nimet breadcrumb-navigoinnissa
Epipactis purpurata Sm. 1828. Ye una especie d'orquídees terrestres, del xéneru Epipactis. Distribuyir nes zones templaes d'Europa Central, atopándose en montes y n'espacios abiertos, con desenvolvimientu so tierra, en suelos caliares.
Toes estes especies tienen una dependencia bien fuerte na so simbiosis cola so madexa de hifas.
Los sos rizomes carnosos y rastreros, desenvuelven renuevos, polo que na próxima primavera remanez un tarmu erecto de color violáceo con pelos grises, y un llargor de 20-70 cm.
Presenten de 6 a 10 Fueyes llanceolaes, alternes, que se desenvuelven socesivamente cada vegada más curties hasta cerca del estremu del tarmu. Los sos marxes son enteros, l'estremu picudu. Les especies con menos clorofila tienen fueyes de color púrpura azuláu.
La inflorescencia en recímanu consta de flores simétriques billaterales con un atrayente coloríu. Los 3 sépalos y los 2 pétalos llaterales son ovoides y acuminaos. El so color puede variar de verde ablancazáu, a verde intensu con llurdios alcontraos de púrpura claru a arrosáu.
El labelo ta estremáu por un hipoquilo con forma de bola, cola superficie esterna d'un verde ablancazáu y mariellu. El epiquilo de blancu ye onduláu con forma d'abanicu.
L'ovariu ye infero. Produz una cápsula seca con incontables granes diminutes.
Estes orquídees distribuyir nes zones templaes d'Europa Central atopándose en montes d'árboles de fueyes caduques y de coníferes, tamién s'atopen nos cantos n'espacios abiertos, con desenvolvimientu so tierra, en suelos caliares.
Epipactis purpurata describióse por (James Edward Smith y espublizóse en English Flora 4: 41. 1828.[1]
El nome Epipactis (Epcts.), procede del griegu "epipaktis", nome d'una planta melecinal usada polos griegos antiguos na Grecia clásica.
purpurata: epítetu llatín que significa "de color púrpura".
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Epipactis purpurata Sm. 1828. Ye una especie d'orquídees terrestres, del xéneru Epipactis. Distribuyir nes zones templaes d'Europa Central, atopándose en montes y n'espacios abiertos, con desenvolvimientu so tierra, en suelos caliares.
Epipactis purpurata (lat. Epipactis purpurata) - səhləbkimilər fəsiləsinin epipactis cinsinə aid bitki növü.
Birləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Epipactis purpurata (lat. Epipactis purpurata) - səhləbkimilər fəsiləsinin epipactis cinsinə aid bitki növü.
Tegeirian yw Y galdrist ruddlas sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Orchidaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Epipactis purpurata a'r enw Saesneg yw Violet helleborine.[1] Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Caldrist Porffor a cheir enwau ar y Caldrist ei hun, hefyd, gan gynnwys Ceilliau’r ci, eirin y ci, tegeirian, llysiau’r neidr, cala’r gethlydd.
Mae'n blanhigyn blodeuol nodedig ac fel eraill o deulu'r Orchidaceae, mae'r blodau'n hynod liwgar mae'n cynhyrchu arogl da. Enw'r genws yw Orchis, sy'n tarddu o Hen Roeg ὄρχις (órkhis), sy'n golygu caill; mae hyn yn cyfeirio at gloron deuol rhai tegeirianau.[2]
Tegeirian yw Y galdrist ruddlas sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Orchidaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Epipactis purpurata a'r enw Saesneg yw Violet helleborine. Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Caldrist Porffor a cheir enwau ar y Caldrist ei hun, hefyd, gan gynnwys Ceilliau’r ci, eirin y ci, tegeirian, llysiau’r neidr, cala’r gethlydd.
Mae'n blanhigyn blodeuol nodedig ac fel eraill o deulu'r Orchidaceae, mae'r blodau'n hynod liwgar mae'n cynhyrchu arogl da. Enw'r genws yw Orchis, sy'n tarddu o Hen Roeg ὄρχις (órkhis), sy'n golygu caill; mae hyn yn cyfeirio at gloron deuol rhai tegeirianau.
