursul brun himalayan .jpg)
Nepal, Pakistan, și nordul Indiei Are o culoare roșiatică-brună și urechi mari; respectivul urs este mai mic decât majoritatea celorlalți urși bruni ce se găsesc pe continentul asiatic. Prefera pădurile de mare altitudine și fânețe alpine. Este o specie pe cale de dispariție. Ursus arctos lasiotus – Ursul brun de Ussuri (sau Ursul brun de Amur ori Ursul grizzly negru) 
Rusia: sudul insulelor Kurile, Sahalin, regiunea Primorie, și bazinul Ussuri/Amur, regiunea la sud de munții Stanovoi; China (Manciuria): Heilongjiang; Japonia: Hokkaidō; peninsula Coreea: Coreea de Nord.[6] Acest urs este considerat a fi strămoșul speciei U. a. horribilis.[7] Ursus arctos marsicanus – Ursul brun de Marsica sau Ursul de Apenini[10] 
Marsica, Italia centrală Se estimează că există de la 30 la 40 de urși în zona Marsica. Aceasta este o subspecie nerecunoscută, considerată a fi un membru al speciei.[11] Ursus arctos pruinosus – Ursul tibetan sau Ursul albastru tibetan. 
Podișul Tibet[6] și o populație izolată în deșertul Gobi. Subspecie de dimensiuni moderate, cu blana lungă și zburlită. Se întâlnesc exemplare cu culori închise și deschise, însă culorile intermediare predomină. Blana din jurul gâtului este deschisă, si formeaza un „guler”. Craniul este relativ aplatizat, cu o curbă-arc la rândul molarilor și dinților mari.[6] Ursus arctos syriacus – Ursul brun sirian 
Transcaucazia, Siria, Irak, Turcia (partea asiatică), Iran, Afghanistan, Pakistan, vestul lanțului Himalaya și munții Pamir-Alai și Tian-Șan,[6] probabil și o prezență istorică în Israel. „Sirianul” este o culoare de deschisă, moderată la subspeciile de dimensiuni mici, cu gheare de albe.[6] 
California Ultimul exemplar cunoscut în 1922. Ursus arctos dalli – Ursul brun de insula Dall insula Dall Ursus arctos gyas – Ursul brun peninsular 
peninsula Alaska Este considerat de unii biologi a fi similar subspeciei U. a. middendorffi.[13] Ursus arctos horribilis – Ursul grizzly .jpg)
Nordul și vestul Canadei, Alaska și nord-vestul Statelor Unite, a fost extins în Marile Câmpii Urșii grizzly sunt identificați prin blana de la maro-închis spre gri, cu firuri cărunte. Mai mici decât urșii de coastă (U. a. alascensis), un mascul grizzly poate cântări până la 364 kg în zonele interioare. Urși de coastă pot fi de aproape două ori mai grei de cât cei din subspecia respectivă. Este o subspecie adaptabilă: poate trăi în pădurile de pin montane, pădurile temperate umede, tufișuri semi-aride și prerii. Ursus arctos middendorffi – Ursul Kodiak 
Insulele: Kodiak, Afognak, Shuyak (Alaska) Cea mai mare subspecie de urs brun. Ursus arctos nelsoni – †Ursul mexican (specie extinctă) 
A fost cea mai mică subspeciei a urșilor nord-americani, se întâlnea în nordul Mexicului, inclusiv statele Chihuahua, Coahuila și Sonora, sud-vestul Statelor Unite, inclusiv sudul statelor Texas, Arizona și New Mexico. Se crede că a dispărut din cauza interferențelor cu vitele din fermele atât din Statele Unite, cât și Mexic. Se distingea prin capacitatea de a supraviețui condițiilor aride, putea trăi în pădurile de pin montane din Mexic și regiuniunile stâncoase („canyonlands”) adiacente deșertului Sonora. Ursus arctos sitkensis Insulele: Admiralty, Baranof, și Chichagof (Alaska). Este o subspecie mai strâns legată de ursul polar decât celelalte din cadrul speciei.[14] Ursus arctos stikeenensis – Ursul brun de Stikine Nord-vestul Columbiei Britanice[15], de la râul Stikine până la râul Skeena.[16] Este considerat de biologi a fi U. a. horribilis[14][17]. În România, se găsește subspecia Ursus arctos arctos. Până în prima jumătate a sec. XIX se găsea în întreaga țară, din Delta Dunării până în Carpați. Din păcate, a fost exterminat din zonele de câmpie, pentru a nu împiedica agricultura extensivă și creșterea extensivă a vitelor, pescuitul extensiv și alte practici similare din secolul XIX.
Cu toate că este retras în Carpați, ursul își găsește în România cel mai prielnic adăpost din Europa[1]. Ursul brun trăiește de-a lungul lanțului carpatic, mai ales printre stânci, unde își poate crea bârlogul[1]. Fiind un animal puternic, poate parcurge chiar și 150 de kilometri într-o singură zi și se bazează pe auz și miros[1].
În anul 2008, în România existau aprox. 7.500 de urși bruni.[1] În decembrie 2010, în România existau cca. 6.000 de urși bruni, adică 40% din totalul celor existenți în Uniunea Europeană[1]. În anul 2012, se estima că 2.000 dintre aceștia trebuiau uciși, pentru că nu aveau suficientă hrană.[25]
Ursul brun este prezent în folclor din cele mai vechi timpuri, amintit de Mircea Eliade ca totem al unora dintre călugării luptători daci, ursul a devenit o figură legendară, privită cu teamă și admirată, totodată.
.jpg)
.jpg)
_Photo-Per_Harald_Olsen.jpg)
_smiling.jpg)
_Photo-Per_Harald_Olsen.jpg)
_running.jpg)
|access-date= necesită |url= (ajutor) |access-date= necesită |url= (ajutor) Ursul brun (Ursus arctos) este o specie de urși din genul Ursus, răspândită în toată regiunea holarctică.
Este un animal deosebit de puternic, aparținând familiei Urside, are un corp de până la 2,5 m lungime (subspeciile grizzly, Kodiak și ursul de Kamciatka), o înălțime la greabăn de până la 1,5 m și o greutate maximă de 600 kg (aceleași subspecii). Ursul brun poate trăi până la 30 de ani în natură și până la 50 de ani în captivitate. Este un animal plantigrad, iar ghearele nu sunt retractile, imprimându-se în mers odată cu talpa și degetele.
Ursul brun are o blană deasă, mult apreciată, cu două rânduri de peri, spicul și puful. Deși culoarea de bază este cea brun-cafenie, variațiile sunt deosebit de mari, de la urși roșcați la cei aproape negri. Unele exemplare prezintă pete albe la baza gâtului, formând uneori un adevărat guler, asemănător cu cel al ursului gulerat de Himalaya. Dentiția este tipică de omnivor, cu canini puternici și molari rotunjiți.
Medveď hnedý[2] (zastarano medveď obyčajný; lat. Ursus arctos) je druh cicavca z čeľade medveďovitých. Je to najrozšírenejší druh medveďa na svete. Obýva celú Holarktídu. Výskyt na Slovensku bol doIožený na 32,7 % územia.[2]
Dospelý medveď dorastá do dĺžky od 2 do 3 m. chvost meria 5 až 20 cm a dosahuje hmotnosti od 100 až po 350 kg. Medvede hnedé sú silne stavané s typickým svalnatým hrbom v oblasti lopatiek. Na labách má nestiahnuteľné pazúry. Pohlavný dimorfizmus vo veľkosti je veľmi malý, ale samce bývajú dvakrát ťažšie ako samice, ktoré majú menšie a ľahšie kosti. Srsť medveďov hnedých je tmavohnedá, blond až čierna. Vo voľnej prírode sa dožívajú 25 rokov, v zajatí o niečo viac.
Medveď hnedý je najrozšírenejší druh medveďa. V závislosti od potravy a habitatu sa výrazne líši jeho veľkosť. Na prežitie potrebuje veľké otvorené plochy(aj keď v Európe a Ázii žije v lesoch), čo vysvetľuje životaschopné populácie v izolovaných územiach v Yukone a na Aljaške. Ničenie biotopov v Severnej Amerike a v Európe zapríčinilo drastický pokles jeho populácie.
Zo 429 mapovacích kvadrátov DFS sa celkovo vyskytol v 141 (32,7 % rozlohy Slovenska, do roku 1964 len v 58, 13,5 %) v nadmorských výškach 170 (Veľké Zálužie) – 1 840 m n. m. (Solisko vo Vysokých Tatrách).[2]
Pre svoju veľkosť, silu a nepredvídateľné správanie bol dlho nebezpečenstvom pre ľudí a dobytok. Medvede grizly bývajú agresívnejšie, pretože sa vyvinuli na otvorených priestranstvách, kde pri sebaobrane nemajú veľa možností nájsť si bezpečný úkryt. Najnebezpečnejšie sú medvedice s medvieďatami. Našťastie sa medvede vyvarujú stretnutiam s ľuďmi. Na zadné nohy sa stavajú, aby mali lepší rozhľad, či sa v blízkosti nenachádza nebezpečenstvo alebo potrava. Mláďatá vrhnú počas zimného spánku. Veľmi dobre sa cítia vo vode – často trávia hodiny pri vodopádoch alebo v plytkej vode čakajúc na korisť. Takto striehnu aj na lososy plávajúce proti prúdu na neresiská. Do ryby sa zahryzne mocnými čeľusťami alebo ju omráči labou.
Medveď hnedý je všežravec – pazúrmi vyhrabáva korene a hľuzy – ale v prípade dostupnosti konzumuje aj mäso. Základný zdroj proteínov pre medvede hnedé, žijúce pri pobreží je losos. Keď je v zime nedostatok potravy, prečkáva tým, že sa až na 6 mesiacov skryje do brlohu a hibernuje. Kvôli tomuto zimnému spánku sa musí intenzívne vykrmovať od jari do jesene.
Rozoznávame viacero poddruhov alebo rás medveďa hnedého. Stále však prebiehajú diskusie o ich systematickom postavení, keďže skôr ako o poddruhy môže ísť o veľkostné odchýlky, spôsobené inou potravou.
Medveď hnedý (Ursus arctos):[3][4][5][6][7]
Wikicitáty ponúkajú citáty od alebo o medveď
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Medveď hnedý
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Medveď hnedý
BURNIE, David; KOVÁČ, Vladimír, a kol. Zviera: Obrazová encyklopédia živočíšnej ríše. Bratislava : Ikar, 2002. ISBN 80-551-0375-5.
Medveď hnedý (zastarano medveď obyčajný; lat. Ursus arctos) je druh cicavca z čeľade medveďovitých. Je to najrozšírenejší druh medveďa na svete. Obýva celú Holarktídu. Výskyt na Slovensku bol doIožený na 32,7 % územia.
Rjávi mêdved (znanstveno ime Ursus arctos) je vrsta iz družine medvedov (Ursidae) in poleg severnega medveda (Ursus maritimus) največja danes živeča zver.
Rjavi medved živi na velikih samotnih področjih z bogato podrastjo, v goratih predelih zmerno toplega pasu severne poloble.
V Sloveniji živi po oceni iz leta 2018 okoli 750 do 975 medvedov, največ jih je v kočevskih gozdovih.[2]
Vzroki za izumiranje vrste so krčenje gozdnih področij, vznemirjanje in promet. Razen potrebe za parjenjem, je njihova potreba tudi iskanje hrane. Zaradi velikosti telesa in pretežno rastlinske prehrane, ki ni energetsko bogata, mora medved pojesti veliko količino hrane, kar pomeni, da potrebuje veliko časa, da jo najde. Pri tem prehodi velike razdalje ter se seli. Na žalost pogosto poseže tudi po hrani iz ljudskih virov. Problematične in potencialno nevarne so situacije, ki nastanejo, če se medvedi navadijo bližine človeka.
Medved je velik - v dolžino meri od 160 do 260 cm, samice pa od 120 do 200 cm. Samci tehtajo od 200 do 400 kg, samice 150 do 350 kg. Živi lahko do 35 let. Pozimi miruje, vendar to ni pravo zimsko spanje. Telesna temperatura mu upade za 2°C, opazno se mu upočasni srčni utrip. Samica v tem času koti.
Najmanjša podvrsta evropski rjavi medved tehta 90 kg, medtem ko največja podvrsta kodiaški medved, ki živi v Rusiji in na Aljaski, tehta okoli 680 kg in zraste do 3 m dolžine.[3]
Rjavi medved je vrsta s pozno spolno zrelostjo in daljšim aktivnim obdobjem kot nekatere druge živali. Samice so breje 6-7 mesecev. Kotijo na zavarovanih mestih (brlog, skalne razpoke, manjše kraške votline itd.). Skotijo 2- 3 slepe in gluhe mladiče, ki slišijo po 2 tednih in spregledajo po 4-5 tednih. Pri materi sesajo mleko 4 mesece, mama medvedka pa jih ima pod svojim okriljem 2 leti.
Je izrazit vsejed, saj se hrani z gozdnimi plodovi, podzemnimi in zelenimi deli rastlin, glivami, glodavci in mrhovino. Ker je plenilec, je njegov plen lahko tudi živina. Človeka se izogiblje in mu ni nevaren. Rjavi medved potrebuje velik, dobro ohranjen življenjski prostor s čim manjšim vplivom človeka. Slovenski lovci medvedom pomagajo do hrane. Na mrhovišča jim nastavijo poginule živali,hkrati pa jim hranjenje omogoča maščobo za zimsko spanje.
Za medveda je značilno, da zimo predremlje. Medvedu se telesna temperatura zniža le za 6˚C, presnova pa se mu zelo malo upočasni. Odvisno od klime področja primanjkljaja hrane, rjavi medved v zimskem spanju preživi 3 ali več mesecev med katerimi zgubi 30-50 % skupne mase. Poleti in jeseni, ko so bogati z energijo, medvedi napolnijo rezerve masnega tkiva. V oktobru in novembru večina medvedov išče ugoden kraj za prespane zime. Prezimijo v brlogu, ki je pokrit z vejevjem in mahom.
Rjavi medved je uvrščena na Rdeči seznam ogroženih živalskih vrst. Zavarovan je tako s slovensko, evropsko kot tudi mednarodno zakonodajo, ki med drugim določajo obveznost spremljanja stanje ohranjenosti vrst, pri čemer posebno pozornost posvetijo prednostnim vrstam. Rjavi medved je določen kot prednostna vrsta[4].
Rjavega medveda ogroža širjenje naselij na območja kjer živi, neurejena paša drobnice in cestni promet.
Rjávi mêdved (znanstveno ime Ursus arctos) je vrsta iz družine medvedov (Ursidae) in poleg severnega medveda (Ursus maritimus) največja danes živeča zver.
Rjavi medved živi na velikih samotnih področjih z bogato podrastjo, v goratih predelih zmerno toplega pasu severne poloble.
V Sloveniji živi po oceni iz leta 2018 okoli 750 do 975 medvedov, največ jih je v kočevskih gozdovih.
Vzroki za izumiranje vrste so krčenje gozdnih področij, vznemirjanje in promet. Razen potrebe za parjenjem, je njihova potreba tudi iskanje hrane. Zaradi velikosti telesa in pretežno rastlinske prehrane, ki ni energetsko bogata, mora medved pojesti veliko količino hrane, kar pomeni, da potrebuje veliko časa, da jo najde. Pri tem prehodi velike razdalje ter se seli. Na žalost pogosto poseže tudi po hrani iz ljudskih virov. Problematične in potencialno nevarne so situacije, ki nastanejo, če se medvedi navadijo bližine človeka.
Brunbjörn (Ursus arctos) är ett växt- och köttätande däggdjur som ingår i familjen björnar och som har ett stort utbredningsområde i holarktis. Grizzlybjörn, kodiakbjörn och den utdöda mexikanska brunbjörnen är alla underarter till brunbjörn.
