nomes no trilho de navegação
Xanthorrhoea és un gènere de plantes amb una trentena d'espècies. És endèmic d'Austràlia. Pertany a la família Xanthorrhoeaceae, i n'és l'únic membre de la subfamília Xanthorrhoeoideae.[1][2]
Xanthorrhoea prové del grec i significa "flux groc", nom que fa referència al color de la seva resina. Va ser Smith qui li va donar aquest nom l'any 1798.[3][4] És un nom invàlid el d'Acoroides (similar a l'‘Acorus’)[5] que li va donar Solander en el seu manuscrit del Primer viatge de James Cook.[3]
Té diversos noms entre els aborígens australians: al sud-oest el nom Noongar de balga es fa servir per a X. preissii. Al sud d'Austràlia, a diverses espècies d'aquest gènere en diuen yakka.[6]
Totes les espècies són plantes perennes i tenen creixement secundari. Moltes de les espècies, però no totes, desenvolupen una tija subterrània a base d'acumular fulles. Les flors formen una espiga des d'un escap. La florida pot ser estimulada pels incendis forestals del matoll. La seva taxa de creixement és molt baixa però poden viure uns 600 anys.
Xanthorrhoea és important per les poblacions aborígens australianes. Amb l'espiga floral en fan arpons per a pescar. També se suquen les flors en aigua i així, del nèctar, se'n fa una beguda dolça tradicional. Les flors poden indicar el nord (punt més càlid a la zona austral).[7] La seva resina forma un adhesiu usat tradicionalment.[8] Amb les flors seques es pot encendre foc pel mètode tradicional de fricció.
Kingia i Dasypogon tenen un hàbit de creixement similar al de Xanthorrhoea.[9][10]
Segons el World Checklist of Selected Plant Families:[1]
Xanthorrhoea és un gènere de plantes amb una trentena d'espècies. És endèmic d'Austràlia. Pertany a la família Xanthorrhoeaceae, i n'és l'únic membre de la subfamília Xanthorrhoeoideae.
Žlutokap (Xanthorrhoea) je rod jednoděložných rostlin z čeledi asfodelovité (Asphodelaceae).
Jsou to vytrvalé xerofytické rostliny stromkovitého charakteru s netypickým sekundárním tloustnutím, někdy však může být kmínek velmi krátký, mají oddenky až hlízy. Obsahují pryskyřici, často žluté (ale někdy i hnědé nebo červené) barvy, odtud název. Listy jsou jednoduché, přisedlé, spirálně uspořádané, ve výrazných vrcholových růžicích, s listovými pochvami. Čepele jsou čárkovité, celokrajné, se souběžnou žilnatinou, kožovité. Květy jsou uspořádány do květenství, nápadných mnohačetných klasech. Květy jsou oboupohlavné, malé, skládají se ze z 6 okvětních lístků, které jsou nenápadné, listenovitého charakteru, volné, ve 2 přeslenech, kdy vnější jsou kratší a tužší. Tyčinek je 6, jsou volné. Gyneceum se skládá ze 3 plodolistů, semeník je svrchní, plodem je tobolka, chrupavčitá až dřevnatá.[1][2]
Je známo asi 30 druhů, jejichž rozšíření je omezeno na Austrálii a Tasmánii[2].
Kvetoucí klas
Klas za plodu
Obrázky, zvuky či videa k tématu žlutokap ve Wikimedia Commons
Žlutokap (Xanthorrhoea) je rod jednoděložných rostlin z čeledi asfodelovité (Asphodelaceae).
Die Grasbäume (Xanthorrhoea) sind die einzige Pflanzengattung der Unterfamilie Xanthorrhoeoideae in der Familie der Grasbaumgewächse (Xanthorrhoeaceae s. l.) innerhalb der Ordnung der Spargelartigen (Asparagales). Der botanische Gattungsname Xanthorrhoea leitet sich von griechisch xanthos für ‚gelb‘ und rhoe für ‚fließen‘ ab und bezieht sich auf das Harz. Englische Trivialnamen für diese Gattung sind „Yacca“, „Blackboy“ und „Grasstree“. Die Familie kommt nur auf dem australischen Kontinent vor, sie sind typische Elemente der Australis. Es gibt etwa 28 Arten.
Xanthorrhoea-Arten sind immergrüne, xerophytische, ausdauernde Pflanzen. Die Pflanzen enthalten gelbes, rotes oder braunes Harz. Viele Arten bilden im Laufe vieler Jahre einen verholzenden, manchmal wenig verzweigten Stamm. Bei den anderen Arten ist die Sprossachse weitgehend unterirdisch und kann als Rhizom oder Knolle ausgebildet sein. Es ist anomales sekundäres Dickenwachstum vorhanden, das durch einen einzigen Kambiumring erfolgt. Grasbäume erreichen eine Wuchshöhe von 2 bis maximal 6 Metern und ein Alter bis zu 350 oder bis 450 Jahre (eine Radio-Carbon-Altersbestimmung ergab ein Alter von 600 Jahren)[1]. Der Höhenzuwachs pro Jahr beträgt nur 0,8 bis 6 cm (Angabe ermittelt nur durch wenige Einzeluntersuchungen von A. C. Borsboom 2005[2]). Die Pflanzenteile sind meist unbehaart.
Die wechselständig und spiralig, grundständig oder endständig auf dem Stamm in Rosetten angeordneten Laubblätter sind einfach und ungestielt. Die Blattspreite ist schmal, lineal, unifazial, grasartig, je nach Art kurz bis sehr lang, ledrig und parallelnervig. Der glatte Blattrand besitzt mikroskopisch kleine Trichome. Die Stomata sind paracytisch. Die Blätter bleiben etwa 2 bis 3 Jahre lang grün. Oft bleiben Teile abgestorbener Blätter am Stamm erhalten und sind Schutz gegen Verdunstung und Brände.
Die meisten Xanthorrhoea-Arten bilden ihren ersten Blütenstand frühestens im Alter von 5 bis 6 Jahren. Jede Art hat eine festgelegte Blütezeit. Endständig auf meist langen Blütenstandsschäften stehen in zusammengesetzten Gesamtblütenständen aus ährigen Teilblütenständen viele Blüten zusammen. Es sind Trag- und Deckblätter vorhanden.
Die relativ kleinen, zwittrigen Blüten sind radiärsymmetrisch und dreizählig. Es sind zwei Kreise mit je drei freien Blütenhüllblättern vorhanden; sie sind in den beiden Kreisen unterschiedlich – die des äußeren Kreises sind steifer und kürzer. Es sind zwei Kreise mit je drei freien, fertilen Staubblättern vorhanden; sie sind nicht mit den Blütenhüllblättern verwachsen. Die sulcaten Pollenkörner besitzen eine Apertur. Die drei Fruchtblätter sind zu einem oberständigen (synkarpen) Fruchtknoten verwachsen. Jede der drei Fruchtknotenkammern besitzt drei bis acht anatrope, bitegmische, crassinucellate Samenanlagen. Der Griffel endet in einer punkt-, kopfförmigen oder dreilappigen Narbe. Die Septalnektarien produzieren viel Nektar.
Es werden holzige oder knorpelige, lokulizide Kapselfrüchte gebildet, die drei bis sechs Samen enthalten. Die durch Phytomelane schwarzen Samen besitzen öliges Endosperm. Je Fruchtstand bilden manche Xanthorrhoea-Arten etwa 10.000 Samen. Die Samen bleiben etwa 5 Jahre keimfähig.
Es werden Calciumoxalat-Kristalle eingelagert. An Inhaltsstoffen wichtig sind: Cyanidin, Flavonole, Kaempferol, Quercetin und bei manchen Arten Proanthocyanidine. Die Chromosomenzahl beträgt einheitlich 2n = 22.
Grasbäume bilden oft den Unterwuchs in australischen Eucalyptuswäldern. Durch einige Eigenschaften überstehen sie die häufigen Buschbrände in den australischen Trockengebieten fast unversehrt: Teile der abgestorbenen Blätter schützen den Stamm. Das Spitzenmeristem übersteht Feuer, weil es eingesenkt ist.
