Didymodon fallax Zander 1978

Paroząb mylny (Didymodon fallax (Hedw.) R.H. Zander) – gatunek mchu należący do rodziny płoniwowatych (Pottiaceae Schimp.).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Ameryce Północnej (Kanada, Stany Zjednoczone, Meksyk), Europie, Azji i północnej Afryce^[3]. W Polsce podawany m.in. z województwa śląskiego^[4], pasma Gorców^[5] czy Bieszczadów Zachodnich^[6].

Morfologia

Gametofit

Rośnie w luźnych kępach lub w rozproszeniu^[7]. Rośliny zielone do czerwonobrązowych. Łodyżki osiągają od 0,75 cm^[7] do 1,5^[7]–2,5^[3] cm wysokości. Listki łodygowe skręcone^[7], stulone do słabo rozpostartych w stanie suchym, rozpostarte do odgiętych, gdy wilgotne^[3]. Blaszka jajowato-trójkątna do lancetowatej, długości od 0,6^[3]–1^[7] mm do 2^[3][7] mm, rzadko do 2,5^[3] mm. Brzegi blaszki niemal proste do odgiętych w połowie listka, szczyt zaostrzony. Żebro krótko wystające z blaszki, ostro zakończone^[3].

Sporofit

Seta czerwona^[7], długości od 0,6 cm do 1^[7]–1,2 cm^[3]. Puszka zarodni długości 0,8–1,5 mm^[3], cylindryczna, z wieczkiem o długim dzióbku^[7]. Perystom o 16 zębach, skręcony w lewo, przeważnie jednokrotnie, sporadycznie dwukrotnie^[3], blado pomarańczowoczerwony^[7]. Zarodniki o średnicy 7–9 µm^[3].

• Listki

• Puszki

Gatunki podobne

Didymodon tomaculosus jest mniejszy (do 5 mm wysokości), ciemnozielony, pędy rosną w rozproszeniu na kwaśnych, ilastych polach uprawnych, można go odróżnić pod mikroskopem. D. insulanus ma dłuższe górne listki (3–5 mm), które charakterystycznie falują i skręcają się w stanie suchym. Paroząb rdzawy D. ferrugineus ma silniej odgięte listki i bardziej preferuje gleby wapienne. Paroząb kasztanowaty D. spadiceus jest zazwyczaj wyższy (1,5–3 cm) i ma dłuższe (2–4 mm) i prostsze listki. D. rigidulus ma węższe listki i rośnie na podłożu kamiennym. Paroząb śniady D. luridus i D. tophaceus mają bardziej zaokrąglone wierzchołki listków. Ceratodon purpureus może przypominać D. fallax wysokością (1–3 cm) i formą (luźne kępki), ale często ma winny czerwony odcień, podczas gdy D. fallax jest mniej błyszczący i bardziej pomarańczowy. Cheilothela chloropus wygląda bardziej kolczasto, a listki mają płaskie brzegi. Bryoerythrophyllum recurvirostrum ma rdzawoczerwone dolne partie łodyżek i dłuższe listki (3–4 mm)^[7].

Biologia i ekologia

Gatunek dwupienny, kilkuletni^[6]. Zarodniki dojrzewają przez cały rok^[3].

Gatunek światłolubny, kserofilny, słabo kalcyfilny^[6]. Występuje na wysokościach 250–3300 m n.p.m.^[3], w Bieszczadach Zachodnich maksymalnie do 763 m n.p.m.^[6]

Rośnie na glebie, mule, i podłożu skalnym: zlepieniec, dolomit, piaskowiec, gips, łupki czy wapień^[3]. W Bieszczadach Zachodnich rośnie na łąkach podgórskich i reglowych, na nasłonecznionych skałach i kamieniach. Gatunek hemerofilny, rozprzestrzeniający się dzięki działalności człowieka, rosnący także w zbiorowiskach pół-naturalnych i ruderalnych, np. na betonowych słupach oraz murach^[6], na torowiskach, poboczach dróg i ścieżek, w kamieniołomach, kopalniach oraz przy ciekach wodnych i basenach^[7]. Może rosnąć na płytkiej, cienkiej warstwie gleby na skale czy na murze, ale nie bezpośrednio na kamieniu^[7].

Systematyka i nazewnictwo

Synonimy^[2]: Barbula adriatica Baumgartner, Barbula fallax Hedw.

Wyróżniane są taksony niższego rzędu^[2][4]:

• Didymodon fallax var. brevifolius (Dicks. ex With.) Ochyra – paroząb mylny krótkolistny^[4]

Zagrożenia i ochrona

Gatunek został wpisany na czerwoną listę mchów województwa śląskiego z kategorią zagrożenia „LC” (najmniejszej troski, stan na 2011 r.). W Czechach w 2005 r. również nadano mu kategorię „LC”. Odmiana paroząb mylny krótkolistny Didymodon fallax var. brevifolious (Dicks.) Ochyra otrzymała w województwie śląskim kategorię „DD” (o nieokreślonym zagrożeniu, wymagające dokładniejszych danych, stan na 2011 r.)^[4].

Stanowiska w Bieszczadach występujące na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego objęte są ochroną^[6].

Przypisy