Brunbjörnen känns igen på sitt stora huvud, små ögon och öron samt puckeln över frambogen/skulderpartiet. Pälsen är tjock och färgen varierar från ljusbrun till mörkbrun, även brungrå päls kan förekomma. Yngre björnar har ofta en ljusare halsbandslik teckning runt halsen. Brunbjörnen har sommar- och vinterpäls och byter dessa under senvåren respektive tidig höst.[2] Brunbjörnen uppvisar en rad lokala variationer över sitt stora utbredningsområde vad gäller storlek, vikt, skallform och färg på päls. Generellt kan man säga att brunbjörnen är större ju längre norrut den förekommer. För lokala morfologiska variationer se Underarter. I en normalt byggd individ har den en längd, från nos till svansrot, mellan 1,7 till 2,8 meter och en mankhöjd på cirka 90 till 150 centimeter. Vikten varierar beroende på årstid, men är som störst på hösten innan vintersömnen. Vikten för en hanne är normalt 100–300 kg, för en hona 60–200 kg. Den största svenska björnen vägde 343 kg.[3]
Brunbjörnen har ett stort utbredningsområde, det största utbredningsområdet av alla arter av björn,[1] och förekommer i norra palearktis, Alaska, och i västra Kanada. Längre söderut förekommer den bland annat i Karpaterna, Nepal, Pakistan, norra Indien, i delar av Kina och Mongoliet. Många av populationerna i Europa och de sydligare i Asien och Nordamerika är små och isolerade.[1] En gång i tiden förekom den över än större områden, över stora delar av Nordamerika, ända till Mexiko, men även i större delen av Europa, Asien, Mellanöstern och Nordafrika.[1]
Brunbjörnen tros härstamma ifrån Ursus etruscus. Det äldsta funna fossilet är cirka en halv miljon år gammalt och är funnet i Kina. Arten nådde Europa för ungefär 250 000 år sedan, och Nordamerika kort därefter. Fossila lämningar av brunbjörn ifrån pleistocen är ganska vanliga på de brittiska öarna där de anses ha konkurrerat ut grottbjörnen. Brunbjörnen nådde Alaska för ungefär 100 000 år sedan men dess utbredning expanderade söderut först för 13 000 år sedan.[4] En teori kring detta är att de inte kunde breda ut sig söderut förrän den mycket större björnen Arctodus simus var utdöd.[5] Fossil av brunbjörn funna i Ontario, Ohio, Kentucky och Labrador visar att arten uppträtt längre österut än vad som tidigare beskrivits.[4]
Det råder ingen vetenskaplig konsensus kring brunbjörnens systematik och dess taxonomi är under diskussion. Brunbjörnen uppvisar flera variationer vad gäller storlek, skallform, pälsens färg och andra morfologiska kännetecken. Detta har resulterat i en mängd beskrivna underarter. Vissa taxonomier föreslår så många som 90 underarter. Ofta delas den dock upp i 15-20 underarter men sentida DNA-analyser har bara identifierat fem klader.[6]
Flera paleontologer har föreslagit möjligheten att brunbjörnen har spridit sig söderut i Nordamerika via två olika utvecklingslinjer. Enligt denna teori skulle grizzlybjörnen härstamma ifrån mer smalskallade björnar från norra Sibirien vilka spridit sig till de centrala delarna av Alaska och resten av kontinenten, medan Kodiakbjörnen skulle härstamma ifrån mer bredskallade björnar ifrån Kamtjatka som koloniserade Alaskahalvön.
Enligt Waits et al., 1998 finns det två utvecklingslinjer i Europa. Den första omfattar Skandinaviens och sydvästra Europas brunbjörnar medan den andra består av populationerna på Balkan och i Sibirien. Enligt samma studie tillhör Kodiakbjörnen samma utvecklingslinje som de mindre individerna i Alaskas centrala delar, medan populationen i Alexanderarkipelagen är en distinkt utvecklingslinje, och den sistnämnda populationen är enligt denna studie genetisk närmare släkt med isbjörnen.[7]
En annan DNA-studie indikerar istället att alla världens beskrivna underarter av brunbjörn, både nearktiska och palearktiska, genetiskt är mycket lika och deras genetiska fylogeografi inte alls överensstämmer med den traditionella taxonomin.[8]
Nedan följer femton av de taxon som länge varit erkända som goda underarter:[9]
The Integrated Taxonomic Information System (ITIS) listar 16 underarter men några av dessa är inte identiska med underarterna i listan som finns här.[12]
Både kött och vegetarisk mat är björnens föda. Den äter vad den hittar och menyn består av växter, frukter, insekter, byten och kadaver. Svensk forskning har visat att bär utgör omkring 45 %[13] av den sammanlagda födan på ett år. Den näst viktigaste födan är myror, motsvarande 20 %.[13] Björnen äter även gräs, örter och kadaver.[13] De är specialiserade på att slå älgkalvar. I Dalarna, ett av Sveriges björntätaste område med 20–25 björnar per 1 000 km2, dödas årligen omkring 25 %[13] av älgkalvarna av björn. Men brunbjörnen kan även slå vuxna älgar. Under våren jagar den som mest och under hösten äter den mycket bär.
Det sammanlagda energiintaget under våren och sommaren är 17–33 MJ (4 000–8 000 kcal) per dag. Under hösten, före vintersömnen, är intaget cirka 84 MJ (20 000 kcal) per dag. Under sömnen så äter eller dricker björnen ingenting.
Björnens kranium visar att den är allätare. Den har långa hörntänder som används för att döda bytet. Den har även kindtänder med stora flata ytor som används för att mala sönder den vegetabiliska födan.
En svensk studie[14] från Viltskadecenter visade att de studerade björnarna i snitt dödade elva renkalvar per år. Under perioden 1 maj-15 juni dödade de sändarförsedda björnarna i snitt 0,4 renkalvar per dag. Honor med ungar dödar upp mot en renkalv om dagen. Studien kunde inte påvisa att vissa individer var mer benägna att döda renar utan att predationen istället är kopplad till hur länge björnen befinner sig i ett område med kalvande vajor. Studien visade också att björnen jagar renar och renkalvar i huvudsak på kvällar och nätter.
Brunbjörnar har så kallade hemområden. Det är områden där de lever, söker föda, föder sina ungar. Hemområden kan till skillnad från revir överlappa till viss del. Hur stora ytor det rör sig om skiljer mellan populationer i t.ex. Sverige och Kanada och mellan könen. Honor i Sverige har hemområden på ungefär 500 km2 och hanar 1500 km2.
Vartannat år föder honan en till fyra ungar som väger mellan 400 gram till 2 kilogram vid födseln. Parningstiden ligger i maj/juni och embryot vilar en tid innan den egentliga dräktigheten på två månader börjar. Därför föds ungarna först i januari.[2] Ungarna uppfostras helt av modern och lär sig att klättra upp i träd vid tecken på fara. Ungarna stannar hos modern 1,4–1,5 eller 2,4–2,5 år beroende på deras viktuppgång och ett andra år har en positiv effekt på vikten, speciellt om kullen består av en till två ungar.[15]
En studie publicerad i Proceedings of the Royal Society of London visade att björnhonor parar sig med så många hanar som möjligt vilket resulterar i att hanarna mer sällan dödar avkomman. Hanar försöker i vanliga fall döda ungar för att honan ska kunna bli brunstig igen så att hanen ska kunna befrukta henne och på så sätt sprida sina gener vidare. När hanen känner igen honan så lämnas ungarna istället ofta ifred.[16]
Det är ovanligt att brunbjörnar dödar människor. I Norden finns bara en handfull kända dödsfall under en 100-årsperiod som följd av björnattacker. Av dessa dödsfall har tre inträffat under 2000-talet.
Vanligtvis blir man nafsad – riven eller biten – och ofta är björnen skadskjuten vid attacken. I andra fall kan man ha kommit i en zon mellan björnhona och björnunge, vilket gör honan aggressiv och försvarsinriktad.
Följande situationer anger Skandinaviska björnforskningsprojektet som speciellt farliga:
Det bästa skyddet är att undvika dessa möten. Man kan även bära en bjällra för att göra björnen medveten om ens närvaro. Vid ögonkontakt med en björn kan man lugnt och försiktigt prata och gå därifrån. Man kan lämna något för att avleda den. Men ta inte av ryggsäck eftersom den kan fungera som skydd mot bett. Om man springer kan björnen få impulsen att anfalla. Man ska inte heller skrika eller göra hotfulla rörelser mot björnar i Skandinavien. Ofta är den första attacken en skrämselattack eller skenmanöver och björnen stannar några meter framför inkräktaren. Björnen vill skrämma iväg inkräktare. Om björnen börjat anfalla ska man lägga sig ner på marken i fosterställning och sträcka armarna över huvudet för att skydda nacken mot bett. Förfarandet för fennoskandiska brunbjörnar kan skilja sig mot björnar i andra delar av världen.
En svensk studie av Viltskadecenter från 2012 konstaterade att björnpredation är den främsta dödsorsaken för renkalvar i Udtja sameby och Gällivare skogssameby. Studie visade att i en vintergrupp i Gällivare skogssameby dödar de 58 björnar som enligt spillningsinventeringen finns i området, upp mot 187-628 renkalvar per år.[14]
Jakt på björn beskrivs redan av Olaus Magnus och är alltsedan dess omskriven. I samband med denna jakt nämns även ett särskilt begrepp, björnfrossa, vilket får skytten att börja darra av skräck för björnen.
1981 infördes licensjakt på björn i Sverige.[22] Under 2007 fälldes 181 björnar i Sverige.[23] År 2008 beslutade Naturvårdsverket jaktsäsongen till 21 augusti och 15 oktober under vilken 233 björnar fick fällas.[24] Den dygnstid som björn får jagas är från 1 timme före solens uppgång till och med 2 timmar före solens nedgång.[25]
Brunbjörnen har ett mycket stort utbredningsområde som sträcker sig över 5.000.000 km² i nordvästra Nordamerika, 800.000 km² i Europa (exklusive Ryssland), och i merparten av norra Asien.[1] Världspopulationen består av mer än 200.000 individer och de största populationerna finns i Ryssland, Alaska och Kanada.[1] Globalt är populationstrenden stabil. Allt detta gör att IUCN inte bedömer arten som hotad och kategoriserar därför brunbjörnen som livskraftig (LC). Många av populationerna i Europa och i de sydligare delarna av Asien och Nordamerika är dock små och isolerade, och dessa är hotade på grund av för små populationer och störningar från människan.[1] Björnar i närheten av människan kan dödas oavsiktligt på grund av kollisioner med bilar och tåg eller medvetet av tjuvjägare. Även mindre förändringar i populationsstorleken för dessa isolerade grupper kan medföra allvarliga effekter på tillväxten.[1] På många håll i randområden där populationerna är små är björnen ett skyddat vilt och olika åtgärder görs för att skydda arten.
I Sverige var björnen det första rovdjuret som fridlystes, vilket skedde 1913. Då infördes starka restriktioner för björnjakt. 1930 uppgick det svenska beståndet till omkring 130 individer. De hårda restriktionerna upphävdes 1943.[22] I Sverige var brunbjörnen tidigare kategoriserad som missgynnad (NT)[26] men i 2010 års rödlista angavs den inte längre som hotad.[27] Från 2015 finns den dock med på rödlistan igen, nu som nära hotad.[28]
Under 1920-talet fanns björnen endast kvar i begränsade områden i landet. Efter åtgärder för att delvis freda björnen, och minska de ekonomiska motiven för björnjakt, genom att alla skjutna björnar från 1927 skulle tillfalla staten, ökade stammen, och i en inventering 1942 bedömdes att det i landet fanns 250–300 djur. Under 1970-talet bestod den svenska björnstammen av 400–600 djur. I en beräkning från 2008 kom man fram till att Sverige då hade någonstans omkring 3 300 björnar. Björnstammen var på tillväxt före 2007, men har därefter minskat på grund av skyddsjakt och licensjakt.[29]
Brunbjörnen är Härjedalens landskapsdjur. En björn som äter ett stort djur kallas slagbjörn.[30]
I Sverige har sedan 1984 björnens fortplantning, mortalitet, vandring, dygnsrytm, idesområden, sociala organisation och reaktion studerats med hjälp av radiometri. Under en 15-årstid har mer än 250 björnar försetts med radiohalsband. I början hette projektet Svenska Björnprojektet, men efter samarbete med Norge döptes det senare om till Skandinaviska Björnprojektet.
Wikimedia Commons har media som rör Brunbjörn.
Brunbjörn (Ursus arctos) är ett växt- och köttätande däggdjur som ingår i familjen björnar och som har ett stort utbredningsområde i holarktis. Grizzlybjörn, kodiakbjörn och den utdöda mexikanska brunbjörnen är alla underarter till brunbjörn.
Boz ayı ya da bozayı (Ursus arctos), ayıgiller (Ursidae) familyasından Avrasya'nın kuzeyinin büyük bir kısmında ve Kuzey Amerika'da yaşayan bir ayı türüdür.[1][2] Carnivora takımının karada yaşayan en büyük üyelerinden biridir ve boyut açısından tek rakibi ortalama boyutları kısmen daha büyük olan kutup ayısıdır (Ursus maritimus).[3][4][5][6][7]
Boz ayının ana dağılım alanı Rusya'nın bazı bölümleri, Orta Asya, Çin, Kanada, ABD, İskandinavya, özellikle Romanya olmak üzere Karpatlar, Anadolu ve Kafkaslar'dır.[2][8] Boz ayı bazı Avrupa ülkelerinde ulusal sembol olarak kabul edilmiştir.[9]
Boz ayının doğal yaşam alanının daralmış olmasına ve bazı bölgelerde yerel olarak soyunun tükenmesine rağmen 2012 yılı itibariyle yaklaşık 200.000'lik popülasyonu ile boz ayı Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından asgari endişe altındaki türler arasında listelenmektedir ve boz ayı ile birlikte Amerikan kara ayısı IUCN tarafından türü tehdit altında olarak sınıflandırılmayan ayı türleridir.[1][2][10] Ancak Kaliforniya, Kuzey Afrika ve Meksika alt türleri 19ncu yüzyıl ile 20nci yüzyılın başlarında aşırı avlanma sonucunda soyları tükenmiştir ve Asya'nın güneyinde yaşayan alt türlerin soyları da oldukça yüksek tehdit altındadır.[2][7] Küçük gövdeli alt türlerden biri olan Himalaya boz ayısı eski yaşam alanının yalnızca %2'si bir yerde kalmış ve çeşitli vücut parçaları için kontrolsüz kaçak avlanmaya maruz kaldığı için kritik tehlike altındadır.[11] Avrasya boz ayı popülasyonunun günümüzde izole edilmiş bir kaç popülasyonun biri olarak kabul edilen Apenin boz ayısı İtalya'nın ortasında çok kısıtlı bir bölgede yaşayan 30 ila 40 birey boz ayıdan ibaret bir popülasyona sahiptir.[9][12]
Batılı dillerde kahverengi ayı olarak bilinen Ursus arctos'a, Türkiye'deki bozayı bireyleri biraz daha açık renk olduğu için "toprak rengi" anlamında[13] bozayı denir.
