Multimedia w Wikimedia Commons Liściowiec ostrodzioby[5] (Heliobletus contaminatus) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych. Występuje w Brazylii i Paragwaju. Niezagrożony wyginięciem.
Gatunek opisał po raz pierwszy Hans von Berlepsch w 1885 pod nazwą Heliobletus contaminatus, akceptowaną obecnie przez IOC. Liściowiec ostrodzioby należy według IOC do monotypowego rodzaju Heliobletus; niektórzy autorzy włączają go do Xenops (np. Howard and Moore Complete checklist... 2 ed. czy checklista J. Clementsa z 1981), jednak od przedstawicieli tego rodzaju wyróżnia liściowca upierzenie i głos. Wymienione cechy wskazują na nikłe pokrewieństwo Heliobates z Xenops. Mimo że w tradycyjnych[6] przedstawieniach linii ewolucyjnej rodziny garncarzowatych rodzaju Xenops i Heliobletus umieszczane są zwykle blisko siebie, pod koniec – ze względu na nietypowe dzioby i przystosowania do żerowania wzdłuż gałęzi – zdają się pochodzić z dwóch niezależnych linii ewolucyjnych w obrębie rodziny. Przykładowo, pod względem ogólnego schematu upierzenia przedstawiciele obu rodzajów przypominają inne gatunki używające do żerowania na gałęziach niekiedy akrobatycznych – Premnornis, siptornis, Anabacerthia spp., Syndactyla spp. i Cichlocolaptes spp. Opisano dwa podgatunki liściowca długodziobego; w północnym stanie São Paulo są wobec siebie sympatryczne i mogą się krzyżować (intergradation)[3].
Holotyp gatunku (i zarazem podgatunku nominatywnego) pochodził z Nova Friburgo[3], a holotyp H.c. camargoi z Porto Cabral (miejscowość przy rzece Parana w São Paulo)[7]. Nazwa rodzajowa Heliobletus pochodzi od dwóch greckich słów – helios (słońce) oraz bletos – rażony, dotknięty; nazwa gatunkowa contaminatus oznacza z łaciny brudny, zanieczyszczony[8].
IOC wyróżnia następujące podgatunki[9][3]:
Środowiskiem życia H. contaminatus są górskie i nizinne lasy wiecznie zielone. Występuje od poziomu morza po 1830 m n.p.m.[3]
Długość ciała w przedziale 12–13 cm, masa ciała 13–15 g. Wymiary szczegółowe dla podgatunku: camargoi (holotyp)[7]: długość skrzydła 70 mm, ogona 55 mm, długość dzioba od bliższego dziobu końca nozdrzy 8,9 mm (od nasady w czaszce 14,6 mm), skoku 18,3 mm[7]. Przedział długości skrzydła dla contaminatus: samce 70–78 mm, samice 67–71 mm; przedział długości ogona, także dla podgatunku nominatywnego: 55–64 mm u samców, 52,5–55 mm u samic (dwa okazy)[7].
U podgatunku nominatywnego występują płowozłota brew oraz ostro zarysowany pasek biegnący od oka w tył (pod brwią), dochodząc do karku nieznacznie jaśnieje. Pokrywy uszne płowozłote, kantarek poprzetykany ciemnobrązowymi i ochrowymi piórami. Po bokach szyi upierzenie płowożółte. Czarnobrązowy wierch głowy pokryty szerokimi złotooliwkowymi pasami, które swój zasięg poszerzają także na kark. Górna część grzbietu w podobnej kolorystyce, co brew i boki szyi. Pozostałe partie wierchu ciała wraz z kuprem matowe, oliwkowobrązowe, jedynie pióra pokryw nadogonowych wieńczą rude końcówki. Upierzenie skrzydeł w większości oliwkowobrązowe, pokrywy lotek I rzędu ciemniejsze, lotki mają rudy odcień. Ogon niemal prostokątny, ciemnorude sterówki jedynie lekko usztywnione; stosiny na końcowym odcinku bliskim 1 mm nagie, bez promyków. Gardło jasne, żółtopłowe, jaśniejszą pierś zdobią matowe oliwkowobrązowe paski, ciągnące się aż do brzucha, gdzie tworzą jednobarwną połać piór. Pokrywy podogonowe brązowe z szerokimi rdzawym pasami. Tęczówka ciemnobrązowa. Górna szczęka brązowa do czarnej, dolna różowawa do szarej. Skok i palce zielonkawoszare do żółtozielonych (matowych). Nie występuje dymorfizm płciowy[3]. Przedstawicieli podgatunku camargoi odróżniają płowozłote paski na wierzchu ciała, szersze paski na piersi i brzuchu; do tego krótsze skrzydła i ogon[3].
Liściowiec ostrodzioby żywi się stawonogami. Żeruje pojedynczo lub w parach, niekiedy w stadach mieszanych, często w plątaninie pnączy. Zwinnie zbiera zdobycz z omszonych gałęzi, liści i epifitów. Wspina się i zawiesza. Nie używa ogona jako podpory. Pieśń to krótki, ostry, metaliczny tryl w jednej tonacji, niekiedy przeplatany piszącym, skrzypiącymi dźwiękami. Zawołanie stanowi krótkie, miękkie tik[3].
Brak informacji o lęgach[3].
Przez IUCN gatunek jest uznawany za najmniejszej troski (LC, Least Concern). W większości zasięgu rzadki do lokalnie pospolitego; nieliczny w Paragwaju (stan w 2003)[3]. Jest brany pod uwagę jako „trigger species” przy wyznaczaniu ostoi ptaków IBA; występuje np. w Parku Narodowym Aparados da Serra, PN Serra dos Órgãos i – nielicznie – PN Itatiaia[3] (Brazylia). W Argentynie m.in. w Rezerwacie biosfery Yabotí, a w Paragwaju parkach narodowych Caazapá i San Rafael[10].
Liściowiec ostrodzioby (Heliobletus contaminatus) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych. Występuje w Brazylii i Paragwaju. Niezagrożony wyginięciem.
_contaminatus-Sharp-billed_Treehunter.jpg)
