Multimedia w Wikimedia Commons Smuklikowate (Halticidae) – rodzina owadów z rzędu błonkoskrzydłych i nadrodziny pszczół, obejmująca ponad 4300 opisanych gatunków. Rozsiedlona kosmopolitycznie. Przedstawiciele wykazują szerokie spektrum zachowań: od samotniczych po eusocjalne. Gniazdują w glebie lub martwym drewnie. Wyróżniają się budową narządów gębowych. Liczne gatunki są ważnymi zapylaczami roślin uprawnych. W zapisie kopalnym znane od wczesnego eocenu.
Są to pszczoły małych i średnich rozmiarów, w większości osiągające między 4 a 14 mm długości ciała, o bardzo jednolitej budowie. Dominuje wśród nich ciemne ubarwienie, czasem z żółtymi znakami, zwłaszcza na twarzy samców. Niektóre gatunki ubarwione są jaskrawo zielono lub czerwono[2]. Od innych pszczół wyróżniają się położeniem żuwki wewnętrznej z dala od reszty szkieletu narządów gębowych. Osadzona jest ona wysoko na przedniej powierzchni rurki tworzonej przez wargę dolną i szczęki. Szkielet głowy cechuje również zlanie się tentorium z podgębiem prawie po przednie końce[3].
Smuklikowate gniazdują głównie w glebie, często w dużych koloniach. Wybierają tereny nie zarośnięte roślinnością. Komórki lęgowe mogą być osadzone w korytarzu głównym, zebrane w grona, umieszczone w osobnej komorze lub osadzone na końcach dodatkowych korytarzy bocznych, których długość może być różna[4]. Mniej liczne gatunki gniazdują w martwym drewnie[5]. Niektóre smuklikowate, jak rodzaj nęczyn (Sphecodes), nie budują własnych gniazd, ale są kleptopasożytami gniazdowymi innych pszczół, w tym innych smuklikowatych[4].
Wśród pszczół tych spotyka się zarówno samotnictwo jak i szerokie spektrum zachowań społecznych, od subsocjalnych po eusocjalne[6][4]. U gatunków eusocjalnych rodzina może zawierać od dwóch do kilkuset osobników[6]. W najbardziej zaawansowanych systemach występują kasty królowych i robotnic[2]. W systemach bardziej prymitywnych nie występuje trwały podział obowiązków, a np. u Halictus ligatus hierarchia w rodzinie ustalana jest z użyciem zachowań agresywnych[7]. Niektóre gatunki potrafią być społeczne lub samotne w zależności od warunków[2]. Największą różnorodność zachowań wykazuje smuklik sześciopasy: w Europie Środkowej tworzy agregacje samotnic, podczas gdy w południowej Grecji tworzyć może stadne kolonie lub właściwe społeczności z podziałem na królowe i robotnice[8].
Do rodziny należą gatunki wydające jedno jak i więcej pokoleń w ciągu roku[4], polilektyczne jak i oligolektyczne[4][3]. Do polilektycznych (zbierających pyłek z różnych roślin) należy większość gatunków występujących w Polsce[4]. Oligolektyczny jest natomiast np. rodzaj wrzałka (Systropha), wyspecjalizowany w kwiatach powoju[3]. Liczne gatunki są ważnymi zapylaczami roślin uprawnych[4]. Niektóre smuklikowate są aktywne wieczorem albo wręcz nocą, co jest rzadkim zachowaniem wśród pszczół[9].
Rodzina rozsiedlona kosmopolitycznie[2]. Badania molekularne wskazują z prawdopodobieństwem a posteriori około 40%, że wywodzi się z Nowego Świata[10]. W Ameryce Północnej występują 34 rodzaje[2]. W Europie stwierdzono nieco ponad 300 gatunków. Z Polski wykazano 105 gatunków należących do 11 rodzajów (zobacz: smuklikowate Polski). W Polsce przedstawiciele rodziny preferują tereny ciepłe i suche, zamieszkując głównie przydroża, pola i skraje lasów[4].
Smuklikowate stanowią drugą (po pszczołowatych) najliczniejszą w gatunki rodzinę pszczołokształtnych. Do 2010 roku opisano 4349 gatunków z 86 rodzajów[11]. Dzieli się je na 4 podrodziny[3][1]:
Wyniki opublikowanej w 2013 przez Hedtke, Patiny i Danfortha filogenetycznej analizy molekularnej, obejmującej ponad 1300 gatunków pszczół, potwierdzają monofiletyzm smuklikowatych. Według nich stanowią one grupę siostrzaną dla kladu obejmującego Stenotritidae i lepiarkowate. W obrębie smuklikowatych pozycję bazalną zajmują wigorczykowate[10].
W zapisie kopalnym rodzina znana jest od wczesnego eocenu[13]. Do 2010 roku opisano 7 wymarłych rodzajów i 22 wymarłe gatunki[11].
Smuklikowate (Halticidae) – rodzina owadów z rzędu błonkoskrzydłych i nadrodziny pszczół, obejmująca ponad 4300 opisanych gatunków. Rozsiedlona kosmopolitycznie. Przedstawiciele wykazują szerokie spektrum zachowań: od samotniczych po eusocjalne. Gniazdują w glebie lub martwym drewnie. Wyróżniają się budową narządów gębowych. Liczne gatunki są ważnymi zapylaczami roślin uprawnych. W zapisie kopalnym znane od wczesnego eocenu.
