Battarrea phalloides (Dicks.) Pers. 1801

Szczudłówka piaskowa (Battarrea phalloides (Dicks.) Pers.) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Battarea, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1785 r. James Dickson nadając mu nazwę Lycoperdon phalloides. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon^[1].

Synonimy^[2]:

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., Wanda Rudnicka-Jezierska opisywała ten gatunek pod nazwą batarówka słupiakowata^[3].

Morfologia

Młody owocnik jest kulisty lub jajowaty, o średnicy do 12 cm. Zbudowany jest z dwuwarstwoego perydium. Białawe i cienkie egzoperydium szybko odpada, jego pozostałością na owocniku jest pochwa i niewielkie łatki na endoperydium. Po dojrzeniu owocnik składa się z trzonu i główki^[4].

Główka

Kulista, o średnicy 1-3 cm. Zbudowana jest z cienkiego endoperydium, które po dojrzeniu owocnika pęka wzdłuż równika, co powoduje odpadnięcie górnej części i odsłonięcie gleby. Pozostała dolna część owocnika przypomina wówczas wyglądem kapelusz.

Trzon

Cylindryczny, o wysokości 10-38 cm i grubości 0,5-2 cm. Ma drewnowatą konsystencję i w środku jest pusty. Powierzchnia gęsto pokryta wąskimi i długimi łuseczkami^[4].

Gleba

W dojrzałym owocniku komorowata, pylista, o barwie ciemnobrązowej^[4].

Cechy mikroskopowe

W glebie znajdują się zarodniki, elatery, włośnia i liczne wydłużone komórki o spiralnych lub pierścieniowatych zgrubieniach. Mają długość 63–80 μm i średnicę 8 μm. Hialinowa i septowana włośnia występuje głównie przy wewnętrznej ścianie endoperydium. Bazydiospory niemal kuliste, brązowe, o średnicy 4,8–7,2 μm. Posiadają trójwarstwową ścianę. Ściana zewnętrzna hialinowa, dołeczkowana, środkowabarwna, wewnętrzna hialinowa^[4].

Występowanie i siedlisko

Saprotrof. Na świecie jest szeroko rozprzestrzeniony. Jego stanowiska podano w Afryce, Azji, Australii, Europie, Ameryce Północnej (głównie w regionach zachodnich) i Ameryce Południowej, wszędzie jednak jest rzadki. Występuje głównie w krajach o klimacie suchym, na glebach piaszczystych, głównie na pustyniach i półpustyniach^[5]. W Polsce do 2003 r. w literaturze naukowej podano tylko 2 stanowiska: w Rogalinie (1932 r.) i koło Kórnika (1991 r.)^[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający^[6]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Niemczech, Anglii, SłowacjiCzechach^[3].

Przypisy