Vitis

Bide, (Vitis vinifera) de sa Familia Vitacee. Arbustu rampicante, linna debile e torta, cun fozas largas e comente prammadas; sos fiores sunt minores de colore biancu e birde.

Sos fundos de sa 'ide in Sardigna funt tentos bascios po su 'entu e po su calore; como si piantana bides a perguladu, chi benint puntelladas e-i sa pianta est alta. Su frutu de sa ide est sa ua, budrones de ua, chi podet essere bianca o niedda, po mandigare o po fagher binu. Binos famados de Sardigna sunu: cannonau, vermentinu, monica; malvasia, vernaccia, muscadellu. S'Italia est famada po sos binos de varias regiones , ispetzialmente Sicilia, Puglia, Toscana, Veneto, Piemonte. Operatzione importante po sa ide est sa pudadura. Sa binnenera si faghet in cabidanni.

Unu tipu de ide est sa ide americana chi faghet sa ua fragola. In su 1800 unu parassita, sa fillossera, at distrutu sa bides europeas, chi sunu istadas innestadas in bidighinzos noos. In atunzu sas fozas de 'ide diventant grogas e rujitas, e poi nde ruene.

Palatina, una variedade de ua

Ła vida (dita anca vegna, vigna, vixeła o vi, nome sientifico Vitis) ła xe un gènare de piante ranpicante de ła fameja de łe Vitacee, difuxamente cultivà par el só fruto a grapoło, l'ua, doprà sia par ałimentasion che par ła produsion de vin.

Ghe xe un saco de varietà cultivà de vida ciamàe vitigni: Cabernet-Sauvignon, Chardonnay, Merlot, ecc... La coltura de ła vida, o viticoltura, ła xe sviłupà nel mondo su na superfice de sirca 8 miłiuni de ètari e ła permete de produre çirca 300 miłioni de etòłitri de vin l'ano.