Guidance for identification
Der Butter- oder Kastanienrote Rübling (Rhodocollybia butyracea syn. Collybia butyracea) und seine grauhütige Form Horngrauer Rübling (Rhodocollybia butyracea f. asema) sind Speisepilze aus der Familie der Omphalotaceae[1][2].
Der Fruchtkörper ist in Hut und Stiel gegliedert und trägt auf der Hutunterseite Lamellen[2]. Velum universale und Velum partiale fehlen völlig[3]. Der zäh-faserige Stiel ist 4–9 cm lang, an der Stielspitze glatt bis fein bereift, nach unten hin deutlich längsrillig und an der Basis aufgeblasen erweitert und dort häufig von lockerem, weißen Myzelfilz überzogen[2]. Er ist jung rosabraun bis gelbbräunlich, dunkelt beim Altern von der Basis ausgehend nach, behält dabei aber die weiß-filzige Basis[2]. Der zwischen 3–6 cm breite und 1–1,5 cm dicke Hut ist flach kissenförmig bis abgeflacht und oft stumpf gebuckelt. Die Hutränder wölben sich mit zunehmendem Alter oft nach oben. Er ist rotbraun oder horngrau bis olivgrau und in der Mitte etwas dunkler gefärbt. Bei Nässe glänzt die Oberfläche fettig (Name!) und ist etwas hygrophan und durchfeuchtete Hutbereiche erscheinen dunkler, während sich beim Austrocknen verschiedenfarbige, kurzlebige Zonen bilden. Die weißlichen oder wässrig blassen Lamellen besitzen fein gekerbte Schneiden. Sie sind frei bis angeheftet, bisweilen zudem, wenn angeheftet, mit kleinem, herblaufendem Zahn[2]. Der Pilz riecht unauffällig oder schwach fruchtig[2]. Das Sporenpulver ist blass ocker mit leichtem rosa Schein[3].
Die Sporen sind lanzettlich, 6,5–8,5 (9,0) × 3,0–4,0 (4,5) µm groß[2], zunächst dünnwandig und nicht dextrinoid, werden beim Liegen (Nachreifprozess, nur in feuchter Umgebung) jedoch dickwandig und deutlich dextrinoid[2][3]. Die Cheilozystiden (Zystiden der Lamellenschneide) sind zerstreut bis häufig, untermischt mit Basidien, daher recht unauffällig, 15–35 × 3,0–10 µm groß, keulenförmig oder subzylindrisch, teils irregulär bis koralloid geformt[2]. Pleurocystiden (Zystiden an den Lamellenflächen) und Caulocystiden (Zystiden an der Stieloberfläche) fehlen[2]. Die Lamellentrama ist subregulär (besteht großteils aus parallel laufenden Hyphen, jedoch laufen, je näher man zur Lamellenschneide kommt, mehr Hyphen quer dazu)[3]. Schnallen treten in den Deckschichten (Hutdeckschicht, Stieldeckschicht) und im Hymenium häufig auf, sind in der Trama jedoch selten[2].
Die Art kann mit dem Winter-Schüppling (Meottomyces dissimulans) mit einem beringten Stiel und einem oft schleimigen Hut und dem giftigen Niedergedrückte Rötling (Entoloma rhodopolium), der keinen solchen Kontrast zwischen weißen Lamellen und speckig braunem Hut hat, verwechselt werden.
Ähnliche Arten innerhalb der Gattung sind der Fädige Rübling (Rhodocollybia filamentosa), dessen Farbe und Habitus sehr ähnlich ist, der aber einen eingewachsen faserigen Hut und gesägte Lamellenschneiden hat, und der Kerbblättrige Rübling (R. proxila) mit lebhafter rötlichen Farben, ebenfalls gekerbten Lamellenschneiden und ohne den speckig glänzenden Hut.[4]
Der Butterrübling findet sich von Juni bis November in Nadel- und Laubwäldern auf nährstoffarmen Böden. Er ist im borealen und temperaten Europa weit verbreitet und häufig[2].
Der Butter-Rübling ist ein Ektomykorrhizapilz[5]. Aufgrund eines C- und N-Isotopenverhältnisses, welches typisch für saprobe Arten ist, und wegen seines schnellen Myzelwachstums auf Agarplatten, wird diskutiert, ob er trotz des Nachweises einer Ektomykorrhiza nicht zumindest fakultativ saprob leben kann[6]. Ähnliches gilt für den Gefleckten Rübling (Rhodocollybia maculata)[6], bei der in Kultur eine Ektomykorrhiza mit Pinus pinaster ausgebildet hat[7].
