жабјак

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Kaczeniec”. Zobacz też: potok Kaczeniec w Poznaniu. Zobacz hasła kaczeniec, kaczyniec, kaczyniec błotny i knieć błotna w Wikisłowniku

Knieć błotna, kaczeniec, kaczyniec, kaczyniec błotny^[2] (Caltha palustris L.) – gatunek rośliny zielnej należący do rodziny jaskrowatych. Jest szeroko rozprzestrzeniona na całej półkuli północnej: występuje w całej niemal Europie, Azji i Ameryce Północnej^[3]. W Polsce jest pospolita na bagnistych łąkach i w niższych partiach gór.

Morfologia

Pokrój

Roślina trwała o grubym, niemal bulwiastym kłączu. Na kłączu tym jesienią powstają pąki, z których wczesną wiosną wyrasta pęd nadziemny.

Łodyga

Do 50 cm długości^[2], lekko pokładająca się lub wzniesiona, rozgałęziona, gruba, pusta i naga.

Liście

Duże, nerkowate, słabo karbowane, nagie, mięsiste i błyszczące. Liście odziomkowe na długich ogonkach, liście łodygowe na krótszych lub siedzące.

Kwiaty

Na szczytach rozgałęzionych łodyg rozwija się po kilka żółtych kwiatów o średnicy do 4 cm. Każdy posiada pięć płatków, niekiedy zabarwionych zielonkawo od spodu, bardzo liczne pręciki i 5-8 słupków. Roślina miododajna, nektar powstaje w miodnikach u nasady słupków.

Owoce

Wielomieszki z krótkim dzióbkiem zawierające nasiona.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od marca do maja lub czerwca. Rośnie na wilgotnych łąkach, brzegach strumieni, w rowach i lasach łęgowych. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Calthion^[4]. Knieć wabi owady nektarem, specjalnymi plamami i rysunkami, które mogą być zauważone tylko przez oczy owadów, reagujące na światło ultrafioletowe^[5]. Roślina trująca. Świeże ziele zawiera anemoninę, która w większych ilościach jest toksyczna. Roślina nie jest zjadana przez bydło. Jeśli znajdzie się w paszy w niewielkiej ilości – nie działa szkodliwie, lecz mlekopędnie. Działanie szkodliwe znika podczas suszenia siana wskutek rozkładu związków szkodliwych^[6]. Liczba chromosomów 2n = 16, 24, 32, 56^[7].

Zmienność

Występuje w Polsce w 3 podgatunkach^[8]:

• knieć błotna górska (Caltha palustris L. subsp. laeta (Schott, Nyman & Kotschy) Hegi, przez niektórych botaników uważana za oddzielny gatunek – knieć górską Caltha laeta Schott, Nyman & Kotschy. Dojrzałe, ale jeszcze nie otwarte mieszki są stulone i wyprostowane, na końcu nagle zwężone w krótki dzióbek^[9].
• knieć błotna rożkowata Caltha palustris L. subsp. cornuta (Schott, Nyman & Kotschy) Hegi (synonim Caltha cornuta Schott, Nyman & Kotschy). Ma liście trójkątnienerkowate, szersze niż dłuższe, mieszki silnie esowato wygięte i na końcu tworzące odgięty na zewnątrz dzióbek^[7].
• knieć błotna typowa (Caltha palustris L. subsp. palustris)

Zastosowanie

• W agrotechnice roślina wskaźnikowa nadmiernego uwilgotnienia i potrzeby melioracji. Zwalczana na łąkach wczesnym koszeniem, uniemożliwiającym wydanie nasion oraz osuszaniem^[6].
• Jest czasami uprawiana jako roślina ozdobna, szczególnie nadająca się na obrzeża oczek wodnych^[10]. Nie ma wymagań co do gleby, ważne jest tylko, by była ona stale podmokła, stanowisko powinno być słoneczne^[10]. Rozmnaża się przez wysiew nasion jesienią lub przez podział rozrośniętych kęp (najlepiej jesienią).

Przypisy