Boz ayılar günümüzde yaşayan ayılar arasında gövde boyutları açısından en çok farklılık gösteren türdür. Tipik boyutları hangi popülasyondan olduğuna göre farklılık gösterdiği gibi kabul edilmiş alt türlerin çoğu da boyutsal açıdan farklıdır. Bunun nedeni kısmen eşeysel dimorfizmdir; erkek boz ayılar ortalama olarak dişilerden %30 daha büyüktür. Bireyler ise mevsimsel olarak farklı ağırlıklara sahip olabilirler; kış uykusundan çıktıktan sonra ilkbahar aylarında en düşük ağırlıklarında olurlarken sonbaharın da sonlarında kış uykusuna hazırlanmak için aşırı beslenme ile birlikte fazladan ağırlıkları artar. Dolayısıyla bir ayının hem ilkbaharda hem de sonbaharda ölçülmesi ile yıllık oratalamaağırlığı bulunabilir.[14][15]
Boz ayı için normal fiziksel boyutlar 1,4 ila 2,8 m arasında baş-gövde uzunluğu ve 70 ila 153 cm. omuz yüksekliğidir. Tüm ayılarda olduğu gibi kuyrukları kısadır ve 6 ila 22 cm arasında uzunluktadır.[16][17] En küçük boz ayılar, yani çorak topraklarda yaşayan dişi boz ayılar ilkbahar aylarında hemen hemen yaşayan en küçük ayı türü olan Malaya ayısı (Helarctos malayanus) ile aynı gövde ağırlığına sahip iken kıyısal bölgelerde yaşayan en büyük boz ayıların erkekleri yaşayan en büyük ayı türü olan kutup ayısı ile benzer ağırlık ve büyüklüklere ulaşırlar.[5][7][18] İç bölgelerde yaşayan boz ayılar ise algılananın aksine genellikle küçük boyutludurlar ve ortalama bir aslan ile aynı boyutlarda olup erkekleri tahmini 180 kg civarında, dişileri ise tahmini 135 kg civarındadır; kıyılarda yaşayan boz ayılar ise bu ağırlıkların iki katı civarındadır.[7][19] Dünya üzerinde farklı bölgelerde yaşayan farklı alt türlere ait 19 popülasyon üzerinde yapılan inceleme sonucunda erkek boz ayıların ortalama ağırlığı 217 kg. olarak bulunurken farklı 24 popülasyon üzerinde yapılan inceleme sonucu dişi boz ayıların ortalama ağırlığı 152 kg. olarak bulunmuştur.[7][20][21][22]
Boz ayıların postları sıklıkla tam olarak kahverengi değildir.[23] Postları uzun ve sık tüylerden oluşur, enselerinde orta uzunlukta görülen yeleleri alt türlere göre farklılık gösterir.[24] Hindistan'da boz ayılar üçleri gümüşi kızılımsı tüylere sahip iken Çin'de boz ayılar boyun, göğüs ve omuzlarını kaplayan sarımsı-kahverengi ya da beyazımsı gerdanlıkları ile çift renklidirler.[23][25] Çok iyi tanımlanmış alt türler içinde bile kahverenginin çok farklı tonlarına sahip olan bireyler görülebilmektedir. Kuzey Amerika boz ayıları neredeyse siyah sayılabilecek koyu kahverengi ile neredeyse beyaz sayılabilecek krem rengi ya da sarımsı kahverengi arasında farklı renklere sahiptir ve bacakları genellikle daha koyu renklidir. Kuzey Amerika boz ayılarının sırtındaki tüylerin uçları beyazımsı kahverengi kökleri ise kahverengimsi siyah renktedir. Amerikan kara ayısının tarçın renkli Ursus americanus cinnamomum alt türü dışında günümüzde yaşayan ayılar içinde tipik olarak kahverengi olarak görünen tek ayı türü boz ayıdır.[26] Kış aylarında postları özellikle kuzeyde yaşayan alt türlerde çok uzun ve sık tüylerden oluşur ve tüyler omuz başında 11 ila 12 cm. uzunluğa erişir. Kış tüyleri ince olmasına rağmen dokunulduğunda sert olarak hissedilir. Yaz mevsimi postu ise daha kısa ve seyrek tüylerden oluşur, uzunluğu ve tüy yoğunluğu coğrafi dağılıma göre farklılık gösterir.[27]
Boz ayıların pençeleri çok büyük ve eğridir. Ön pençeleri arka pençelerinden daha uzundur. Pençeler 5 ila 6 cm uzunluğa erişir ve eğri boyunca ölçüldüğünde 7 ila 10 cm'e ulaşırlar.[28] Genellikle uçları açık renkli olmak üzere koyu renkli olan pençeler bazı alt türlerde tamamen açık renklidir.[27] Boz ayıların pençeleri Amerikan kara ayılarının (Ursus americanus) pençelerinden daha uzun ve daha düzdür.[26] Boz ayıların pençelerinin ucu küt iken kara ayının pençelerinin ucu sivridir. Pençe yapıları ve aşırı ağırlıkları nedeniyle boz ayılar kara ayılar gibi ağaçlara tırmanamaz ancak nadir olarak dişi boz ayıların ağaçlara tırmandığı da görülmüştür.[29] Kutup ayısının pençeleri de boz ve kara ayılara göre farklılık gösterir. Muhtemelen buz üzerinde hareket edebilmek ve hareketli avları yakalayabilmek için kutup ayılarının pençeleri daha kısa ama geniş ve daha kıvrık olarak evrimleşmiştir.[30][31] Boz ayıların ayakları da oldukça geniştir. Erişkin boz ayıların arka ayakları tipik olarak 21 ila 36 cm. uzunluğunda iken ön ayakları yaklaşık %40 daha kısadır. Orta boyutlardaki boz ayıların dört ayağının da genişliği ortalama 17,5 ila 20 cm.dir. Kıyılarda yaşayan büyük boz ayı alt türleri ile Alask boz ayılarında arka ayak uzunluğu 40 cm.'ye genişliği de 28,5 cm.'ye ulaşırken çok büyük ALaska boz ayılarında arka ayak uzunluğu 46. cm'ye kadar ölçülmüştür.[32][33][34] Boz ayılar günümüzde yaşayan ayı türleri içinde omuzları üzerinde kamburu olan tek ayı türüdür. Tamamen kas dokusundan oluşan bu kambur besin ararken kullanılan yeri kazma işleminde daha fazla güç alabilmek için evrimleşmiş olabilir.[26][35]
Boz ayılar bir zamanlar Asya'nın çoğu bölgesinde, Afrika'da Atlas Dağları'nın bazı kısımlarında ve muhtemelen Avrupa'nın tamamına yakınında ve Kuzey Amerika'da yaşamaktaydı[36] ancak günümüzde bazı bölgelerde soyları tamamen tükenmiş ve diğer bölgelerde de popülasyonları büyük oranda azalmıştır.[1][24] Dünya üzerinde yaşayan yaklaşık 200.000 kadar boz ayı kalmıştır.[37] En büyük popülasyon 120.000 kadar boz ayı ile Rusya'dadır,[38] daha sonra sırasıyla ABD'de 32.500, Kanada'da 25.000 ve Romanya'da da 5.000'lik popülasyonlar gelir. Boz ayı günümüzde şu ülkelerde görülmektedir: Afganistan, Arnavutluk, Andorra, Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Bhutan (muhtemelen soyu tükenmiş), Bosna ve Hersek, Bulgaristan, Kanada, Çin, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Finlandiya, Fransa, Gürcistan, Yunanistan, Hindistan, İran, Irak, İtalya, Japonya, Kazakistan, Kırgızistan, Letonya, Kuzey Makedonya, Moğolistan, Karadağ, Nepal, Kuzey Kore, Norveç, Pakistan, Polonya, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, Tacikistan, Türkiye, Türkmenistan, Ukrayna, ABD ve Özbekistan.[2]
Dünyanın bu bölgesinde boz ayılar kuzeyde Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan'dan güneye doğru Türkiye üzerinden Irak'ın en kuzeyi ile İran'ın batısı ve kuzeyine kadar olan yerde öbek öbek bazı alanlarda, Kazakistan'ın kuzeydoğusuna, Özbekistan'ın güneydoğusuna ve Kırgızistan'ın kuzeyinde kadar olan kesimlerde de fasılalarla yaşamaktadır. Bu ülkelerde bulunan boz ayı popülasyonları genellikle çok küçük ve parçalıdır. Dolayısıyla genetik izolasyon riskleri çok yüksektir ve geçmişte dağıldıkları yaşam alanlarının çok küçük kısımlarında yaşamaktadırlar.[2][39]
Nepal'in Himalayalar bölgesinde boz ayı Manaslu Koruma Alanı'nda yaşar.[40] Muhtemelen Bhutan'ın kuzeyinde ve Myanmar'ın kuzeynde de yaşamaya devam etmektedir ancak günümüzde bu ülkelerde bulunduğuna dair kanıt yoktur.[41][42]
Bilim insanları tarafından ayı türlerini ve alt türlerini tanımlamak çok sayıda farklı yöntem kullanılmaktadır ancak bu yöntemlerin hiçbiri tek başına yeterli değildir. Aynı belirli alt tür kümesini listeleyen bir kaç bilimsel otorite tarafından boz ayı taksonomisi ve alt tür sınıflandırması "zorlu ve çetrefilli" bir iş olarak betimlenmiştir.[43] Günümüzde muhtemelen genetik analizler boz ayı alt türleri ve adlandırması için bilimsel olarak en önemli ve etkin yöntemdir. Genellikle genetik analizler tür sınıflandırmasından çok klâd terimini kullanır çünkü tek başına genetik analizler bir biyolojik türü tanımlayamamaktadır. Genetik incelemelerin çoğu ayıların ne kadar yakın akraba olduğunu ya da aralarındaki genetik mesafeyi gösterir. Günümüzde geçerliliği olmayan ve herbirinin kendine özgü ismi olan yüzlerce boz ayı alt türü bulunmaktadır ve bu durum kafa karıştırıcı olabilmektedir: Hall (1981) 86 farklı ayı alt türünü listelerken 90 kadar farklı alt tür de önerilmiştir.[44][45] Ancak son zamanlarda yapılan DNA analizleri yaşayan tüm boz ayıları içine alan beş klâd tanımlarken,[46][47] 2017 yılında yapılan filogenetik bir araştırma bir tanesi kutup ayılarına ait olmak üzere dokuz klâd olduğunu ortaya çıkarmıştır.[48] 2005 yılı itibariyle ise hâlâ yaşayan ya da yakın geçmişte soyu tükenmiş 15 boz ayı alt türü bilimsel çevreler tarafından genel olarak tanınmaktadır.[49][50]
Bütün boz ayı alt türlerinin sayısı üzerine olduğu kadar boz ayıların kutup ayısı ile olan tam ilişkisi de tartışmalı bir konudur. Kutup ayısı boz ayıdan görece yakın zamanda ayrılmış bir türdür. Tam olarak kutup ayısının türleşerek boz ayıdan ayrıldığı nokta belli değildir ancak genetik analizler ve fosiller üzerinde yapılan araştırmalar bu ayrım noktasını 400.000 ila 70.000 yıl öncesine koymaktaysa da son zamanlarda yapılan araştırmalar bu noktayı 250.000 ila 130.000 yıl öncesine koymaktadır.[51] Bazı farklı tanımlamalara göre boz ayı, kutup ayısı için bir paratür olarak tanımlanabilir.[52][53][54]
Yakın geçmişte insanların neden olduğu popülasyon parçalanması dışında[55], DNA analizleri Kuzey Amerika'da yaşayan boz ayı popülasyonunun birbirine bağlı tek bir popülasyon sisteminin parçası olduğunu gösterir ancak muhtemelen son Buzul Çağı'nın sonundan beri izole olmuş olduğu düşünülen Kodiak Takımadası'nda bulunan popülasyonlar ya da alt türler bu genellemenin istisnasıdır.[56][57] Bu veriler U. a. gyas, U. a. horribilis, U. a. sitkensis ve U. a. stikeenensis alt türlerinin belirgin olarak ayrı ve kendi içinde birleşik gruplar oluşturmadığını ve daha doğru bir tanımlamanın ekotip olduğunu gösterir. Örneğin Alaska'nın herhangi bir bölgesinde bulunan boz ayılar daha uzaklarda bulunan boz ayı popülasyonlarından çok komşu olarak yaşadıkları Kuzey Amerika boz ayılarına daha yakın akrabadır.[58] Morfolojik farklılıkların daha çok boz ayıların zengin somon kaynaklarına erişimi ile ilgili olduğu görülmektedir. Kuzey Amerika boz ayıları daha yüksek rakımlarda ve bitkisel besinlerin diyetlerinin temelini oluşturduğu kıyıdan uzak bölgelerde yaşamaktadır. Alexander Takımadaları'nın ayılarının tarihçesi olağan dışıdır çünkü burada yaşayan boz ayılar kutup ayısı DNA'sına sahiptirler. Bunun kökeninin Pleistosen Çağı'nda burada kalan kutup ayısı popülasyonu olduğu sanılmaktadır ancak o zamandan beri takımadaların anakara ile bağlantısı açıldığından ve anakara popülasyonu ile erkeklerin karışmasından bu ayıların genomlarının %98'i boz ayı kökeni içermektedir.[59]
Boz ayı alt türleri aşağıdaki gibi listelenmiştir:[49]
Avrupa'da yaşayan popülasyonlar dışında Rusya'nın batısı ve Kafkasya'da da bulunur. Rusya'da Yamalo-Nenets Özerk Okrugu'nda Yenisey Nehri'ne kadar uzak doğuya ve Novosibirsk Oblastı'na kadar güneye kadar uzanan ve U. a. collaris alt türü ile karıştığı bölgede de görülebilir.[27] Baskın olarak koyu ve canlı kahverengi bir posta sahiptir ve açık renkli bireylere nadiren rastlanır, koyu pençeleri olan orta boyutlarda bir alt türdür, Rusya'da yaşayan Avrasya boz ayıları Avrupa'da yaşayanlara göre daha iridir, bunun nedeninin daha az avlanmaları olduğu düşünülmektedir.[27] Ursus arctos beringianus – Kamçatka boz ayısı 
Ohotsk Denizi'ni çevreleyen kıyılarda Şantar Adalarına kadar uzanan bölgede, Kolıma, Şelihov Körfezi'nin çevresindeki topraklarda, Kamçatka Yarımadası'nda ve Paramuşir Adasında bulunur.[27] Ağzı ve burnu geniş olan oldukça büyük boz ayı alt türü. Genel olarak koyu renkli posta sahiptir, bazı hayvanlar hemen hemen karamsı kahverengidir ama genellikle sırtlarının üzeri soluk renklidir. Kıyıdan uzaklaştıkça U. a. collaris ile karışır. Kutup ayısının, Alaska boz ayısının[60] ve Alaska Yarımadasında yaşayan boz ayıların atası olduğu düşünülmektedir. Middendorff Büyük Şantar Adası'ndan bir örnek üzerinden tanımladığı bu boz ayının dağılımını Sibirya'nın doğu kıyısı ile Japonya olarak vermiştir.[61] Ursus arctos collaris – Doğu Sibirya boz ayısı 
Yenisey Nehri'nden güneyde Moğolistan'ın kuzeyinde Altay Dağları'na kadar Sibirya'nın çok büyük bir bölümünde, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin en kuzeyi ile Kazakistan'ın kuzeyinde yaşar. Dağılımının en kuzey noktası Taymır Yarımadası'nın güneybatısı ile Anabır Nehri'ne kadar uzanır. Tüm Avrasya boz ayı popülasyonları içinde en uzak doğuya kadar yayılan bu alt tür Çukotka'nın doğusunda Bering Boğazı'nın kıyılarına kuzeyde de Çukçi Denizi'nin kıyılarına kadar dağılmıştır.[27] Bu alt türdeki boz ayıların çoğu koyu renklidir ama bazılarıAlaska boz ayıları kadar soluk renkli olabilir. Boyutları U. a. arctos ile U. a. beringianus arasındadır ve ana alt türden orantısal olarak daha büyük bir kafatasına sahiptir. Yakutistan'ın subarktik bölgelerinde diğer bölgelere göre daha küçük boyutlarda olduğu kaydedilmiştir.[27][62] Ursus arctos crowtheri – † Atlas ayısı (soyu tükenmiş) 
Yaşadığı dönemde yaşam alanı Atlas Dağları ile Kuzey Afrika'da Fas'tan Libya'ya Atlas Dağlarına komşu olan bölgelerdi. Yaşayan son Atlas ayısının 1890'larda avlandığı düşünülmektedir.[26][63] Ursus arctos isabellinus – Himalaya boz ayısı .jpg)
Nepal'in kuzeyi, Hindistan'ın kuzeyi ile kuzeydoğusu, Pakistan'ın kuzeyi, en kesintisiz olan güncel yaşam alanı ise Cemmu ve Keşmir. Kızılımsı kahverengi ya da kum rengi postu, uçları gümüş rengi kılları ve görece büyük kulakları ile fiziksel olarak oldukça farklılık gösterir. Asya kıtasında bulunan tüm boz ayılardan daha küçüktür. Yüksek irtifa ormanları ile ALp tipi çayırları tercih eder. Kritik tehlike altındadır. Ursus arctos pruinosus – Tibet ayısı 
Tibet Platosu; Himalayalar'da bulunan bazı ayıların aslında Tibet Platosu'nda yaşayan popülasyondan ayrılmış bazı bireyler olduğu kaydedilmiştir.[27][64] Uzun ve kaba tüylere sahip orta boyutlarda bir alt türdür. Hem koyu hem de açık renkli postlu hayvanlarla karşılaşılmıştır ancak orta koyuluktaki post rengi baskındır. Boyun çevresinde, göğüs ve omuzlarda tüyler sarımsı kaverengi ya da beyazımsıdır ve sıklıkla diğer boz ayıların erişkinlerinde görülmeyen şekilde bir gerdanlık şeklindedir. Himalaya boz ayısı gibi kulaklar görece belirgindir. Kafatası görece basık koana, kemer şeklinde damağı ve büyük dişleri ile farklılık gösterir.[27] Ursus arctos lasiotus – Hokkaido boz ayısı 
Rusya: Kuril Adaları'nın güneyi, Sahalin, Stanovoy Sıradağları'nın güneyinde Primorskiy Krayı, Ussuri Nehri/Amur Nehri bölgeleri, Çin: Heilongjiang, Japonya: Hokkaidō, Honshū (son Buzul Dönemi'nde), Kore Yarımadası: Kuzey Kore[27] Became extinct on Rebun ve Rishiri Adalarında 13. yüzyıldan itibaren soyu tükenmiştir.[65] Ursus arctos lasiotus alt türü boyut olarak oldukça değişkenlik gösterir. Anakara Rusyası'nda kafatası boyutları boyut olarak Kamçatka boz ayısı ile benzer olduğunu gösterir.[27][62] Buna karşın Hokkaidō'da yaşayan popülasyon, kuzeyde yaşayan boz ayılar içinde en küçük boyutlara sahiptir. Yine de Hokkaidō'dan bireylerin 400 ila 550 kg ağırlığa erişebildiği de kaydedilmiştir.[66][67][68] Bu ayının U. a. horribilis alt türünün atası olduğu düşünülmektedir.[60] Muhtemelen ortalama olarak en koyu renkli popülasyondur ve bazı örnekleri hemen hemen tamamen kara postludur. Ancak daha açık kahverengi ve geçiş formlarına da rastlanır.[27] Ursus arctos syriacus – Suriye boz ayısı 
Güney Kafkasya, Irak, Türkiye (Anadolu), İran, Afganistan'ın batısı, Lübnan'ın doğusu, Pakistan, Himalayalar'ın batısı, Pamir-Alay ve Tanrı Dağları.[27] Tarihî olarak İsrail'de Suriye'de yaşamış olsa da artık bu ülkelerde soyunun tükendiği düşünülmektedir.[2] Suriye boz ayısı açık renkli pençelere sahip orta ile küçük yapılı bir boz ayıdır. Bu popülasyon kökleri siyah beyazımsı açık renkli tüylere sahiptir.[27] Ursus arctos priscus – † Bozkır boz ayısı (soyu tükenmiş) Yok Sibirya Step boz ayısı tarihöncesi dönemde Sibirya gibi yerlerde yaşamış bir boz ayı alt türüdür. 