Die Brände sind für das Gedeihen der Grasbäume sogar notwendig, denn konkurrierende Arten werden dabei zu mineralischem Nährstoff verbrannt. Viele Grasbäume zählen zu den Pyrophyten, deren Verbreitung und Reproduktion durch Feuer gefördert wird. Ihr Stamm ist gewöhnlich durch den Ruß der Brände schwarz gefärbt (daher der englische Trivialname „black boy“).
Viele Hundert Tierarten wurden auf Xanthorrhoea-Arten beobachtet, doch weiß man noch wenig über ihre Interaktionen. Einige Arten der Grasbäume sind für Tiere jedoch giftig.
Die etwa 28 Xanthorrhoea-Arten sind nur in allen Bundesstaaten Australiens und auf Tasmanien beheimatet. Sie gedeihen im gemäßigten bis tropischen Klima.
Die molekulargenetischen Untersuchungen in den letzten gut zehn Jahren haben dazu geführt, dass die Familiengrenzen innerhalb der Ordnung der Spargelartigen (Asparagales) sich stark verschoben haben.[3] Die Systematik dieser Gattung, Unterfamilie, Familie, wurde lange diskutiert – so wird man in der Literatur oft auf scheinbare Ungereimtheiten stoßen. Hier dargestellt ist die Systematik nach Mark W. Chase u. a. 2009.[4] Die Familie der Xanthorrhoeaceae Dum. wurde um die Taxa der ehemaligen Familien Affodillgewächse (Asphodelaceae) und Tagliliengewächse (Hemerocallidaceae) erweitert. Heute bilden die Xanthorrhoea die einzige Gattung der 2009 von Mark W. Chase, James L. Reveal & Michael F. Fay[4] neu aufgestellten Unterfamilie Xanthorrhoeoideae. Das Basionym für diese Unterfamilie ist der Familienname Xanthorrhoeaceae, der 1829 von Barthélemy Charles Joseph Dumortier in Analyse des Familles de Plantes, 60, 62, 103 erstveröffentlicht wurde[5].
Die Erstveröffentlichung von Xanthorrhoea ist strittig: James Edward Smith veröffentlichte 1797 in J. C. Dryander: Catalogus Bibliothecae Historico-Naturalis Josephi Banks, 3, 486 die Art Xanthorrhoea hastilis Sm., es ist aber strittig ob diese Veröffentlichung gültig ist. Ansonsten erfolgte die gültige Erstbeschreibung 1798 durch James Edward Smith in The Characters of Twenty New Genera of Plants, in Transactions of the Linnean Society of London, 4, 219. Eine andere (nicht gültige) Schreibweise Xantorrhoea veröffentlichte L. Diels in Bot. Jahrb. Syst. 35, 1904, 104.
Hier eine Liste der etwa 28 Xanthorrhoea-Arten mit ihren Unterarten:[5]
Von der Gattung Kingia wurde oft angenommen, dass sie auch in diesen Verwandtschaftskreis gehört; sie gehört jedoch zur Familie der Dasypogonaceae.
Die australischen Ureinwohnern (Aborigines) haben Xanthorrhoea-Arten vielfältig genutzt.[6] So wird das namensgebende gelbe Akaroidharz, das aus dem Stamm fließt, von den Aborigines als Klebstoff verwendet. Die Blüten können zu einem alkoholischen Getränk vergoren werden.[7] In den 1920er Jahren wurde aus Xanthorrhoea tateana, später auch aus Xanthorrhoea arborea und Xanthorrhoea reflecta, Paeonol isoliert.[8]
Die Grasbäume (Xanthorrhoea) sind die einzige Pflanzengattung der Unterfamilie Xanthorrhoeoideae in der Familie der Grasbaumgewächse (Xanthorrhoeaceae s. l.) innerhalb der Ordnung der Spargelartigen (Asparagales). Der botanische Gattungsname Xanthorrhoea leitet sich von griechisch xanthos für ‚gelb‘ und rhoe für ‚fließen‘ ab und bezieht sich auf das Harz. Englische Trivialnamen für diese Gattung sind „Yacca“, „Blackboy“ und „Grasstree“. Die Familie kommt nur auf dem australischen Kontinent vor, sie sind typische Elemente der Australis. Es gibt etwa 28 Arten.
Xanthorrhoea (/zænθoʊˈriːə/[2]) is a genus of about 30 species of flowering plants endemic to Australia. Species are known by the name grass tree.
All are perennials and have a secondary thickening meristem in the stem. Many, but not all, species develop an above ground stem. The stem may take up to twenty years to emerge. Plants begin as a crown of rigid grass-like leaves, the caudex slowly growing beneath. The main stem or branches continue to develop beneath the crown, This is rough-surfaced, built from accumulated leaf-bases around the secondarily thickened trunk. The trunk is sometimes unbranched, some species will branch if the growing point is damaged, and others naturally grow numerous branches.[3][4]
Flowers are borne on a long spike above a bare section called a scape; the total length can be over three four metres long in some species.[4] Flowering occurs in a distinct flowering period, which varies for each species, and often stimulated by bushfire. Fires will burn the leaves and blacken the trunk, but the tree survives as the dead leaves around the stem serve as insulation against the heat of a wildfire.
The rate of growth of Xanthorrhoea is slow. Although some species grow slowly (0.8–6 cm in height per year),but increase their rate of growth in response to season and rainfall. After the initial establishment phase, the rate of growth varies widely from species to species. Thus, while a five-metre-tall member of the fastest-growing Xanthorrhoea may be 200 years old, a member of a more slowly growing species of equal height may have aged to 600 years.[5][4]
Xanthorrhoea is allied to the family Asphodelaceae as monotypic subfamily Xanthorrhoeoideae.[1] The Xanthorrhoeoideae are monocots, part of order Asparagales.[6]
A reference to its yellow resin,[2] Xanthorrhoea literally means "yellow flow" in Ancient Greek. Smith named it in 1798,[7] from xanthos (‘yellow, golden’) and rhœa (‘flowing, flow’).[2] The invalid Acoroides (‘Acorus-like’[8]) was a temporary designation in Solander's manuscript from his voyage with Cook, originally not meant for publication.[7]
Common names for Xanthorrhoea include grasstree, grass gum-tree (for its resin-yielding species),[2] kangaroo tail[9] and blackboy.[10] The Aboriginal people called the plants Balga because after a bush fire had ravaged the land, the blackened trunk of the Xanthorrhoea would be revealed beneath the burned lower leaves, and would resemble a child like black figure. Others believe that the plant, with its bush fire blackened trunk and long flower spike resembled an Aboriginal boy wielding a spear.
In the South West, the Noongar name balga' is used for X. preissii. In South Australia, Xanthorrhoea is commonly known as yakka, also spelled yacca and yacka, a name probably from a South Australian Aboriginal language,[11] mostly likely Kaurna.
The name grasstree is applied to many other plants.
Kingia and Dasypogon are unrelated Australian plants with a similar growth habit to Xanthorrhoea. Both genera have at times been confused with xanthorrhoeas and misnamed as "grasstrees". Some plant classification systems such as Cronquist[12] have included a wide range of other genera in the same family as Xanthorrhoea. However, later anatomical and phylogenetic research has supported the view of Dahlgren[13] who regarded Xanthorrhoea as the sole member of his family Xanthorrhoeaceae sensu stricto, which is now treated as the subfamily Xanthorrhoeoideae.[14]
A genus endemic to Australia, occurring in all national states and territories. Some species have a restricted range, others are widely distributed. According to the World Checklist of Selected Plant Families, as of September 2014 the following species are accepted:[1]
Grasstrees grow in coastal heaths, and wet and dry forests of Australia. They are drought and frost tolerant. The grass tree mainly occurs in soils that are very free draining and consequently low in nutrients. It survives in the poorest soils, with a shallow root system, enabling it easily access nutrients from decaying litter, while storing all the food reserves in its stem.[15]
The grass tree has developed adaptations that help it better suit the environment where it occurs. If a fire breaks out, the grass tree has a special physiological adaptation called thermal insulation that helps protect the plant. The grass tree holds its thick, dead leaves around its stem which serves as insulation, and helps to protect the plant against the heat of the fire.[16]
They need fire to clear away dead leaves and promote flowering, as these slow-growing trees were among the first flowering plants to evolve.[17] Grass trees have developed a structural adaptation which helps the grass tree take advantage of soil fertilized with ash after fire, producing a flowering stalk in the aftermath.