Kruštík modrofialový (Epipactis purpurata; synonyma – Epipactis sessilifolia Peterm., E. varians Fleischm & Rech., E. violacea Bor.[2]) je vytrvalá bylina z rodu kruštík (Epipactis), která v České republice patří k ohroženým druhům (C3).[3]
Kruštík modrofialový je vzpřímená, modrofialově naběhlá bylina, které roste ve skupině 2–10 rostlin nebo i jednotlivě. Dorůstá do výšky 20–60 cm. Oddenek je krátký se silnými kořeny. Na spodní části lodyhy jsou nafialovělé šupiny, stejný barevný nádech mají i listy vejčitě kopinatého tvaru (délka 5–8 cm). Květenství dosahuje délky až 25 cm a je husté (obsahuje 20–50 květů). Květy jsou široce otevřené. Vnější okvětní listy jsou šedavě zelené, vnitřní jsou menší a mají bílou barvu s odstínem žluté nebo zelené. Pysk je kratší než okvětní lístky. Rostliny kvetou v období mezi červencem a zářím. Plodem kruštíku modrofialového jsou oválné tobolky s drobnými semeny.[2]
Kruštík modrofialový je během ontogeneze závislý na mykorhize a je typický částečnou ztrátou chlorofylu, což podmiňuje zbarvení rostliny.[2]
Tento druh kruštíku nejčastěji roste ve stinných lesích s chudým bylinným patrem. Preferuje humózní na živiny bohaté půdy. Areál druhu je nesouvislý, roste v Anglii, Portugalsku, Německu, v zemích Beneluxu, ve Francii, na Balkánu a v oblasti východní a střední Evropy. V ČR roste také velmi nerovnoměrně ve středních a východních Čechách a na Moravě (Brněnsko, Znojemsko, Chřiby, Bílé Karpaty).[2]
Obrázky, zvuky či videa k tématu kruštík modrofialový ve Wikimedia Commons
Kruštík modrofialový (Epipactis purpurata; synonyma – Epipactis sessilifolia Peterm., E. varians Fleischm & Rech., E. violacea Bor.) je vytrvalá bylina z rodu kruštík (Epipactis), která v České republice patří k ohroženým druhům (C3).
Tætblomstret hullæbe (Epipactis purpurata) er en 20-70 cm høj orkidé, der er udbredt over Nord-, Vest- og Mellemeuropa og videre mod sydøst til Bulgarien. Den vokser i åbne skove på kalkrig bund.[2] I Danmark findes arten ret sjældent i bøgeskove i Østjylland og meget sjældent på Øerne. Den kendes fra skovhullæbe på forholdsvis smallere, grågrønne blade. Det længste blad er højst 8 gange bredere end stænglens diameter lige under bladfæstet.[3]
Tætblomstret hullæbe (Epipactis purpurata) er en 20-70 cm høj orkidé, der er udbredt over Nord-, Vest- og Mellemeuropa og videre mod sydøst til Bulgarien. Den vokser i åbne skove på kalkrig bund. I Danmark findes arten ret sjældent i bøgeskove i Østjylland og meget sjældent på Øerne. Den kendes fra skovhullæbe på forholdsvis smallere, grågrønne blade. Det længste blad er højst 8 gange bredere end stænglens diameter lige under bladfæstet.
Die Violette Stendelwurz (Epipactis purpurata) gehört zur Gattung der Stendelwurzen (Epipactis) in der Familie der Orchideen (Orchidaceae).
Unter den heimischen Stendelwurz-Arten besitzt die Violette Stendelwurz ein nahezu unverwechselbares Aussehen. Sie kann eigentlich nur mit der Kleinblättrigen Stendelwurz verwechselt werden.
Aus einem tief in der Erde liegenden Rhizom wachsen oft mehrere Triebe mit einer Wuchshöhe von 20 bis 65 Zentimeter. Die drei bis zehn Laubblätter bleiben relativ kurz und erreichen selten eine Länge von bis zu sieben Zentimeter. Die gesamte Pflanze ist meist violett überlaufen. Der 10 bis 30 Zentimeter lange, dichte und einseitswendige Blütenstand trägt 10 bis 50 Blüten, die sich in der Regel weit öffnen. Die Blütenblätter des äußeren Kreises sind innen kräftig grün und außen oft etwas violett überlaufen, die des inneren Kreises sind weißlich-grün. Die Lippe ist weiß, die Wülste der Vorderlippe sind meist rosa gefärbt. Die Innenseite der schüsselförmigen Hinterlippe ist hell- bis dunkelrosa gefärbt.
Die insgesamt grün-violetten Pflanzen heben sich vor der Blütezeit kaum vom braunen, mit Laub oder Nadeln bedeckten Waldboden ab und sind aus größerer Entfernung schwer zu entdecken. Während der Blütezeit sind sie jedoch durch die grünen Blüten meist sehr auffällig.
Die Triebe der Pflanze tragen immer Blüten. Blütenlose (sterile) Triebe, wie sie bei jüngeren Pflanzen verschiedener anderer Stendelwurz-Arten die Regel sind, gibt es bei dieser Art nicht.
Die Blütezeit beginnt später als bei der Breitblättrigen Stendelwurz im Juli und kann bis in den September reichen.
Die Violette Stendelwurz besitzt einen Karyotyp von zwei Chromosomensätzen und jeweils 20 Chromosomen (Zytologie: 2n = 40).
Die Violette Stendelwurz kommt in verschiedenen Waldtypen vor, besonders in Buchen- und Fichtenwäldern mit frischen bis nicht allzu feuchten Böden. Die Böden sind oberflächlich oft im neutralen bis leicht sauren Bereich, der Untergrund jedoch kalkhaltig. Wegen ihrer geringen Abhängigkeit von der Photosynthese kommt sie auch in sehr dunklen Wäldern vor. In dichten Fichtenwäldern kann sie dann sogar die einzige Pflanzenart sein, oder nur noch z. B. mit dem Weißen Waldvöglein oder anderen myko-heterotrophen Pflanzen vergesellschaftet sein. Die Fichtenwälder sind nicht selten Monokulturen. In der Regel ist sie an Waldrändern oder entlang der Waldwege seltener.