Kaliforniya, çoğunlukla Sierra Nevada'da ve bazı kıyısal bölgelerde. Bilinen en son Kaliforniya boz ayısı 1922'de avlanmıştır. Müzelerde bulunan doldurulmuş örnekler bu popülasyonun tamamen altın rengi - kahverengi tüylere sahip olduğunu fösterir. Kuzey Amerika boz ayısında oldukça büyük yaoılı ve daha geniş bir ağza ve burna sahiptiler.[69] Ursus arctos dalli – Dall Adası boz ayısı Yok Dall Adası, Alaska. Çok iyi tanımlanmamış, muhtemelen Kuzey Amerika boz ayılarının kıyılarda yaşayan bir varyasyonu, ancak böyle bir bağlantı genetik olarak muğlaktır.[70][71] Ursus arctos gyas – Alaska Yarımadası boz ayısı 
Aleut Adaları'ndan en batıda Unimak Adası'na kadar Alaska kıyıları, Alaska Yarımadası'ndan Kenai Yarımadası'na kadar. Bazı biyologlar tarafından U. a. middendorffi ile aynı alt tür olarak değerlendirilir.[72] Erişkin erkeklerin bilinen boyutları temel alındığında eğer gerçek bir alt tür ise Alaska boz ayısının boyutlarına eş boyutlarda hatta daha büyüktür.[73][74] Ursus arctos horribilis – Kuzey Amerika boz ayısı 
Alaska'nın çoğu bölgesi, Yukon, Kuzeybatı Toprakları, Britanya Kolumbiyası, Alberta'nın batısı, Montana'nın batısı ve Wyoming'in kuzeybatısı. Kuzey Amerika boz ayısı orta ile koyu kahverengi postu ve uçlara doğru griy ya da sarı tüyleri ile ayırt edilir. Çevresel koşullara bağlı olarak boyutları çok değişkendir.[75] Oldukça yüksek bir uyum sağlama özelliği ile ılıman iğne yapraklı ormanlarda, ılıman yağmur ormanlarında, yarı kurak çalılıklarda, tundrada ve çayırlıklarda yaşayabilir.[76] Ursus arctos middendorffi – Alaska boz ayısı 
Kodiak, Afognak veShuyak Adaları (Alaska), Alaska'nın batı ve güney kıyılarında görülen diğer formları da içerdiği önerilmektedir. Boz ayının ayırt edilebilen en büyük boyutlu alt türüdür ancak kıyılarda yaşayan diğer boz ayı alt türlerinin aynı boyutlara erişmesi mümkündür. Ortalama kahverenkli, Asya'nın doğusundaki alt türler kadar koyu olmayan ve Kuzey Amerika boz ayısından daha koyu renkli posta sahiptir. Ursus arctos sitkensis – ABC Adaları ayısı ya da Sitka boz ayısı 
Admiralty Adası, Baranof Adası ve Chichagof Adası, Alaska'nın "ABC Adaları". Diğer boz ayılardan çok kutup ayısı ile daha yakın akraba olarak görünse de Kuzey Amerika boz ayıları içinde en koyu renklisidir. Boyutları Alaska'nın içlerinde yaşayan Kuzey Amerika boz ayıları ile benzerdir.[57][71] Bu alt tür Waits ve diğerleri tarafından "clade II" olarak adlandırılır ve daha önceden Hall taU. a. sitkensis, Kurtén tarafından da U. a. dalli alt türü olarak tanımlanmıştır. Ursus arctos stikeenensis – Stickeen boz ayısı Yok Britanya Kolumbiyası'nın kuzeybatısında[77] Stikine Nehri'nden Skeena Nehri'ne kadar.[78] Ayrı bir alt tür olarak tanımlandığı gibi[49][77] U. a. horribilis alt türünde de sınıflandırılabilmektedir.[57][69] Diğer Kuzey Amerika boz ayısı popülasyonlarından daha büyük boyutludur ve erkekleri Alaska kıyılarında yaşayan üyük ayıların boyutlarına ulaşabilir.[79][80] Ursus arctos (Ungava popülasyonu) – †Ungava boz ayısı (soyu tükenmiş) 
Quebec'in kuzeyi ile Labrador[81] Quebec'te bulunan boz ayılar ile ilgili tarihsel kayıtlar günümüz biyologları tarafından genellikle göz ardı edilmektedir. 1975 yılında antropolog Steven Cox Labrador'da bir boz ayı kafatası bularak buradaki popülasyonun bir zamanlar var olduğunu kanıtlamıştır.[82] Kuzey Amerika boz ayısı ile kutup ayısı melezi nadir rastlanan bir ayı melezidir. Hem esaret altında hem de yaban hayatında görülen bir melezdir. 2006 yılında doğal ortamda bu melezin oluşması Kanada'nın Arktik bölgesinde avlanan garip görünümlü bir ayının DNAsının test edilmesiyle kanıtlanmıştır. Daha sonra aynı bölgede soyu tek bir dişi kutup ayısından gelen 7 ayrı melez daha tanımlanmıştır.[83] Daha önceden bu melez hayvanat bahçesinde üretilmişti ve doğal yaşamda varolduğuna dair bilimsel kanıtı bulunmadığı için kriptid olarak nitelendirilmekteydi.
Ayıların genomlarının analizi Pleistosen'de kutup ayısı DNA'sının boz ayı DNA'sına doğru geri melezlemesi dahil olmak üzere Ursus cinsinin evrimi sırasında türler arasında geri melezleme olduğunu göstermiştir.[84][85][86]
Gobi Çölü Gobi Çölü'nde oldukça ender rastlanan bir ayı olan Gobi ayısı vahalarda ve kayalıklarda yaşayarak çöl yaşamına adapte olmuştur. Oldukça küçük ve soluk renkli bir posta sahip olan Gobi ayısı Tibet ayısının beyaz gerdanlık özeliğine sahip değildir.[87][88] Filogenetik analiz Gobi ayısının aslında Himalaya boz ayısının soyu tükenmekte olan bir popülasyonu olduğunu göstermektedir.[48][89] Bir zamanlar Gobi ayıları Batı Çin'de muhtemelen Tibet ayısı ile aynı bölgelerde yaşamakta ve aralarında çiftleşmekteydiler ancak günümüzde bu bölgede ayıların soyu tükenmiştir.[90] Ursus arctos marsicanus – Apenin boz ayısı[91] 
Marsica, merkezî İtalya Marsica bölgesinde tahminî olarak 40 ila 50 birey ayı kalmıştır. Bilimsel olarak kabul olmamış bu alt türün Avrasya boz ayısının bir popülasyonu olduğu düşünülmektedir.[49] Ursus arctos nelsoni – †Meksika boz ayısı (soyu tükenmiş) 
En küçük boyutlu Kuzey Amerika boz ayısı olan Meksika boz ayısı soyu tükenmeden önce Chihuahua, Coahuila ve Sonora eyâletlerinin bulunduğu Meksika'nın kuzeyi ile Arizona, New Mexico ve Texas eyâletlerinin bulunduğu kuzeybatı ABD'de de yaşamaktaydı. Bu ayının hem ABD'de hem de Meksika'da büyükbaş hayvan yetiştiriciliğine karşı engel olması nedeniyle soyu tüketilene kadar avlanıldığı düşüülmektedir. Ender olarak görülmeye 1930'larda başlanmış en son kaydedilmiş canlı ayı ise 1962 yılındadır.[92] Kurak koşullar altında yaşama becerisi ile ayırt edilebilen bu ayılar Meksika'nın hem iğne yapraklı ormanlarında hem de Sonora Çölü'nün kanyonlarında yaşayabilmekteydi. Ursus arctos pyrenaicus – İber boz ayısı ya da Cantábrica boz ayısı, günümüzde Avrasya boz ayısı (Ursus arctos arctos) ile aynı alt tür olarak kabul edilmektedir. Resimler için Eroski makalesine (İspanyolca, Katalanca, Baskça ve Galiçyaca) ve Fauna Ibérica'ya, (İspanyolca) bakınız. İber Yarımadası, asıl olarak Cantábrica Dağları ile Galiçya tepeleri ve Pireneler.[93] Yakın zamana kadar bu ayı ayrı bir alt tür olarak kabul edilmekteydi ancak günümüzde U. a. arctos alt türünün bir popülasyonu sayılmaktadır. DNA araştırmaları üzerine bulunan bilimsel kanıtlar Avrasya boz ayısının iki ayrı soya ayrıldığını göstermektedir: "Günümüz Avrasya boz ayısı popülasyonlarında iki ana mitokondriyal dala ayrılan bariz bir farklılık görülmektedir. Bu popülasyonlar Rusya, Kuzey İskandinavya ve Doğu Avrupa popülasyonlarından oluşan doğu soyu (clade IIIa, Leonard et al. 2000) ve Güney İskandinavya, Pireneler popülasyonlarını da içine alan İber Yarımadası kaynaklı (clade I, Leonard et al. 2000) ve İtalya-Balkan Yarımadası kaynaklı (Taberlet et al. 1994; ayrıca Kohn et al. 1995) iki gruptan oluşan batı soyu olarak iki soya ayrılır. Bunlara ek olarak Kuzeybatı Moldova'da fosilaltı kaynaklara ve günümüz popülasyonlarının mitokondriyal DNA analizlerine göre Karpatlarda izole bir soy olduğu da önerilmiştir (Sommer & Benecke 2005; Saarma et al. 2007)."[94] İber boz ayısı İber Yarımadası'nda yaşayan en büyük yabani hayvan olmasına karşın boz ayılar içinde en küçük boyutlara sahip olan ayılardan biridir. Erişkinlerin ortalama ağırlığı 92 ila 180 kg. arasında değişir.[95] Post rengi soluk krem renginden koyu kahverengine farklılık gösterir ancak her seferinde pençeler siyaha çalan koyu renkte olup tüylerin ucu ise sarımsıdır. İspanya'da yaşayan boz ayı popülasyonu tehlikedeki türler arasında sayılır.
Pireneler'de bulunan boz ayı popülasyonunun çoğu Slovenya'dan sokulmuş ayılara dayanır, yöreye özgü bir ya da iki erkek ayı kalmıştır.[93][94][96][97][98]
Türkiye'de insanlar tarafından evcilleştirilmiş ya da avcılar tarafından yaralanmış bozayılar, Bursa Karacabey'de bulunan Doğal Hayatı Koruma Derneği ve Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı'na ait Ovakorusu Ayı Barınağı'nda uzman veterinerler gözetiminde rehabilite edilerek, başta Uludağ Milli Parkı olmak üzere çeşitli bölgelerde ait oldukları vahşi doğaya bırakılmaktadırlar.
_running.jpg)
Feldhamer isimli refler için metin temin edilmemiş (Bkz: Kaynak gösterme)
Herrero, S. 1972 isimli refler için metin temin edilmemiş (Bkz: Kaynak gösterme)
Hunter isimli refler için metin temin edilmemiş (Bkz: Kaynak gösterme)
|arşivurl= ve |arşiv-url= kullanıldı (yardım); Birden fazla |arşivtarihi= ve |arşiv-tarihi= kullanıldı (yardım) kurten1964 isimli refler için metin temin edilmemiş (Bkz: Kaynak gösterme)
|ad2= eksik |soyadı2= (yardım) |syadı1= görmezden gelindi (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım) evolution isimli refler için metin temin edilmemiş (Bkz: Kaynak gösterme)
Balint isimli refler için metin temin edilmemiş (Bkz: Kaynak gösterme)
Boz ayı ya da bozayı (Ursus arctos), ayıgiller (Ursidae) familyasından Avrasya'nın kuzeyinin büyük bir kısmında ve Kuzey Amerika'da yaşayan bir ayı türüdür. Carnivora takımının karada yaşayan en büyük üyelerinden biridir ve boyut açısından tek rakibi ortalama boyutları kısmen daha büyük olan kutup ayısıdır (Ursus maritimus).
Boz ayının ana dağılım alanı Rusya'nın bazı bölümleri, Orta Asya, Çin, Kanada, ABD, İskandinavya, özellikle Romanya olmak üzere Karpatlar, Anadolu ve Kafkaslar'dır. Boz ayı bazı Avrupa ülkelerinde ulusal sembol olarak kabul edilmiştir.
Boz ayının doğal yaşam alanının daralmış olmasına ve bazı bölgelerde yerel olarak soyunun tükenmesine rağmen 2012 yılı itibariyle yaklaşık 200.000'lik popülasyonu ile boz ayı Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından asgari endişe altındaki türler arasında listelenmektedir ve boz ayı ile birlikte Amerikan kara ayısı IUCN tarafından türü tehdit altında olarak sınıflandırılmayan ayı türleridir. Ancak Kaliforniya, Kuzey Afrika ve Meksika alt türleri 19ncu yüzyıl ile 20nci yüzyılın başlarında aşırı avlanma sonucunda soyları tükenmiştir ve Asya'nın güneyinde yaşayan alt türlerin soyları da oldukça yüksek tehdit altındadır. Küçük gövdeli alt türlerden biri olan Himalaya boz ayısı eski yaşam alanının yalnızca %2'si bir yerde kalmış ve çeşitli vücut parçaları için kontrolsüz kaçak avlanmaya maruz kaldığı için kritik tehlike altındadır. Avrasya boz ayı popülasyonunun günümüzde izole edilmiş bir kaç popülasyonun biri olarak kabul edilen Apenin boz ayısı İtalya'nın ortasında çok kısıtlı bir bölgede yaşayan 30 ila 40 birey boz ayıdan ibaret bir popülasyona sahiptir.
Вигляд бурого ведмедя є типовим для ведмедів взагалі. В нього міцний кремезний тулуб з високою холкою, масивна голова з невеликими вухами та очима. Хвіст короткий (6,5—21 см), часто повністю прихований в шерсті. Лапи міцні, з великими невтяжними кігтями довжиною 8—15 сантиметрів, п'ятипалі, стопоходячі. Шерсть густа, зазвичай забарвлена рівномірно або з деяким потемнінням основного кольору на морді та лапах.
Забарвлення бурого ведмедя загалом варіює у широкому діапазоні: від світло-палевого до майже чорного; але найзвичайнішою є буро-коричнева форма. У грізлі зі Скелястих гір (США) шерсть на спині може бути світлішою на кінцях, створюючи враження сірого або сивого відтінку. Цілком сивувато-сіре забарвлення характерне для бурих ведмедів в Гімалаях та на Тянь-Шані, а рудувате — на території Сирії. У ведмежат на шиї та грудях бувають світлі відмітини, котрі з віком зникають.
