عصفور الشوك

Lo chic d'avaus (o para-sèga) (Prunella modularis) es una espècia de passerat que viu dins lei zònas de climat temperat d'Euròpa e d'Asia.

Ech Gris-mouéneu (Prunella modularis) ch'est eune éspèche d'oizos deul famille des Prunellidae.

ch'nom ch'est gris-mouéneu mais ch'est poin un mounieu.

• variantes picardes = Griséte, Nòrmouchon, Émouqhé, Mouqhé, Brunéte, Bleuhéte, Frélhe, Tréye, Grimòn·nhioe.
• in franchoé = Accenteur mouchet obin moineau des haies.

Ch'gris-mouéneu il o eune protékcion totale in Franche édpuis él 17 d'avri 1981.

Dsous-éspèces

Il y o uit dsous-éspèces (ordre fylogénike) :

• Prunella modularis hebridium ;
• Prunella modularis occidentalis ;
• Prunella modularis modularis ;
• Prunella modularis mabbotti ;
• Prunella modularis meinertzhageni ;
• Prunella modularis fuscata ;
• Prunella modularis euxina ;
• Prunella modularis obscura.

Loyens éstérnes

Notes pi référinches

• L'accenteur mouchet, vol. 32, Eaglemoss International, Oiseaux de collection, 2003, 16 p.
• * Référence NCBI : Prunella modularis (en)

Éstatut d' consérvacion UICN

LC : Préotchupacion mineure

Den Heckeschlëffer (Prunella modularis), och nach Heckestéisser, Heckestéisserchen, Bloschësser oder Zonkschlëffer genannt,^[1] ass eng Aart aus der Famill vun de Prunellidae aus der Uerdnung vun de Spatzevullen (Passeriformes), Ënneruerdnung vun de Sangvullen (Passeres).

Morphologie

00Dëst Kapitel ass nach eidel oder onvollstänneg. Hëlleft wgl. mat, fir et ze komplettéieren.

Gesank vum Vull:

Verbreedung, Habitat

00Dëst Kapitel ass nach eidel oder onvollstänneg. Hëlleft wgl. mat, fir et ze komplettéieren.

Behuelen, Ernierung

00Dëst Kapitel ass nach eidel oder onvollstänneg. Hëlleft wgl. mat, fir et ze komplettéieren.

Kuckt och

• Lëscht vun de Vullen zu Lëtzebuerg

Um Spaweck

Commons: Prunella modularis – Biller, Videoen oder Audiodateien

Referenzen

1. ↑ Henri Klees: Luxemburger Tiernamen. Inbegriffen in 2. Auflage die 'Luxemburger Vogelnamen' von Henri Rinnen. Luxemburg, Institut Grand-ducal, Section de linguistique, de folklore et de toponymie, 1981 (=Beiträge zur luxemburgischen Sprach- und Volkskunde Nr. XIV).

De hegemors of hegemos (Latien: Prunella modularis) is n zangvoegel uut de familie van hegemorsen (Prunellidae). De hegemors wort deur partie minsen oek wel t blauwe paapjen eneumd, oekal het ie gien blauwe kop. Disse naam wort vaker gebruukt veur de voegel die in t Nederlands n pimpelmees eneumd wort.

Kenmarken

Ze worren vuuftien sentimeter groot, oengeveer net zo groot as de huusmors. Blauwe paapjes leven in bosgebiejen, bossages en struukgewassen. Ze lieken veul op t wiefjen van de huusmors, mar dan mit n dunnere sneb en n grieze kop. Hie het n hoge en heldere zang.

Ze verplaotsen der eigen op n eigen manier: leeg bie de groend oender struken en hegen, op paodjes en zelfs in laonen van parken op zeuk naor voedsel.

Voortplanting

De voegels nestelen in hegen (vandaor de naam), mar oek in struken en lege planten.

De hegemorsen in Noord-Europa trekken swienters naor t zujen en t westen. In Nederland en België kommen hegenmorsen t hele jaor veur.

Nedersaksies

Der wort in t Nedersaksies meestentieds gien onderscheid emaakt tussen morssoorten, ze worren vake gewoen morsen, mossen, enz. eneumd. Hieroender zie'j n paor are dialektwoorden veur de hegemors.