Sie ist in der Regel seltener als die Breitblättrige Stendelwurz, kann aber stellenweise auch die häufigere Art sein, so z. B. auf der Lonetal-Flächenalb, deren oberflächlich entkalkte Böden über Malm dem beschriebenen Schema entsprechen.
Gesamtverbreitung:
Das Verbreitungsgebiet erstreckt sich von Frankreich bis ins Baltikum (Litauen) und Moldawien, nach Süden dringt die Nominatform nicht bis ins mediterrane Gebiet vor, nach Norden nicht in die borealen Gebiete. Außerhalb dieses Verbreitungsgebiets sind vom Kaukasus, Griechenland bis Süditalien einige Unterarten zu finden. Nach Baumann und Künkele hat die Art in den Alpenländern folgende Höhengrenzen: Deutschland 158–955 Meter, Frankreich 130–850 Meter, Schweiz 345–1230 Meter, Liechtenstein 590 Meter, Österreich 250–1000 Meter, Italien 1050–1380 Meter, Slowenien 350–800 Meter.[1] In Europa sind die Grenzen 50–1380 Meter Meereshöhe.[1]
Deutschland:
In Hessen, dem Saarland, Baden-Württemberg und Thüringen ist die Violette Stendelwurz gut verbreitet. In den übrigen Bundesländern ist sie deutlich seltener. Auffällig ist in der norddeutschen Tiefebene in Schleswig-Holstein ein isoliertes Vorkommen.
Schweiz:
In der Schweiz gehört die Violette Stendelwurz zu den selteneren Arten. Sie kommt im Jura, Mittelland, vereinzelt am Alpen-Nordrand, am Thurgauer Seerücken und im Wallis vor.
Die Violette Stendelwurz ist noch weitgehend wenig gefährdet. Ihre Standorte sind hauptsächlich von Kahlschlägen bedroht, was besonders auf Fichtenwälder zutrifft. Eine geringere Gefährdung geht von Rehen aus, die die Blütenstände abfressen.
Zwar wurde der Name Epipactis viridiflora Hoffm. ex Krock. 1814 früher publiziert als der gebräuchliche Name Epipactis purpurata Sm. 1828, jedoch gehen die Meinungen auseinander, ob Epipactis viridiflora tatsächlich diese Art beschreibt. Daher soll Epipactis purpurata als „nomen conservandum“ konserviert werden.
Nicht mit eigenem Namen beschrieben sind folgende Hybriden:
Regionales:
Verbreitungskarten:
Die Violette Stendelwurz (Epipactis purpurata) gehört zur Gattung der Stendelwurzen (Epipactis) in der Familie der Orchideen (Orchidaceae).
Epipactis purpurata hè una pianta chì face partita di a famiglia di l'orchidaceae.
Epipactis purpurata hè una pianta chì face partita di a famiglia di l'orchidaceae.
Epipactis purpurata, the violet helleborine, is an orchid found in France, the United Kingdom, Slovenia, and Serbia.[1]
Epipactis purpurata, the violet helleborine, is an orchid found in France, the United Kingdom, Slovenia, and Serbia.
Epipactis purpurata Sm. 1828. Es una especie de orquídeas terrestres, del género Epipactis. Se distribuyen en las zonas templadas de Europa Central, encontrándose en bosques y en espacios abiertos, con desarrollo bajo tierra, en suelos calcáreos.
Todas estas especies tienen una dependencia muy fuerte en su simbiosis con su madeja de hifas.
Sus rizomas carnosos y rastreros, desarrollan renuevos, por lo que en la próxima primavera emerge un tallo erecto de color violáceo con pelos grises, y una longitud de 20-70 cm.
Presentan de 6 a 10 Hojas lanceoladas, alternas, que se desarrollan sucesivamente cada vez más cortas hasta cerca del extremo del tallo. Sus márgenes son enteros, el extremo picudo. Las especies con menos clorofila tienen hojas de color púrpura azulado.
La inflorescencia en racimo consta de flores simétricas bilaterales con un atrayente colorido. Los 3 sépalos y los 2 pétalos laterales son ovoides y acuminados. Su color puede variar de verde blanquecino, a verde intenso con manchas localizadas de púrpura claro a rosáceo.
El labelo está dividido por un hipoquilo con forma de bola, con la superficie externa de un verde blanquecino y amarillo. El epiquilo de blanco es ondulado con forma de abanico.
El ovario es infero. Produce una cápsula seca con incontables semillas diminutas.
Estas orquídeas se distribuyen en las zonas templadas de Europa Central encontrándose en bosques de árboles de hojas caducas y de coníferas, también se encuentran en los bordes en espacios abiertos, con desarrollo bajo tierra, en suelos calcáreos.