Бурий ведмідь утворює кілька підвидів (географічних рас), що відрізняються розмірами і забарвленням. Найдрібніші особини водяться в Європі, найбільші — на Алясці, а також на Далекому Сході Росії (в Уссурійському краї та на Камчатці) — вони важать 500 і більше кг; попадалися гіганти вагою 700—1000 кг. Максимальна зафіксована вага самця камчатського ведмедя становила 600 кг, середня — 350—450 кг. Є відомості про те, що в осінній період вага особливо великих камчатських особин перевищує 700 кг. Найбільший ведмідь, спійманий на острові Кадьяк для Берлінського зоопарку, важив 1134 кг. Середня вага бурого ведмедя 200—250 кілограмів. Довжина європейського бурого ведмедя зазвичай 1,2-2 м при висоті в холці близько 1 м і масі від 100 до 400 кг; грізлі помітно більше — деякі особини, ставши на задні лапи, досягають зросту 2,8-3 м; ведмеді, що живуть в Сибіру, важать 400—600 кг. Дорослі самці в середньому в 1,6 рази більші за самок.
В історичні часи бурий ведмідь був звичайним звіром на всій території Європи, включаючи Велику Британію та Ірландію, у північній Африці (Атлаські гори), в Азії його суцільний ареал покривав всю лісову зону (північ, Сибір), гірські масиви включно до Гімалаїв, північний Китай та Японію. В Північній Америці цей вид мешкав в західній частині континенту від Аляски до півночі Мексики.
Зараз бурий ведмідь на частині історичного ареалу знищений, а в решті місць його чисельність дуже скоротилась. В Західній Європі ізольовані популяції існують у Піренеях, Кантабрійських горах, Альпах, Апеннінах. Є досить звичайним на Скандинавському півострові та в Фінляндії, в невеликій кількості зустрічається в Центральній Європі (переважно в гірських районах), на Балканському півострові та в азійській частині Туреччини. У Східній Європі та Сибіру ареал бурого ведмедя йде суцільною смугою від заходу Росії до Камчатки; окремі популяції існують в Центральній Азії, на Кавказі та Закавказзі, Близькому Сході, в Гімалаях та Тибеті, а також на островах Хокайдо та Хонсю в Японії.
В Північній Америці бурий ведмідь населяє Аляску на схід до канадських Північно-Західної території та Юкону та ряд островів Алеутського архіпелагу. На основній територій США (за виключенням Аляски) бурий ведмідь існує у вигляді кількох невеликих ізольованих популяцій в штатах Вашингтон, Айдахо, Монтана та Вайомінг.
Загалом у світі нараховується близько 200 тисяч бурих ведмедів. Найбільша популяція існує в Росії — близько 120 тисяч. В США цих тварин 32500, в Канаді — 21750 (дані по США та Канаді на 2004 рік). У Західній та Центральній Європі нараховується 14000 бурих ведмедів у десяти ізольованих популяціях, найбільша з яких — карпатська — за різними оцінками нараховує від 7000 до 7500 тварин (з яких близько 6000 знаходяться в Румунії[1]), і є найбільшою в Європі за межами Росії.
В Україні бурий ведмідь водиться в Карпатах, де, за даними співробітників Карпатського Біосферного заповідника, восени 2005 року нараховувалось близько 200 тварин. Також поодинокі заходи бурого ведмедя іноді реєструються на півночі Чернігівської та Сумської областей: сюди заходять тварини невеликої сталої популяції, що існує в Брянських лісах (Росія); але постійних популяцій бурого ведмедя на території України за межами Карпатських гір не існує.
Останнім часом, з огляду на глобальне потепління, ареал бурого ведмедя став розширюватись на північ в приполярній та полярній зонах Євразії та Північної Америки; тут спостерігається все більше накладання ареалів бурого та білого ведмедів, наслідком якого іноді буває навіть утворення гібридів цих двох видів.
Бурого ведмедя занесено до Червоного Списку МСОП як «вид із найменшим ризиком» («Least concern»)[2].
Попри те, що бурий ведмідь належить до хижаків, полюванням великої здобичі — лосів, кабанів, оленів — займаються далеко не всі з них, а головним чином ті, що мешкають у північній тайзі. Але і там м'ясоїдні інстинкти виявляють не всі з них, а в основному великі старі самці. Основним мисливським прийомом бурих ведмедів є підстерігання жертви в засідці, а потім швидкий ривок до неї з відстані кількох десятків метрів; але ведмідь може і переслідувати жертву на набагато більшій відстані. Полюючи на копитних, ведмеді виявляють вражаючу силу та невтомність в переслідуванні жертв.
В основному ж бурий ведмідь живиться переважно ягодами, плодами, горіхами, зеленими рослинами, комахами, їхніми личинками, рибою (особливо під час масового нересту), падлом. Але цієї їжі він зазвичай з'їдає дуже багато. Наприклад, у шлунку одного ведмедя, що нещодавно встав з барлогу, було виявлено кілька кілограмів мурах та мурашиних яєць разом із будівельним сміттям з мурашників. Годуючись на вівсяних полях, ведмеді з'їдають велику кількість зерна, а ще більше псують та витоптують. Сильно ушкоджують вони і дерева, на котрі видираються за фруктами або кедровими горіхами.
Бурі ведмеді полюбляють мед, за що цей вид і отримав свою назву у слов'янських мовах. Мед ведмеді добувають з гнізд диких бджіл, а також можуть розорювати пасіки.
Найтиповішими місцями життя бурого ведмедя є глухі ліси з буреломом, що перемежовуються з болотами, галявинами, водоймами. Під пологом лісу бурий ведмідь знаходить притулок, відкриті ділянки слугують йому місцями пошуку їжі. Велике значення для живлення ведмедів мають поля вівса.
Може ведмідь також і заходити в тундру та високогірні ліси; в Європі він віддає перевагу гірським лісам; в Північній Америці частіше зустрічається на відкритій місцевості — в тундрі, на альпійських луках, на узбережжі морів та великих озер.
Тримається ведмідь звичайно одинаком, самки — з ведмежатами різного віку. Самці та самки територіальні, індивідуальна ділянка в середньому має площу від 50 до 400 км² (в основному розмір залежить від концентрації харчових ресурсів), причому у самців ділянка у 6—7 разів більша, ніж у самок. Кордони ділянки відмічаються запаховими відмітками та «задирами» — подряпинами на примітних деревах. Іноді ведмеді здійснюють сезонні кочівлі: так, в горах бурий ведмідь, починаючи з весни, займається пошуком їжі в долинах, де раніше сходить сніг, потім йде на альпійські луки, потім поступово спускається в лісовий пояс, де дозрівають ягоди та горіхи.
Влітку ведмідь влаштовується на відпочинок, лягаючи прямо на землю серед трави, чагарників, у моху, — тільки щоб місце було достатньо затишним та відокремленим. Восени ж ведмеді готують барліг для зимування. Але і в цьому випадку вони (особливо у південних частинах ареалу) можуть обмежуватись відкритим лігвом в густому ялиновому молодняку, біля великого дерева, або навіть на відкритій галявині, натягавши туди купу моху та ялинових гілок та склавши їх у вигляді велетенського гнізда. Часто барлоги розташовуються в ямах під захистом бурелому або коренів повалених дерев.
В деяких районах звірі риють глибокі барлоги в землі, а в горах займають печери та розщелини скель. Згори барліг заносить снігом, так що лишається тільки невеликий отвір для вентиляції, так зване «чоло». В сильні морози його краї вкриваються інеєм. Для барлогу ведмідь вибирає найбільш надійні, глухі куточки своєї території: наприклад, на острівці посеред великого болота. Сюди звір іноді приходить за кілька десятків кілометрів і, наближуючись, всіляко плутає сліди. Іноді у ведмедів трапляються улюблені місця зимівлі, куди вони збираються з великої території. Так, одного разу у Вологодській області (Росія) на ділянці близько 20 га було виявлено 12 барлогів.
Залежно від кліматичних та інших умов ведмеді знаходяться в барлогу з жовтня — листопада до березня — квітня, і навіть пізніше, тобто, приблизно, 5—6 місяців. Найдовше в барлозі перебувають ведмедиці з новонародженими ведмежатами, найменше — старі самці. В південних частинах ареалу з теплою та кормною зимою ведмеді можуть взагалі в сплячку на зиму не залягати.
Всупереч розповсюдженій думці, ведмеді в дійсну сплячку не впадають. Їхній стан правильніше назвати зимовим сном, тому що вони зберігають повну життєздатність, чутливість, у випадку небезпеки покидають барліг та, після блукань по лісу, займають новий. Однак звірі, що дрімають у барлозі, витрачають небагато енергії, існуючи винятково за рахунок накопиченого восени жиру: з нагуляної до зими кількості (до 180 кг) витрачається, в середньому, 80—90 кг. Зима для ведмедів найважча тим, що їм важко ходити по глибокому снігу.
В деякі роки, через неврожай основних кормів, ведмеді не встигають восени достатньо відгодуватись, і взимку не залягають в сплячку. Через те вони стають бездомними «шатунами», і є дуже небезпечними для людини при зустрічі.
Самки приносять потомство раз на 2—4 роки. Тічка в них триває з травня до липня, загалом 10—30 днів. Під час гону звірі, зазвичай мовчазні, починають видавати гучне ревіння (особливо самці). Між самцями можуть виникати бійки за самку, що іноді навіть закінчуються смертю; переможець іноді може їсти переможеного. Самка може паруватись з кількома самцями під час однієї тічки.
Вагітність у ведмедиці протікає з латентною стадією, ембріон не починає розвиватись приблизно до листопаду, коли самиця лягає в барліг. Всього вагітність триває 6—8 місяців, пологи відбуваються з січня до березня, коли самиця ще перебуває в зимовій сплячці. Ведмедиця народжує 2—3, зрідка 4 або навіть 5 ведмежат вагою 340—680 грамів та довжиною до 25 см, вкритих короткою рідкою шерстю, сліпих та глухих. Вушні проходи у них відкриваються на 14 день; через місяць вони прозрівають. Вже на третій місяць життя ведмежата мають повний набір молочних зубів і, окрім материнського молока, починають їсти ягоди, зелень та комах. В цьому віці вони важать близько 15 кг, і величиною приблизно як собака; до шостого місяця життя ведмежата важать 20—25 кг. Лактація та годування ведмежат молоком можуть продовжуватись до 18 місяців.
Батько своїм потомством не займається, ведмежат виховує одна самиця. Часто з ведмежатами, що народились цього року, біля самки перебувають торішні ведмежата (зазвичай також самиці), так звані «пестуни». Такі «пестуни» остаточно відділяються від матері на 3—4 році життя.
Статевої зрілості ведмеді досягають в 4—6 років, але рости продовжують до віку 10—11 років. Тривалість життя в природі — 20—30 років, в неволі — 47—50 років.
Промислове значення бурого ведмедя невелике, полювання на нього на більшості території ареалу заборонене або обмежене. Шкура використовується переважно для килимів, м'ясо — для харчування. Жовчний міхур використовується в традиційній азійській медицині. Місцями бурий ведмідь ушкоджує посіви (особливо овес), може розорювати пасіки та, при нестачі природних кормів, нападати на свійську худобу. Зустріч з бурим ведмедем може бути смертельно небезпечною. Як правило, цей звір уникає зустрічі з людиною, але близька випадкова зустріч, особливо з шатуном взимку або з ведмедицею, що опікується ведмежатами, може закінчитись загибеллю або важкими ушкодженнями. Як вважають досвідчені мисливці, при зустрічі з ведмедем ні в якому разі не можна втікати: треба залишатись на місці, очікуючи, коли ведмідь піде геть, та не роблячи різких рухів. Якщо ведмідь все ж таки пішов на людину, радять впасти ниць та не ворушитись, прикидаючись мертвим, доки звір не піде. Інколи у таких випадках ведмідь може накидати на лежачу людину купу гілок та сміття, «ховаючи» її як запас їжі.
Популяційні розходження в межах виду бурий ведмідь є досить великими; колись, базуючись на них, лише у Північній Америці виділяли аж до 80 підвидів. Сьогодні бурих ведмедів об'єднують в один вид з такими підвидами:
Наразі відомо, що в цій родині деякі види можуть давати потомство при схрещуванні з іншими видами.
Ця тварина є настільки популярною, що у європейській фольклорній традиції її називають, на відміну від інших представників родини, просто «ведмідь» (індоєвропейська прамова: артко, праслов'янська мова: меду єдъ, германські мови: бер- етимологічно «бурий»,[3] українська мова: «бурмило»[4]), і саме з нею асоціюються всі поняття, притаманні цьому слову.
В міфології та культурі різних народів ведмідь посідає чільне місце протягом всієї історії людства. Культові зображення ведмедя відомі, починаючи з палеоліту. Ведмідь був (і подекуди є і тепер) родовим тотемом у багатьох народів Євразії. Також, завдяки міфологічному розповсюдженню, іменем цього звіра названо сузір'я Великої та Малої ведмедиць.
В геральдиці ведмідь уособлює силу та витривалість.
Його зображення присутнє на гербі Закарпаття та Карпатської України.
У Росії зображення ведмедя є на гербі Єкатеринбурга, Республіки Карелія та на емблемі партії «Єдина Росія».
У Німеччині ведмідь зображений на гербах Берліна та землі Саксонія-Ангальт; окрім того, зображення ведмедя є деталлю особистого герба папи Бенедикта XVI — німця за походженням. Також зображення ведмедя є на гербах Берну, Мадриду, на прапорі штату Каліфорнія та ін. В Фінляндії бурий ведмідь вважається національним символом країни.
У Великому князівстві Московському з давніх часів ведмедя дресирували та водили по вулицях скоморохи, цигани, бродячі циркачі. Ведмеді ходили на задніх лапах, зображали, як «соромиться наречена», як «сплять старий зі старою», як «стріляють з рушниці», як «пастухи палицею гонять стадо», в кінці вистави ведмеді обходили з бубоном публіку, щоб отримати плату[5]. Популярним було полювання на дикого ведмедя а також ведмежі бої, коли сміливець виходив на ведмедя з рогатиною[6].
До сьогодення зберігає значну популярність вираз «російський ведмідь», який посилається до ведмедя, як символу російської нації. Російський історик Вільям Похльобкін пропонував використовувати бурого ведмедя, як гербову фігуру (замість орла).[7] На початку XXI століття в російському інтернеті ведмідь набув популярності як персонаж мемів «превед» та «медвед».
За часів середньовіччя у Західній Європі розвагою «водіння ведмедя» славились угорці.[8] Тотем угорців спричинив те, що сусідній з ними народ сербів називав їх і ведмедя майже однаково: сербською мовою ведмідь — це «мечак», а угорець — це «мачар».[9] Обряд «водіння ведмедя» є не просто розвагою, а водінням тотема заради магічного прикликання добробуту. Це дає підстави дослідникам зробити висновок, що тотемом більшості фіно-угорських народів був ведмідь. Той факт, що в росіян ведмідь є тотемною твариною,[10] підтверджує дані археології про те, що основу російського народу складають саме фіно-угорські народи.[11]
«Ведмедями» також називають біржових гравців, що грають на зниження біржового курсу будь-яких цінних паперів (акцій, облігацій тощо).
У 2011 р. на території Національного природного парку «Синевир» створено єдиний на той час в Україні реабілітаційний центр для бурих ведмедів.
У 2012 р. в Житомирській області було відкрито центр порятунку бурих ведмедів «Надія» засновником якого є міжнародний благодійний фонд «Чотири лапи».
У 2017 р. у Львівській області відкрився Ведмежий Притулок Домажир засновником якого є благодійний фонд «Чотири лапи».
Основною метою цих рекреаційних центрів - це допомога ведмедям, їх реабілітація та відновлення, порятунок їх із готелів, ресторанів, пересувних зоопарків та цирків, притравлювальних станцій, в яких тварини утримувалися у незадовільних умовах та використовувалися їхніми власниками задля розваги.
Gấu nâu (danh pháp khoa học: Ursus arctos) là một loài gấu có thể nặng tới 130–700 kg (300–1.500 pao). Gấu xám, gấu Kodiak và gấu nâu Mexico là các chủng (phân loài) Bắc Mỹ của gấu nâu. Trong tiếng Anh còn gọi chúng là bruin.