The grass tree forms a mycorrhizal relationship with fungi deep in its root system, wherein fungi live in a mutually beneficial relationship with the grass tree roots. The fungus increases the tree root's access to water and nutrients and therefore increases tree growth especially in poor conditions.[18] The grass tree also suffers from a condition known as phytophthora dieback. Phytophthora cinnamomi is a discrete soil borne pathogen that attacks and destroys vascular root systems, causing hosts to perish through lack of nutrients and water. It is spread through infected plants and the movement of contaminated soil and gravel.[19]
Xanthorrhoea may be cultivated, as seed is easily collected and germinated. While they do grow slowly, quite attractive plants with short trunks (10 cm) and leaf crowns up to 1.5 m (to the top of the leaves) can be achieved in 10 years. The slow growth rate means that it can take 30 years to achieve a specimen with a significant trunk. Most Xanthorrhoea sold in nurseries are established plants taken from bushland. Nurseries charge high prices for the plants. However, there is a very low survival rate for nursery-purchased plants (mainly due to over watering), which may take several years to die. The most successful examples of transplanting have been where a substantial amount of soil, greater than one cubic metre, has been taken with the plants.
The genus Xanthorrhoea, more commonly known as the grass tree, is an iconic plant that epitomizes the Australian bush in its ability to live in poor nutrient soils and respond to wildfire.[20]
Commonly grown species for the garden include Xanthorrhoea australis, X. malacophylla and X. preissii.[4]
Xanthorrhoea is important to the Aboriginal peoples. It is a highly valued resource with many uses.[21] The flowering spike may be utilised as the lightweight handle of a composite spear with a hardwood sharp shaft inserted into the end.[22] It is also soaked in water and the nectar from the flowers gives a sweet-tasting drink. In the bush the flowers could reveal directions, since flowers on the warmer, sunnier side – usually north – of the spike often open before the flowers on the cooler side facing away from the sun.[23]
The resin from Xanthorrhoea plants is used in spear-making[24] and is an invaluable adhesive for Aboriginal people, often used to patch up leaky coolamons (water containers) and even yidaki (didgeridoos). The dried flower stalk scape was also used to generate fire by the hand drill friction method.
Resin collected from the plant was used in Australia until the mid-twentieth century for the following purposes:[25]
X. australis flower spike, flowering
X. preissii flower spike, after fruiting
.JPG)
Karte mit allen verlinkten Seiten: 
{{cite book}}: CS1 maint: date and year (link) {{cite book}}: CS1 maint: date and year (link) (PDF) {{cite journal}}: CS1 maint: date and year (link) ResearchGate Publication 229812945 {{cite book}}: CS1 maint: date and year (link) {{cite journal}}: CS1 maint: date and year (link) ResearchGate Publication 229700277 Xanthorrhoea (/zænθoʊˈriːə/) is a genus of about 30 species of flowering plants endemic to Australia. Species are known by the name grass tree.
Gresoarboj (Xanthorrhoea), greke xanthos(= flava, ora) kaj roea (= fluanta, flui) koncernas la rezinon, laŭ James Edward Smith.[1] Ĝi estas la sola plantgenro de la subfamilio Xanthorrhoeoideae en la familio de la Asfodelacoj (Asphodelaceae) en la ordo de la Asparagaloj (Asparagales). La ĉ. 28 specioj hejmiĝas en Aŭstralio kaj estas tipaj elementoj de la Australiso.
Xanthorrhoea estas ĉiamverdaj kserofita, multjaraj plantoj. La planto havas flavan, ruĝan kaj brunan rezinon. Multaj specioj formas dum la jaroj lignan kaj malmulte disbranĉitan trunkon. Ĉe kelkaj specioj la tigo kreskas plejparte subtere kiel rizomo aŭ bulbo. Ekzistas nenormala dikkresko, kiu funkcias per unusola kambio. La gresarboj kreskas de 2 ĝis maksimume 6 m kaj aĝas ĝis 350 aŭ 450 jaroj. Troviĝis ankaŭ arbo kiu aĝas 600 jarojn[2]. La pojara alteckresko estas nur 0,8 ĝis 6 cm[3]. La plantaj partoj plej ofte estas harhavaj.
La alternestarantaj kaj spirale kreskantaj folioj estas simplaj. La foliplato estas mallarĝa, linieca, unufacia, gresforma kaj ledeca. La folirandoj havas mikroskope malgrandajn triĥomojn. La stomoj estas paracitaj. La folioj restas dum 2 ĝis 3 jaroj verdaj. Ofte partojn de la formortaj folioj restas ĉe la planto kaj protektas la planton kontraŭ tro da forvaporiĝo kaj incendio.
La plej multaj Xanthorrhoea-specioj formas la floraron plej frue en la aĝo de 5 ĝis 6 jaroj. Ĉiu specio havas fiksan flortempon. La plej multaj floraroj staras pinte de la planto. La floraro konsistas el longan spiko. La relative malgrandaj, duseksaj floroj estas radisimetriaj kaj trinombraj. Ekzistas du cirkloj kun po tri liberaj petaloj. Ili estas en la du cirkloj malsamaj. La petaloj de ekstera cirklo estas pli malgrandaj. Ekzistas du cirkloj kun po tri liberaj fekundaj stamenoj; ili ne estas kunkreskintaj kun la involukraj folioj.
La planto formas lignajn aŭ kartilagajn kapsulfruktojn, kiuj havas tri ĝis ses semojn. La pro fitomelanino nigraj semoj havas oleajn endospermon. Po fruktaro kelkaj Xanthorrhoea-specioj produktas ĉ. 10.000 semojn. La semoj restas ĉ. kvin jarojn ĝermkapablaj.
La planto enhavas kalcioksalato-kristalojn. Aliaj enhavosubstancoj estas: cianidino, flavonoleoj, kemferolo, kverketino kaj ĉe kelkaj specioj proantocianidino. La kromosomo-nombro estas 2n = 22.
Xanthorrhoea estas la suba kreskaĵaro en Aŭstraliaj eŭkaliptaroj. Ili transvivas arbarajn incendiojn en la aŭstraliaj sekregionoj: partoj de la mortitaj folioj protektas la trunkon. La pinta meristemo transvivas la fajron ĉar ĝi konkave troviĝas inter aliaj ĉeloj de la trunka pinto.
Incendio eĉ estas pozitivaj por la gresarboj, ĉar la konkurantoj forbruliĝas al nutraĵoj. Multaj gresarboj apartenas al la pirofitoj, kies disvastigo kaj reproduktado pliboniĝas per fajro. Ĝia trunko ĝenerale estas nigra pro la fulgo. Tial ĝi ankaŭ nomiĝas „nigra knabo“.
La ĉ. 28 Xanthorrhoea-specioj hejmiĝas en ĉiuj federaciaj ŝtatoj de Aŭstralio kaj sur Tasmanio. Ili kreskas bone en modera ĝis tropika klimato.
La molekulaj genetikaj esploroj dum la lastaj dek jaroj havis kiel rezulton, ke la limoj de la unuopaj familioj ene de la ordo de la Asparagaloj (Asparagales) tre ŝanĝiĝis la sistematikon de la genro, dum subfamilio kaj familio estis longe diskutataj. Ĉi tie estas priskribata la sistematiko laŭ Mark W. Chase k.a. Hodiaŭ Xanthorrhoea estas la sola genro de la subfamilio de la Xanthorrhoeoideae. La nomenklaturo por la subfamilio estas la familia nomo Xanthorrhoeaceae, kiun 1829 Barthélemy Charles Joseph Dumortier en Analyse des Familles de Plantes, 60, 62, 103 unuafoje publikigis.
