Pinus cembra L.

Cembro (Pinus cembra)

Cembro esas nomo di speco di pino, di qua la grani esas manjebla.

Górska chójca^[3] (Pinus cembra) jo bom ze swójźby chójcowych rostlinow (Pinaceae).

Wopis

Górska chójca dośěgnjo wusokosć wót 25 m.

Krona jo kjaglojta abo walcojta.

Škóra jo bruna.

Młode gałuzy su tłuste a cerwjenožołśe kósmate.

Jegły su pó pěś na krotkich wurostkach promjenjate, pšoste, śamnozelene, tśigranite a dośěgnu dłujkosć wót 6 až 10 mm a šyrokosć wót 1,5 mm.

Kwiśo wót junija až julija.

Šyški su jajojte, kśiwo zrownane abo wótstojne a dośěgnu dłujkosć wót 5 až 8 cm. Wóni akle w drugim lěśe pó kwiśenju zdrjałe budu. Płodowe spjerchliny su módrojte a maju brunu špicu.

Stojnišćo a rozšyrjenje

Rosće w jeglinowych gólach we wusokich połoženjach a na gólnej granicy Alpow a Karpatow we wusokosćach wót něźi 1200 až 2600 m.

Nožki

1. ↑ Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 95
2. ↑ W internetowem słowniku: Kiefer
3. ↑ W internetowem słowniku: Zirbelkiefer

Žrědła

• Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 430 (nim.)

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot "sapén", loukîz cial

Li sapén alpin^[1], c' est ene sôre di sapén ki n' vént k' dins les Ales ey ene miete dins les Carpates.

No d' l' indje e sincieus latén : Pinus cembra

Sapén alpin ey istwere des peupes

Les sapéns alpins des Carpates årént stî amoennés pås peupes des Ales amoennés pa les Romins el Daceye (Roumaneye d' asteure).

Li no gayel di cist åbe la, c' est «giembro» ki vout dire «d' ivier» et k' a dné l' no latén d' l' åbe (Pinus cembra), veyanmint ki les ancyins Apurlins djåzént gayel.^[2]

Sourdants

1. ↑ noûmot askepyî dins l' Rantoele-gazete e 2018 pa Georges Sfasie.
2. ↑ Georges Sfasie, Li Rantoele 88, ivier 2018-2019.

D Arbe^[1] oder Arve^[2] (dt.; Zirbelkiefer, rätoromanisch; dschember, schiember, schember, bairisch; Zirm, Zirbe, Zirbel^[1]) isch e Pflanzenart us dr Familie vo de Fooregwäggs (Pinaceae). Si isch in de Alpe und in de Karpate dehäi. Dr Baum cha bis zu 25 Meter hooch wärde. An sine Churzdriib het s e Hufe Büschel, wo jede fümf Noodle het. De Soome säit mä Arvenüss, au wenn si gar käini Nüss si. D Böim chönne bis zu 1000 Joor alt wärde. Iir Holz schmöckt seer aromatisch und wird brucht zum Schnitze und zum Möbelmache. D Zäpfe und d Soome wärde in dr Lääbensmiddelbrodukzion verwändet und zum Spirituose wie Arveliköör und Arveschnaps brenne.

Litratuur

• Ulrich Hecker: Bäume und Sträucher. BLV Verlag Münche, 1995, ISBN 3-405-14738-7
• Friedrich-Karl Holtmeier: Tier in der Landschaft – Einfluss und ökologische Bedeutung. Ulmer Verlag Stuttgart 2002, ISBN 3-8001-2783-0.
• Schütt, Weisgerber, Schuck, Lang, Stimm, Roloff: Lexikon der Nadelbäume. Nikol, Hamburg 2008, ISBN 3-933203-80-5, S. 345–355.
• Vincent Grote; Helmut Lackner; Dr. Franziska Muhry; Michael Trapp; Univ. Prof. Maximilian Moser: Evaluation der Auswirkungen eines Zirbenholzumfeldes auf Kreislauf, Schlaf, Befinden und vegetative Regulation, JOANNEUM RESEARCH Institut für Nichtinvasive Diagnostik, Weiz 2003

Fuessnoote

1. ↑ ^{1,0 1,1} Gordon Cheers (Hrsg.): Botanica, Bäume & Sträucher. Tandem, 2006, ISBN 978-3-8331-4467-7, S. 637.
2. ↑ alemannischi Pflanzenäme för Pinus cembra

De Zirm (dt.: Zirbelkiefer, engl.: stone pine, wissnschoftli: Pinus cembra) is a Baam aus da Famij vo d Farchngwäx (Pinaceae).

Woxn dan de Zirm in de Oipn und Karpatn. De Baam wean bis 25 Meta hoch. De Zopfa nennd ma Zirmnuss, obwois koa Nuss sondan Farchnzopfa san. Heit wean owa aa ofd nua de Sama Zirmnussn gnennd. De Baam wean bis 1000 Joar oid. As Hoiz riachd bsondas guad und wead ois Mäbl- und Schnitthoiz gnuzd. De Zopfa und Sama wean in da Lemsmiddlwiatschoft und Gnussmiddl-Produktion vawendd, beispuisweis fian Zirmschnops.

Galerie

• Zirmastl mid zwoa Zirmnussn

• Zirmkean (Soot), aa Zirmnussn gnennd

• Zirmhoiz

De Zirm in geografischn Nama

Im Etztoi gibds an Zirmkogel, a Zirmkepfel und an Zirmesspitz. Im Wedastoagebiag an Zirbelkopf, in de Niedan Tauan an Zirbitzkogel und an Zermriegl in da Steiamoak.^[1]

Швейцари нарс (Pinus cembra) нь Нарсныхан овгийн нэг зүйл нарс мод бөгөөд Европ тивийн төв хэсгийн Альпийн нуруу, Карпатын нуруу, Польш, Швейцари, Франц, Итали, Герман, Словак, Украйн, Румын улсын нутгуудаар ургана. Голдуу 1500-2200 м өндөрлөг газарт ургадаг. Нас бие гүйцсэн швейцари нарс нь 25-35 м өндөр, 1.5 м голчтой. Энэхүү нарс нь нарсны дэд төрөл Strobus буюу цагаан нарсны бүлэгт хамрагдана. Навч шилмүүс нь 5-9 см урт, 4-8 см урт боргоцойтой, үр нь 8-12 мм урт. Швейцари нарс нь Сибирийн нарстай маш ойр төстэй юм.

Хэрэглээ

Швейцари нарс нь цэцэрлэг, хүрээлэнд чимэглэлийн зориулалтаар ихэд дэлгэрсэн мод юм. Өвлийн хатуу ширүүн улиралд сайн дасан зохицсон, -50 °C хүйтнийг тэсвэрлэх чадвартай. Боргоцойн үрийг хураан авж нарсны самар хэлбэрээр худалдаалж, хүнсэнд хэрэглэнэ. Мөн мод нь байшин барилга болон сийлбэр гэх мэтийн гар урлалд дээр үеэс хэрэглэгдэж буй.