Gấu nâu là một loài động vật có kích thước lớn thứ nhì trong bộ ăn thịt, sau gấu trắng Bắc Cực và trước hổ. Gấu đực trưởng thành nặng khoảng 400–600 kg và chiều dài là 2,4–3 m khi đứng thẳng. Gấu cái có kích thước nhỏ hơn nhiều.
Gấu nâu có lông màu từ vàng hoe, nâu, đen hay tổ hợp của chúng; những chiếc lông dài bên ngoài thông thường pha trộn với màu trắng hay bạc, tạo ra ánh màu "nâu xám". Gấu nâu có bướu to là cơ trên vai chúng, nó tạo ra sức mạnh cho các chân trước để dào bới. Đầu của chúng lớn và tròn với thiết diện mặt là lõm. Mặc dù có kích thước nặng nề, chúng có thể chạy tới 64 km/h (40 mph).
Gấu nâu là loài động vật ăn đêm là chủ yếu và về mùa hè chúng tích tới 180 kg (400 pao) mỡ, số mỡ này sẽ được tiêu thụ dần trong mùa đông khi chúng ngủ đông. Mặc dù chống không thực sự là ngủ đông do có thể thức dậy dễ dàng, chúng thích chui vào các chỗ được bảo vệ như hang, hốc hay chỗ lõm sâu để tránh thời tiết lạnh giá của các tháng mùa đông.
Là động vật ăn tạp, chúng ăn rất nhiều chủng loại thức ăn khác nhau, bao gồm quả mọng, rễ cây và chồi cây; trái cây, nấm; cá, cá hồi, côn trùng hay các động vật có vú loại nhỏ như thỏ, sóc, chồn, chim. Tuy nhiên, chúng cũng đôi khi tấn công cả động vật lớn như nai sừng tấm, tuần lộc, cừu núi và bò rừng bizon. Dù vậy gấu nâu ăn chủ yếu là thực vật, chiếm tới 75% năng lượng từ thức ăn của chúng. Một điều thú vị là chúng ăn rất nhiều nhậy trong mùa hè—đôi khi nhiều tới 20.000 - 40.000 trên ngày—và có thể cung cấp tới 1/3 năng lượng cho chúng.
Gấu nâu cũng đôi khi là những kẻ ăn trộm thức ăn của hổ, chó sói và báo sư tử. Chúng cũng thường xuyên xung đột với những loài dã thú này. Người ta đã tìm thấy hai con hổ đực bị giết chết bởi gấu nâu trong năm 2000.
Thông thường chúng là các động vật sống cô độc, nhưng gấu nâu tụ tập thành bầy dọc theo các con sông và suối trong mùa cá hồi sinh đẻ. Cứ mỗi năm gấu cái lại sinh được từ 1 - 4 gấu con, chúng chỉ nặng khoảng 1 pao (454 g) khi mới sinh.
Đã từng phổ biến ở châu Á, châu Phi, châu Âu và Bắc Mỹ,[2] gấu nâu hiện nay đã bị tuyệt chủng ở một số nơi và suy giảm về số lượng ở những khu vực khác. Chúng thích sống trong những khu vực tương đối thoáng, thông thường là miền núi. Gấu nâu sống phổ biến hiện nay từ miền đông Alaska từ Yukon và Lãnh thổ Tây Bắc, về phía nam xuyên từ British Columbia cho đến nửa phía tây của Alberta. Các quần thể cô lập sống tại tây bắc Washington, bắc Idaho, tây Montana và tây bắc Wyoming. Chủng gấu xám (U. arctos horribilis) là gấu nâu phổ biến của Bắc Mỹ lục địa; chủng gấu Kodiak (U. arctos middendorffi) bao gồm gấu nâu trên các đảo Kodiak, Afognak và Shuyak thuộc Alaska. Chủng gấu xám Mexico (U. arctos nelsoni) sinh sống tại miền bắc México.
Ước tính có khoảng 200.000 gấu nâu trên thế giới. Quần thể lớn nhất nằm ở Nga, khoảng 120.000 con, Mỹ khoảng 32.500 con và Canada khoảng 21.750 con. 95% của quần thể gấu nâu Mỹ nằm ở Alaska. Ở châu Âu, có khoảng 14.000 con trong 10 quần thể riêng rẽ, sống từ Tây Ban Nha tới Nga.
Người ta cho rằng gấu nâu đã tiến hóa từ Ursus etruscus. Các hóa thạch cổ nhất có tại Trung Quốc, khoảng 0,5 triệu năm trước (Ma). Chúng đã tiến vào châu Âu khoảng 0,25 Ma, và vào Bắc Mỹ chỉ một thời gian ngắn ngay sau đó. Các di tích gấu nâu với niên đại thuộc thế Pleistocen là phổ biến trên đảo Anh, nơi mà người ta cho rằng chúng đã vượt qua gấu hang (Ursus spelaeus). Loài này tiến vào Alaska khoảng 0,1 Ma, mặc dù chúng đã không tiến xuống phía nam Bắc Mỹ cho tới khoảng 13.000 năm trước.[3] Người ta cho rằng gấu nâu đã không thể tiến xuống phía nam cho tới khi loài gấu mõm ngắn Arctodus simus to lớn hơn bị tuyệt chủng.[4] Một số nhà cổ động vật học lại đề xuất khả năng về hai đợt di cư tách biệt của gấu nâu: gấu xám được coi là phát sinh ra từ gấu hộp sọ hẹp, di cư từ miền bắc Siberi tới miền trung Alaska và phần còn lại của đại lục, trong khi gấu Kodiak phát sinh từ gấu hộp sọ rộng có ở Kamchatka và đã chiếm lĩnh bán đảo Alaska. Các hóa thạc gấu nâu đã phát hiện tại Ontario, Ohio, Kentucky và Labrador chỉ ra rằng loài này đã sinh sống xa hơn về phía đông so với các chỉ dẫn trong các ghi chép lịch sử.[3]
Có rất ít sự đồng thuận về phân loại gấu nâu. Một số hệ thống đề xuất nhiều tới 90 phân loài, trong khi phân tích ADN gần đây đã nhận dạng được chỉ năm nhánh.[5] Phân tích ADN cho thấy các phân loài gấu nâu đã nhận dạng được, ở cả Á-Âu và Bắc Mỹ, về mặt di truyền là khá đồng nhất, và địa lý phát sinh chủng loài về mặt di truyền của chúng không tương ứng với phân loại truyền thống của chúng.[6] Vào thời điểm năm 2005, người ta công nhận 16 phân loài.[7] Các phân loài như sau:
Gấu xám được liệt kê là bị đe dọa trong phạm vi nước Mỹ.
Rất hiếm khi gấu nâu giết chết hay gây thương tích cho con người, nhưng đã có một số trường hợp đáng tiếc xảy ra. Ở khu vực Scandinavia trong 100 năm gần đây có 3 trường hợp bị giết chết bởi gấu nâu. Các vụ tấn công xảy ra khi gấu bị thương hay đang nuôi con. Ngoài ra, có thể các loài gấu khác, chẳng hạn gấu trắng Bắc Cực đã tấn công khi chúng đi kiếm thức ăn. Gấu nâu rất dễ bị kích động và có thể giết chết người chỉ bằng một cú tát của nó.
Dự án nghiên cứu gấu Scandinavia liệt kê các tình huống sau như là những mối nguy hiểm tiềm ẩn của gấu với con người:
Nếu có việc phải đi trong rừng thì luôn nhớ cầm theo chuông vì thông thường gấu sẽ tránh con người. Nếu gặp chúng, hãy bình tĩnh và đi chậm theo hướng ngược lại với nó, tuyệt đối không nên bỏ chạy vì điều này kích thích gấu tấn công. Quan trọng là không được đe dọa nó hay kêu la. Nếu bị gấu tấn công và không có đường tẩu thoát, hãy nhớ bảo vệ tốt nhất cho đầu mình.
_running.jpg)
|date= (trợ giúp) |isbn= (trợ giúp). Bảo trì CS1: Văn bản dư (link) Gấu nâu (danh pháp khoa học: Ursus arctos) là một loài gấu có thể nặng tới 130–700 kg (300–1.500 pao). Gấu xám, gấu Kodiak và gấu nâu Mexico là các chủng (phân loài) Bắc Mỹ của gấu nâu. Trong tiếng Anh còn gọi chúng là bruin.
Сейчас бурый медведь исчез на большей части ареала; в остальных областях малочисленен. В Западной Европе его разобщённые популяции сохранились на Пиренеях, Кантабрийских горах, Альпах и Апеннинах. Довольно распространён в Скандинавии и Финляндии, встречается в лесах Центральной Европы и в Карпатах. В Финляндии объявлен национальным животным.
В Азии он распространён от Передней Азии, Палестины, северного Ирака и Ирана до севера Китая и Корейского полуострова. В Японии встречается на острове Хоккайдо. В Северной Америке известен под названием «гризли» (раньше североамериканского бурого медведя выделяли в отдельный вид); он многочислен на Аляске, на западе Канады, имеются ограниченные популяции на северо-западе США.
Ареал бурого медведя в России занимает почти всю лесную зону, за исключением её южных районов. Северная граница ареала совпадает с южной границей тундры.
Популяционные различия между бурыми медведями так велики, что когда-то их подразделяли на множество самостоятельных видов (только в Северной Америке их насчитывали до 80). Сегодня всех бурых медведей объединяют в один вид с несколькими географическими расами или подвидами[2]:
Бурый медведь образует несколько подвидов (географических рас), отличающихся размерами и окраской. Самые крупные бурые медведи в мире водятся на юге Аляски, а в Евразии — в Приморье и на Камчатке. Средние показатели массы и длины тела медведей на Камчатке составили 268,7 кг и 216,7 см для взрослых самцов (старше 7 лет) и 174,9 кг и 194,5 см для взрослых самок соответственно, что выше, чем в других регионах Евразии (кроме, возможно, Приморья, где считается, что бурые медведи достигают похожих размеров). Учитывая, что взвешивание проводилось в основном в начале лета, осенняя масса камчатских медведей должна быть ещё больше. В исследовании в Южно-Камчатском заказнике отмечен крупный самец в возрасте 8 лет, масса которого составила 410 кг, длина тела — 249 см, обхват груди — 155 см. Учитывая то, что он был отловлен в начале июня, когда жировые запасы невелики, в осенний период данный медведь мог весить свыше 450 кг. Достоверно наличие на Камчатке медведей массой более 400 кг и существование особо крупных самцов, масса которых превышает 600 кг (хотя особи подобного размера не взвешивались профессиональными зоологами). На Сахалине размеры медведей несколько ниже, чем на Камчатке, но выше, чем в большинстве других регионов.[3]
Взрослые самцы бурого медведя значительно крупнее самок на всем ареале (для крупных подвидов различие в массе составляет 1,5-1,6 раза). Половой диморфизм у молодых особей выражен не так ярко.
Облик бурого медведя типичен для представителя семейства медвежьих. Тело у него мощное, с высокой холкой; голова массивная с небольшими ушами и глазами. Хвост короткий — 65—210 мм, едва выделяющийся из шерсти. Лапы сильные с мощными, невтяжными когтями длиной 8—10 см, пятипалые, стопоходящие. Шерсть густая, равномерно окрашенная.
Окраска бурого медведя очень изменчива, причём не только в разных частях ареала, но и в пределах одного района. Цвет меха варьирует от светло-палевого до синеватого и почти чёрного. Самой обычной является бурая форма. У гризли Скалистых гор волосы на спине могут быть белыми на концах, создавая впечатление серого или седого оттенка шерсти. Целиком седовато-белый окрас встречается у бурых медведей в Гималаях, а бледный рыжевато-бурый — в Сирии. У медвежат на шее и груди бывают светлые отметины, которые с возрастом пропадают.
Линька у бурых медведей происходит один раз в год — начинается весной и до осени, но часто её подразделяют на весеннюю и осеннюю. Весенняя длится долго и наиболее интенсивно идёт в период гона. Осенняя линька идёт медленно и незаметно, кончаясь к периоду залегания в берлогу.
Бурый медведь — лесное животное. Обычные места его обитания в России — сплошные лесные массивы с буреломом и гари с густой порослью лиственных пород, кустарников и трав; может заходить и в тундру, и в высокогорные леса. В Европе он предпочитает горные леса; в Северной Америке чаще встречается на открытых местах — в тундре, на альпийских лугах и на побережье.
Держится медведь иногда одиночно, самка — с медвежатами разного возраста. Самцы и самки территориальны, индивидуальный участок в среднем занимает от 73 до 414 км², причём у самцов он примерно в 7 раз больше, чем у самок. Границы участка помечаются запаховыми метками и «задирами» — царапинами на приметных деревьях. Иногда совершает сезонные кочёвки; так в горах бурый медведь, начиная с весны, кормится в долинах, где раньше сходит снег, затем идёт на гольцы (альпийские луга), потом постепенно спускается в лесной пояс, где поспевают ягоды и орехи.
Бурый медведь всеядный, но рацион у него на 3/4 растительный: ягоды, жёлуди, орехи, корни, клубни и стебли трав. В неурожайные на ягоды годы в северных областях медведи посещают посевы овса, а в южных — посевы кукурузы; на Дальнем Востоке осенью кормятся в кедровниках. В его рацион также входят насекомые (муравьи, бабочки), черви, ящерицы, лягушки, грызуны (мыши, сурки, суслики, бурундуки) и рыба. Летом насекомые и их личинки порой составляют до 1/3 рациона медведя. Хотя хищничество не является примерной стратегией бурых медведей, они добывают и копытных — косуль, ланей, лосей, оленей, карибу (чаще всего это происходит ранней весной, после выхода медведя из спячки, когда растительного корма ещё очень мало).
Гризли иногда нападают на волков и медведей-барибалов, а на Дальнем Востоке бурые медведи в некоторых случаях могут охотиться на гималайских медведей и на тигров[4]. Бурый медведь любит мёд (отсюда название), поедает падаль, а также, используя преимущество в размере, отбирает добычу у других хищников — волков, пум и тигров[5][6]. Сезонным объектом питания служит рыба во время нереста (проходные лососёвые), ранней весной — корневища, у гризли, обитающих в окрестностях Скалистых гор, летом — бабочки, которые скрываются в горах среди камней от летней жары. Когда рыба только начинает прибывать на нерест, медведи съедают пойманную рыбу целиком, затем начинают поедать только самые жирные части — кожу, голову, икру и молоки.
Активен бурый медведь в течение всего дня, но чаще по утрам и вечерам[4].
Сезонная цикличность жизни ярко выражена. К зиме медведь нагуливает подкожный жир (до 180 кг) и с осени залегает в берлогу. Берлоги располагаются на сухом месте, в большинстве случаев в ямах под защитой бурелома или под вывороченными корнями деревьев. Реже медведи выкапывают убежище в земле или занимают пещеры и расщелины скал. У медведей бывают излюбленные места зимовок, куда они собираются год от года с целой округи. В разных районах зимний сон длится от 75 до 195 дней. В зависимости от климатических и иных условий медведи находятся в берлогах с октября — ноября до марта — апреля, то есть 5—6 месяцев. Дольше всех живут в берлогах медведицы с медвежатами, меньше всего — старые самцы. На юге ареала, где зима малоснежна, медведи не залегают в спячку вообще, но также накапливают жировой запас, так как и в этих местах зимой количество корма уменьшается. За период зимовки медведь теряет до 80 кг жира.
Вопреки распространённому мнению, зимний сон у бурого медведя неглубок; температура его тела во сне колеблется между 29 и 34 градусами. В случае опасности животное просыпается и покидает берлогу, отправляясь на поиски новой. Иногда случается, что медведь не успевает за осень как следует откормиться, поэтому среди зимы также просыпается (а иногда и не залегает в берлогу вовсе) и начинает бродить в поисках пищи; таких медведей называют шатунами. Шатуны очень опасны, голод делает их беспощадными хищниками — они нападают даже на человека. У таких медведей очень мало шансов дожить до весны.
Несмотря на неуклюжий вид, бурый медведь иногда может быстро бегать — со скоростью до 50 км/ч, превосходно плавает и в молодости хорошо лазает по деревьям (к старости он делает это неохотней). Одним ударом лапы матёрый медведь может сломать хребет кабану, оленю или лосю.
Самки приносят потомство раз в 2-4 года. Течка у них продолжается с мая по июль, 10—30 дней. В это время самцы, обычно молчаливые, начинают громко реветь, и между ними возникают жестокие схватки, иногда заканчивающиеся смертью.
