Mamutowiec olbrzymi, sekwojadendron, sekwoja olbrzymia, mamutowe drzewo, welingtonia[a] (Sequoiadendron giganteum) – gatunek drzew iglastych, wyróżniających się potężnymi rozmiarami. Osiągają wiek 2000-3500 lat. Współczesne drzewa dorastają do 95 m wysokości i 10 m średnicy (z Parku Narodowego Sekwoi w Kalifornii znane są pnie drzew ściętych w XIX wieku, o średnicy 12 m i wysokości szacowanej na 135 m). Do gatunku tego należą jedne z najwyższych drzew świata, obok eukaliptusa królewskiego i sekwoi wieczniezielonej. Do Europy pierwsze mamutowce sprowadzono ok. połowy XIX wieku. Są często uprawiane jako drzewa ozdobne w parkach, wymagają klimatu łagodnego, morskiego, są wrażliwe na mróz. W Polsce przemarzają, dlatego większość okazów rośnie w zachodniej części kraju.
Poza rdzenną ludnością indiańską ludźmi, którzy jako pierwsi zetknęli się z potężnymi mamutowcami, byli najwyraźniej członkowie wyprawy Josepha Walkera w 1833 roku, którzy przechodząc na północ od doliny Yosemite musieli przejść przez lasy z mamutowcami, zwane Merced i Toulumne. Jednak istotne skutki dla nauki miało spotkanie z tymi drzewami jednego z poszukiwaczy złota w 1852 roku[5]. Wielkie drzewa szybko stały się sławne. Jeszcze w tym samym roku materiały zielnikowe trafiły do Alberta Kellogga z California Academy of Sciences. On też zdradził lokalizację drzew Williamowi Lobbowi, który z zebranymi materiałami pojechał w 1853 roku do Anglii. Tam jeszcze przed końcem tego roku John Lindley opisał gatunek pod nazwą Wellingtonia gigantea. Zirytowało to amerykańskich botaników, bowiem nazwa upamiętniała brytyjskiego wojskowego – Arthura Wellesleya, księcia Wellington, poza tym nadana została przez Anglika, który nie widział drzew na oczy. Szczęśliwie dla nich Lindley zrobił błąd, bowiem nazwa rodzaju Wellingtonia została użyta wcześniej w 1840 roku w odniesieniu do rodzaju roślin z rodziny sabiowatych. W zamieszaniu skorzystał francuski botanik – Joseph Decaisne, który w 1854 opisał gatunek jako Sequoia gigantea. Wyprzedził Amerykanów (m.in. Kelloga), którzy gatunek opisali pod nazwą Taxodium giganteum w 1855. Mimo zyskanej popularności nazwa autorstwa Decaisne okazała się także niezgodna z zasadami nomenklatury botanicznej (wcześniej użyta została przez Stephana Endlichera do określenia jednej z odmian sekwoi wieczniezielonej Sequoia sempervirens). W tej sytuacji przyjęta została (początkowo z silnymi oporami, wynikającymi z przyzwyczajenia do wyróżniania dwóch gatunków sekwoi) diagnoza amerykańskiego botanika Johna Buchholza z 1939, który wyodrębnił ten gatunek w ramach monotypowego rodzaju Sequoiadendron jako S. giganteum[6].
Występują dziko tylko na obszarach położonych pomiędzy 1500-2500 m n.p.m. na zachodnich stokach gór Sierra Nevada w Kalifornii[7].
Poza naturalnym zasięgiem gatunek został szeroko rozpowszechniony jako roślina ozdobna i kolekcjonerska[8].
Nasada pnia
Liście
Rozwijające się kwiatostany męskie
Dojrzałe szyszki żeńskie po wysypaniu nasion
Drzewa tego gatunku dożywają do ok. 3,5 tys. lat[10]. W odpowiednich warunkach rosną szybko, osiągając ponad 21 m w ciągu 17 lat. Corocznie drzewo jest wyższe o ok. 45-60 cm. Średnica pnia może przyrastać o 5–10 cm rocznie[11]. Kwitnienie trwa od marca do kwietnia[8]. Szyszki osiągają pełną wielkość jesienią w następnym roku od powstania, dojrzewają w trzecim roku, po czym po wysypaniu nasion długo wiszą jeszcze na drzewie (w ojczyźnie nawet do 20[10]–30 lat[11]). Siewka ma 3—5 liścieni[12].
W obrębie naturalnego zasięgu rośnie w lasach mieszanych na wysokościach od 900 do 2700 m n.p.m. w towarzystwie jodeł olbrzymich, cedrzyńców kalifornijskich, sosen żółtych i daglezji zielonych[10]. Mamutowiec dobrze rośnie na głębokich glebach dobrze drenowanych. Ma zdolność penetracji niekorzystnej warstwy powierzchniowej do głębszej warstwy o korzystnych warunkach. Odpowiedzią na tą możliwość jest dodatni wzrost, gdy penetracja korzeni w głąb jest realizowana. Mamutowce posadzone w różnych częściach świata rosną szybko zarówno w glinie, żwirze, glebach torfowych, a nawet w jałowych glebach zasadowych (pH 7,6 do 8,5).
