Fir articles - Encyclopedia of Life

Jodła ( Polish )

provided by wikipedia POL

Multimedia w Wikimedia Commons

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Jodła

Zasięg występowania poszczególnych gatunków jodły w Europie

Igły jodły wonnej

Pokrój jodły górskiej

Szyszki jodły koreańskiej

Nasiona jodły Frasera

Jodła (Abies Mill.) – rodzaj zimozielonych drzew z rodziny sosnowatych (Pinaceae Lindl.). Obejmuje co najmniej 48 gatunków^[3] występujących na półkuli północnej – najczęściej we wschodniej Azji oraz Ameryce Północnej. W Polsce naturalnie rośnie jodła pospolita (Abies alba Mill.). W Górach Świętokrzyskich, Karpatach oraz na Roztoczu rosną bory jodłowe^[4].

Morfologia

Pokrój: Wysokie drzewo (do 100 metrów w przypadku jodły olbrzymiej). Korona najczęściej ma stożkowaty kształt. Kora zwykle jest cienka i gładka w popielatym lub szarym kolorze^[4].
Drewno: Bezżywiczne, jasne i lekkie.
Liście: Igły spłaszczone, u podstawy przewężone i skręcone. Są krótkie – mają 1–3 cm długości. Osadzone one są na stopkach. Najczęściej ułożone są wzdłuż pędów – równolegle po obu stronach (u jodły hiszpańskiej lub jodły numidyjskiej igły ułożone są dookoła pędów). Spód igieł jest jaśniejszy z dwoma paskami (rzadko cały spód jest pokryty woskowym nalotem)^[4].
Kwiaty: Charakterystyczne, wzniesione pionowo szyszki o cylindrycznym kształcie. Gdy dojrzeją rozsypują się na drzewie, uwalniając tym samym nasiona^[4].

Biologia i ekologia

Roślina jednopienna^[4].

Zastosowanie

Drewno znajduje zastosowanie w stolarstwie, w budownictwie wodnym, górnictwie, do produkcji papieru, do wyrobu skrzynek, zabawek, instrumentów muzycznych.
Starożytni Grecy z drewna jodłowego wyrabiali wiosła, gdyż jest ono lekkie i bardzo trwałe w wodzie.
Starożytni Rzymianie używali do pisania tabliczek z drewna jodły, ponieważ jest ono miękkie.
Z drewna jodłowego miano zbudować konia trojańskiego, a Dedal zbudował z niego kreteńską "krowę" królowej Pazyfae.
Król Salomon miał wyłożyć tarcicami jodłowymi podłogę w Świątyni Jerozolimskiej^[5].

Systematyka

Gatunkiem typowym jest Abies alba Mill.^[6].

Synonimy taksonomiczne^[6]