Jen listo de la ĉ. 28 Xanthorrhoea-specioj kun subspecioj:
Xanthorrhoea nana D.A.HERB.: Ĝi hejmiĝas en Okcidenta Aŭstralio.
Xanthorrhoea preissii ENDl. (sin.: Xanthorrhoea reflexa D.A.Herb., Xanthorrhoea pecoris F.MUELL.): gi enas el Okcidenta Aŭstralio
Oni ofte supozas ke la genro Kingia apartenas ankaŭ al tiu familo, sed ĝi apartenas fakte al la familo de la Dasipogonacoj. Dasypogonaceae.
La aŭstraliaj aborigenoj uzas la Xanthorrhoea-speciojn diversmaniere. Ekzemple la flava akaroidrecino, kiu fluas el la tunko estas uzata kiel gluaĵo. La floroj povas esti fermentata al alkohola trinkaĵo. Kelkaj specioj estas kultivataj kiel ornamplanto en regionoj sen frosto.
Gresoarboj (Xanthorrhoea), greke xanthos(= flava, ora) kaj roea (= fluanta, flui) koncernas la rezinon, laŭ James Edward Smith. Ĝi estas la sola plantgenro de la subfamilio Xanthorrhoeoideae en la familio de la Asfodelacoj (Asphodelaceae) en la ordo de la Asparagaloj (Asparagales). La ĉ. 28 specioj hejmiĝas en Aŭstralio kaj estas tipaj elementoj de la Australiso.
Las xantorroeóideas (nombre científico Xanthorrhoeoideae ) son una subfamilia de plantas monocotiledóneas pertenecientes a la familia Xanthorrhoeaceae.[1] Son nativas de Australia y pueden ser reconocidas por su hábito, ya que su tallo es erecto y leñoso (y con un indumento persistente de hojas secas si no hay incendios), y en su extremo posee una agregación densa de hojas largas y delgadas. La inflorescencia es de tipo espiga, erecta y densamente apretada. Las flores son pequeñas y el fruto es una cápsula. De la especie Xanthorrhoea arborea se extrae la llamada goma de Bahía Botánica o resina acaroides de Bahía Botánica o resina amarilla de Nueva Bélgica.[2]
Las xantorroeóideas fueron reconocida por sistemas de clasificación modernos como el sistema de clasificación APG II[3][4] en el rango de familia (Xanthorrhoeaceae sensu stricto) o de subfamilia dentro de una definición amplia (Xanthorrhoeaceae sensu lato). Esta familia antes incluía otros taxones arborescentes como Kingia (que no tiene crecimiento secundario y ahora se ubica en Dasypogonaceae) y Cordyline (con el cual está sólo lejanamente emparentado, es un miembro de Laxmanniaceae). El sistema APG III considera válida la segunda ópción aludida y, por ende, trata a las xanthorrhoeóideas como una subfamilia de Xanthorrhoeaceae, conjuntamente con las hemerocalidóideas y las asfodeloideas.[5]
Su único género es Xanthorrhoea con 28 especies y 5 subespecies.[6]
Arborescentes, con crecimiento secundario anómalo (con un meristema secundario en el tronco), perennes. Muchas, aunque no todas, desarrollan un tallo de superficie rugosa que aflora del suelo, formado por las bases de antiguas hojas acumuladas alrededor del tronco. El tronco no suele estar ramificado, aunque en algunas especies se ramifica naturalmente, emitiendo numerosas ramas si el ápice caulinar resulta dañado.
Las flores se encuentran en una inflorescencia que es una larga espiga que surge de una parte del tallo desnudo, que en algunas especies puede alcanzar una longitud de más de cuatro m.
El género es nativo de Australia.
La floración se produce en diferentes periodos, dependiendo de cada especie. Ésta puede ser estimulada por incendios naturales, en cuyo caso la floración se produce en el siguiente periodo después del fuego.
Hemerocallidoideae está cercana a Asphodeloideae y Xanthorrhoeoideae, las otras dos subfamilias de las xantorroeáceas. Las tres subfamilias comparten algunos caracteres comunes, como la presencia de antraquinonas, estiloides, y semillas con cotiledón no fotosintético.[7][8] Dentro de este clado, ocurre crecimiento secundario (anómalo) en Aloe (algunas especies llegando a tamaños enormes), Phormium y Xanthorrhoea. Con respecto a la morfología, tanto Hemerocallidoideae como Xanthorrhoeoideae tienen ovarios que probablemente son secundariamente súperos, y tienen nectarios septales infraloculares (Rudall 2002,[9] 2003[10]). Rudall (2003[10]) sugiere una relación morfológica cercana entre Hemerocallidoideae y Asphodeloideae, y otra entre Xanthorrhoeaceae e Iridaceae.
Xanthorrhoeaceae sensu stricto antes incluía otros taxones arborescentes como Kingia (que no tiene crecimiento secundario y ahora es ubicado en Dasypogonaceae) y Cordyline (con el cual está sólo lejanamente emparentado, es un miembro de Laxmanniaceae).
El único género y las especies, conjuntamente con su publicación válida y distribución se listan a continuación (Real Jardín Botánico de Kew[11]):
Xanthorrhoea Sm., Trans. Linn. Soc. London 4: 219 (1798).
.JPG)
|coautores= (ayuda) |coautores= (ayuda); |fechaacceso= requiere |url= (ayuda) |fechaacceso= requiere |url= (ayuda) |coautores= (ayuda)
Las xantorroeóideas (nombre científico Xanthorrhoeoideae ) son una subfamilia de plantas monocotiledóneas pertenecientes a la familia Xanthorrhoeaceae. Son nativas de Australia y pueden ser reconocidas por su hábito, ya que su tallo es erecto y leñoso (y con un indumento persistente de hojas secas si no hay incendios), y en su extremo posee una agregación densa de hojas largas y delgadas. La inflorescencia es de tipo espiga, erecta y densamente apretada. Las flores son pequeñas y el fruto es una cápsula. De la especie Xanthorrhoea arborea se extrae la llamada goma de Bahía Botánica o resina acaroides de Bahía Botánica o resina amarilla de Nueva Bélgica.
Las xantorroeóideas fueron reconocida por sistemas de clasificación modernos como el sistema de clasificación APG II en el rango de familia (Xanthorrhoeaceae sensu stricto) o de subfamilia dentro de una definición amplia (Xanthorrhoeaceae sensu lato). Esta familia antes incluía otros taxones arborescentes como Kingia (que no tiene crecimiento secundario y ahora se ubica en Dasypogonaceae) y Cordyline (con el cual está sólo lejanamente emparentado, es un miembro de Laxmanniaceae). El sistema APG III considera válida la segunda ópción aludida y, por ende, trata a las xanthorrhoeóideas como una subfamilia de Xanthorrhoeaceae, conjuntamente con las hemerocalidóideas y las asfodeloideas.
Su único género es Xanthorrhoea con 28 especies y 5 subespecies.
Le genre Xanthorrhoea regroupe des plantes monocotylédones de la famille des Xanthorrhoeaceae, originaires d'Australie.
Il doit son nom à la résine jaune qu'il produit et qui était utilisée comme colle par les aborigènes
Ce sont des plantes vivaces qui peuvent avoir un tronc ou pas. Le tronc peut ne pas porter de branches ou en avoir de multiples selon les espèces. Les feuilles, étroites, sont regroupées en couronnes au sommet de la plante. La croissance du tronc est très lente: 2,5 centimètres par an en moyenne.
Les fleurs, blanches ou crème, poussent sur une hampe pouvant atteindre 2 mètres de long. La floraison a lieu au printemps mais pas toutes les années. Au printemps suivant un feu de forêt la plante produit beaucoup plus de fleurs. Les fleurs, riches en nectar, étaient utilisées par les Aborigènes pour être mises dans l'eau et lui donner ainsi un goût agréable. La hampe servait de lance pour attraper les poissons.