• Veluws:
  • heggemus(se), -mos(se), -mors
  • hegemus(se), -mos(se), -mors
  • hegmusse (Une)
  • basternachtegaal (Emst)
  • boerennachtegaal (Garder)
  • blauw paapjen (Putten, Barreveld)
  • straotjongen (Elburg)

Ofbeelding en zanggeluud

• 

• Beluuster zien zanggeluud

Waornemingen in Nederland

• Kaort van Nederland mit waornemingen
• Waornemingen kunnen hier emeld worren

Uutgaond verwiezingen

• SoortenBank.nl - beschrieving, ofbeeldingen en geluud

Hoagemusschn (Prunella modularis, AN: Heggenmus) zyn zangveugels uut de familie van de hoagemusschn, woarin dan der buutn de geweune hoagemussche nog 12 aar sôortn zittn.

Verspreidienge en leefgebied

't Zyn mo 2 sôortn hoagemusschn die in Europa zittn, de geweune hoagemussche (die hêel 't joar in nuuzn coté te viendn is) en de Alpnhoagemussche (Prunella collaris), die verre nie in België leeft. Ze zittn in verre hêel Europa, buutn hêel in 't nôordn en in Ysland. In Spanje en Italië kuj ze in zomer ollêne viendn in 't nôordn, in de wienter goan de nôordelikke veugels wel mêer no 't zuudn, toune vliegn ze oek toet in 'n nôordn van Afrika. In 't ôostn zittn ze toet an de Oeral.

Ze zyn oek uutezet in Nieuw-Zêeland en êentige eilandn nie verre dervan, lik Chatham en Campbell Island, woa dan ze goed broedn.

In de weireld zoudn der bykan 30 meljoen koppels zyn, woavan da 95% in Europa zit. Landn me mêer of êen meljoen koppels zyn Finland, Rusland, 't Verênigd Keunienkryk, Zweedn, Nôorweegn en Duutsland. 'n Hoeveelheid go nie achteruut, 't zyn der 't mêeste by ekommn up 't ende van de 19ste êeuwe, toune an der mêer en mêer hovetjes bykwaamn, doavan hen hoagemusschn, juuste lik meireloars.

Ol hier zyn ze surtout te viendn an de bôordn van busschn, in parkn en in hovetjes. Ze zittn oek in noaldbusschn, mo doa zyn der miender per hectoare.

Beschryvienge

Olhoewel dan de menschn der oek mussche teegn zeggn, is 't in 't hêle gin mussche (Passer), mor en hoagemussche. Ze zyn e twoddetje klinder (lik e rôobost en z'hen oek en aarn bek, die langer en scherper is voun fernient te kunn pakken. 't Is surtout dadde dan ze eetn in de zomer, in de wienter trekkn ze nunder plang me bottn en fyn zoad. 't Is oek toune dan ze mêestol in hovetjes te viendn zyn.

Aar verschilln zyn met e mussche, is nunder kleur, ze zyn vanoundern, an nundern kop an e riengel an nunder nekke dounkergrysde.

't Ku zyn dan ze mêer of 1 vintje of wuvetje hen, dat gebeurt a nunder territorium overlapt. De puppe legt in e nest die in e struke emakt is, van taksjes en ges met doarup mos en toune nog eki pluumtjes en hoar. Ze legt twi kirs tout 6 eiers, in april en juni, d'êeste eiers goan wel mêestol te kweiste. An de joungn uut 't ei kommn, achter da 't er twi weekn up ebroed is, krygn ze e dag of 14 teetn, toune vliegn ze uut.

Externe koppelienge

• Verspreidienge van hoagemusschn in België.
• Filmtje van e koppel hoagemusschn.

Jarntítlingur (frøðiheiti - Prunella modularis)

Slag

• Prunella collaris (Heltnarjarntítlingur)

Sí eisini

• Fuglar í Føroyum

Tekst üüb Öömrang

A kurnfink (^(mo.) kornfink) (Prunella modularis) as en sjongfögel ütj at kurnfinkenfamile Prunellidae.

Beskriiwang

So sjongt a kurnfink.

