Matthiola

Lewkonia (Matthiola R. Br.) – rodzaj należący do rodziny kapustowatych. Obejmuje co najmniej 50 gatunków^[4]. Pochodzą one głównie z Europy, Afryki Północnej oraz środkowej i południowo-zachodniej Azji^[5]. Dwa gatunki uprawia się powszechnie jako rośliny ozdobne^[5]. Nazwa naukowa upamiętnia Pietro Andreę Matthioliego (1500-1577) – włoskiego artystę i botanika^[6].

Rozmieszczenie geograficzne

Zasięg rodzaju obejmuje Europę, północną i wschodnią Afrykę oraz środkową i południowo-zachodnią Azję^[5][6]. W Europie rośnie 10 gatunków, pozostałe w większości w Azji^[7]. Jako rośliny introdukowane obecne są w Australii i Ameryce Północnej^[6]. W Polsce trzy gatunki spotykane są w uprawie lub przejściowo dziczejące^[8].

Gatunki flory Polski^[8]

• lewkonia długopłatkowa, maciejka (Matthiola longipetala (Vent.) DC.) – gatunek uprawiany
• lewkonia letnia, l. szara (Matthiola incana (L.) R. Br.) – gatunek uprawiany
• Matthiola varia DC. – efemerofit (według The Plant List jest to synonim podgatunku Matthiola fruticulosa subsp. valesiaca (J.Gay ex Gaudin) P.W.Ball.)

Morfologia

Pokrój

Rośliny zielne, rzadko drewniejące u nasady, osiągające do 90 cm wysokości^[7]. Nagie lub okryte włoskami pojedynczymi, rozwidlonymi, drzewkowatymi lub gwiazdkowatymi. Pędy proste i nierozgałęzione do rozgałęzionych, często krzaczasto u nasady, wzniesione, podnoszące się lub płożące^[6].

Liście

Łodygowe i odziomkowe, ogonkowe lub siedzące. Blaszka całobrzega lub ząbkowana, czasem pierzasto wcinana^[6].

Kwiaty

Zebrane w groniasty, wydłużający się podczas owocowania kwiatostan^[2]. Działki kielicha cztery, podługowate do równowąskich, wewnętrzna para woreczkowato rozszerzona^[2]. Płatki korony także cztery, żółtozielone, białe, różowe lub w odcieniach czerwieni, brązowe^[7][2]. Płatki w górnej części zaokrąglone lub wydłużone, w dolnej wyciągnięte w paznokieć, znacznie dłuższe od działek kielicha. Pręcików 6, z czego cztery dłuższe (czterosilne). Pylniki podługowate do równowąskich, na szczycie tępe. U nasady pręcików miodniki. Słupek krótki (do 3 mm), ze znamieniem stożkowatym^[6][2].

Owoce

Silnie wydłużone, wielonasienne łuszczyny^[7] zaokrąglone na przekroju, czasem z przewężeniami^[6][2].

Biologia

Rośliny jednoroczne, dwuletnie, byliny, rzadko półkrzewy.

Systematyka

Lewkonia długopłatkowa, maciejka

Matthiola maderensis

Matthiola fruticulosa

Synonimy^[9]

Lonchophora Durieu, Mathiola W. T. Aiton, Mathiolaria Chevall., Pirazzia Chiov.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)

Należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta)^[1].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett), rodzaj lewkonia (Matthiola W. T. Aiton)^[10].

Wykaz gatunków^[4]

• Matthiola afghanica Rech. fil. & Koie
• Matthiola alyssifolia Bornm.
• Matthiola anchoniifolia Hub.-Mor.
• Matthiola arabica Boiss.
• Matthiola bucharica Czerniak.
• Matthiola capiomontana (Dur.) Pomel
• Matthiola caspica Grossh.
• Matthiola chenopodiifolia Fisch. & C.A. Mey.
• Matthiola chorassanica Bunge ex Boiss.
• Matthiola codringtonii Rchb. f.
• Matthiola crassifolia Boiss. & Gaill.
• Matthiola czerniakowskae Botsch. & Vved.
• Matthiola daghestanica N. Busch
• Matthiola damascena Boiss.
• Matthiola dumulosa Boiss. & Buhse
• Matthiola erlangeriana Engl.
• Matthiola farinosa Bunge ex Boiss.
• Matthiola flavida Boiss.
• Matthiola fragrans (Fisch.) Bunge
• Matthiola fruticulosa (L.) Maire
• Matthiola ghorana Rchb. f.
• Matthiola glutinosa Jafri
• Matthiola graminea Rchb. f.
• Matthiola incana (L.) R.Br. – lewkonia letnia, l. szara
• Matthiola longipetala (Vent.) DC. – lewkonia długopłatkowa, maciejka
• Matthiola lunata DC.
• Matthiola macranica Rchb. f.
• Matthiola maderensis Lowe
• Matthiola maroccana Coss.
• Matthiola masguindalii Pau
• Matthiola montana Boiss.
• Matthiola obovata Bunge
• Matthiola odoratissima (M.Bieb.) R.Br. – lewkonia wonna
• Matthiola ovatifolia Boiss.
• Matthiola parviflora (Schousb.) R.Br.
• Matthiola perpusilla Rchb. f.
• Matthiola revoluta Bunge ex Boiss.
• Matthiola robusta Bunge
• Matthiola saxatilis Bernh.
• Matthiola sinuata (L.) R.Br.
• Matthiola spathulata Conti
• Matthiola stoddartii Bunge
• Matthiola subglabra Ponert
• Matthiola superba Conti
• Matthiola tatarica (Pall.) DC.
• Matthiola tenella DC.
• Matthiola tianschanica Sarkisova
• Matthiola torulosa DC.
• Matthiola tricuspidata (L.) R.Br.
• Matthiola trojana Dirmenci, Satil & Tümen

Przypisy