nimet breadcrumb-navigoinnissa
Błyskoporek podkorowy (Inonotus obliquus (Ach. ex Pers.) Pilát ) – gatunek grzybów z rodziny szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae)[1].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Inonotus, Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Acharius i Persoon, nadając mu nazwę Boletus obliquus. Później zaliczany był do różnych innych rodzajów. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1942 r. Albert Pilát, przenosząc go do rodzaju Inonotus[1].
Niektóre synonimy nazwy naukowej[2]:
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako huba ukośna, huba skośnorurkowa, czarna huba, włóknouszek ukośny, błyskoporek ukośny[3].
Wytwarza dwa rodzaje owocników: formę bezpłciową i płciową. Owocnik bezpłciowy ma postać wieloletniej, guzowatej, brodawkowatej, spękanej narośli bokiem przyrośniętej do drzewa. Jest z nim bardzo silnie zrośnięta.Narośl ma nieregularne kształty i może osiągać średnicę nawet do 50 cm. Często pień drzewa w sąsiedztwie narośli ulega zgrubieniu. Zewnętrzna warstwa owocnika jest wyschnięta, twarda, łupliwa, zwęglona i podobna do żużlu. Powierzchnia matowa, o barwie czarnobrunatnej lub czarnogranatowej, w świeżych pęknięciach z rudobrązowym odcieniem. W pęknięciach tych wytwarzane są bezpłciowo chlamydospory, za pomocą których grzyb rozprzestrzenia się do czasu obumarcia żywiciela. Pełnią też one rolę przetrwalników[4].
Po obumarciu drzewa grzyb wytwarza drugą formę owocnika, owocnik płciowy, który produkuje zarodniki płciowe – bazydiospory. Owocnik ten jest jednak trudny do zaobserwowania, gdyż rozwija się pod korą drzewa lub między warstwami drewna. Jest jednoroczny, płaski, rozpostarty (resupinatowy). Wyrasta w sąsiedztwie narośli, ma grubość 5-10 mm, szerokość do kilkudziesięciu centymetrów i pokrywa pień na długości do kilku metrów. Początkowo jest miękki, o konsystencji mięsisto-skórzastej, potem coraz twardszy – korkowaty i kruchy. Na jego zgrubiałym brzegu znajdują się skupiska grzybni, które podważają korę drzewa, umożliwiając wzrost owocnika. Początkowo skupiska te są białe i cienkie, potem ciemne i grubiejące. Owocnik płciowy doprowadza do rozszczepienia pnia, co umożliwia wydostanie się bazydiospor przez powstałe szczeliny[4].
W grzybni owocnika bezpłciowego występują proste, grubościenne, czerwonobrązowe i szydlasto zakończone szczecinki o rozmiarach 50–100 × 5–10 μm. Chlamydospory są 1,2 lub 4-komórkowe, mają owalny kształt i rozmiar 7–10 × 3,5–5,5 μm, gładką powierzchnię i oliwkowobrązowa barwę. U owocnika płciowego niemal całą jego grubość zajmuje hymenofor rurkowy tworzący jedna tylko warstwę. Jego rurki o długości do 10 mm są ułożone skośnie do powierzchni podłoża. Mają średnicę 0,1-0,3 mm, okrągłe lub owalne pory pokryte białawym lub szarawym nalotem. W hymenium występują grubościenne, nabrzmiałe, proste i ostro zakończone szczecinki o ciemnobrązowej barwie i rozmiarach 45 × 100 μm. Bazydiospory wąsko-elipsoidalne, bezbarwne, gładkie, o rozmiarach 8–10 × 5–7,5 μm[4].
Notowany jest na całej półkuli północnej[5]. W piśmiennictwie naukowym podano wiele jego stanowisk na terenie Polski, ale jest rzadki[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[6]. W Polsce podlega częściowej ochronie gatunkowej[7].
Występuje w różnego typu lasach, rzadziej w parkach[3]. Rozwija się na pniach drzew liściastych, głównie na brzozie brodawkowatej i topoli osice, ale notowano go także na klonach, olchach, grabach, bukach, jarząbach, i wiązach. W Polsce występuje głównie na brzozach[4].
Pasożyt powodujący intensywną białą zgniliznę drewna. Rozwija się przez wiele lat i zwykle powoduje obumarcie drzewa. Do drzewa wnika przez rany. Ochrona polega na zabezpieczaniu ran środkami grzybobójczymi i opryskiwaniu drzew po cięciach pielęgnacyjnych oraz usuwaniu zaatakowanych przez błyskoporka podkorowego gałęzi lub całych drzew[4].
W Polsce grzyb niejadalny. Lista FAO podaje jednak, że w Kanadzie i Rosji jest grzybem jadalnym[8].
W medycynie ludowej w Europie Wschodniej z bezpłciowych owocników wykonuje się napar poprawiający samopoczucie, wykazujący działanie przeciwzapalne i leczący dolegliwości żołądkowe. W niektórych krajach wytwarza się z jego owocników wyciąg o leczniczym działaniu. M.in. reguluje on metabolizm i ciśnienie krwi oraz zwiększa odporność organizmu[4]. Preparat ten ma handlową nazwę chaga[9]. Potwierdzono skuteczność wyciągu z błyskoporka podkorowego w leczeniu HIV-1 i wrzodów żołądka, oraz jego cytostatyczne działanie przeciwko niektórym nowotworom[10].
Lecznicze własności błyskoporka podkorowego znano już co najmniej od XVI wieku. Według podań wyleczono nim z raka wargi ruskiego księcia Włodzimierza Monomacha. W latach 50. XX w Rosji wprowadzono do leczenia sporządzone z błyskoporka preparaty o handlowej nazwie Befungin, Binczaga (Bin-Czaga), Binan -8[11].
.jpg)
Błyskoporek podkorowy (Inonotus obliquus (Ach. ex Pers.) Pilát ) – gatunek grzybów z rodziny szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae).
