Tricholoma imbricatum (Fr.) P. Kumm. 1871

Gąska dachówkowata (Tricholoma imbricatum (Fr.) P.Kumm.) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1815 r. Elias Magnus Fries nadając mu nazwę Agaricus imbricatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. P. Kumm., przenosząc go do rodzaju Tricholoma^[1]. Niektóre synonimy łacińskie^[2]:

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnicy 3-8(10) cm, młody prawie dzwonkowaty, z podwiniętym brzegiem, później lekko spłaszczony do całkowicie płaskiego, najpierw gładko-włóknisty, potem na całej powierzchni, z wyjątkiem szczytu łuskowaty, czerwonobrązowy do brązowego, rzadko także z oliwkowożółtym podkładem. Skórka sucha, pękająca na drobniutkie łuseczki^[4].

Blaszki

Gęste, przy trzonie zaokrąglone lub wykrojone ząbkiem, początkowo brudnobiałe, później czerwono-brązowawo poplamione. Po uszkodzeniu zmieniają barwę na brunatną^[5].

Trzon

Długości 6-15 cm i grubości 1 – 1,5 cm, cylindryczny, początkowo pełny, później pusty. Na szczycie biały, poza tym bladobrązowy z drobnymi kosmkami. Podstawa trzonu zwężona lub korzeniasta. Strefa pierścieniowa niewidoczna^[6].

Miąższ

Biały, przy podstawie trzonu rdzawo-brązowawy. Jest bez zapachu, lub ma słaby zapach grzybowo-ziołowy. Smak łagodny lub gorzkawy^[6].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki, krótkoelipsoidalne, gładkie, bezbarwne, o średnicy 5-5,5 x 3,5-4 µm^[4].

Występowanie i siedlisko

Najliczniejsze stanowiska tego gatunku opisano w Ameryce Północnej i Europie, ale występuje także w Japonii, Australii i Kostaryce w Ameryce Środkowej^[7]. W Polsce jest dość rzadki^[5][6].

Rośnie od września do grudnia w lasach iglastych, przede wszystkim pod sosnami, rzadziej pod świerkami^[3]. Czasami rośnie w dużych grupach i tworzy czarcie kręgi. Lubi gleby piaszczyste^[6]. Jest odporny na gnicie – jego owocniki mogą utrzymywać się w lesie nawet przez kilka tygodni^[8]

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy^[3]. Przez niektórych autorów uważany jest za grzyb jadalny: jakkolwiek mięsisty, nie jest jednak zbyt smaczny. Jadalny jest tylko gdy ma łagodny smak, część owocników jednak jest gorzka^[4]. Ponadto może być pomylony z trującym krowiakiem podwiniętym^[8]. W Polsce na ogół gąska dachówkowata nie jest zbierana do celów spożywczych^[5][6].

Gatunki podobne

W Polsce rośnie wiele podobnych gatunków gąsek. Istotne przy ich oznaczaniu są takie cechy morfologiczne, jak: faktura powierzchni kapelusza, jego lepkość, smak i zapach miąższu, oraz drzewa, pod którymi rosną^[6]. Gąskę dachówkowatą można pomylić z trującą gąską białobrązową (Tricholoma albobrunneum). Podobne są również niejadalne: gąska żółtobrunatna (Tricholoma fulvum), gąska krowia (Tricholoma vaccinum) oraz gąska modrzewiowa (Tricholoma psammopus).

Przypisy