On trouve ce genre en Tasmanie, dans l'État de Victoria, dans le sud de la Nouvelle-Galles du Sud et l'est de l'Australie-Méridionale
Il en existe 28 espèces :
troncs de Xanthorrhoea
Sommet d'un Xanthorrhoea
Groupe de Xanthorrhoea
Fleurs de Xanthorrhoea
Tige de Xanthorrhoea au début de la floraison
Fleurs de Xanthorrhoea
Les coques après éjection des graines
Xanthorrhoea repoussant après un feu de forêt
Le genre Xanthorrhoea regroupe des plantes monocotylédones de la famille des Xanthorrhoeaceae, originaires d'Australie.
Il doit son nom à la résine jaune qu'il produit et qui était utilisée comme colle par les aborigènes
Ksantorheja (crni dječak, trava-drvo, lat. Xanthorrhoea), biljni rod iz porodice ksantorhejevki ili čepljezovki (Xanthorrhoeaceae) i redu Asparagales, kojoj je dao svoje ime. Pripada mu 28 vrsta[1] vazdazelenih trajnica i grmova iz Australije i Novog Zelanda.
Poznatije vrste su X. minor, ili malo travnato drvo, vazdazeleni grm iz Australije, točnije u Novom Južnom Walesu i Viktoriji, i X. australis, australska trava drvo ili crni dječak.
Ksantorheja (crni dječak, trava-drvo, lat. Xanthorrhoea), biljni rod iz porodice ksantorhejevki ili čepljezovki (Xanthorrhoeaceae) i redu Asparagales, kojoj je dao svoje ime. Pripada mu 28 vrsta vazdazelenih trajnica i grmova iz Australije i Novog Zelanda.
Poznatije vrste su X. minor, ili malo travnato drvo, vazdazeleni grm iz Australije, točnije u Novom Južnom Walesu i Viktoriji, i X. australis, australska trava drvo ili crni dječak.
Xanthorrhoea Sm., 1798 è un genere di piante monocotiledoni endemico dell'Australia.
La classificazione APG IV assegna il genere alla famiglia Asphodelaceae, come unico genere della sottofamiglia Xanthorrhoeoideae.[1]
Il nome del genere deriva dal greco xanthos (ξανθος) = giallo e rhoia (ροία) = flusso, in riferimento alla resina gialla prodotta da queste piante.
Comprende specie perenni il cui fusto, sotterraneo in alcune specie, alto fino a 7 m in altre, è delimitato dall'accumulo dei residui delle basi foliari attorno al vero e proprio tessuto meristematico secondario; alla base delle foglie, aghiformi, lunghe 30–140 cm, sono presenti delle ghiandole che secernono una resina vegetale aromatica, che compatta i residui foliari, costituendo una barriera impermeabile all'aria, all'acqua e anche al fuoco.[2]
I fiori sono riuniti in una lunga infiorescenza a spiga che in alcune specie può raggiungere la lunghezza di alcuni metri. La fioritura, che avviene in diversi periodi a seconda delle specie, può essere stimolata dagli incendi.[3]
Comprende le seguenti specie:[4]
Dagli arbusti di varie specie di Xanthorrhoea (X. quadrangulata, X. australis, X. arborea) viene estratta la scialacca, una resina vegetale di colore giallastro, tradizionalmente utilizzata dagli aborigeni australiani come adesivo per la riparazione di oggetti[5], e attualmente impiegata per la creazione di vernici e lacche e per la realizzazione di fuochi pirotecnici[6].
Xanthorrhoea Sm., 1798 è un genere di piante monocotiledoni endemico dell'Australia.
La classificazione APG IV assegna il genere alla famiglia Asphodelaceae, come unico genere della sottofamiglia Xanthorrhoeoideae.
Xanthorrhoea is een botanische naam voor een genus van eenzaadlobbige planten. Het omvat enkele tientallen soorten, die voorkomen in Australië. Het zijn aansprekende planten, "grasbomen", die in Australië ook wel bekend zijn als "blackboys".
Het APG II-systeem (2003) staat twee verschillende omschrijvingen toe voor de familie Xanthorrhoeaceae: in één van die twee opties vormt dit genus in zijn eentje de hele familie.
Xanthorrhoea is een botanische naam voor een genus van eenzaadlobbige planten. Het omvat enkele tientallen soorten, die voorkomen in Australië. Het zijn aansprekende planten, "grasbomen", die in Australië ook wel bekend zijn als "blackboys".
Het APG II-systeem (2003) staat twee verschillende omschrijvingen toe voor de familie Xanthorrhoeaceae: in één van die twee opties vormt dit genus in zijn eentje de hele familie.
Gresstre (Xanthorrhoea) er en særpreget slekt av australske planter. De regnes nå til en underfamilie under aloefamilien, men ble tidligere ofte regnet til en egen familie. De har lange, gresslignende blad i toppen av en opptil seks meter høy stamme. Blomstene sitter i et aks som skyter ut fra toppen.
Gresstre (Xanthorrhoea) er en særpreget slekt av australske planter. De regnes nå til en underfamilie under aloefamilien, men ble tidligere ofte regnet til en egen familie. De har lange, gresslignende blad i toppen av en opptil seks meter høy stamme. Blomstene sitter i et aks som skyter ut fra toppen.
Żółtak, ksantorea[3] (Xanthorrhoea Sm.) – rodzaj roślin z rodziny żółtakowatych (Xanthorrhoeaceae). Obejmuje 30 gatunków występujących na Tasmanii oraz w Australii, gdzie stanowią charakterystyczny składnik suchych lasów eukaliptusowych[4]. Gatunkiem typowym jest Xanthorrhoea resinosa Persoon[2]. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów ξανθας (ksantas – blond, żółtawy) i ρέω (rheo – wypływać) i odnosi się do żółtej żywicy gatunku typowego[5]. Ze względu na charakterystyczny wygląd potocznie nazywany drzewem trawiastym lub trawowym[6] (tak samo nazywa się podobnie wyglądające i także rosnące na tych samych obszarach rośliny z rodziny Dasypogonaceae[7]).
Jedyny rodzaj w podrodzinie żółtakowe (Xanthorrhoeoideae) z rodziny żółtakowatych (Xanthorrhoeaceae), stanowiącej jeden z kladów w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych[1].
Ze względu na eksploatację "trawiastych drzew" ze stanowisk naturalnych w Australii obowiązują szczegółowe wytyczne regulujące możliwość pozyskiwania roślin i ich części. Regulacje takie dotyczą 10 gatunków żółtaków[14].
Dodatkowo dwa skrajnie zagrożone gatunki – Xanthorrhoea arenaria i X. bracteata, endemiczne dla Tasmanii, podlegają tam ochronie gatunkowej. Xanthorrhoea arenaria znany jest z jedynie 13 stanowisk między Bridport i Coles Bay, a Xanthorrhoea bracteata z 18 stanowisk między parkami narodowymi Narawntapu i Mount William. Populacja obu gatunków ustawicznie spada, zarówno z uwagi na infekcję przez lęgniowce z gatunku Phytophthora cinnamomi, jak i działalność człowieka, związaną z ekspansją terenów zurbanizowanych oraz nadmiernym pozyskiwaniem żółtaków ze stanowisk naturalnych[9].
Żółtak, ksantorea (Xanthorrhoea Sm.) – rodzaj roślin z rodziny żółtakowatych (Xanthorrhoeaceae). Obejmuje 30 gatunków występujących na Tasmanii oraz w Australii, gdzie stanowią charakterystyczny składnik suchych lasów eukaliptusowych. Gatunkiem typowym jest Xanthorrhoea resinosa Persoon. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów ξανθας (ksantas – blond, żółtawy) i ρέω (rheo – wypływać) i odnosi się do żółtej żywicy gatunku typowego. Ze względu na charakterystyczny wygląd potocznie nazywany drzewem trawiastym lub trawowym (tak samo nazywa się podobnie wyglądające i także rosnące na tych samych obszarach rośliny z rodziny Dasypogonaceae).