Беременность у медведицы с латентной стадией, эмбрион не начинает развиваться раньше ноября, когда самка ложится в берлогу. Всего беременность продолжается 190—200 суток.[7] Медвежата рождаются в берлоге в январе-феврале, чаще в первой половине января.[7][8] Медведица приносит 2-3 (максимум до 5) медвежат весом 500—600 г и длиной около 23 см, покрытых короткой редкой шерстью, слепых, с заросшим слуховым проходом. Ушные проходы у них открываются на 14 день; через месяц они прозревают. Уже к 3 месяцам медвежата имеют полный набор молочных зубов и начинают есть ягоды, зелень и насекомых. В этом возрасте они весят около 15 кг; к 6 месяцам — 25 кг. Лактация около 4 месяцев. Следующий приплод через год.[8]
Отец воспитанием потомства не занимается (и более того, может даже представлять опасность для детёнышей), поэтому медвежат воспитывает самка. Часто вместе с детёнышами — сеголетками (лончаками) держится прошлогодний детёныш, так называемый пестун, помогая матери в воспитании потомства. Окончательно медвежата отделяются от матери на 3 году жизни.[7]
Половой зрелости медведи достигают к 3 годам[8], но расти продолжают до 10-11 лет. Продолжительность жизни в природе — 20-30 лет, в неволе — до 47-50 лет.
Общий предок бурых и пещерных медведей жил на территории Сибири около 3 млн лет назад. Первыми от общего предка отделились американские и тибетские медведи, потом отделились пещерные медведи, белые медведи отделились порядка 700 тыс. лет назад, а затем — все бурые медведи[9].
Время дивергенции между гималайской линией и линией бурых медведей оценивается 658 тыс. лет назад (95 % доверительный интервал: 336—1258 тыс. лет до настоящего времени)[10].
Бурый медведь внесён в Красную книгу МСОП со статусом «вид, находящийся под угрозой», однако его численность сильно разнится от популяции к популяции. По примерным оценкам, сейчас в мире около 200 000 бурых медведей. Из них большинство обитает в России — 120 000, США — 32 500 (95 % живёт на Аляске) и Канаде — 21 750. В Европе сохранилось около 14 000 особей.
Шкура используется преимущественно для ковров, мясо — в пищу. Жёлчный пузырь применяется в традиционной азиатской медицине. Жир медведя также обладает лечебными свойствами.
Местами бурый медведь повреждает посевы, разоряет пасеки и нападает на домашних животных. Промысловое значение бурого медведя невелико, охота во многих областях запрещена или ограничена. Встреча с бурым медведем может быть смертельно опасна (гораздо большую опасность представляют самки с детёнышами и шатуны, не впавшие в спячку). Как правило, этот зверь избегает человека.
Охота на бурого медведя достаточно опасное занятие, требующее оружия со значительной останавливающей силой. Охота боевыми патронами из автомата Калашникова может привести к гибели охотника; из-за недостаточного останавливающего действия пули, медведь может задрать охотника даже получив очередь в упор. Ранее для охоты использовалась рогатина.
Кадьяк
Сирийский бурый медведь
Сирийский бурый медведь в Рамат-Ганском сафари.
Камчатский бурый медведь в Московском зоопарке
Бурый медведь на почтовой марке Финляндии
Монета Банка России из серии «Сохраним наш мир», бурый медведь, 25 рублей, реверс
Монета Банка России из серии «Сохраним наш мир», бурый медведь, 100 рублей, реверс
Монета Республики Казахстан из серии «Красная книга», Тянь-шаньский бурый медведь, 50 тенге, реверс
Марка «Мужик и медведь», СССР
_running.jpg)
Сейчас бурый медведь исчез на большей части ареала; в остальных областях малочисленен. В Западной Европе его разобщённые популяции сохранились на Пиренеях, Кантабрийских горах, Альпах и Апеннинах. Довольно распространён в Скандинавии и Финляндии, встречается в лесах Центральной Европы и в Карпатах. В Финляндии объявлен национальным животным.
В Азии он распространён от Передней Азии, Палестины, северного Ирака и Ирана до севера Китая и Корейского полуострова. В Японии встречается на острове Хоккайдо. В Северной Америке известен под названием «гризли» (раньше североамериканского бурого медведя выделяли в отдельный вид); он многочислен на Аляске, на западе Канады, имеются ограниченные популяции на северо-западе США.
Ареал бурого медведя в России занимает почти всю лесную зону, за исключением её южных районов. Северная граница ареала совпадает с южной границей тундры.
ПодвидыПопуляционные различия между бурыми медведями так велики, что когда-то их подразделяли на множество самостоятельных видов (только в Северной Америке их насчитывали до 80). Сегодня всех бурых медведей объединяют в один вид с несколькими географическими расами или подвидами:
Ursus arctos alascensis Merriam, 1896 Ursus arctos arctos Linnaeus, 1758 — европейский бурый медведь, или евроазиатский бурый медведь, или обыкновенный бурый медведь (в числе синонимов: Ursus arctos marsicanus Altobello, 1921 — апеннинский бурый медведь) Ursus arctos beringianus Middendorff, 1851 †Ursus arctos californicus Merriam, 1896 — калифорнийский бурый медведь, или калифорнийский гризли, изображён на флаге Калифорнии, вымер к 1922 году Ursus arctos collaris F. G. Cuvier, 1824 — сибирский бурый медведь †Ursus arctos crowtheri Schinz, 1844 — атласский медведь, водился на территории Марокко, пришёл с Пиренейского полуострова, когда Гибралтар ещё являлся сухопутным мостом между Европой и Африкой Ursus arctos dalli Merriam, 1896 Ursus arctos gobiensis Sokolov & Orlov, 1992 — гобийский бурый медведь Ursus arctos gyas Merriam, 1902 Ursus arctos horribilis Ord, 1815 — гризли (в числе синонимов: †Ursus arctos nelsoni Merriam, 1914 — мексиканский бурый медведь) Ursus arctos isabellinus Horsfield, 1826 — Тяньшанский бурый медведь, водится в горах Памира, Тянь-Шаня и Гималаев. Ursus arctos lasiotus Gray, 1867 — уссурийский бурый медведь, или японский бурый медведь Ursus arctos middendorffi Merriam, 1896 — кадьяк Ursus arctos pruinosus Blyth, 1854 — тибетский бурый медведь, медведь-пищухоед, очень редкий подвид, считается прототипом легенд о йети Ursus arctos sitkensis Merriam, 1896 Ursus arctos stikeenensis Merriam, 1914 Ursus arctos syriacus Hemprich & Ehrenberg, 1828 — Сирийский бурый медведь
棕熊（学名：Ursus arctos）是一种极为庞大的熊，古称羆，体重可达130–700公斤（300–1500磅）。
棕熊有毛茸茸的毛皮，呈白色、棕色、黑色或杂色；虽然叫棕熊，但是它们的毛色通常偏灰褐色，頭大且圓。在棕熊的背部有一块鼓起来的肌肉，当它们挖洞时，那块肌肉便给予棕熊前肢的力量。它们有一双有力的前肢，一掌拍下去足以杀死一头和自身一样大的马鹿，也足以拍碎美洲野牛的脊椎。雖不像狮子或老虎那般可自由伸縮爪子，但巨大的力量才是最致命的武器。
阿拉斯加棕熊是体型最大的熊，有不少雄性阿拉斯加棕熊体长可达3米，体重可达680公斤，世界上最高的熊高达4米（是体长不是肩高）。一头柏林动物园的熊重达1134公斤。
棕熊曾经遍布于亚洲、非洲的阿特拉斯山脉、欧洲和北美洲，（参考[1]）。现在棕熊在许多地方都已灭绝，在其它地方的数量也急减少。它们最喜欢住在高山草原或山林。在北美洲，棕熊的分布是：从阿拉斯加州东部到加拿大的育空地区、西北地区、不列颠哥伦比亚省和亚伯塔省西部。除此之外，也有少数棕熊生活在美国的华盛顿州、爱达荷州北部、蒙大拿州西部和怀俄明州西北部。
科学家们至今还不知道棕熊到底在这个世界上统治了多长时间。虽然科学家知道北美洲的棕熊在冰河时期晚期就已经出现，但那时棕熊不是处于北美食物链顶级的动物。当时該地區的统治者是更为高大的短面熊。短面熊不经常狩獵，而经常去抢棕熊捕回来的食物。一头普通大小的短面熊的体重是棕熊的2倍，尽管有些棕熊的体重可以达到800公斤。
除此之外，棕熊的其他竞争对手斯剑虎、似剑齿虎和美洲擬獅也比棕熊强壮。但剑齿虎只吃大型食草哺乳动物（例如滑距兽），而棕熊却以较小的动物为主食，只有在需要的时候才会捕食大型动物。棕熊不像剑齿虎和短面熊那样挑食，它们几乎吃任何自己能捕到的东西，棕熊也吃植物。
食物范围狭窄会导致一个物种容易灭绝，当剑齿虎、短面熊和北美拟狮的主食灭绝后，它们自然就灭绝了。等比棕熊强壮的动物都灭绝，棕熊自然就成为食物链顶级的动物了（指在同一栖息地力比自己强壮的动物，但这并不代表其它地方就没有比棕熊强壮的动物）。此外狼、美洲黑熊和美洲狮也能捕食非常大型动物。科学家至今不确切的了解人类在北美生活了多长时间，但北美洲最早的人类是生活在冰河时期晚期的古印第安人。古印第安人用克罗维斯枪头去打猎。如果冰河时期的大型哺乳动物的灭绝是由古印第安人引起的，那么冰河时期的大型食肉哺乳动物的灭绝对棕熊是有好处的。
在欧洲，棕熊比其近亲洞熊存活的时间更长，但是洞熊灭绝的原因至今仍然是个谜。欧洲早期的人屬物種尼安德特人经常捕杀洞熊，而屬於現代智人的克罗马侬人则很崇拜洞熊，他们经常举行洞熊礼拜，另一方面尼安德特人的数量不是很多。尼安德特人灭绝后，洞熊又存活了18000年，到10000多年前灭绝。洞熊的食物基本都是植物，所以至今无法解释洞熊是怎么灭绝的。
世界上共有20万只棕熊。其中俄罗斯的棕熊最多，共12万头。其次是美国，共32500头。其次是加拿大，共21750头。在美国的棕熊中，有95%的棕熊都在阿拉斯加州。其中北美洲西海岸地区棕熊的数量越来越多，而且落基山脉和北美大草原的棕熊数量也不再下降。在欧洲，共14000只棕熊生活在十个被隔离的地区，从西班牙到俄罗斯和斯堪的纳维亚。英国的棕熊已灭绝，法国的棕熊处在极危状态，中欧的棕熊也处在濒危状态。棕熊是芬兰的自然界标志物中的国家动物[2]。喀尔巴阡山脉的棕熊是欧洲的棕熊仅次于俄罗斯最多的地方，大约4500到5000头棕熊。
不过北极附近地区的棕熊数量正在减少，北极变暖的问题使生活在较温暖地区的动物移居到北极，使北极的动物日趋濒危。
由於棕熊在冬眠6個月時會消耗掉100萬大卡的卡路里，相當於1個美國人1年所需的熱量，因此當牠們從冬眠中醒來時會拼命吃草和凍死的動物屍體(所以遇到熊絕對不可以裝死)來恢復體重和體力，到了初夏則會開始追逐、捕食(棕熊能以近35英哩的速度跑100英呎)年幼的白尾鹿(當季是白尾鹿的繁殖期)。秋季時鮭魚會洄游产卵，此時棕熊會聚集在河口及瀑布捕食鮭魚，有時會為了捕魚的地點而大打出手，鮭魚多的時候棕熊可以只挑熱量最高的魚頭、魚皮及魚卵，因為一顆魚卵的熱量和蛋白質是一顆漿果的25倍，因此常有熊會為了爭奪魚卵而起衝突。到了快秋末時，棕熊會開始大量摄食漿果作為冬眠前最後的補充，在冬眠時牠們的體溫、心跳甚至是排毒系統都會停止運作，以減少熱量及鈣質的流失，防止失溫及骨質疏鬆，公熊在交配時期會發生衝突，能和母熊交配的公熊通常都是地方的首領，首領在幾十年後換成其它的公熊。母熊會在冬眠的洞穴中產下不超過2隻的小熊，小熊需要依賴母熊兩年才能獨立。棕熊的唯一天敌只有老虎，遇到老虎通常会选择回避，但是被逼到绝境，也会大胆反击。