Die Art wurde zuerst 1792 von Jean Baptiste Francois Bulliard als Agaricus butyraceus erstbeschrieben und der Gattung der Champignons (Agaricus) zugeordnet. Im Jahr 1871 erkannte Ferdinand Kummer, dass es sich nicht um einen Champignon handelte und ordnete den Pilz der Gattung der Rüblinge (Collybia) zu. Erst 1979 wurde die Art dann von Joanne Williams Lennox in die Gattung der Rosasporrüblinge (Rhodocollybia) gestellt und bekam ihren heute gültigen Namen Rhodocollybia butyracea.
Neben der Nominatform R. butyracea f. butyracea mit bräunlichem Hut umfasst die Art noch eine grauhütige Form, die als Horngrauer Rübling (R. butyracea f. asema oder als Varietät var. asema) bezeichnet wird. Früher wurde sie als eigenständige Art angesehen und trug den wissenschaftlichen Namen Collybia asema (Fr.) Gillet.
Zur Verwendung kommen meist nur die Hüte, da die Stiele zu zäh sind. Das Hutfleisch weist einen mehligen Geschmack auf und wird daher von vielen Sammlern nur gering geschätzt. Er leistet jedoch in Mischpilzgerichten durchaus seinen schmackhaften Beitrag.
Der Butter- oder Kastanienrote Rübling (Rhodocollybia butyracea syn. Collybia butyracea) und seine grauhütige Form Horngrauer Rübling (Rhodocollybia butyracea f. asema) sind Speisepilze aus der Familie der Omphalotaceae.
Rhodocollybia butyracea, common name Buttery Collybia,[2][3] is a species of fungus in the mushroom family Omphalotaceae. It has a number of subspecies.[4]
The cap of this mushroom is 2 to 10 cm across. It is convex and becomes broadly convex or almost flat. When fresh, this species is smooth and moist. It has a reddish-brown colour fading to cinnamon.[5]
The gills are either free from the stem, or narrowly attached. They range from close to crowded and are whitish.[4] Occasionally, they develop a pinkish tone as they age, and often form fine, jagged edges.
The stem is up to 10 cm long and 1 cm thick. It is normally somewhat club-shaped.[4] It can either be moist or dry.
The flesh of this species is white. There is no distinctive odor or taste.
The spores are pale yellowish, pale pinkish, or white.[5]
This species is saprobic. It decomposes litter from conifers, usually that of the genus Pinus,[5] and occasionally hardwoods.[6]
Rhodocollybia butyracea is quite widely distributed in North America.[5]
This mushroom is edible, but unsubstantial.[7]
Similar species include Gymnopus dryophilus.[4]
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) Rhodocollybia butyracea, common name Buttery Collybia, is a species of fungus in the mushroom family Omphalotaceae. It has a number of subspecies.
Valkoviirujuurekas (Collybia butyracea) on kupera tai laakealakkinen valkosäikeinen tumman punaruskea juurekaslaji. Lakki voi myös olla purppuranpunainen. Sienen heltat ovat valkoiset. Jalka on lakin värinen. Malto on valkoista ja maultaan karvasta. Juurekas kasvaa kuusikoissa yleisenä koko Suomessa. [2]
Valkoviirujuurekas (Collybia butyracea) on kupera tai laakealakkinen valkosäikeinen tumman punaruskea juurekaslaji. Lakki voi myös olla purppuranpunainen. Sienen heltat ovat valkoiset. Jalka on lakin värinen. Malto on valkoista ja maultaan karvasta. Juurekas kasvaa kuusikoissa yleisenä koko Suomessa.
Pilkoji plempė (lot. Collybia asema) – baltikinių (Tricholomataceae) šeimos, plempių (Collybia) genties grybų rūšis.
Vaisiakūniai smulkūs arba vidutinio dydžio. Kepurėlė 3–5 (7) cm skersmens, jauna kūgiška, išgaubta, senesnė paplokščia, su gūbreliu, po lietaus lipni, išdžiūvusi matinė, pilka, rusvai pilka, nešvariai žalsvai pilka, sausu oru beveik balzgana. Lakšteliai balti, tankūs, platūs, minkšti, priaugtiniai. Kotas 4–5 cm ilgio, 0,5–2 cm storio, į pagrindą storėjantis, plaušuotas, suktas, pilkai rusvas, vagotas, prie lakštelių šviesesnis. Trama pilka, vandeninga, minkšta, malonaus kvapo ir skonio. Sporos elipsiškos, 6–7×3–3,5 μm.