Epipactis purpurata fue descrita por (James Edward Smith y publicado en English Flora 4: 41. 1828.[1]
Ver: Epipactis
purpurata: epíteto latino que significa "de color púrpura".
Epipactis purpurata Sm. 1828. Es una especie de orquídeas terrestres, del género Epipactis. Se distribuyen en las zonas templadas de Europa Central, encontrándose en bosques y en espacios abiertos, con desarrollo bajo tierra, en suelos calcáreos.
Epipactis purpurata
L’Épipactis violacé (Epipactis purpurata) ou Épipactis pourpre est une orchidée terrestre européenne, appartenant au genre Epipactis Zinn, 1757 et au groupe Epipactis purpurata.
Du latin purpuratus (vêtu de pourpre), se référant à la teinte générale de la plante.
Plante : haute (30-70 cm) et raide, généralement de teinte gris-violacé, souvent en touffes, à inflorescence allongée et dense.
Feuilles : souvent assez nombreuses, gris-violacé, ovales à lancéolées, réparties sous l'inflorescence.
Fleurs : assez grandes, vert-blanchâtre-rosâtre, à périanthe ouvert, au labelle blanc-rosâtre (hypochile et épichile).
Bractées : dépassant largement les fleurs vers la base de l'inflorescence.
Formes particulières :
De mi-juillet à août (parfois début septembre).
0-1 200 m. Chênaies-hêtraies assez sombres et fraîches, sur sols argileux à marneux.
Centre-Ouest Europe; France : large moitié nord-est, assez rare à très rare (parfois localement abondante).
En France, plante protégée régionalement : Centre-Val de Loire, Champagne-Ardenne (uniquement Ardennes et Marne), Île-de-France, Nord-Pas-de-Calais[1].
Statut de conservation UICN : Préoccupation mineure (LC).
Epipactis purpurata
L’Épipactis violacé (Epipactis purpurata) ou Épipactis pourpre est une orchidée terrestre européenne, appartenant au genre Epipactis Zinn, 1757 et au groupe Epipactis purpurata.
Ljubičasta kruščika (purpurna kruščika; lat. Epipactis purpurata) je europska vrsta orhideja, a pripada redu Asparagales. Raste od visine morske obale do 1000 metara nadmorske visine u sjenovitim listopadnim šumama. Prirodno raste u mediteranskom području (Italija, Grčka, Hrvatska, Srbija[1]) i na području Alpa (Njemačka i Švicarska) a distribucijom i oprašivanjem prenesena je i u Baltičke zemlje, Francusku i Ujedinjeno Kraljevstvo.
Ljubičasta kruščika naraste 20-80 cm visine. Stabljika joj je čvrsta i ljubičasta, a po njoj je biljka i dobila ime. Njezinih 4-10 listova obavijaju stabljiku, jajasta su oblika. Dugi su 5-10, a široki 2-5 cm. Cvat je 5-30 cm dug s puno žučkastozelenih cvjetova. Vanjski listići ocvijeća su jajastolancenasti, na vrhu zašiljeni i 10-12 mm dugi. Unutarnji listići ocvijeća znatno su kraći. Medna usna je 8-10 mm duga i dvodijelna. Hipohil ima oblik zdjele. Izvana je zelenobijele boje, dok je unutra crvenkastoljubičast. Ephil je oblika srca, 4-5 mm dug i 5 mm širok, nagore je zaokrenut i bijelih je rubova. Cvate od sredine srpnja do konca rujna.
Ljubičasta kruščika ima dva para kromosoma, a svaki par sadržava 20 kromosoma (2n=40).
Ljubičasta kruščika pojavljuje se u različitim tipovima šuma, osobito u europskim bukovim šumama i šumama s dominantnom jelom i smrekom na vlažnom tlu. Pedološki kruščika raste uglavnom na vlažnim i blago kiselim tlima. Zbog svoje male ovisnosti o fotosintezi može se naći i u sjenovitim šumama, pa tako mogu rasti i u gustim borovim šumama. Pošto borove šume ne odgovaraju mnogo niskom raslinju prava je rijetkost postojanja neke biljke u području takve šume. Osim ljubičaste, postoji i srodna Bijela kruščika, koja je također otporna na kiselija tla.
Biljne zajednice u kojima raste ljubičasta kruščika:
Ljubičasta kruščika prirodno raste na Mediteranskom području (Italija, Hrvatska, Grčka) i na području Alpa. Oprašivanjem i distribucijom ljubičasta kruščika može nači na Baltiku (Litva, Danska [2]), u Francuskoj, Bugarskoj i Moldaviji. Pošto je otporna i na kiselo tlo i na hladnoću uspjela se održati i u Ujedinjenom Kraljevstvu [3] . Prema nekim izvorima viđena je i na Kavkazu.
Ljubičasta kruščika najrasprostranjenija je u Hessenu, Saarlandu, Baden-Württembergu i Thüringenu. U drugim njemačkim saveznim pokrajinama znatno je rjeđa. U cijeloj Njemačkoj ljubičasta kruščika je zakonom zaštićena biljka, a zahvaljujući strogim mjerama zaštite nije ugrožena.
