Aster amellus L.

Odmiana ozdobna astra gawędki

Kwiatostan astra gawędki

Aster gawędka (Aster amellus) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w stanie dzikim w środkowej, południowej i wschodniej Europie oraz na części obszaru Azji (Kaukaz, Turcja, Czelabińsk, Kazachstan)^[2]. W Polsce przebiega północna granica zasięgu tego gatunku. Występuje na Roztoczu, Wyżynie Lubelskiej i Wyżynie Małopolskiej, w dorzeczu Wisły oraz na Pomorzu Wschodnim. Izolowane stanowisko astra gawędki znajduje się w Bączalu Górnym na jednej z tamtejszych zarastających polan. Poza tymi obszarami występuje tylko na pojedynczych stanowiskach.

Morfologia

Łodyga

Wysokość do 60 cm, sztywna, wzniesiona i szorstko owłosiona, zwykle nie rozgałęziona. Pod ziemią rozgałęzione kłącze.

Liście

Liście dolne łopatkowe, górne lancetowate. Wszystkie liście 3-nerwowe, i szorstko owłosione.

Kwiaty

Koszyczki o średnicy 3,5-5 cm, zebrane w baldachogroniaste kwiatostany. Okrywa koszyczka złożona z kilku szeregów listków. Brzeżne kwiaty języczkowate żeńskie, zwykle fioletowe, rzadziej białe. Mają długi języczek i krótką, białawą rurkę. Wewnętrzne kwiaty rurkowate, obupłciowe żółte.

Owoc

Niełupki o długości 3-4 mm z puchem kielichowym.

Biologia i ekologia

• Rozwój: bylina. Kwitnie od lipca do września, jest owadopylny, kwiaty przedprątne, zapylane są przez muchówki i błonkówki^[3]. Nasiona rozsiewa wiatr.
• Siedlisko: miejsca nasłonecznione, suche, gleby żyzne, bogate w wapń. Rośnie na słonecznych wzgórzach, skałach, w widnych zaroślach. Gatunek kserotermiczny.
• W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Cirsio-Brachypodion pinnati, Ass. Inuletum ensifoliae^[4].
• Liczba chromosomów 2n= 18 (36,54)^[5].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce od 2004 ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[6]. W ostatnich latach wyraźnie spada liczba naturalnych stanowisk. Zagrożeniem dla gatunku jest zarastanie muraw kserotermicznych, w których występuje przez krzewy i drzewa, a także ich gospodarcze wykorzystywanie^[7].

Zastosowanie i uprawa

Zastosowanie

Roślina ozdobna uprawiana na kwiaty cięte i na rabatach. W ogrodnictwie uzyskano wiele różnobarwnych kultywarów, m.in.: 'King George' o ciemnofioletowych kwiatach, 'Violet Quen' o jasnofioletowych kwiatach, czy 'Sonia' o jaskraworóżowych kwiatach^[8].

Sposób uprawy

Przez podział w okresie wiosny (kwiecień, maj) lub ewentualnie przez sadzonki pobierane w maju. Co 4 – 5 lat wymaga rozsadzania, gdyż bryła korzeniowa nadmiernie zagęszcza się. Roślina w Polsce w pełni mrozoodporna (strefy mrozoodporności 3-9)^[8].

Przypisy