尽管它们看起来很笨重，当他们跑快时时速可达56公里／时（35英里／时）。棕熊不仅快，而且很有耐力。可以以最快的速度跑几十分钟。当然棕熊也有弱点：尽管棕熊已经够快了，但是它们的主要食物之一：鹿，可以以67公里／时的速度跑几十分钟。
就像人類時常侵入熊的自然棲息地一樣，人類所丟棄的廚餘以及垃圾會吸引熊冒險進入人類的住宅區覓食。舉例來說，熊有時會捕食農場所畜養的動物。一旦熊養成了依賴人類食物的習慣並且將人類的活動範圍視為食物來源，這將會大大增加人與熊相遇的機率，並且最後導致熊的死亡。因此在美國極力地推廣『餵食熊，就是害死熊』這個觀念。
把習慣在人類居住地覓食的熊重新安置到其他地點是一種消極的做法，因為這樣並不能解決根本的問題：人類破壞熊的棲息地。而且這種安置方法會擾亂原本安置地點棲息的熊族，使得熊隻之間的競爭與衝突更加地劇烈，進而傷害到該棲息地較弱小的熊隻。另外，某些已經習慣在人類住宅區尋找食物的熊即使被重新安置，還是會不斷的返回同一地區覓食。一旦出現這種情況，這種熊隻通常會遭到射殺以避免人類遭到熊的傷害。
美國西半部最大的自然保護區：黃石國家公園和周遭的國有林地是現存主要的北美棕熊棲息地之一。然而不幸的是，每年數以萬計前來黃石公園參觀的遊客以及許多為追求西部風光而遷入該地區居住的民眾，讓熊越來越習慣與人類接觸。因為許多重新安置熊隻的地點與這個地區重疊，再加上熊的習性都是由公熊支配棲息地的核心精華地帶，迫使較居弱勢的母熊只好遷移到棲息地的邊緣甚至離開棲息地，結果造成許多母熊不斷地侵入人類的活動範圍。為了公眾安全的理由只好將牠們射殺。這已經深深危害了棕熊的生存。雖然美國普遍認為北美棕熊是這種情形最大的受害者，但是其他的熊類也受到一定程度的影響。
在歐洲，一部分的問題卻是來自於畜牧業。過去兩百年來，歐洲牧羊業者已經逐漸捨棄傳統的牧羊方式，不使用牧羊犬來保護羊隻反而放任羊隻隨意地四處走動吃草。這樣一來羊隻很容易進入熊的活動範圍並且遭到熊的獵殺。牧羊業者為了保護牲口只好槍殺熊。
棕熊的亚种尚有一些争议，大多数专家认为棕熊有12個亚种：
因北極熊和棕熊雜交能產生有繁殖能力的後代，以生物學嚴謹的分類來說，北極熊為棕熊的亞種應無疑義。
棕熊是美国国家保护动物。现在棕熊的数量正在慢慢地增多，但棕熊仍然处于濒危状态。
棕熊殺人或使人嚴重受傷的事件很少發生，但致命的遭遇還是有的。平均每年有2起致命的事件[3]。在20世紀，在斯堪的納維亞只有3個人被棕熊殺死。棕熊傷人的事件大多數發生在當人離小熊太近時，母熊爲了保護小熊而殺人。
棕熊不會無緣無故去攻擊人類，他們攻擊人一定是有原因的，以下是比較可能發生的情況會讓棕熊發動攻擊：
凡事小心的人都會儘量地避免這些事情發生。當一個人在森林中走路時可以帶一個熊鈴鐺，用來警示，告知熊你是存在的。如果你去野外露營時，絕不能把食物帶進帳篷中，在睡覺前將所有的垃圾與食物妥善打包好後，置於防熊桶中，或者用繩子掛釣於樹上。如果突然遭遇一隻熊時要保持鎮定，慢慢的以戰鬥蹲姿蹲下，讓熊了解你沒有威脅的意圖，然後再慢慢的向後走開。切記千萬不要逃跑，熊本能會判斷你是獵物，立即追上攻擊。任何驚嚇熊的舉動，像是大聲吼叫、過大的姿勢，都有可能刺激到熊作出攻擊的反應。很多人以為裝死或爬樹可以躲過熊的攻擊，其實這些都是錯誤的觀念，因為熊也是會爬樹的，而且熊並不排斥腐肉，因此裝死也是很危險的錯誤方法，即使牠們已經吃飽了，但熊生性貪玩，看到屍體也會去抓起來玩弄，就算沒被牠咬死，也很可能會被嚴重抓傷、拍/壓斷骨頭，所以遇到熊絕對不能裝死。
ヒグマ
_smiling.jpg)
保全状況評価[1][2] LEAST CONCERN
ワシントン条約附属書I類[注釈 1] 分類 界 : 動物界 Animalia 門 : 脊索動物門 Chordata 亜門 : 脊椎動物亜門 Vertebrata 綱 : 哺乳綱 Mammalia 目 : 食肉目 Carnivora 科 : クマ科 Ursidae 亜科 : クマ亜科 Ursinae 属 : クマ属 Ursus 種 : ヒグマ U. arctos 学名 Ursus arctos Linnaeus, 1758 英名 Brown bear
ヒグマ（羆、緋熊、樋熊、学名：Ursus arctos）はクマ科に属する哺乳類である。ホッキョクグマと並びクマ科では最大の体長を誇る。また、日本に生息する陸棲哺乳類（草食獣を含む）でも最大の種である。
学名はUrsus arctos（ウルスス・アルクトス）。Ursusはラテン語でクマ、arctosはギリシャ語でクマを意味するἄρκτοςをラテン化したものである。
ヨーロッパからアジアにかけてのユーラシア大陸と北アメリカ大陸に幅広く生息している。その生息地は温帯からツンドラ気候の地域（北極海沿岸など）にまで及ぶ。現存するクマ属の中では最も広く分布する。
北アメリカ北西部に生息するハイイログマ（グリズリー、U. a. horribilis）、アラスカに生息するコディアックヒグマ（Kodiac Bear U. a. middendorffi）、北海道に生息するエゾヒグマ（U. a. yesoensis, U. a. ferox Temminck, 1844, or U. a. lasiotus Gray, 1867）など、いくつかの亜種が存在する。絶滅した亜種に、メキシコハイイログマ（U. a. nelsoni）とカリフォルニアハイイログマ（U. a. californicus）がある。また、19世紀のアフリカ大陸北部の地中海沿いのアトラス山脈周辺には、アトラスヒグマ（U. a. crowtheri）、ヒマラヤ山脈周辺にはヒマラヤヒグマ（en:Himalayan brown bear）、20世紀初頭には最大級の体躯を持つカムチャッカオオヒグマ（U. a. piscator）という亜種が生息していた。
日本ではエゾヒグマが北海道のみに生息する。
2009年10月には国後島で白い個体の撮影に成功しており、同島に生息する推定300頭の1割が白色個体とみられ引き続き調査が行われている[4]。2012年の夏には北海道西興部村でもアルビノと見られる個体が目撃されている[5]。
亜寒帯・冷温帯など寒地に生息するイメージが強いとされ実際にその傾向があるが、過去には地中海沿岸やメキシコ湾岸など南方の温暖な地域にまで及んでいて、人間による開発や乱獲によって減少し、人口密度の低い北方のみに生息するようになったとされる。個体群や亜種の絶滅は過去150年間に集中し、アラスカを除く北米大陸と西欧で著しい。
ホッキョクグマはヒグマの近縁種であり、生殖的隔離が存在しない。通常北極圏ではヒグマは陸、ホッキョクグマは海と生息域がことなり混血の機会はないが、自然環境でも両者の混血の発生事例が報告されており、地球温暖化の影響が懸念されている。
オスの成獣で体長2.5-3.0mで体重は250-500kg程度に達する。メスは一回り小さく体長1.8-2.5mで体重は100-300kgほど。がっしりとした頑丈な体格を誇り、頭骨が大きく肩も瘤のように盛り上がっている。
ヒグマは栄養状態によって生じる個体差が顕著で、内陸のヒグマが300kgを超える事はあまり多くないが、溯上するサケ・マス類を豊富に食べられる環境にいるヒグマは大きい。中でも有名なのが、アラスカ沿岸のコディアック島、南西部のカトマイ国立公園と、ロシアの極東カムチャツカ半島に生息するヒグマで、共に500キログラム以上の個体が記録されている。野生のヒグマで最大の記録はコディアック島で捕らえられた個体で1,134kg（2,500ポンド）以上[6][要検証 – ノート]。エゾヒグマでも、1980年に羽幌町で射殺された体重450kgの通称「北海太郎」や、1982年に古多糠の牧場で子牛3頭を襲った500kgの雄（6歳）、2007年11月にえりも町の猿留川さけ・ます孵化場の箱罠にかかった推定年齢17歳・520kgのオスなど大型の個体もおり、近年大型化しているとの指摘もある。このます孵化場の箱罠では、300kgの個体も捕獲されている。三毛別羆事件を引き起こした通称「袈裟懸け」は340kgであった[7]。
食性は雑食だが、同じクマ科のツキノワグマに比べると肉食の傾向が大きい。シカやイノシシ、ネズミなどの大小哺乳類、サケやマスなどの魚類、果実などを主に食べる。トラやオオカミなど、他の肉食獣が殺した獲物を盗むことも近年の研究で明らかとなった。まれに人を食することもあり、1度でも人を食べたヒグマは求めて人間を襲う傾向があり、きわめて危険である[8]。また自分が捕獲した獲物に対して強い執着心を示すため、ヒグマに奪われた物を取り返す行為は危険である。地上を走行するときには時速約50km、一説には65kmに達するとされる[9][10][11]。
川を遡上する鮭を待ち伏せして捕食することも有名である。ただし、ヒグマの栄養源のうちサケが占める割合は北米沿岸部の個体群では栄養源全体の30%以上であるのに対し、知床半島に生息するヒグマでは栄養源全体の5%にすぎなくなっているとされ遡上減による生態系への影響が懸念されている[12]。
冬季には巣穴で冬眠をする。冬眠中には脈拍、呼吸数が大幅に減少する。この間（通常2月）に出産するが、出産したばかりの子供の体は非常に小さい。冬眠しない個体もあり、人を襲う場合もある。食物連鎖の頂点に位置し、成獣には武器を所持したヒト以外にこれといった敵はいないが、シベリアではおそらく冬眠中の個体がトラに捕食された例がある[13]。一方で、ヒグマがトラから獲物を横取したり、争いになりトラを殺すという例も報告されている[14]。
ヒグマの毛皮は古くから交易品であり、『日本書紀』斉明5年（659年）条には、次の記述が見られる。「来日した高句麗使人がヒグマの皮一枚を綿60斤で売ろうとしたが、日本側の市司（いちのつかさ）は笑って相手にしなかった。その後、使人は、高麗画師子麻呂の家を訪ねるが、官から借りたヒグマの皮70枚を敷き詰められて接待を受けたため、高値で売ろうとした事を恥、不思議に思った」。7世紀において、列島北方との交流をうかがわせるものであり、半島からの交易物による文化的優位性に対抗した話とみられる（田中史生 『越境の古代史』 角川ソフィア文庫 2017年）。
かつてアイヌは、ヒグマやエゾタヌキなど狩猟の対象となる生き物を、「神が人間のために肉と毛皮を土産に持ち、この世に現れた姿」と解釈していた。その中でも特にヒグマをキムンカムイ（山の神）として崇め、猟で捕えた際は「自分を選んでたずねてきた」ことを感謝して祈りを捧げ、解体した後は頭骨にイナウを飾り付けて祀った。さらに春先の穴熊狩りで小熊を捕獲した際は、コタン（村）に連れ帰って一年間大切に育てることで「人間界の素晴らしさ」を伝え、毎秋にはイオマンテ（熊送り）と呼ばれる祭を催し、ヒグマの仔を殺すことで霊を天に返した。人間に大切にもてなされた熊の霊に天上界で「人間界の素晴らしさ」を広めてもらい、それによって更に多くの神が人間界へ「肉と毛皮の土産」を携えて訪問することを期待するのである。 ただ、人間を傷つけたヒグマは悪神（ウェンカムイ）とみなされる。熊狩りの際に重傷を負わされた場合、そのヒグマの肉や毛皮を利用はするものの、頭骨を祀ることはしない。人間を食い殺したヒグマを捕えた場合は、その場で切り刻んで放置し、腐り果てるにまかせる。
現代ではヒグマはキタキツネとともに、北海道観光の象徴的なマスコットとされ、古くからのアイヌによる木彫り細工からキャラクター化度の強い商品まで幅広い。登別市の登別温泉などにある「クマ牧場」のように、観光用のヒグマ飼育施設まで存在する。そこではヒグマに芸を仕込んでいることもある。
しかし、北海道でのヒグマと人との接触による問題は根深い問題である。マスコットや飼育下のヒグマはともかく、地元の人々にとっては野生のヒグマには恐ろしい動物という印象が非常に強い。駆除の優先度も、エゾシカなどに比べて高い。その被害も農作物への被害（夕張メロンなど）から、家畜、畜産物、人的被害にまで及ぶ。明治時代には北海道で多数の人間が襲撃されており、苫前三毛別羆事件のように小規模な天災に匹敵する死者（7人死亡、3人重傷）を出した事件すらある。また、近年になって人身事件が増加傾向にあり、 北海道では、1996年（平成8年）からの10年だけで、ヒグマに襲われて6人が死亡、17人が重軽傷を負った。「ヒグマによる人身事件の概要一覧（1970年〜2000年12月）」でも同様のデータが確認できるが、この資料の後も事件はおき続けており、ヒグマとの遭遇事故だけでも年々増加してきている [15] [16] [17] [18]。
人身事件の増加の理由については、ハンター全体の高齢化や引退などで数が減少してしまったことや、エゾシカが増えており、それを食べたヒグマが肉食をしたことで気性が荒くなることがあること、などが指摘されることもある（出典:2008年4月の北斗市での死亡事故を受けての地元ハンター協会長などの談話。テレビ朝日のTVニュース。かつて200名ほどいたハンターが現在は50名しかいないという。）またヒグマとまともに対決できるだけの腕を持つハンターとなると、その数が限られるという。ライフルをヒグマに一発命中させながらも、次の弾丸をこめている間に襲われたハンターもいる。ヒグマはいざとなると時速数十キロもの速さで走って襲いかかってくる、とも言われている[要出典]。
ヒグマは知力に優れ、最近人里に近い箇所に巣穴をもうけ民家の飼い犬を襲ってから、住民宅を襲う事故が発生している。またヒグマは学習能力も高く、土葬された人間の遺体の味を覚えた場合、生きた人間を襲うことがありうる。ヒグマの生息地域では土葬は厳禁である[要出典]。山菜採りなどで山に入ることをためらう者も増えてきている。
また、世界遺産となった知床半島において、観光客やカメラマンがヒグマを撮影しに多数訪れるようになり、ヒグマを至近距離から多人数で取り囲んだりするなどの行為が報告されるようになり、環境省や学識経験者などは、いずれは人身事故が起こりかねないとして、こうした危険行為を慎むよう警告している[19]。
日本に限ったことではないが、人間が山中にごみをポイ捨てしたり、あまつさえ（攻撃性をあまり示さない）個体に餌を与えたりなどすることで、クマがヒトの食物の味を覚え（学習し）、人に興味を持ったり人里に出ようとする事案が後を絶たない。保護団体ではエアソフトガン等で痛めつけてヒトの恐ろしさを学習させるなどして、山に帰るよう促しているが、それでも治らない個体は、自治体がハンター団体に依頼して殺処分される。そのような個体はいずれヒトを襲うようになる恐れがあるからである。 北海道は道内のヒグマ生息数（平成24年度）を10,600頭±6,700頭と推定している[20]。
北米先住民にとって、ヒグマをはじめとするクマは畏敬と信仰の対象であった。プエブロ・インディアンの焼き物や宝飾品、ズニ族のフェティッシュと呼ばれる動物をかたどったお守りには、クマのモチーフが好んで用いられる。
北米では、絶滅の危機に瀕する種の保存に関する法律をはじめとする保護法の発効以来ヒグマの個体群数は回復の傾向にあるが、放牧業を営む畜農家との軋轢、拡大する住宅地、国立公園などでの観光客との接触、ハンターとの接触、交通事故など、人とヒグマとの共存は容易ではない[注釈 2]。
ハイイログマの個体群は、アメリカ合衆国では絶滅危惧特別個体群（Threatened Distinct Population Segment）、カナダでは絶滅危機特別個体群(Endangered Distinct Population Segment)に指定され、連邦法と州法で保護されている。
ワシントン条約附属書I類[1]
_running.jpg)
.jpg)
|date= (help)CS1 maint: Uses authors parameter ヒグマ（羆、緋熊、樋熊、学名：Ursus arctos）はクマ科に属する哺乳類である。ホッキョクグマと並びクマ科では最大の体長を誇る。また、日本に生息する陸棲哺乳類（草食獣を含む）でも最大の種である。
学名はUrsus arctos（ウルスス・アルクトス）。Ursusはラテン語でクマ、arctosはギリシャ語でクマを意味するἄρκτοςをラテン化したものである。
큰곰(또는 불곰, Ursus arctos)은 곰의 일종으로, 유라시아와 북미에 서식한다. 곰 종류 중에서 가장 크고 무거운 종이다. 곰 중에서 가장 크기 때문에 몸무게는 수컷이 400kg, 암컷이 200kg이다. 아시아에 서식하는 불곰은 주로 검은색 계통이고 북미 지방에 서식하는 불곰은 주로 갈색 계통이며 코디악불곰은 주로 연어를 잡아먹기 때문에 주둥이가 다른 곰보다 검은 것이 특징이다. 큰곰의 분포범위는 줄어들었고, 몇몇 아종은 멸종하거나 극감하였지만, 국제자연보호연맹은 이들을 낮은위기/관심필요 로 분류하고있다. 총 개체수는 200,000마리이며, 주요 서식국은 러시아, 미국 (특히 알래스카), 캐나다, 핀란드 (이 나라의 국가상징)이다.
한반도에서 서식하는 포유동물 중 가장 크며 백두산 등 한반도 북부지역에 분포한다. 조선민주주의인민공화국에서는 천연기념물로 지정되어 있다. 남한에서는 '불곰'이, 북한에서는 '큰곰'이 정식 국문 명칭이다.
북극곰같이 거의 오로지 육식을 하는 곰이다. 또 북극곰 다음으로 큰 육식동물이기도 하다. 주로 대형 우제류를 먹이로 삼고 그외 쥐, 토끼, 가축은 물론 늑대, 스라소니 같은 육식동물도 잡아먹는다. 또한 인간도 먹이로 간주한다.
지구력이 매우 뛰어나며 기습도 특화되었다.큰 사슴류,멧돼지랑 그외 토끼등은 물론 육식동물들도 잡아먹는다.특히 흑곰의 큰 천적중 하나이며 사람도 공격한다.
큰곰에는 다음과 같은 아종이 있다.
다음은 곰과의 계통 분류이다.[2]
곰과 판다아과 안경곰아과† Arctodus simus
곰아과† 동굴곰
큰곰(또는 불곰, Ursus arctos)은 곰의 일종으로, 유라시아와 북미에 서식한다. 곰 종류 중에서 가장 크고 무거운 종이다. 곰 중에서 가장 크기 때문에 몸무게는 수컷이 400kg, 암컷이 200kg이다. 아시아에 서식하는 불곰은 주로 검은색 계통이고 북미 지방에 서식하는 불곰은 주로 갈색 계통이며 코디악불곰은 주로 연어를 잡아먹기 때문에 주둥이가 다른 곰보다 검은 것이 특징이다. 큰곰의 분포범위는 줄어들었고, 몇몇 아종은 멸종하거나 극감하였지만, 국제자연보호연맹은 이들을 낮은위기/관심필요 로 분류하고있다. 총 개체수는 200,000마리이며, 주요 서식국은 러시아, 미국 (특히 알래스카), 캐나다, 핀란드 (이 나라의 국가상징)이다.
한반도에서 서식하는 포유동물 중 가장 크며 백두산 등 한반도 북부지역에 분포한다. 조선민주주의인민공화국에서는 천연기념물로 지정되어 있다. 남한에서는 '불곰'이, 북한에서는 '큰곰'이 정식 국문 명칭이다.