Ljubičasta kruščika (purpurna kruščika; lat. Epipactis purpurata) je europska vrsta orhideja, a pripada redu Asparagales. Raste od visine morske obale do 1000 metara nadmorske visine u sjenovitim listopadnim šumama. Prirodno raste u mediteranskom području (Italija, Grčka, Hrvatska, Srbija) i na području Alpa (Njemačka i Švicarska) a distribucijom i oprašivanjem prenesena je i u Baltičke zemlje, Francusku i Ujedinjeno Kraljevstvo.
Fijałkowy stawač (Epipactis purpurata) je rostlina ze swójby orchidejowych rostlinow (Orchidaceae).
Fijałkowy stawač je trajne zelo, kotrež docpěwa wysokosć wot 15 hač 60cm.
Łopjena su dwudźělnje zrjadowane, lancetojte abo jejolancetojte, sylnje žiłkate a kaž stołpik fijałkojće přeběžane.
Kćěje wot awgusta hač septembra. Kćenja su oliwozelene abo róžojte a nimaja wotrohu. Jich hubka je dwudźělna.
Rosće na pućnych kromach w lěsach ze zelišćowym podróstom, na starych drjewowych składźišćach. Preferuje wutkate, často małowapnate hlinowe pódy.
Fijałkowy stawač (Epipactis purpurata) je rostlina ze swójby orchidejowych rostlinow (Orchidaceae).
L'elleborina purpurea (Epipactis purpurata Sm., 1828) è una piccola pianta erbacea perenne dai delicati fiori, appartenente alla famiglia delle Orchidacee.[2]
Il termine Epipactis si trova per la prima volta negli scritti di Dioscoride Pedanio (Anazarbe in Cilicia, 40 circa - 90 circa) che fu un medico, botanico e farmacista greco antico che esercitò a Roma ai tempi dell'imperatore Nerone. L'origine di questo termine è sicuramente greco, però l'etimologia esatta ci rimane oscura (qualche testo lo traduce con “crescere sopra”). Sembra comunque che in origine sia stato usato per alcune specie del genere Helleborus[3]. In tempi moderni il nome del genere fu creato dal botanico e anatomista germanico Johann Gottfried Zinn (1727 – 1759), membro tra l'altro dell'Accademia delle Scienze di Berlino, in una pubblicazione specifica sul genere Epipactis nel 1757.
L'epiteto specifico (helleborine) deriva da una certa rassomiglianza con le foglie di alcuni “Ellebori” (Elleboro bianco o falso elleboro – Veratrum album).
Il binomio scientifico attualmente accettato (Epipactis purpurata) è stato proposto dal entomologo e botanico inglese, fondatore e primo presidente della Linnean Society di Londra Sir James Edward Smith (1759 – 1828) in una pubblicazione del 1828.
In lingua tedesca questa pianta si chiama Violette Sumpfwurz'; in francese si chiama Épipactis pourprée; in inglese si chiama Violet Helleborine.
È una pianta erbacea perenne alta normalmente da 20 a 70 cm. La forma biologica di questa orchidea è geofita rizomatosa (G rizh), ossia è una piante con un particolare fusto sotterraneo, detto rizoma, che ogni anno si rigenera con nuove radici e fusti avventizi. Queste piante, contrariamente ad altri generi delle orchidee, non sono “epifite”, ossia non vivono a spese di altri vegetali di maggiori proporzioni (hanno cioè un proprio rizoma). Tutta la pianta è sfumata di violaceo.
Le radici sono secondarie da rizoma.
Le foglie a disposizione spiralata lungo il fusto, sono intere a forma lanceolata o strettamente ovale e con apice acuto; sono sessili, amplessicauli e carenate centralmente. Diverse evidenti nervature percorrono longitudinalmente le foglie. Quelle superiori sono progressivamente più ristrette, mentre quelle mediane sono lunghe quanto l'internodo corrispondente. Le foglie sono colorate di grigio-verde con sfumature violette.
L'infiorescenza è un racemo terminale piuttosto denso con numerosi fiori penduli (o inclinati, o orizzontali) e pedicellati; la disposizione è leggermente unilaterale. Alla base del pedicello sono presenti delle brattee erbacee a forma lanceolata (quelle inferiori a volte sono più lunghe dei fiori stessi). Queste brattee sono di tipo fogliaceo e quelle più basse sono molto simili alle foglie superiori e sono più lunghe dei fiori, mentre quelle superiori sono progressivamente più piccole; tutte sono pendule come i fiori. I fiori sono resupinati, ruotati sottosopra tramite torsione del pedicello (e non dell'ovario come nel genere Cephalanthera)
I fiori sono ermafroditi ed irregolarmente zigomorfi, pentaciclici (perigonio a 2 verticilli di tepali, 2 verticilli di stami, 1 verticillo dello stilo). I fiori all'esterno sono colorati normalmente di verde e sono debolmente profumati. Dimensione del fiore: 10 – 18 mm.
Il frutto è una capsula obovoide (o esagonale) a più coste contenente moltissimi, minuti semi. Anche le capsule, come i fiori, sono orizzontali o pendule.