Ferwisang efter bütjen

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot "morete", loukîz cial

Li morete ou fåzon, c' est on pitit moxhon, 14-15 cm long.

No d' l' indje e sincieus latén : Prunella modularis.

Discrijhaedje

Li morete ravize li moxhon d' toet (Passer domesticus), on n' a k' a rwaitî a s' fén betch, si grijhe goidje eyet les ptitès taetches k' ele a so les costés po n' si nén mari.

Ele tchawe avou des crinnants tsîp et gruziner des ptitès årgudinnes sins cogne.

Vicaedje

Ele poite a nike totavå l' Walonreye, divins les bwès, les bouxhons, å cotoû des cinses, dins les djårdéns ou co bén sovint å plin mitan des veyes, dins les parks.^[1]

Sourdants

1. ↑ Stéphane Quertinmont, so l' ancyinne waibe "dzi.nat"

The Prunella modularis (blue dykie, field sparrae, fieldie, seedock, buss sparrae, whin-sparrae, spurdie, whinnie, blue wran) is a smaw passerine, or perchin bird, foond ootthrou temperate Europe an intae Asie.

References

Завирушка лїсова (Prunella modularis) є росшыреный птах з родины Prunellidae.

Росте до великости воробля (19,5 - 14 цм), котрому ся дакус до істой міры подобать і взглядом. На векшынї тїла є зароснута бурым пірём, на хырбетї мать выразны тмавы смугы, дорослы мають і інакшы сивосинї фарбы на голові, котры молоды птахы не мають. Обі поглавя суть собі фарбов дуже подобны. Озывать ся звучным острым ціт ціт ціт або цііт.

Завирушка лїсова є найросшыренїшым представителём своёй родины. Гнїздить в мірных частях Европы і Азії. Часточо є перелїтна, зимує в южній і западній Европі. В роках 1867 аж 1882 была чоловіком приволочена тыж на Новый Зеланд, де є днесь богато росшырена. Обывать густы лїсовы поросты, особливо шпильковы лїсы, крякы і загороды.

Завирушка лїсова жере хробакы. Гнїздо з моху постелен травов собі будує добрї скрыте в густых кряках або на шпильковых стромах. Саміцї до нёго потім кладуть 3 аж 5 малых, світло синїх яєць, на котрых сама сидить. Вид ся часто тыж стане жертвов гнїздового паразітізму із боку зозулї.

Референції

• BioLib

КӀыкъыр (лат-бз. Prunella modularis) — и цӀэджэгъу лъэпкъым хыхьэ бзу жьгъейщ.

Теплъэр

ТхыцӀэр гъуабжэ-улъиягъафэщ, ӀэпапӀэ гъуабжэ-фӀыцӀафэхэр къыхэщу, щхьэр щхъуэ-гъуэбжафэщ, жьэгъумрэ хулъащхьэмрэ щхъуэщ

Здэпсэухэмрэ шэнымрэ

Езым елъытамэ и абгъуэр инщ, ар щеухуэ жыг къудамэхэм мыӀэтауэ.

Щопсэу, Къаукъазым, Кърымым къанэмыщӀауэ, Еуропэм, Азиэ ЦӀыкӀум, Шамым, КъухьапӀэ Къажэрым я мэзылъэ щӀыпӀэхэм.

И Ӏусыр зэхэдзащ

Тхылъхэр

• Брат Хьэсин. Адыгэхэм я къуалэбзу щӀэныгъэр. Черкесск. 2007 гъ.

Обично попче (науч. Prunella modularis) — мала врапчевидна птица која живее во умерените делови на Европа и Азија. Таа е најраспространетата птица од семејството на попчињата, која се состои претежно од планински видови. Птиците кои живеат во посеверните делови на опсегот се преселници, а останатите се постојани жители. Обичното попче го има и во Македонија.