Xanthorrhoeoideae é uma subfamília monotípica de plantas com flor da família Asphodelaceae (antiga Xanthorrhoeaceae s. l.) da ordem Asparagales, cujo único género é Xanthorrhoea, um endemismo da Austrália que agrupa cerca de 28 espécies[2] de plantas perenes, erectas e lenhosas que constituem elementos típicos do reino florístico Australis.
A subfamília Xanthorrhoeoideae é um endemismo da Austrália, onde os membro do género Xanthorrhoea, e por consequência da subfamília, se destacam na paisagem pelo seu hábito característico, com troncos grossos, lenhosos e eretos, encimados por um tufo denso de folhas compridas e estreitas, com inserção em espiral, a que acresce a presença de longas inflorescências densas, com pequenas flores e frutos capsulares.
As espécies do género Xanthorrhoea são plantas perenes xerófitas que podem ser reconhecidas pelo seu hábito arborescente característico, que resulta dos seus caules erectos e lenhosos, em cuja extremidade apresentam uma agregação densa de folhas longas e finas, formando uma grande roseta. As plantas contêm uma resina de coloração amarela, vermelha ou acastanhada.
A estrutura arborescente destas plantas resulta do crescimento secundário anómalo propiciado pela presença de um meristema secundário no tronco, onde forma um único anel de câmbio. O tronco, por vezes ramificado, cresce lentamente ao longo de muitos anos. Em outras espécies, o caule é quase totalmente subterrâneo e pode ser semelhante a um rizoma ou tubérculo. Estas plantas atingem alturas que vão de 2 m a 6 m e uma idade de até 350 a 450 anos (uma datação por radiocarbono resultou numa idade de 600 anos).[3]. O aumento de altura é de apenas 0,8 a 6 cm/ano (valor resultante de observações escassas).[4] O tronco geralmente não é ramificado, embora em algumas espécies se ramifique naturalmente, emitindo numerosos ramos se o ápice do caule for danificado.
Muitas espécies, mas não todas, desenvolvem uma espessa camada rugosa que recobre a parte do caule que emerge do solo, formada pelas bases de folhas velhas acumuladas ao redor do tronco. Este revestimento persistente de folhas secas é particularmente evidente quando as quando as plantas não tenham sido atingidas recentemente por fogos florestais.
A folhas são simples e sésseis, apresentando filotaxia alterna e espiral, arranjadas em rosetas terminais nas extremidades do tronco, sendo basais nos casos em que o tronco é subterrâneo. A lâmina foliar é estreita, linear, unifacial, herbácea e, dependendo da espécie, de curta a muito longa, de consistência coriácea e nervação paralela. O bordo lisa da folha apresenta tricomas microscópicos, sendo o resto da folha glabro. Os estômatos são paracíticos. As folhas permanecem verdes por cerca de 2 a 3 anos. Frequentemente, partes de folhas mortas permanecem no tronco e constituem uma camada de proteção contra a evaporação e o fogo.
A maioria das espécies de Xanthorrhoea produzem a sua primeira inflorescência quando têm 5 a 6 anos de idade. Cada espécie tem um período de floração definido. As inflorescências ocorrem em longos escapos, formando uma espiga constituída por um denso aglomerado formado por um elevado número de flores. A inflorescência é semelhante a uma espiga, erecta e densamente compactada, na extremidade de um longo escapo que surge de uma parte nua do caule, que nalgumas espécies pode atingir um comprimento de mais de 4 m. As inflorescências apresentam brácteas e estão presentes bractéolas em torno de cada uma das flores.
As flores são hermafroditas, relativamente pequenas, trímeras e com simetria radial (actinomorfas). Apresentam perianto com dois verticilos, cada um com três tépalas livres, diferenciados, sendo as tépalas do verticilo externo mais rígidas e mais curtas. O androceu também apresenta dois verticilos, cada um com três estames livres e férteis, não fundidos com as tépalas. Os grãos de pólen são monossulcados com uma única abertura. Os três carpelos são fundidos para formar um gineceu sincárpico com ovário súpero. Cada um dos três lóculos tem de três a oito óvulos anátropos, bitégmicos e crassinucelados. O estilete termina num estigma pontiaguda em forma de cabeça ou trilobada. Os nectários são septais e produzem grande quantidade de néctar.
A floração ocorre em diferentes períodos, dependendo de cada espécie. Pode, contudo, ser estimulado por fogos florestais, caso em que a floração ocorre no período húmido imediatamente seguinte ao fogo.
O fruto é uma cápsula lenhosa ou cartilaginosa, loculicida, contendo de três a seis sementes. As sementes são pretas devido à presença de fitomelanos e apresentam endosperma oleoso. Algumas espécies de Xanthorrhoea produzem cerca de 10 000 sementes por infrutescência. As sementes permanecem viáveis por cerca de 5 anos.
Os membros desta subfamília apresentam cristais de oxalato de cálcio nas suas folhas como forma de defesa contra a herbivoria. As folhas, flores e frutos contém cianidina, flavonóis, kaempferol, quercetina e, em algumas espécies, proantocianidinas.
O número cromossómico básico é uniformemente 2n = 22.
Os mebros da subfamília Xanthorrhoeoideae formam frequentemente o andar inferior de vegetação rasteira nas florestas de eucalipto australianas. Devido à estrutura dos seus caules isolados por folhagem morta persistente, sobrevivem quase ilesos aos frequentes incêndios florestais que ocorrem nas regiões áridas australianas, já que as folhas mortas protegem o tronco. O meristema apical sobrevive ao fogo porque é afundado em relação ao ápice do tronco.
Para estas plantas, os fogos florestais são até necessários para que elas se desenvolvam, dado que as espécies concorrentes são queimadas, eliminando a competição e libertando nutrientes minerais para o solo. Muitas destas espécies estão entre as pirófitaa cuja propagação e reprodução são beneficiadas pelo fogo. O seu tronco está geralmente tingido de preto pela fuligem dos fogos (daí o nome comum inglês de «black boy» («menino negro»).
Centenas de espécies animais foram observadas em espécies de Xanthorrhoea, mas pouco se sabe sobre suas interações. No entanto, algumas espécies são venenosos para os animais.
O termo Xanthorroeaceae deriva do nome do seu género tipo, Xanthorroea, nome genérico cuja etimologia assenta nos vocábulos gregos xanthos, que significa 'amarelo', e rhoia (ροία) 'fluxo', uma referência à resina amarelada produzida por estas plantas.
Os nomes comuns das plantas deste género na sua área de distribuição natural, a Austrália, yacca, blackboy e grasstree.
O género foi descrito, numa sessão realizada na Linnean Society of London no dia 6 de fevereiro de 1798, pelo botânico James Edward Smith, que apontou a existência de uma resina nestas plantas. Tempos mais tarde, foi descoberto que o género era endémico da Austrália.
Os povos aborígenes australianos usaram as espécies de Xanthorroea de muitas maneiras, com destaque para o uso da sua resina como cola. As flores podem ser fermentadas para produzir uma bebida alcoólica.[5][6]
Na década de 1920, foi isolado o paeonol a partir de Xanthorrhoea tateana e, mais tarde, também de Xanthorrhoea arborea e Xanthorrhoea refleta.[7]
Da espécie Xanthorrhoea arborea é extraída a chamada resina conhecida por «resina acaroide amarela» ou «goma de Botany Bay».[8][9]
As subfamílias Hemerocallidoideae, Asphodeloideae e Xanthorrhoeoideae, as subfamílias das Asphodelaceae são filogeneticamente muito próximas e compartilham alguns caracteres, como a presença de antraquinonas, flores com estiloides e sementes com cotilédone não fotossintético.[10][11] Dentro deste clado, ocorre crescimento secundário anómalo, para alé de Xanthorrhoea, em Aloe (algumas espécies chegando a tamanhos enormes) e Phormium, um género que inclui espécies com grandes folhas utilizadas para produção de fibras.
