Multimedia w Wikimedia Commons Cyprysowate (Cupressaceae Rich. ex Bartl.) – rodzina żywicznych drzew i krzewów nagonasiennych. Obejmuje w zależności od ujęcia około 130 gatunków skupionych w 29–32 rodzajach[2][3]. Rozprzestrzenione są niemal na całym świecie, w Polsce występują naturalnie jedynie gatunki z rodzaju jałowiec (Juniperus). Wiele gatunków jest popularnie uprawianych, także w Polsce (np. żywotniki i cyprysiki). Szereg gatunków jest ważnym źródłem drewna i żywic[3].
Morfologia
- Pokrój
- Najczęściej krzewy lub niewielkie drzewa, rzadziej duże drzewa. Końce pędów u niektórych rodzajów są w różnym stopniu spłaszczone i rozgałęzione w jednej płaszczyźnie (Calocedrus, Libocedrus, Thuja). Ulistnione końce pędów u niektórych rodzajów są zrzucane, co przypomina nieco liście złożone (Glyptostrobus, Metasequoia, Taxodium)[3].
- Liście
- Pojedyncze, zwykle zimozielone, często dimorficzne. Młode liście szpilkowe, u niektórych gatunków szybko opadają, a liście dojrzałe są łuskowate. Ułożone są na pędzie naprzemianlegle lub w okółkach po 3–4[3], rzadko skrętolegle (Taxodium).
- Organy generatywne
-
Pyłek pozbawiony worków powietrznych powstaje w mikrosporangiach występujących w liczbie od 2 do 10 na odosiowej stronie mikrosporofili. Mikrosporofile zebrane są w drobne szyszkowate strobile na końcach pędów. Makrosporofile (łuski nasienne) zawierają po stronie doosiowej po kilka (2–20) nagich zalążków. Łuski wyrastają naprzeciwlegle lub po 3 w okółkach i zebrane są w zwykle kuliste, drewniejące szyszki, ewentualnie w zmięśniałe szyszkojagody[3].
Systematyka
![src=]()
Relacje filogenetyczne w obrębie rodziny
Rodzina obejmuje we współczesnych klasyfikacjach systematycznych dawniej wyodrębniane cypryśnikowate (Taxodiaceae) z 9 rodzajami. Rodzina ta w wyniku analiz filogenetycznych, opartych głównie na badaniach molekularnych, okazała się grupą parafiletyczną, w obrębie której zagnieżdżone były cyprysowate. W tej sytuacji konieczne było dla uzyskania taksonu monofiletycznego złączenie tych rodzin w jeden takson[3][4][5].
- Relacje filogenetyczne rodziny w obrębie nagonasiennych[2][3]
nagonasienne sagowcowe
miłorzębowe
sosnowate Pinaceae
gniotowce Gnetales
araukariowce Araukariales
cyprysowce sośnicowate Sciadopityaceae
cyprysowate Cupressaceae
cisowate Taxaceae
- Relacje filogenetyczne w obrębie rodziny[4]
cyprysowate
Cunninghamioideae
Taiwanioideae
Athrotaxidoideae
Sequoioideae
Taxodioideae
Callitroideae
Cupressoideae
- Podział na podrodziny i rodzaje[4][5][6]
- podrodzina: Cunninghamioideae
- podrodzina: Taiwanioideae
- podrodzina: Athrotaxidoideae
- podrodzina: Sequoioideae
- podrodzina: Taxodioideae
- podrodzina: Callitroideae
- podrodzina: Cupressoideae
Przypisy
-
↑ P. F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website - Seed Plant Evolution. 2001–.
-
↑ a b c d e f Christenhusz, M.J.M., J.L. Reveal, A. Farjon, M.F. Gardner, R.R. Mill, and M.W. Chase (2011). A new classification and linear sequence of extant gymnosperms. Phytotaxa 19: 55-70.
-
↑ a b c d e f g Michael G. Simpson: Plant Systematics. Amsterdam, Boston, Heidelberg, London: Elsevier, Academic Press, 2010, s. 129-141. ISBN 978-0123743800.
-
↑ a b c Gadek, P. A., Alpers, D. L., Heslewood, M. M., & Quinn, C. J.. Relationships within Cupressaceae sensu lato: a combined morphological and molecular approach. „American Journal of Botany”. 87, s. 1044–1057, 2000 (ang.).
-
↑ a b Farjon A.: Monograph of Cupressaceae and Sciadopitys. London: Royal Botanic Gardens, Kew, 2005. ISBN 1-84246-068-4.
-
↑ Aljos Farjon: A natural history of conifers. Timber Press, 2008.
-
↑ a b c d Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 122-576,583-832.