Auga rugpjūčio-lapkričio mėn. sausuose, drėgnuose, žolėtuose miškuose. Tinka sūdyti, sriuboms virti, grybų miltams gaminti. Patariama vartoti su kitais grybais.
Sviestinė plempė (lot. Collybia butyracea, sin. Rhodocollybia butyracea) – baltikinių (Tricholomataceae) šeimos, plempių (Collybia) genties grybų rūšis.
Spygliuočių, lapuočių miškai.
Vasara, ruduo.
Kepurėlė ir kotas rudos kaštono spalvos, lakšteliai balti.
Vaisiakūniai vidutiniai ir didesni. Kepurėlė 3–7 (9) cm skersmens, paviršius lygus, glitus, senų - sausas, raudonai rudas, kaštono spalvos. Lakšteliai balti, tankūs, priaugtiniai. Kotas 3–8 (12)×0,5–2 cm, tamprus, kepurėlės spalvos. Trama balta, malonaus kvapo ir skonio. Sporos 6–8×3,5 (4) μm.
Būdingi požymiai: kotas į pamatą aiškiai storėjantis, baltai mūsuotas.
Auga grupėmis, mėgsta samanotas vietas. Valgoma, vertinga. Labai dažna.
Lietuvos grybų atlasas, Vincentas Urbonas, Kaunas, Lututė, 2007, ISBN 978-9955-692-59-1, 127 psl.
Sviestinė plempė (lot. Collybia butyracea, sin. Rhodocollybia butyracea) – baltikinių (Tricholomataceae) šeimos, plempių (Collybia) genties grybų rūšis.
Augimo vietaSpygliuočių, lapuočių miškai.
Augimo laikasVasara, ruduo.
Pagrindiniai požymiaiKepurėlė ir kotas rudos kaštono spalvos, lakšteliai balti.
Vaisiakūniai vidutiniai ir didesni. Kepurėlė 3–7 (9) cm skersmens, paviršius lygus, glitus, senų - sausas, raudonai rudas, kaštono spalvos. Lakšteliai balti, tankūs, priaugtiniai. Kotas 3–8 (12)×0,5–2 cm, tamprus, kepurėlės spalvos. Trama balta, malonaus kvapo ir skonio. Sporos 6–8×3,5 (4) μm.
Būdingi požymiai: kotas į pamatą aiškiai storėjantis, baltai mūsuotas.
Auga grupėmis, mėgsta samanotas vietas. Valgoma, vertinga. Labai dažna.
Capel fin a 6 cm, netament a pupa, baross scur, pì ciàir al bòrd, grass a la pupa. Lamele s-ciasse, smarginà, bianche peui crema ciàir. Gamba àuta fin a 8 cm e larga fin a 1,5 cm, silìndrica-clavà, fistolosa, da seulia a fibro-strià, camoss an su, da brun ross a vinos an bass.
A chërs ant ij bòsch.
A venta mai mangé un bolè trovà se un a l'é nen un bon conossidor dij bolè!
Sensa anteresse alimentar.
Capel com la Collybia butyracea, ma pì ciàir, da bes brunastr a crema grisastr o scasi bianch a temp sech, con la pupa òcra e grassa. Gamba ciàira, nen rossastra vinosa.
A chërs ant ij bòsch, a l'ha pì car la pianura.
A venta mai mangé un bolè trovà se un a l'é nen un bon conossidor dij bolè!
Sensa anteresse alimentar.
Collybia butyracea var. asema (Fr. : Fr.) Quélet
Capel com la Collybia butyracea, ma pì ciàir, da bes brunastr a crema grisastr o scasi bianch a temp sech, con la pupa òcra e grassa. Gamba ciàira, nen rossastra vinosa.
AmbientA chërs ant ij bòsch, a l'ha pì car la pianura.
Comestibilità A venta mai mangé un bolè trovà se un a l'é nen un bon conossidor dij bolè!
Sensa anteresse alimentar.
Capel fin a 6 cm, netament a pupa, baross scur, pì ciàir al bòrd, grass a la pupa. Lamele s-ciasse, smarginà, bianche peui crema ciàir. Gamba àuta fin a 8 cm e larga fin a 1,5 cm, silìndrica-clavà, fistolosa, da seulia a fibro-strià, camoss an su, da brun ross a vinos an bass.
AmbientA chërs ant ij bòsch.
Comestibilità A venta mai mangé un bolè trovà se un a l'é nen un bon conossidor dij bolè!
Sensa anteresse alimentar.
