Goryczuszka orzęsiona, goryczka orzęsiona (Gentianopsis ciliata (L.) Ma[2]) – gatunek rośliny należący do rodziny goryczkowatych. Wcześniej powszechnie klasyfikowany jako goryczka Gentiana ciliata L. i następnie goryczuszka Gentianella ciliata (L.) Borkh. Występuje w południowej i środkowej Europie. W Polsce pospolity jest w Sudetach i Karpatach, rzadziej występuje także na pogórzu i przyległych obszarach. Północna granica jego zasięgu przebiega przez Wrocław-Kielce-Zamość[3]. We florze Polski ma status gatunku rodzimego.
Roślina dwuletnia lub bylina, hemikryptofit i heliofit. Kwitnie od lipca do września, zapylana jest przez motyle i błonkówki. Kwiaty zamykają się na noc, oraz w czasie deszczu i dużego spadku temperatury. Występuje na suchych murawach, na brzegu lasów i zarośli, na łąkach, głównie na podłożu wapiennym. Najwyższe jej stanowisko w Tatrach znajduje się na Kopie Magury), głównie jednak rośnie w reglu dolnym i górnym. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Festuco-Brometea[4].
Liczba chromosomów 2n=44[5].
Po raz pierwszy gatunek został opisany w 1753 roku pod nazwą Gentiana ciliata (basionym) przez Karola Linneusza w Species Plantarum: 1, s. 231[6]. W polskojęzycznej literaturze długo funkcjonował pod nazwą goryczka orzęsiona. Następnie wyodrębniono rodzaj Gentianella i gatunek przyjął nazwę naukową Gentianella ciliata (L.) Borkh., opublikowaną w 1796 roku w Arch. Bot. [Leipzig] 1(1), s. 29. W polskim nazewnictwie stosunkowo późno przyjęto nazwę goryczuszka orzęsiona i pod tą nazwą nadal funkcjonuje. Najnowsze ujęcie systematyczne umieszcza ten gatunek w rodzaju Gentianopsis pod nazwą Gentianopsis ciliata (L.) Ma, opublikowaną w 1951 roku przez Ma Yuquan w Acta Phytotaxonomica Sinica, vol. 1, s. 15[7].
Wyróżnia się podgatunki:
Od 2014 roku gatunek jest objęty w Polsce ochroną częściową[9]. W latach 1946–2014 znajdował się pod ochroną ścisłą (początkowo ujmowany w rozporządzeniach jako takson z rodzaju goryczka Gentiana, od 1995 roku Gentianella)[10][11]. Na Słowacji podlega ochronie ścisłej. Zagrożeniem jest zrywanie kwiatów do celów dekoracyjnych oraz niszczenie niektórych siedlisk poprzez zaorywanie, wypas, gospodarkę łąkową oraz w wyniku naturalnej sukcesji ekologicznej doprowadzającej do zarastania muraw lasem[3].
Goryczuszka orzęsiona, goryczka orzęsiona (Gentianopsis ciliata (L.) Ma) – gatunek rośliny należący do rodziny goryczkowatych. Wcześniej powszechnie klasyfikowany jako goryczka Gentiana ciliata L. i następnie goryczuszka Gentianella ciliata (L.) Borkh. Występuje w południowej i środkowej Europie. W Polsce pospolity jest w Sudetach i Karpatach, rzadziej występuje także na pogórzu i przyległych obszarach. Północna granica jego zasięgu przebiega przez Wrocław-Kielce-Zamość. We florze Polski ma status gatunku rodzimego.