No que respeita à morfologia, tanto as Hemerocallidoideae quanto as Xanthorrhoeoideae têm ovários que são provavelmente secundariamente súperos e nectários septais infraloculares.[12][13]) Alguns autores sugerem uma relação morfológica próxima entre Hemerocallidoideae e Asphodeloideae, e outra, igualmente estreita, entre Asphodelaceae e Iridaceae.[13]
A seguinte árvore filogenética para as Asphodelaceae sensu lato é baseada numa análise filogenética molecular das sequências do DNA do cloroplasto abrangendo os genes rbcL, matK e ndhF.[14] Todos os nodos têm pelo menos 70% de suporte em bootstrap. Dos 36 géneros reconhecidos, 29 foram amostrados. Pelo cladograma é possível concluir que a subfamília Xanthorrhoeoideae é o grupo irmão das Hemerocallidoideae.
Asphodelaceae AsphodeloideaeA família Xanthorrhoeaceae sensu stricto, actual subfamília Xanthorrhoeoideae, incluía outros táxons arborescentes, como os géneros Kingia (que não tem crescimento secundário e agora está localizado em Dasypogonaceae) e Cordyline (hoje nas Laxmanniaceae e com qual Xanthorrhoea está apenas remotamente relacionado).
As aproximadamente 28 espécies de Xanthorrhoea ocorrem apenas nas regiões de clima temperado a tropical da Austrália, onde estão presentes em todos os estados, e na Tasmânia. A subfamília Xanthorrhoeoideae foi reconhecida pelo sistemas de classificação de base filogenética a partir do sistema APG II,[15][16] inicialmente com o nível de família (Xanthorrhoeaceae sensu stricto), e depois como subfamília no âmbito de uma definição ampla de Xanthorrhoeaceae sensu lato, agrupamento taxonómico que a partir de 2017 passou a ser designada por Asphodelaceae, já que este nome passou a ser um nome conservado.
O sistema APG III considera válida a segunda opção aludida e, portanto, trata as Xanthorrhoeoideae como uma subfamília de Asphodeliaceae nom. cons., juntamente com as Hemerocallidoideae e as Asphodeloideae.[17] Com esta circunscrição taxonómica, a subfamília tem como único género Xanthorrhoea, com cerca de 28 espécies e 5 subespécies.[18] O agrupamento antes incluía outros taxa arborescentes como Kingia (que não apresenta crescimento secundário e está agora colocada na família Dasypogonaceae) e Cordyline (com qual Xanthorrhoea está apenas remotamente relacionado, e é agora membro da família Laxmanniaceae).
Os resultados de estudos de genética molecular realizados nas últimas décadas levaram a mudanças significativas de circunscrição, com a consequente alteração das fronteiras familiares, dentro da ordem das Asparagales..[19] A sistemática deste género, subfamília e família tem sido desde há muito debatida, razão pela qual são frequentes as aparentes inconsistências na literatura, especialmente na nomenclatura ao nível da família. Nas listagens que se seguem foi utilizada a sistemática mais recente, como adoptada pelo sistema APG IV (2016).[20] A anterior família Xanthorrhoeaceae Dum. foi alargada por forma a incluir na sua circunscrição os táxons das anteriores famílias Asphodelaceae sensu stricto e Hemerocallidaceae, tendo a partir de 2017 passado a ser designada por Asphodelaceae (ou seja uma «Asphodelaceae sensu lato») já que esta designação foi adoptada como um nome conservado, ganhando assim prioridade sobre a designação «Xanthorrhoeaceae». Em consequência, as antigas famílias passaram a ser consideradas subfamílias destas Asphodelaceae sensu lato, onde o género Xanthorrhoea passou a ser o único género da subfamília Xanthorrhoeoideae, táxon criada em 2009 por Mark W. Chase, James L. Reveal e Michael F. Fay.[20] O basiónimo para esta subfamília é o nome de família Xanthorrhoeaceae, que foi publicado pela primeira vez em 1829 por Barthélemy Charles Joseph Dumortier em ''Analyse des Familles de Plantes, 60, 62, 103.[21]
A primeira publicação do nome genérico Xanthorrhoea é controversa, pois apesar de James Edward Smith ter publicado em 1797 a descrição da espécie Xanthorrhoea hastilis Sm. na obra de Jonas Dryander intitulada Catalogus Bibliothecae Historico-Naturalis Josephi Banks (3, 486), é discutível se esta publicação é válida. Caso não se aceita a publicação de 1797, a primeira descrição válida foi feita em 1798 por James Edward Smith em The Characters of Twenty New Genera of Plants, in Transactions of the Linnean Society of London, 4, 219. Outra grafia (não válida) é Xantorrhoea publicada por Ludwig Diels em Bot. Jahrb. Syst. 35, 1904, 104.
São consideradas validamente descritas as seguintes 28 espécies de Xanthorrhoea com a subespécies indicadas:[21]
A publicação e distribuição das espécies de Xanthorrhoea é a seguinte:[22]
.JPG)
|coautores= (ajuda) !CS1 manut: Nomes múltiplos: lista de editores (link) |coautores= (ajuda); |acessodata= requer |url= (ajuda) |acessodata= requer |url= (ajuda) |año= (ajuda) |coautores= (ajuda)
Xanthorrhoeoideae é uma subfamília monotípica de plantas com flor da família Asphodelaceae (antiga Xanthorrhoeaceae s. l.) da ordem Asparagales, cujo único género é Xanthorrhoea, um endemismo da Austrália que agrupa cerca de 28 espécies de plantas perenes, erectas e lenhosas que constituem elementos típicos do reino florístico Australis.
Živičník (lat. Xanthorrhoea) je rod jednoklíčnolistových rastlín z čeľade Xanthorrhoeaceae. Čeľaď Xanthorrhoeaceae v užšom pojatí obsahuje len jediný rod Xanthorrhoea. Niekedy je ale čeľaď prezentovaná v širokom pojatí, kedy niesu uznávané čeľade Asphodelaceae a Hemerocallidaceae, a ako podčeľade sú priradené sem, v takom prípade čeľaď obsahuje asi 35 rodov a cca 900 druhov.[1][2]
Sú to vytrvalé xerofytické rastliny stromovitého charakteru s netypickým sekundárnym tlstnutím, niekedy však môže byť kmienok veľmi krátky, majú podzemky až hľuzy. Obsahujú živicu, často žltej (ale niekedy aj hnedej alebo červenej) farby. Listy sú jednoduché, prisadnuté, špirálovito usporiadané, vo výrazných vrcholových ružiciach, s listovými pošvami. Čepele sú čiarkovité, celokrajné, so súbežnou žilnatinou, kožovité. Kvety sú usporiadané do súkvetia, nápadných mnohopočetných klasov. Kvety sú obojpohlavné, malé, skladajú sa zo 6 okvetných lístkov, ktoré sú nenápadné, listenovitého charakteru, volné, v 2 lôžkach, kedy vonkajšie sú kratšie a tuhšie. Tyčiniek je 6, sú voľné. Gyneceum sa skladá z 3 plodolistov, semenník je vrchný, plodom je tobolka, chrupavkovitá až drevnatá.[1][2]
Je známych asi 30 druhov, ktorých rozšírenie je obmedzené na Austráliu a Tasmániu.[2]
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Živičník (rod)
Živičník (lat. Xanthorrhoea) je rod jednoklíčnolistových rastlín z čeľade Xanthorrhoeaceae. Čeľaď Xanthorrhoeaceae v užšom pojatí obsahuje len jediný rod Xanthorrhoea. Niekedy je ale čeľaď prezentovaná v širokom pojatí, kedy niesu uznávané čeľade Asphodelaceae a Hemerocallidaceae, a ako podčeľade sú priradené sem, v takom prípade čeľaď obsahuje asi 35 rodov a cca 900 druhov.
Grästrädsläktet (Xanthorrhoea) är det enda släktet inom familjen grästrädsväxter. Alla de cirka 30 arterna förekommer i Australien.
Grästrädsläktet (Xanthorrhoea) är det enda släktet inom familjen grästrädsväxter. Alla de cirka 30 arterna förekommer i Australien.