La riproduzione in queste piante avviene tramite l'impollinazione: sono piante nettarifere, quindi abbiamo una impollinazione entomofila (vespe, api e ditteri).
Dal punto di vista fitosociologico la specie Epipactis purpurata appartiene alla seguente comunità vegetale[6]:
Le Orchidaceae è una delle famiglie più vaste della divisione tassonomica delle Angiosperme; comprende 788 generi e più di 18500 specie[7]. Il genere Epipactis comprende circa 70 specie diffuse in Europa, in Asia e in America, delle quali circa una decina sono spontanee della flora italiana.
Il Sistema Cronquist assegna la famiglia delle Orchidaceae all'ordine Orchidales mentre la moderna classificazione APG la colloca nel nuovo ordine delle Asparagales. Sempre in base alla classificazione APG sono cambiati anche i livelli superiori (vedi tabella a destra).
Il genere Epipactis, insieme al genere Cephalanthera, appartiene (secondo la suddivisione più in uso tra i botanici) alla sottofamiglia delle Epidendroideae caratterizzata dall'avere lo stame (l'unico fertile) ripiegato sopra il ginostemio e il labello composto da due pezzi distinti: ipochilo e epichilo[8][9]; e al livello inferiore alla tribù delle Neottieae, una delle quattro tribù nelle quali si usa suddividere le orchidee (relativamente alle specie spontanee del territorio italiano)[3].
Il numero cromosomico di E. purpurata è: 2n = 40[10][11]
Con la specie Epipactis helleborine la pianta Epipactis purpurata forma il seguente ibrido interspecifico:
La specie Epipactis purpurata ha avuto nel tempo diverse nomenclature (oltre 40 secondo alcune liste[12]). L'elenco che segue indica alcuni tra i sinonimi più frequenti:
In genere tutte le Epipactis sono abbastanza simili nella forma del fiore. Qui ricordiamo alcune specie (tralasciando le varie sottospecie) quali:
Come tutte le orchidee è una specie protetta e quindi ne è vietata la raccolta e il commercio ai sensi della Convenzione sul commercio internazionale delle specie minacciate di estinzione (CITES).[13]
L'elleborina purpurea (Epipactis purpurata Sm., 1828) è una piccola pianta erbacea perenne dai delicati fiori, appartenente alla famiglia delle Orchidacee.
Trumpalapis skiautalūpis (Epipactis purpurata) – gegužraibinių (Orchidaceae) šeimos daugiametis žolinis augalas, nuo 2000 m. įrašytas į Lietuvos raudonąją knygą. Morfologiškai labai panašus į plačialapį skiautalūpį, nuo kurio skiriasi purpuriniu stiebu, žiedai su aiškia purpurine dėme žiedo viduryje.
Paplitęs Vakarų ir Vidurio Europoje. Auga bukų miškuose ir jų aikštelėse.
Lietuvoje iki šiol žinoma tik viena radvietė – Trakų raj.
Trumpalapis skiautalūpis (Epipactis purpurata) – gegužraibinių (Orchidaceae) šeimos daugiametis žolinis augalas, nuo 2000 m. įrašytas į Lietuvos raudonąją knygą. Morfologiškai labai panašus į plačialapį skiautalūpį, nuo kurio skiriasi purpuriniu stiebu, žiedai su aiškia purpurine dėme žiedo viduryje.
Paplitęs Vakarų ir Vidurio Europoje. Auga bukų miškuose ir jų aikštelėse.
Lietuvoje iki šiol žinoma tik viena radvietė – Trakų raj.
De paarse wespenorchis (Epipactis purpurata) is een Europese orchidee uit het geslacht Epipactis (wespenorchissen).
Het is een soort die zeer atypisch is voor orchideeën en vooral voorkomt in donkere bossen. Ze is zeer zeldzaam in België.
De botanische naam Epipactis werd reeds door Theophrastos van Eresos, een filosoof en botanicus uit de Griekse oudheid gebruikt, maar waarschijnlijk voor een andere plant. De botanische naam Epipactis werd in 1757 door Johann Gottfried Zinn, een hoogleraar in de plantkunde aan de Georg-August-Universität Göttingen, aan dit geslacht toegekend.
De soortaanduiding purpurata is afkomstig uit het Latijn en slaat, net als de Nederlandstalige naam, op de kleur van de bloem.
De paarse wespenorchis is een overblijvende, niet-winterharde geofyt. Het is een middelgrote (maximaal 70 cm hoge) stevige plant met een dikke, volledig violet of paars aangelopen en naar boven toe grijs-viltig behaarde bloemstengel, meerdere verspreid staande ongevlekte bladeren en een tamelijk dichte, rijkbebloemde cilindrische tros met paars-bleke bloemen. De planten staan meestal in groepjes bijeen.
Langs de stengel staan talrijke lancetvormige bladeren, groen met een paarse schijn, in een dichte spiraal. De onderste twee bladeren zijn steeds kleiner dan de hogere. De maximale grootte is 10 cm, maar blijft meestal kleiner. De schutbladen zijn langer dan de vruchtbeginsels.
