Waterfowl

Blaszkodziobe (Anseriformes) – rząd ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Obejmuje gatunki wodne zamieszkujące wszystkie kontynenty poza Antarktydą^[2].

Cechy charakterystyczne

Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:

• gęste i zbite, nieprzemakalne upierzenie z dobrze rozwiniętą warstwą puchową pełni rolę doskonałej izolacji termicznej. Zwiększa ją jeszcze natłuszczanie dziobami piór wydzieliną gruczołu kuprowego
• dobrze rozwinięty gruczoł kuprowy
• bardzo dobrze pływają, większość gatunków również nurkuje
• otwarte nozdrza
• dziób szeroki, spłaszczony, pokryty wrażliwą skórą, opatrzony na brzegach zachodzącymi na siebie blaszkowatymi wyrostkami. Poszukując pożywienia w wodzie, ptaki te przepuszczają wodę między blaszkami, na blaszkach zaś zatrzymują się bezkręgowce i rośliny, które stanowią ich pożywienie. Dziób ten działa więc jak sito. Na jego końcu znajduje się płytka rogowa zwana paznokciem.
• skrzydła z reguły dobrze rozwinięte. W locie silne i wytrwałe, ale nie potrafią szybować. Lecąc wydają charakterystyczny świst.
• ogon przeważnie krótki
• długość szyi zależy od sposobu pobierania pokarmu - łabędzie żerują na największej głębokości, mają 25 kręgów szyjnych, gęsi 18, a tracze łowiące ryby na powierzchni zaledwie 16^[3]
• nogi zwykle krótkie lub średniej długości; osadzone w tyle tułowia (u kaczek nurkujących – słabo chodzą po ziemi) lub w jego połowie
• nogi są mocne i przystosowane do pływania - trzy przednie palce są połączone błoną pławną, a palec tylny znajduje się nieco wyżej niż reszta
• latają szybko i wytrwale np. cyraneczka leci z prędkością 120 km/h
• kaczki i tracze wykazują silny dymorfizm płciowy - samce są barwnie upierzone w przeciwieństwie do samic, którym takie upierzenie mogłoby przeszkadzać w czasie spokojnego wysiadywania jaj. Natomiast u gęsi i łabędzi dymorfizm nie jest widoczny, samce są tylko trochę bardziej masywne
• kaczki pierzą się dwa razy w roku (podobnie jak łabędzie) - jesienią częściowa zmiana piór pokrywowych nadaje kaczorom barwy godowe. Latem pierzenie jest całkowite przez co samce przez 3 miesiące są skromniej upierzone. Gęsi pierzą się tylko raz, ale całkowicie. Mimo różnic wszystkie europejskie blaszkodziobe w tym czasie nie mogą latać, dlatego w tym okresie trudno je zauważyć, bo kryją się w trzcinach
• samice wysiadują zwykle dużą ilość jaj. Samce łabędzi i gęsi opiekują się potomstwem. Młode są zagniazdownikami - po wykluciu są dobrze rozwinięte i umieją żerować. W pierwszym okresie życia pokryte puchem, gdy wyschnie wychodzą z gniazd na żerowanie

Niektóre gatunki zostały udomowione przez człowieka (kaczka domowa – pochodzi od krzyżówki, gęś domowa – od gęgawy, bernikli kanadyjskiej lub gęsi łabędzionosej) i są cenione ze względu na pióra, puch, jaja, mięso. Najmniejszym gatunkiem rzędu jest cyraneczka o rozpiętości skrzydeł samca do 0,6 metra, a największym łabędź niemy - 2,5 m.

Systematyka

Do rzędu należą następujące rodziny^[4]:

• Anhimidae – skrzydłoszpony
• Anseranatidae – bezpłetwce
• Anatidae – kaczkowate

oraz wymarłe

• Paranyrocidae^[5]
• Dromornithidae^[6]

Przypisy