Назва роду ксанторея, яка може бути перекладена як «жовтосмолка», походить від кольору смоли, що виділяє ксанторея смолиста (Xanthorrhoea resinosa), яка стала відомою європейцям раніше за інші види роду.
Крім широко поширеної в Австралії назви деревовидних ксанторей — «злакові дерева», місцеве населення використовує для них ще одну назву — «Чорний хлопчик» («Black boy»), підставою для якої послужила деяка схожість цих рослин з темношкірими людьми, що несуть на голові пучок трави.
Зазвичай деревовидні прямостоячі рослини з товстим стовбуром-каудексом, іноді злегка розгалужені, що несуть на верхівці розетку (або розетки) довгого (до 1 м завдовжки) жорсткого лінійного листя і спідницю з відмерлих листків. Пожежі стимулюють появу на верхівці стовбура довгої, позбавленої листя, квіткової стрілки, вкритої густими циліндричними білими або кремовими ароматними суцвіттями, що нагадує качан рогозу. Тичинок 6, розташовані 2 колами. Пиляки прикріплені до тичинкових ниток спинкою. Насіння ксантореї мають блискучу чорну оболонку, майже горизонтально розташований зародок і невеликий білуватий рубчик на одному з кінців. Якщо вони утворюються по кілька в одному гнізді, то вони мають різну величину і форму.
Всі види ксанторей мають цікаву особливість, що ймовірно є засобом захисту від перегріву або механічних пошкоджень: їх каудекс, основи листя, а іноді й суцвіття виділяють велику кількість клейкої смоли, шар якої на стовбурах деревовидних видів може досягати завтовшки 2 — 4 см. У більшості видів вона має коричневе або темно-червоне забарвлення, у ксантореї смолистої (Xanthorrhoea resinosa) смола жовта. У ксанторей смола дуже густа і застигає прямо біля основи листя. Коли рослина викидає нові листя, вони піднімаються над колишніми, але ростуть також з серцевини рослини. Навколо їх основи у свою чергу застигає шар смоли. Так триває з року в рік, і затверділа смола піднімається все вище, поки по суті, не починає виконувати роль стовбура. Це не стовбур в справжньому сенсі слова, так як всередині він складається з волокнистих основ листя, залитих смолою. Кора відсутня, і поживні речовини досягають вершини по серцевині.
У найбільшого виду цього роду — ксантореї австралійської (Xanthorrhoea australis) — стовбур може досягати заввишки 6 — 7 м і канделяброподібно гілкуватися у верхній частині, утворюючи кілька листових розеток з суцвіттями або без них. У інших деревовидних ксанторей: ксантореї чотиригранної (Xanthorrhoea quadrangulata), ксантореї Прейса (Xanthorrhoea preissii) і ксантореї деревовидної (Xanthorrhoea arborea) стовбури-каудекси не перевищують заввишки 2 — 3 м і зазвичай не гілкуються. Деякі інші види, прикладом яких може служити найвідоміший вид роду — ксанторея смолиста (Xanthorrhoea resinosa), мають каудекс, що лише трохи підноситься над поверхнею землі (дуже рідко він досягає заввишки 1 — 1,5 м). У широко поширеної в Південній Австралії і на Тасманії ксантореї малої (Xanthorrhoea minor) каудекс вже повністю прихований в землі, а її пагони утворюють більш-менш густі дерновини з суцвіттями заввишки до 80 см. Ще дрібніше ксанторея карликова (Xanthorrhoea pumilio) з Квінсленда, суцвіття якою підносяться над поверхнею землі всього на 20 — 40 см.
У роді ксанторея відзначається досить широке поширення міжвидової гібридизації, що частково визначається присутністю у всіх вивчених видів цього роду одного і того ж числа хромосом (2п = 22).
Ксанторея — ендемік Австралії, характерний для сухих саван цього континенту.
За формою росту ксанторею відносять до так званих трав'яних або злакових дерев, через схожість іх довгого і вузького листя з листям злаків. Представники цього роду ростуть дуже повільно; щоб вирости на 1 см, деякі рослини повинні утворити 550 листків. Деякі види утворюють 5 листків за 2 роки. Ксантореї живуть до 600 років. Австралійський ботанік Ч. Л'юїс, спираючись на власний метод розрахунку, встановив вік деяких ксанторей, який перевищив 6 тисяч років[2].
Рослини цього роду адаптовані до чагарникових пожеж, які можуть стимулювати цвітіння і спалюють відмерле листя уздовж стовбура.
Зазвичай ксантореї зустрічаються групами на відкритих ділянках австралійської савани, що іноді нагадують вересові пустки північної півкулі, або серед заростей ксерофільних чагарників, так званого скреба, рідше на відслоненнях пісковика та інших кам'яних порід по схилах пагорбів і гряд. Менші види — ксантореї смолиста і мала — ростуть у вологіших місцях, часто на піщаних і торф'янистих пустках, а іноді навіть на болотах.
Деревина кванторей служить будівельним матеріалом і йде на різні вироби. Смолу, що місцеве населення виділяє з цих рослин, використовують для виготовлення лаку, але не дуже високої якості. Особливо відома в цьому відношенні жовта смола ксантореї смолистої. Вона має гострий смак і горить з приємним бензойним запахом. У меншій кількості використовують коричневу або червону смолу інших ксанторей. Смолу їх застосовують також у вигляді клею. У аборигенів Австралії ніжки суцвіть ксанторей йшли на виготовлення списів, наконечники до яких приклеювали цією смолою.
Деревовидні види ксанторей дуже декоративні і заслуговують широкого введення їх в культуру в садово-паркових господарствах поряд з юками, драценами, агавами і доріантесом.
За даними сайту «The Plant List»[3] рід Xanthorrhoea включає 28 видів:
Xanthorrhoea là một chi thực vật có hoa trong họ Xanthorrhoeaceae.[1]
Bài viết chủ đề Họ Thích diệp thụ này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. Xanthorrhoea là một chi thực vật có hoa trong họ Xanthorrhoeaceae.
Xanthorrhoea Sm. (1798)
Ареал
Ксанторре́я (лат. Xanthorrhoea) — род растений семейства Ксанторреевые (Xanthorrhoeaceae), в котором образует монотипное подсемейство Ксанторреевые (Xanthorrhoeoideae).
По APG II в семейство включается один род Ксанторрея, который также иногда включаются в одно семейство с представителями асфоделовых и лилейниковых. Ранее ксанторреи включали в Лилейные[2]. Представители этого рода относят к травяным деревьям, с древовидным стволом и одной или несколькими розетками листьев (до 1 м и более).
Все виды ксанторрей — эндемики Австралии, Тасмании и нескольких мелких соседних островов. Ареал включает в основном сухие саванны, но ксанторреи обитают и во влажном климате Тасмании. На территориях с засушливым климатом часты пожары, однако древовидные стволы ксанторреи хорошо устойчивы к огню, а листья быстро отрастают.
Смола нескольких видов используется при изготовления лаков[3].
Род Ксанторрея включает 28 видов[4]:
Ксанторре́я (лат. Xanthorrhoea) — род растений семейства Ксанторреевые (Xanthorrhoeaceae), в котором образует монотипное подсемейство Ксанторреевые (Xanthorrhoeoideae).
По APG II в семейство включается один род Ксанторрея, который также иногда включаются в одно семейство с представителями асфоделовых и лилейниковых. Ранее ксанторреи включали в Лилейные. Представители этого рода относят к травяным деревьям, с древовидным стволом и одной или несколькими розетками листьев (до 1 м и более).
Все виды ксанторрей — эндемики Австралии, Тасмании и нескольких мелких соседних островов. Ареал включает в основном сухие саванны, но ксанторреи обитают и во влажном климате Тасмании. На территориях с засушливым климатом часты пожары, однако древовидные стволы ксанторреи хорошо устойчивы к огню, а листья быстро отрастают.
Смола нескольких видов используется при изготовления лаков.
.jpg)
