artìcoj ëd Rubus idaeus L. - Enciclopedìa dla Vita

Čerwjeny malenowc ( Sorbian superior )

fornì da wikipedia HSB

Čerwjeny malenowc (Rubus idaeus) je kerk ze swójby róžowych rostlinow. Płód so malena^[3]^[4] mjenuje.

Kerk

Płody

Ilustracija, Otto Wilhelm Thomé (1885)

Wobsah

1 Wopis
2 Stejnišćo
3 Rozšěrjenje
4 Wužiwanje
5 Nóžki
6 Žórła
7 Eksterne wotkazy

Wopis

Čerwjeny malenowc je w lěće zeleny, zrunany kerk, kotryž docpěje wysokosć wot 0,6 hač 2 m.

Stołpik je dwulětny, wodrjewjowacy, na spočatku módrje zwobručowany a njese čerwjene ćernje z dołhosću wot 2 mm.

Jeho wurostki su hładke, kałate a čerwjenojće-brune.

Łopjena

Łopjena su tři-ličbnje hač sydom-ličbnje pjerite. Łopješka su rězane, swětło-zelene, na delnim boku běłopjelsćojte a hornim boku swětło-zelene a docpěja dołhosć wot 10 cm. Pódlanske łopješka su nitkojte.

Kćenja

Kćěje wot meje hač junija. Nygace kćenja docpěja wulkosć wot něhdźe 1 cm a steja na bóčnych wurostkach lońšich wurostkow. Krónowe łopješka su běłe, wusko-jejkojte a docpěja dołhosć wot 5 mm a zahe wotpadaja. Keluškowe łopješka su po času kćěwa wróćo zhibnjene.

Płody

Čerwjeny kompleksny kamjentny płód je po žnach znutřka dudławy a wobsteji z wjele płodźikow. Jara aromatiske płody su čerwjene, rědko běłe abo žołtojte a stejachu jako dźiwy sad hižo na jědźnej cedli ludźi za čas kamjentneje doby. Zrały płód so wot kćenjoweje wóski pušća. Płody buchu wot zwěrjatow, předewšěm wot ptačkow rozšěrjena.

Pokiw

W zahrodach rostu dźensa nimo kulturowych sortow čerwjeneho malenowca ameriske družiny malenowca.

Stejnišćo

Rosće na lěsnych swětlinach, lěsnych pućach, skalnych walankowych polach a składźišćach za drjewo. Preferuje włóžne, wutkate pódy.

Rozšěrjenje

Rostlina je cirkumpolarnje, w cyłej Europje, w juhu jenož w horinach, w Aziji a Sewjernej Americe rozšěrjena.

Wužiwanje

Někotre maleny

Płody so njewarjene jědźa, abo za zhotowjenje marmeladow wužiwaja. Wone wobsahuja witamin C, citronowu kisalinu, cokor a pektiny.

Z łopjenow so móže hojenski čaj zhotować.

Nóžki

↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 74.
↑ W internetowym słowniku: Brombeerstrauch
↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 247.
↑ W internetowym słowniku: Himbeere

Žórła

Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 833 (němsce)
Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 452 (němsce)
Schütt, Schuck, Stimm: Lexikon der Baum- und Straucharten. ISBN 978-3-86820-123-9, stronje 452-453 (němsce)
Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, strona 86 (němsce)
Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 410 (němsce)
Strasburger, E. et al.: Lehrbuch der Botanik für Hochschulen. 35. Auflage, Spektrum Akademischer Verlag, Heidleberg, Berlin (2002) (němsce)
Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České reubliky. Academia, Praha (2002)
Rothmaler, W. et al.: Exkursionsflora von Deutschland, Band 1-4, Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg, Berlin (2002)