Gatunek Sequoiadendron giganteum reprezentuje monotypowy rodzaj Sequoiadendron Buchholz, Amer. J. Bot. 26: 536. Jul 1939[13]. Rodzaj ten jest jednym z trzech w obrębie podrodziny Sequoioideae z rodziny cyprysowatych (Cupressaceae)[14]. W dawniejszych systemach rodzaj zaliczany był do rodziny cypryśnikowatych (Taxodiaceae)[15], która jako takson parafiletyczny nie jest już wyróżniana[2]. Powiązania filogenetycznie między trzema współczesnymi rodzajami podrodziny Sequoioideae są niejasne i rozmaicie przedstawiane. Część analiz genowych świadczy o tym, że kladem bazalnym w obrębie tej grupy jest rodzaj metasekwoja, według innych mamutowiec, czasem więc relacja przedstawiana jest w formie politomii[14][12].
Cunninghamioideae
Taiwanioideae
Athrotaxidoideae
metasekwoja Metasequoia
sekwoja Sequoia
mamutowiec Sequoiadendron
Taxodioideae
Callitroideae
Cupressoideae
Jeszcze w XIX wieku wyróżniono dwie odmiany[11]:
Ze względu na majestatyczne rozmiary i rzadkość występowania drzewa tego gatunku budziły od początków ich odkrycia duże zainteresowanie. W ich ochronę od początku angażowali się prezydenci Stanów Zjednoczonych[8]. Mimo to od odkrycia do 1955 roku były przedmiotem intensywnej eksploatacji. Poza tym pogorszyły warunki dla naturalnego odnowienia tego gatunku działania zmierzające do ograniczenia zagrożenia pożarowego, wiążące się z wprowadzaniem do lasów gatunków podszytowych[16]. Obecnie ok. 90% zasobów tego gatunku znajduje się pod ochroną prawną[16].
Gatunek jako roślina ozdobna sadzony jest w Europie[8][11][9] oraz w Chinach[12]. Najstarsze okazy sprowadzone i posadzone zostały w Wielkiej Brytanii w 1854[11]. Dzięki powszechnemu zainteresowaniu jakie gatunek ten wzbudził w XIX wieku, szybko został rozpowszechniony w europejskich parkach i ogrodach botanicznych. Ze względu na wrażliwość na mróz doskonale rosną okazałe dziś drzewa w Europie południowej i Zachodniej[11] (na wschodzie po wybrzeża Morza Czarnego), w Europie Środkowej w Austrii i na Słowacji[9].
W Polsce może być uprawiany na obszarach pod silniejszymi wpływami klimatu morskiego – w zachodniej części kraju. I tu jednak drzewa przemarzają. Obumarł m.in. największy w okresie przedwojennym okaz rosnący w Kłaninie (zaszkodziły mu surowe zimy z końca lat 20. i 30 XX wieku. Podobny los spotkał kolejny pod względem wielkości okaz w Glinnej, które osiągnęło 4,5 m obwodu i 38 m wysokości[10]. Po obumarciu drzewa w Glinnej największy w Polsce okaz tego gatunku rośnie w Brwicach (zachodniopomorskie). W 1983 jego wiek określono na 88 lat, więc rośnie od 1895 roku[17]. W 2014 roku miał 26,6 m wysokości, a obwód pnia (na wysokości 1,3 m) wynosił 3,73 m[18]. Drzewo jest pomnikiem przyrody[19].
Mamutowiec wspólnie z sekwoją wieczniezieloną określane w języku angielskim nazwą zbiorową jako redwood, stanowią drzewo stanowe (symbol) Kalifornii[7].
Mamutowiec olbrzymi, sekwojadendron, sekwoja olbrzymia, mamutowe drzewo, welingtonia (Sequoiadendron giganteum) – gatunek drzew iglastych, wyróżniających się potężnymi rozmiarami. Osiągają wiek 2000-3500 lat. Współczesne drzewa dorastają do 95 m wysokości i 10 m średnicy (z Parku Narodowego Sekwoi w Kalifornii znane są pnie drzew ściętych w XIX wieku, o średnicy 12 m i wysokości szacowanej na 135 m). Do gatunku tego należą jedne z najwyższych drzew świata, obok eukaliptusa królewskiego i sekwoi wieczniezielonej. Do Europy pierwsze mamutowce sprowadzono ok. połowy XIX wieku. Są często uprawiane jako drzewa ozdobne w parkach, wymagają klimatu łagodnego, morskiego, są wrażliwe na mróz. W Polsce przemarzają, dlatego większość okazów rośnie w zachodniej części kraju.