De bloemen zijn vrij klein maar staan steeds volledig geopend. De kelkbladen en kroonbladen zijn lang elliptisch, groot in verhouding tot de lip, donkergroen aan de buitenkant en lichter groen met roze binnenin. De lip bestaat uit twee delen, een hypochiel en een epichiel (typisch voor wespenorchissen), lichtroze tot wit. Ook de binnenkant van het hypochiel is (in vergelijking met andere wespenorchissen) licht gekleurd. Het gynostemium bezit een duidelijk rostellum, een goed ontwikkeld clinander en een functioneel viscarium. Het vruchtbeginsel is licht behaard, met een purper aangelopen basis.
De bloeitijd is van midden juli tot eind augustus.
De paarse wespenorchis is weinig variabel van vorm. Wel komen volledig chlorotische planten voor, deze zijn helemaal roze of paars gekleurd (forma rosea).
De paarse wespenorchis leeft voornamelijk in donkere bossen waar weinig insecten voorkomen. Om toch zo veel mogelijk op te vallen, heeft de plant zeer lichte kelk- en kroonbladen die ieder straaltje zonlicht opvangen en als een lichte plek in het bos van ver zichtbaar zijn. Verder geeft de plant een (voor insecten) sterke geur af.
Bestuiving gebeurt meestal door wespen zoals de middelste wesp (Dolicovespula media) en de Franse veldwesp Polistes dominulus. De plant is volledig allogaam.
De paarse wespenorchis is een soort van donkere loofbossen (meestal eiken- of beukenbossen) met weinig ondergroei, op vochtige, dikwijls kleiige bosbodems. Dikwijls in het gezelschap van het vogelnestje (Neottia nidus-avis) en het bleek bosvogeltje (Cephalanthera damasonium).
De paarse wespenorchis komt voor in de gematigd klimaatzones van West- en Midden-Europa, van zuidelijk Groot-Brittannië en Frankrijk tot in Litouwen en Roemenië.
Over heel het verspreidingsgebied is de paarse wespenorchis zeldzaam en slechts plaatselijk voorkomend.
Hij is op enkele plekken in het zuiden van België aangetroffen.
De paarse wespenorchis behoort tot het geslacht van de wespenorchissen, waarvan een tiental sterk gelijkende soorten in België en Nederland voorkomen.
Door zijn specifiek habitat kan de paarse wespenorchis echter met geen van deze verward worden. De meest gelijkende, de brede wespenorchis, heeft rondere en grotere bladeren en een binnenin donker gekleurd hypochiel.
De soort staat op de lijst van wettelijk beschermde planten in België.
In Frankrijk is de soort beschermd op regionaal niveau, in Luxemburg op nationaal niveau.
Bronnen, noten en/of referentiesDe paarse wespenorchis (Epipactis purpurata) is een Europese orchidee uit het geslacht Epipactis (wespenorchissen).
Het is een soort die zeer atypisch is voor orchideeën en vooral voorkomt in donkere bossen. Ze is zeer zeldzaam in België.
Multimedia w Wikimedia Commons Kruszczyk siny (Epipactis purpurata Sm.) – gatunek byliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Występuje w Europie Środkowej, w tym w Polsce.
Zasięg gatunku obejmuje Europę Środkową na zachodzie sięgając Anglii i wschodniej Hiszpanii, na południu południowych Włoch i Rumunii, na północy Danii i północno-wschodniej Polski. Odrębne podgatunki są endemitami na południowych krańcach Półwyspu Bałkańskiego i rejonu Kaukazu[2].
W Polsce gatunek występuje głównie w Polsce północnej i południowej, znacznie rzadziej w części środkowej. Największe zgromadzenie stanowisk znajduje się w pasie Karpat (m.in. Bieszczady, Gorce, Beskid Wyspowy, Beskid Niski), na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, Wyżynie Śląskiej, Roztoczu, na odcinku dolnej Wisły i Odry. Do najliczniejszych populacji należą stanowiska na Wzgórzach Trzebnickich, gdzie najliczniejsza populacja (licząca ponad 600 pędów) objęta jest ochroną Natura 2000 jako Wzgórza Warzęgowskie[3]. Chroniony w kilku parkach narodowych, m.in. (Ojcowski, Gorczański, Magurski)[4].
Bylina, geofit. Kwitnie od lipca do września, z czego optimum kwitnienia przypada na początek sierpnia. Preferuje stanowiska cieniste, rzadziej jasne. Nigdy w pełnym słońcu. Gatunek ten potrafi rosnąć w miejscach na tyle cienistych, iż żadna inna roślina nie jest w stanie tam wegetować [6]. Takson charakterystyczny dla środkowoeuropejskich lasów grądowych a także buczyn. Rośnie na glebach żyznych (eutroficznych), próchniczych, najczęściej wilgotnych i zasobnych w węglan wapnia.
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)[7] w grupie gatunków rzadkich (kategoria zagrożenia R). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię VU (narażony)[8].
