Monetnica maślana (Rhodocollybia butyracea (Bull.) Lennox) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae[1].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1792 r. Jean Baptiste Bulliard nadając mu nazwę Agaricus butyraceus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1979 r. Joanne Williams Lennox, przenosząc go do rodzaju Rhodocollybia[1]. Synonimów naukowych ma ponad 30. Niektóre z nich[2]:
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako pieniążek maślany lub bedłka maślana[3].
O średnicy 4-7 cm, u młodych osobników łukowaty, u starszych rozpostarty z garbkiem na środku. Jest bardzo wodochłonny. W okresie wilgotnej pogody po nasiąknięciu wodą ma kolor od siwego przez rdzawobrązowy do czerwonobrązowego, w okresie suchym od bladoochrowego do siwobiałego. Brzeg kapelusza oraz garb są zazwyczaj ciemniejsze. Skórka gładka[4].
Blaszki białe, tylko u góry krótko przyczepione i dlatego wyglądające prawie jak wolne[5].
Czerwonobrązowy, pokryty białymi, kosmkowatymi włókienkami. Podstawa często wygląda jak rozdęta, pusta, z wierzchu podłużnie żłobkowana[5]. Bardzo charakterystyczna cechą jest chrząstkowatość trzonu zewnętrzna warstwa jest elastyczna i gumowata, wewnętrzna ma miąższ watowato-piankowaty[6].
Miąższ cienki, wodnisty, miękki. W kapeluszu jest elastyczny, wewnątrz trzonu chrząstkowaty. W czasie wilgotnej pogody ma brązowawy kolor, w czasie suchej białawy. Smak i zapach niewyraźnym przypominający zapach zjełczałego masła[4].
Biały. Zarodniki elipsoidalne, gładkie o średnicy 6-7,5 × 3-3,5 µm[7].
Najliczniej występuje w Europie i Ameryce Północnej, poza tymi kontynentami wymieniono też jego stanowiska w Argentynie i Japonii[8]. W Europie jest bardzo pospolity[6].
Rośnie od lata do później jesieni zarówno w lasach liściastych, jak i iglastych, przeważnie na kwaśnych glebach[5]. W Polsce jest również pospolity[3].
Saprotrof[3]. Grzyb jadalny (bez trzonów). Dobry jako grzyb domieszkowy[5].
Monetnica maślana wykazuje dużą zmienność, z tego też powodu może być pomylona z wieloma innymi gatunkami. Młode i ciemno wybarwione osobniki mogą być pomylone z gąską mydlaną (Tricholoma saponaceum), starsze z kępkowcem brązowooliwkowym (Lyophyllum inolens)[6].
Monetnica maślana (Rhodocollybia butyracea (Bull.) Lennox) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae.