nomes no trilho de navegação
Ol Corylus maxima (in Bergamàsch Nisöl rós o Nissöl rós grafea Dücàt; in Insübregh Nisciör Russ), specie de la famèa di Betulaceae, lè ü boscàl ólt fina a 5 méter, che l' vé da l'Euròpa balcànega e l'è cultiàt per i sò fröcc e per ornamènt.
Lónghe fina a 15 ghèi, i è piö o méno tónde, ma con öna bèla pónta che la signa fò e i è pò 'mpó a cör a la base; l'órlo l'è dò ólte capetàt (l'gh'à dò ùrdegn de capète). Sura i è érde scüre, sóta i è d'ü rós iscür e 'mpó peluse, la cultivar purpurea la gh'à i fòie rós/maròn sia sura che sóta.
Ol Corylus maxima l'è monòich, cioè 'l gh'à di fiùr dóma maschìi e di fiùr dóma feminìi sö la stèsa pianta. Piö che de fiùr gh'è de parlà de 'nfiurescènsa , ön insèma de tace fiùr.
L'enfiurescènsa mas·cc del nisöl l'è öna sórt particulàr de spiga, l'è ön spiga che la pènt in zó 'nvèce de sta sö drécia come 'n del formét e l'è ciamada amènt. L'è zalda, lónga fina a dés ghèi e la böta ü bèl tòch prima di fòie, de spès zamò 'n zenér i amèncc i è zamò bötàcc.
L'infiurescensa feminìl la sömèa a ü böt, l'è picinina e la gh'à ü ciöf róss sö 'n sima.
I fröcc (i nisöle) i si a maia, i è grande piö o méno 2/3 ghèi e i è mia pròpe tónde ma i 'è 'mpó slongade e i gh'à 'l sò gös de lègn de spàca per tirà fò l'arma.
In todèsch ol nisöl rós a l'è ciamàt Lambertshasel, cioè "Lambèrt e Hasel" (Hasel a 'l völ dì nisöl): ol tòch de paròla Lambèrt a 'l söméa che 'l vègna del vècc tèrmen germànech Lampartisch, indó che "lampartisch" al dé d'incö 'l se dis lombardisch, cioè lombàrt. Chèsto 'l völ dì che 'n todèsch ol nisöl rós a l'è ciamàt ol nisöl lombàrt.
Ol Nisöl de Dalmasia l'è mia de confónt col Nisöl, ol Corylus avellana e gnà col Nisöl de Costantinopoli, ol Corylus colurna, che i è dò ótre spéce ach se 'mpó i ghe sömèa al Nisöl de Dalmasia.
Ol Corylus maxima (in Bergamàsch Nisöl rós o Nissöl rós grafea Dücàt; in Insübregh Nisciör Russ), specie de la famèa di Betulaceae, lè ü boscàl ólt fina a 5 méter, che l' vé da l'Euròpa balcànega e l'è cultiàt per i sò fröcc e per ornamènt.
Funduk, funduk, (Corylus maxima Mill.) — qayindoshlar (qayingullilar oilasi)ga mansub buta yoki daraxt. Oʻrmon yongʻogʻining yirik mevali bir turi. Jan. Yevropa va Osiyoda tarqalgan. Oʻrta va Jan. Yevropa, Turkiya, AQSH, Kavkaz, Qrim va boshqa joylarda oʻstiriladi. Boʻyi 3–10 m, bir uyli, guli ayrim jinsli, changchisi (otalik guli) kuchalasimon toʻpgulga, urgʻochisi (onalik guli) yakkayakka yoki 2—3 tadan yigʻilgan. Sentokt.da pishadi; mevasi (yongʻogʻi) yirik, choʻzinchoq, poʻsti yupqa. Magʻzi tarkibida 52—71% yogʻ, 12—18% oqsil va 3—10% uglevod bor; F. magʻzi qovurilgan yoki xom holida yeyiladi, qandolatchilik sanoatida ishlatiladi, yogʻ olinadi. F. urugʻidan, parxish, bachki ildizlaridan koʻpaytiriladi. Koʻchatlari 8x6 yoki 8x10 m sxemada ekiladi. Shakl berishda tupida 8—10 asosiy novda qoddiriladi. Koʻchati oʻtkazilgach, 4—6yili hosilga kiradi. Hosildorligi 10—30 s/ga.[1]
Funduk, funduk, (Corylus maxima Mill.) — qayindoshlar (qayingullilar oilasi)ga mansub buta yoki daraxt. Oʻrmon yongʻogʻining yirik mevali bir turi. Jan. Yevropa va Osiyoda tarqalgan. Oʻrta va Jan. Yevropa, Turkiya, AQSH, Kavkaz, Qrim va boshqa joylarda oʻstiriladi. Boʻyi 3–10 m, bir uyli, guli ayrim jinsli, changchisi (otalik guli) kuchalasimon toʻpgulga, urgʻochisi (onalik guli) yakkayakka yoki 2—3 tadan yigʻilgan. Sentokt.da pishadi; mevasi (yongʻogʻi) yirik, choʻzinchoq, poʻsti yupqa. Magʻzi tarkibida 52—71% yogʻ, 12—18% oqsil va 3—10% uglevod bor; F. magʻzi qovurilgan yoki xom holida yeyiladi, qandolatchilik sanoatida ishlatiladi, yogʻ olinadi. F. urugʻidan, parxish, bachki ildizlaridan koʻpaytiriladi. Koʻchatlari 8x6 yoki 8x10 m sxemada ekiladi. Shakl berishda tupida 8—10 asosiy novda qoddiriladi. Koʻchati oʻtkazilgach, 4—6yili hosilga kiradi. Hosildorligi 10—30 s/ga.