Kruszczyk siny (Epipactis purpurata Sm.) – gatunek byliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Występuje w Europie Środkowej, w tym w Polsce.
Трав'яниста рослина 15-70 см заввишки, геофіт. Кореневище коротке, вертикальне. Стебел може бути декілька, вони прямостоячі, міцні, пурпурові, при основі вільно обгорнуті гострими пурпуровими піхвами, у верхній частині густо короткоопушені. Безплідні пагони трапляються вкрай рідко. Листки сіро-зеленкуваті, зісподу пурпурові, середні — коротші за міжвузля, рідше — трохи довші від нього.
Суцвіття густе, складається з 7-40 квіток, перед цвітінням трохи поникле. Приквітки ланцетні, загострені, за винятком верхніх довших від квіток. Квітки без запаху, широко відкриті. Чашолистки яйцеподібні, 12-15 мм завдовжки, 2-5 мм завширшки, зелені з бронзовим відтінком, рідше — коричневі або пурпурові. Листочки оцвітини до 12 мм завдовжки, яйцеподібні, зовнішні — жовтувато-зеленкуваті, зсередини світліші, внутрішні — білі або бруднувато-зеленкувато-білі. Губа рожева. Пиляки жовті. Зав'язь пряма, нескручена. Плід — суха ребриста коробочка коричневого кольору. Насіння надзвичайно дрібне, схоже на пил.
Загалом вид доволі мінливий. Наприклад, деякі рослини позбавлені характерного пурпурового відтінку, а підвид Epipactis purpurata var. rosea, навпаки, не має хлорофілу. Такі рослини виживають за рахунок поживних речовин, які їм постачає мікориза. В Англії знайдено особину з біло-смугастим листям, але невідомо, чи це новий субтаксон, чи лише поодинока мутація.
Число хромосом 2n = 40.
Рослина тіньовитривала, помірно вологолюбна. Типовими місцями зростання коручки пурпурової є грабові, дубово-грабові, букові, ялинові ліси з домішками верби, ліщини, осики, рідше — здичавілі сади, зарості чагарників, узлісся. Вона надає перевагу ділянкам, що добре прогріваються, та глибоким, поживним ґрунтам, багатим на вапно, при цьому pH ґрунту значення не має (частіше зростає на нейтральних, слабокислих і слаболужних).
Розмножується насінням і кореневищем, здатність до відновлення дуже низька. Квітне у липні-вересні. Плодоносить у серпні-жовтні. Запилення перехресне, його здійснюють оси. Нектар цієї орхідеї впливає на комах наче наркотик: сп'янілі оси втрачають здатність орієнтуватися в просторі, надовго залишаються на суцвітті, повзають з квітки на квітку, переносячи при цьому пилок. Насіння проростає тільки за умови зараження симбіотичним грибом. Мікориза, яка утворилася внаслідок співжиття рослини і гриба, зумовлює низьку залежність дорослої орхідеї від інтенсивності фотосинтезу.
Коручка пурпурова родом із Західної і Центральної Європи. На півночі ареал цього виду проходить через Данію і балтійське узбережжя, на заході — через Велику Британію і Францію, на півдні — через Альпи, Балкани, трансільванську частину Румунії. Поза Європою популяції знайдено лише на Кавказі.[3]
В Україні вид знаходиться на східній межі поширення, поширений в Карпатах, Прикарпатті, Розточчі, Поділлі. В горах підіймається до висоти 1500 м.
Вид занесено до Додатку ІІ Конвенції про міжнародну торгівлю видами дикої фауни та флори, що перебувають під загрозою зникнення (CITES), до Червоних списків у Німеччині, Люксембурзі, Болгарії, Чехії, Данії, Франції, Великій Британії, Польщі.[4] На протязі всього ареалу популяції нечисельні, ізольовані, що пояснюється вузьким екологічним діапазоном. Коручка пурпурова дуже потерпає від зміни біотопів (вирубування лісів, створення штучних хвойних насаджень), рекреаційного навантаження, а також від поїдання оленями.
В Україні цей вид охороняється в заповіднику «Медобори», національних парках Карпатському, «Вижницькому», «Ужанському» і «Подільські Товтри». Для підвищення чисельності потрібно виявляти популяції та захищати їх від витоптування та поїдання тваринами.
Господарського значення не має, але рослина перспективна для розповсюдження як декоративна.
Вперше коручка пурпурова описана в 1814 році під назвою Epipactis viridiflora, пізніше в 1828 році Джеймс Едвард Сміт привласнив виду назву Epipactis purpurata. Оскільки не було впевненості, що перший опис стосувався саме цієї рослини, то чинною залишилась друга назва.
Існують гібриди цього виду з коручкою темно-червоною, чемерникоподібною та іншими маловідомими представниками роду:
Epipactis purpurata (tên tiếng Anh: Violet Helleborine) là một loài phong lan.
Phương tiện liên quan tới Epipactis purpurata tại Wikimedia Commons
Epipactis purpurata (tên tiếng Anh: Violet Helleborine) là một loài phong lan.