Monetnica maślana (Rhodocollybia butyracea (Bull.) Lennox) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae[1].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1792 r. Jean Baptiste Bulliard nadając mu nazwę Agaricus butyraceus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1979 r. Joanne Williams Lennox, przenosząc go do rodzaju Rhodocollybia[1]. Synonimów naukowych ma ponad 30. Niektóre z nich[2]:
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako pieniążek maślany lub bedłka maślana[3].
O średnicy 4-7 cm, u młodych osobników łukowaty, u starszych rozpostarty z garbkiem na środku. Jest bardzo wodochłonny. W okresie wilgotnej pogody po nasiąknięciu wodą ma kolor od siwego przez rdzawobrązowy do czerwonobrązowego, w okresie suchym od bladoochrowego do siwobiałego. Brzeg kapelusza oraz garb są zazwyczaj ciemniejsze. Skórka gładka[4].
Blaszki białe, tylko u góry krótko przyczepione i dlatego wyglądające prawie jak wolne[5].
Czerwonobrązowy, pokryty białymi, kosmkowatymi włókienkami. Podstawa często wygląda jak rozdęta, pusta, z wierzchu podłużnie żłobkowana[5]. Bardzo charakterystyczna cechą jest chrząstkowatość trzonu zewnętrzna warstwa jest elastyczna i gumowata, wewnętrzna ma miąższ watowato-piankowaty[6].
Miąższ cienki, wodnisty, miękki. W kapeluszu jest elastyczny, wewnątrz trzonu chrząstkowaty. W czasie wilgotnej pogody ma brązowawy kolor, w czasie suchej białawy. Smak i zapach niewyraźnym przypominający zapach zjełczałego masła[4].
Biały. Zarodniki elipsoidalne, gładkie o średnicy 6-7,5 × 3-3,5 µm[7].
Najliczniej występuje w Europie i Ameryce Północnej, poza tymi kontynentami wymieniono też jego stanowiska w Argentynie i Japonii[8]. W Europie jest bardzo pospolity[6].
Rośnie od lata do później jesieni zarówno w lasach liściastych, jak i iglastych, przeważnie na kwaśnych glebach[5]. W Polsce jest również pospolity[3].
Saprotrof[3]. Grzyb jadalny (bez trzonów). Dobry jako grzyb domieszkowy[5].
Monetnica maślana wykazuje dużą zmienność, z tego też powodu może być pomylona z wieloma innymi gatunkami. Młode i ciemno wybarwione osobniki mogą być pomylone z gąską mydlaną (Tricholoma saponaceum), starsze z kępkowcem brązowooliwkowym (Lyophyllum inolens)[6].
_Lennox_183340_cropped.jpg)
Monetnica maślana (Rhodocollybia butyracea (Bull.) Lennox) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae.
У колібії рудувато–сірої досить мінлива шапка. В одних плодових тіл вона сірувато–бура, у других рудо–сіра і навіть червонувато–коричнева. У зрілого гриба шапка в діаметрі до 9 см, у молодих форма випукло розпростерта, у дорослих плоско розпростерта. Ніжка завдовжки до 9 см, завширшки до 2 см, центральна циліндрична гладенька, має колір шапки, у деяких плодових тіл навіть світліша, здається борошнистою, волокниста, форма булавоподібна. Якщо розрізати вздовж ножем плодове тіло колібії рудувато–сірої, то у середині видно у молодих плодових тіл — білу м'якоть, у зрілих — дещо бурувату, вона водяниста, а в старих — спостерігається порожнина. Принюхавшись до м'якоті, відчувається від неї приємний грибний запах і такий ж смак.
Цей шапковий гриб росте на ґрунті у хвойних, мішаних лісах. Зрідка колібію рудувато-сіру вдається бачити у листяних лісах.
Колібія рудувато–сіра — їстівний шапковий гриб, який вживають свіжим або його шапки зазвичай маринують.
Rhodocollybia butyracea (Bull.) Lennox, 1979
Синонимы
Колли́бия ма́сляная (также родоколлибия масляная, денежка масляная; лат. Rhodocollýbia butyrácea) — гриб семейства Негниючниковые (Marasmiaceae). Ранее входила в род Коллибия (Collybia) семейства Рядовковые (Tricholomataceae).
Встречается группами, с июля по ноябрь, нередко под хвойными.
Колли́бия ма́сляная (также родоколлибия масляная, денежка масляная; лат. Rhodocollýbia butyrácea) — гриб семейства Негниючниковые (Marasmiaceae). Ранее входила в род Коллибия (Collybia) семейства Рядовковые (Tricholomataceae).
.JPG)
