Zee-egels (zeeappels, zeeklitten, zanddollars; klasse Echinoidea) zijn stekelige, ongewervelde dieren die behoren tot het fylum stekelhuidigen (Echinodermata).
Zee-egels zijn meestal min of meer bolvormig, hartvormig of schijfvormig en hebben een onderstandige mond. Ze hebben een hard pantser dat meestal bedekt is met stekels. Het pantser bestaat uit kleine plaatjes waarop zich knobbels bevinden waarop de stekels beweegbaar zijn vastgehecht door middel van een kogelgewricht. De stekels dienen bij vele soorten voor de voortbeweging. Sommige soorten graven zich in met behulp van de stekels. De stekels hebben ook een beschermende functie. Enkele soorten kunnen zelfs gif uitstoten. Tussen de stekels bevinden zich kortgesteelde, uiteenlopende pedicellariën. Deze dienen ook voor de verdediging en voor het schoonhouden van de huid.
Een gemiddelde zee-egel is 3 tot 10 cm in doorsnede. De grootste zee-egel (Sperosoma giganteum) bereikt een schaaldoorsnede van 32 cm.
Van de mond (onderzijde) naar de anus (bovenzijde) bevinden zich bij de regelmatige zee-egels (Regularia zoals Echinus, Psammechinus) 10 rijen buisvoetjes (in vijf paren). Alle Regularia bezitten een ingebouwd kaakapparaat: de lantaarn van Aristoteles.
Bij de onregelmatige zee-egels (Irregularia, zoals Echinocardium) bevinden de buisvoetjes zich aan de bovenzijde van de schaal, waar ze een bloem- of stervormige figuur vormen. Bij deze groep bevindt de anus zich aan de zijkant en de mond aan de onderzijde. Zij hebben geen lantaarn van Aristoteles.
De zee-egels leven meestal van plantaardig voedsel of detritus. Sommige soorten nemen ook wel dierlijk voedsel. Ze brengen hun voedsel meestal met buisvoetjes en stekels naar de mond.
Zee-egels zijn van gescheiden geslacht. Mannetjes en vrouwtjes zijn slechts zelden uiterlijk te onderscheiden. De eicellen worden in het water bevrucht. Daaruit komen pluteus-larven, die na enkele gedaanteverwisselingen naar de bodem zakken om daar uit te groeien tot volwassen zee-egels.
Er zijn wereldwijd tussen de 860 en 975 soorten beschreven.
Aan de Nederlandse en Vlaamse kusten komen de volgende soorten voor:[1]
In geheel Europa komen 79 soorten zee-egels voor, waaronder naast de hiervoor genoemde ook nog:
Arbacia lixula op rots naast enkele oranje sponzen (spirastrella cunctatrix)
Zoek zee-egel in het WikiWoordenboek op. Zee-egels (zeeappels, zeeklitten, zanddollars; klasse Echinoidea) zijn stekelige, ongewervelde dieren die behoren tot het fylum stekelhuidigen (Echinodermata).