Опис

Обичното попче е долго 13.5–14 см, прилично еднолично во изгледот, a потсетува на врапче со својот набразден грб и општата форма. Кафеаво е по боја и има остро клунче. На возрасните главата им е сива. Половите се слични. Овој вид надокнадува за својот безличен изглед со своето сексуално однесување. Женките се често полиандрични, имаат два мажјака истовремено. Мажјаците се натпреваруваат за женката, и за успешноста на својата сперма, но испитувањата покажуваат дека често во едно легло пилињата се од различни татковци. Мажјакот сака да го обезбеди своето наследство и ја клука клоаката на женката за да ја стимулира да ја исфрли спермата од другите мажјаци со кои била неодамна.^[2] Копулацијата кај обичното попче трае само една дестина од секунда, но дневно се случуваат повеќе од 100 копулации.^[3] Мажјакот пружа родителска грижа, пропорционално со успехот на парењето, па затоа не е необично да се видат два мажјака и една женка како се грижат за истото легло. Полиандријата е ретка кај птиците, со само 2% што покоажуваат ваков систем на парење, додека повеќето се моногамни.

Пеење

Огласувањето на обичното попче е главно пискливо циип и потпевнувачки ноти кои ја откриваат птицата што инаку не може да се забележи.^[4] Песната е брза, тенка и ѕвонлива, слатка мелодија која може да се помеша со онаа на палчето (Troglodytes troglodytes), но е е малку покуса и понемоќна. Пеењето на попчето е пријатно и потсетува на чкрипењето на тркалата од количка.

Размножување

Обичното попче е претежно шумска птица која живее во грмушки. Гради уредни гнезда во ниски грмушки или во иглолисни дрвја, а снесува околу 3-5 сини јајца.

Обичното попче е домаќин на кукавицата. Најеројатно ова се случува од неодамна, бидејќи кукавиците своите јајца ги снесуваат кај птиците што имаат слични јајца со нивните, а во случајов не е така. Но, обичното попче не прави разлика и ги прифаќа јајцата на кукавицата.

Систем на парење

Кај обичното попче постојат повеќе комбинации на парење во: моногамна врска (една двојка - мажјак и женка); полиандрична врска (два или три мажјака и една женка); полигинична врска (еден мажјак и две женки) и полигинандрични врски (два или три мажјака и две до четири женки). Мажјакот има најголем успех за репродукција во полигинична врска, а најмал во полиандрична. Спротивно, успехот на женката е најголем во полиандричната врска. Овие спротивставени потреби доведуваат до конфликт и до натпреварувачки начин на парење.^[5]

Во однос на територијата, женките секогаш имаат предност. Ако два или три мажјака делат една или повеќе женки, териториите на мажјаците ќе се преклопуваат и тие ќе соработуваат за да ја одбранат. За тоа, кај мажјаците постои хиерархија; постарите мажјаци се алфа-мажјаци, а едногодишните птици се обично бета-мажјаци. Проучувањата не наишле на случаи на блиски роднински врски кај мажјаците кои се вклучени во комбинациите на парење. Можноста на мажјакот да го контролира пристапот до женката зависи од големината на женскиот опсег, односно од количеството храна. Кога ресурсите на храна се помали, женскиот опсег е помал и тогаш мажјакот полесно ја монополизира. Ова води кон полигинични и полигинандрични комбинации кои се поволни за мажјакот. Ако, пак, ресурсите со храна се поголеми, и територијата на женката е поголема, а тоа води кон полиандрични врски.^[6]

Што се однесува до родителската грижа, мажјаците не ги дискриминираат пилињата, без разлика дали се нивни или на друг мажјак од полиандричните врски.^[7]

Галерија

• 
• Возрасна единка, зиме

• 
• Женка

• Мажјак

Наводи

• Blasco-Zumeta, Javier. Dunnock. „Laboratorio Virtual Ibercaja“ (IberCaja Obra Social) (324): 1–4. http://www.ibercajalav.net/img/324_DunnockPmodularis.pdf.
• Davies, N.B. (1954). Dunnock Behaviour and Social Evolution. Oxford: Oxford University Press.

Ойн бор харагчин, Prunella modularis, нь Европоос Азийн сэрүүн бүсэд таарах жижиг бор шувуу хэлбэртэн шувуу юм. Энэхүү шувуу нь ой мод, төгөл, цэцэрлэгт амьдарна. Намхан бут эсвэл шилмүүст модонд үүрлэн 3-5 цэнхэрдүү өндөг гаргадаг байна.

