فصة سوداء

Lucerna nerkowata^[3] (Medicago lupulina L.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Inne spotykane nazwy (zwyczajowe) to: lucerna chmielowa, koniczyna żółta.

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzimy obszar występowania tego gatunku to Europa, Azja i Afryka Północna^[4]. Rozprzestrzenił się i obecnie występuje na wszystkich kontynentach (poza Antarktydą) i na wielu wyspach^[5]. W Polsce jest bardzo pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy^[6].

Morfologia

Łodyga

Gęsto ulistniona, rozgałęziona, płożąca lub podnosząca o długości do 60 cm, przeważnie naga lub krótko owlosiona i rzadko pokryta gruczołkami^[7].

Korzeń

Wrzecionowaty, płytko i silnie rozgałęziony^[7].

Liście

Złożone, 3-listkowe. Listki odwrotnie jajowate, na szczycie ząbkowane, na dolnej stronie owłosione. Przylistki językowate o różnej długości, zrośnięte z łodygą, całobrzegie lub ząbkowane^[7]. Środkowy listek ma dłuższy ogonek, niż listki boczne^[6].

Kwiaty

Motylkowe, zebrane w kuliste główki złożone z 10-20 kwiatków o długości do 3 mm. Kwiaty osadzone są na krótkich, owłosionych szypułkach o takiej długości, jak rurka kielicha, lub dłuższe. Kielich o owłosionej i skośnie uciętej rurce z ząbkami o takiej samej długości, jak rurka. Korona żółta. Jej skrzydełka są krótsze od łódeczki, a żagielek ma krótki paznokieć^[6].

Owoce

Drobny, nerkowaty, jednonasienny strąk bez kolców, wydęty, nagi, lub przylegająco owłosiony o siateczkowatej nerwacji. Jest skręcony, ma długość do 2,5 cm, po dojrzeniu czernieje. Nasiona nerkowate lub jajowate, zielonkawożółte, nieco połyskujące^[6].

• Pokrój

• Kwiatostan

• Liście

• Budowa kwiatów

• System korzeniowy

Biologia i ekologia

Rozwój

Roślina jednoroczna, czasami zimująca, hemikryptofit. Kwitnie od maja do września^[6]. Jest rośliną obcopylną i owadopylną^[8].

Siedlisko

Roślina synantropijna i segetalna, rosnąca na obrzeżach dróg, suchych zboczach, przydrożach, wydepczyskach, nieużytkach, na łąkach, trawnikach, w murawach, terenach kolejowych. Na polach i w ogrodach jest chwastem, zwłaszcza w zbożach ozimych^[6]. Ma niewielkie wymagania, często rośnie na glebach jałowych. Roślina światłolubna i ciepłolubna^[7]. Bardzo dobrze znosi susze, jest wytrzymała na mrozy i późnowiosenne przymrozki, przystosowuje się także do różnorodnych warunków siedliskowych^[8]. Gatunek wyróżniający dla rzędu Onopordetalia^[6].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n = 16^[9].

Korelacje międzygatunkowe

Pasożytują na niej grzybopodobne lęgniowce Peronospora officinalis, Peronospora romanica i Peronospora trifoliorum wywołujące mączniaka rzekomego oraz niektóre grzyby mikroskopijne: Erysiphe pisi powodujący mączniaka prawdziwego grochu, Uromyces pisi-sativi wywołujący rdzę grochu, Stagonospora meliloti, Leptotrochila medicaginis, Pseudopeziza medicaginis, Ascochyta imperfecta. Na jej pędach żeruje wiele gatunków owadów, ich larwy i poczwarki^[10].

Zastosowanie

• Roślina pastewna – Stanowi cenny składnik mieszanek pastwiskowych. Chociaż jest mniej plenna niż lucerna siewna i lucerna mieszańcowa. uprawia się ją ze względu na jej niewielkie wymagania^[7]. Znajduje się w rejestrze roślin uprawnych Unii Europejskiej.
• Młode liście są jadalne, zarówno po ugotowaniu, jak i na surowo. Zawierają dużo witaminy K. Indianie zjadali jej liście, a także nasiona, które prażyli na ogniu lub rozcierali na mąkę. Lucernę można jednak spożywać tylko w niewielkiej ilości, zawiera bowiem substancje utrudniające trawienie białek. Zawiera także saponiny powodujące rozpad czerwonych ciałek krwi (usuwa je gotowanie)^[11].

Przypisy