Picea D. Don ex Loudon

Podział rodzaju^{[potrzebny przypis]}

sekcja: Abies Miller
- Abies alba – jodła pospolita, jodła biała
- Abies cephalonica – jodła grecka
- Abies cilicica – jodła syryjska
- Abies nebrodensis – jodła sycylijska
- Abies nordmanniana – jodła kaukaska
sekcja: Piceaster Spach em. Farjon et Rushforth
- Abies numidica – jodła numidyjska, jodła algierska
- Abies pinsapo – jodła hiszpańska
sekcja: Bracteata Engelm em. Sargent
- Abies bracteata – jodła nadobna
sekcja: Momi Franco
- podsekcja: Homolepoides (Franco) Farjon et Rushforth
- Abies homolepis – jodła nikko, jodła nikkońska
- Abies recurvata
- podsekcja: Firmae (Franco) Farjon et Rushforth
- Abies beshanzuensis
- Abies firma – jodła japońska
- podsekcja: Halophyllae Farjon et Rushforth
- Abies chensiennsis
- Abies holophylla – jodła mandżurska
- Abies pindrow – jodła nepalska
- Abies ziyuanensis
sekcja: Amabilis (Matzenko) Farjon et Rushforth
- Abies amabilis – jodła wonna
- Abies mariesii
sekcja: Pseudopicea Hockel em. Farjon et Rushforth
- podsekcja: Delavayianae Farjon et Rushforth
- Abies chengii
- Abies delavayi – jodła Delaveya
- Abies densa
- Abies fabri
- Abies fargesii
- Abies fanjingsbanensis
- Abies forrestii
- Abies spectabilis
- Abies yuanbaoshanensis
- podsekcja: Squamatae E. Murray
- Abies squamata
sekcja: Balsamea Engelm. em. Farjon et Rushforth
- podsekcja: Laterales Patschke em. Farjon et Rushforth
- Abies balsamea – jodła balsamiczna
- Abies bifolia
- Abies kawakamii
- Abies lasiocarpa – jodła górska
- Abies sibirica – jodła syberyjska
- podsekcja: Medianae Patschke em. Farjon et Rushforth
- Abies fraseri – jodła Frasera
- Abies koreana – jodła koreańska
- Abies nephrolepis – jodła wiotka, jodła białokora
- Abies sachalinensis – jodła sachalińska
- Abies veitchii – jodła Veitcha
sekcja: Grandis Engelm. em. Farjon et Rushforth
- Abies concolor – jodła kalifornijska, jodła jednobarwna
- Abies durangensis
- Abies grandis – jodła olbrzymia
- Abies guatalensis
- Abies lowiana – jodła Lowa
sekcja: Oiamel Franco
- podsekcja: Religiosae (Matzenko) Farjon et Rushforth
- Abies religiosa
- Abies vejarii
podsekcja: Hickelianae Farjon et Rushforth
- Abies hickelii
sekcja: Nobilis Engelm.
- Abies magnifica – jodła wspaniała
- Abies procera – jodła szlachetna

Gatunki flory Polski

Na podstawie Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski^[7]

Gatunki występujące naturalnie

jodła pospolita (Abies alba Mill.)

Gatunki uprawiane

jodła Arnolda (Abies x arnoldiana Nitz.)
jodła balsamiczna (Abies balsamea Mill.)
jodła bułgarska, jodła Borysa (Abies x borisii-regis Mattf.)
jodła Bornmüllera (Abies bornmuelleriana Mattf.)
jodła grecka (Abies cephalonica Loudon)
Jodła kalifornijska, jodła jednobarwna (Abies concolor (Gordon & Glend)Lindl. ex Hildebr.)
jodła kaukaska (Abies nordmanniana (Steven)Spach)
jodła koreańska (Abies koreana E. H. Wilson)
jodła nikko (Abies homolepis Siebold & Zucc.)
jodła olbrzymia (Abies grandis Douglas ex D. Don)Lindl.)
jodła szlachetna (Abies procera Rehder)
jodła Veitcha (Abies veitchii Lindl.)

Przypisy

↑ P. F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website – PINACEAE. 2001–.
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum (ING) (ang.). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-08-14].
↑ Abies (ang.). The Plant List. [dostęp 4 grudnia 2014].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Część II. W: Adam Marosz: Drzewa i krzewy iglaste. Kraków: Officina Botanica, 2006, s. 35. ISBN 978-83-922115-2-5. (pol.)
↑ Marek Żukow-Karczewski, Jodła – dumne drzewo, "AURA", nr 2/1995 r.
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

Bibliografia

PeterP. Schütt PeterP., Tannenarten Europas und Kleinasiens, Landsberg am Lech: Ecomed, 1994, ISBN 3-609-69890-X, OCLC 231588164 .

Linki zewnętrzne

Zobacz hasło jodła w Wikisłowniku

p • d • e

Sosnowate

license: cc-by-sa-3.0
copyright: Autorzy i redaktorzy Wikipedii

original: visit source
partner site: wikipedia POL

Fir

Abies