Ойн бор харагчины үүрэнд Эгэл хөхөө өндгөө авчирч орхих нь элбэг бөгөөд, үүнийг нь мэдэлгүй өсгөж тэжээдэг ажээ.

Тэд Оронгийн боршувуутай төстэй ба биеийн урт 13.5-14 см, гэдэс хэвлий хэсэг нь бордуу, үзүүртэй хошуутай. Нас бие гүйцсэн шувууд нь саарал толгойтой байна.

1867-1882 онд Шинэ Зеландад ойн бор харагчинг авчирсан ба өдгөө ойр хавийн арлуудаар нь ч нилээд тархан суурьшжээ.

Зургийн цомог

• 
• 
• 

Сөрәкә турғай (лат. Prunella modularis, рус. Лесная завирушка) — түрғайҙан бәләкәйерәк ҡош.

Ҡылыҡһырлама

Турғайҙан бәләкәйерәк. Ерҙә йәки ҡыуаҡтарҙа йөрөүсе бик һаҡ ҡош. һайрағанда ағас остарына күтәрелә, һырты буй-буй ҡара таптар менән сыбарланған ҡара-көрән.Түше һоро, ҡорһағы һорғолт көрән, һандуғастан бәләкәйерәк булыуы һәм һыртының сыбарлығы менән айырыла.

Тауышы

Тауышы бик үк көслө булмаған: «ср-рри». һайрауы, һандуғастыҡы кеүек, төрлө юғарылыҡтағы сутылдауҙан тора.

Йәшәү рәүеше

Ҡыуаҡлыҡтарҙа, төрлө урмандарҙа йәшәй. Бөжәктәр менән туҡлана. Ултыраҡ ҡош. һирәк осрай. Ағас ботаҡтарында, ҡыуаҡтарҙа оялай. 4—5 бөртөк йәшкелт зәңгәр төҫтәге йомортҡаһы була.

Әҙәбиәт

• Э.Ф. Ишбирҙин. Башҡортостан ҡоштары китабы. Өфө,1986 йыл. ИБ №3478 28.693.35 И 90
• Остапенко В. А. Птицы в вашем доме: Справочное пособие. — М.: Арнадия, 1996. - ISBN 5-88666-011-9

Иҫкәрмәләр

Урман чыпчыгы — сайрар чыпчыклар семьялыгына караган кошларның бер төре. Төсе бик гади: коңгырт-көрән, аркасы чуар, башы һәм түше куе соры. Куе ботаклыклар арасында яши. Ачыклыкка бик сирәк — кычыткан чыпчыгы тавышын хәтерләткән җырын ишеттерү өчен генә чыга. Кышлаган урыныннан бик иртә кайта. Тоташ зәңгәрсу 5—6 йомырка сала. Татарстан фаунасында сирәк — гадәттә көзге күчеше вакытында гына очрый.

Чыганаклар

Ф.Г. Ситдыйков, Р.К. Зәкиев, А.Б. Халидов, И.Ш. Макалеев, Р.X. Фәйзрахманова, И. И. Рәхимов, Ф.Г. Иштирәкова. Биологиядән русча-татарча аңлатмалы сүзлек: 10 000 чамасы сүз. // Сүзлек хәзерге биология фәненең төп тармаклары булган ботаника, зоология, анатомия, физиология, цитология, генетика, биохимия, эмбриология, биогеография, биотехнология һ.б. буенча белешмә ярдәмлекне тәшкил итә.. — Казан: Мәгариф, 1998. — бит 665.

Әдәбият

• Биологический энциклопедический словарь.— М.: Сов. энциклопедия, 1986.
• Русско-татарский словарь биологических терминов.— Казань: Татар, кн. изд-во, 1985.
• Словарь физиологических терминов.— М.: Наука, 1987.
• Р.Г. Иванова. Словарь-справочник по флоре Татарии.— Казань: Татар, кн. изд-во, 1988.
• В.А. Попов, АВ. Лукин. Животный мир Татарии.— Казань: Татар, кн. изд-во, 1971.
• Ф.В. Федоров. Грибы.— М.: Россельхозиздат, 1985.