Stilbaceae

Stilbaceae – rodzina roślin z rzędu jasnotowców (Lamiales). Obejmuje 9 rodzajów z 39 gatunkami^[1]. Zasięg występowania większości przedstawicieli obejmuje Kraj Przylądkowy w Afryce Południowej, nieliczni (Nuxia, Halleria) są szerzej rozprzestrzenieni w Afryce Subsaharyjskiej, na Madagaskarze i Maskarenach oraz południowych krańcach Półwyspu Arabskiego^[1][3]. Różne gatunki z tej rodziny wykorzystywane są jako ozdobne^[3].

Morfologia

Pokrój

Większość rodzajów reprezentowana jest przez wrzosopodobne krzewy o pędach prosto wzniesionych i słabo rozgałęzionych, ale należą tu także byliny, krzewy (także okazałe – Nuxia) i drzewa (Halleria i Nuxia)^[1][3].

Liście

U roślin wrzosopodobnych wąskie i równowąskie, zachodzące na siebie, z brzegami podwiniętymi, zebrane w okółkach po 3 do 7. U Nuxia i Halleria liście szerokie, wyrastają po 3–4 w okółkach^[3].

Kwiaty

Zebrane w główkowate lub cylindryczne kwiatostany na szczycie pędu głównego i odgałęzień. Rzadziej kwiaty wyrastają w kątach liści i na pniach (kaulifloria). Kwiaty wsparte są zwykle parą przysadek. Działek kielicha jest 5 i bywają one zarówno zrośnięte jak i wolne. U roślin wrzosopodobnych płatki promienistej lub dwuwargowej korony występują w liczbie 4 lub 5, są wąskie, niewielkie (do 12 mm długości) od wewnątrz owłosione (także u Nuxia). Płatki u roślin z rodzaju Retzia osiągają do 5,5 cm długości i mają barwy pomarańczowo-czerwone z ciemniejszymi plamkami. Pręciki występują w liczbie 4 (jeden zredukowany) lub 5 (u Retzia). Zalążnia jest górna, jedno lub dwukomorowa. Zalążki są w komorach pojedyncze, dwa lub liczne^[1][3].

Owoce

Torebki wsparte trwałym kielichem i koroną^[1].

Systematyka

W wąskim ujęciu rodzina Stilbaceae obejmuje 6 rodzajów wrzosopodobnych roślin endemicznych dla Kraju Przylądkowego. W szerszym ujęciu włączane są do nich spokrewnione, choć nierzadko dość odmiennie morfologicznie rodzaje^[1].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[1]

jasnotowce

Plocospermataceae

Carlemanniaceae

Oleaceae oliwkowate

Tetrachondraceae

Peltantheraceae

Calceolariaceae

Gesneriaceae ostrojowate

Plantaginaceae babkowate

Scrophulariaceae trędownikowate

Stilbaceae

Byblidaceae byblisowate

Linderniaceae linderniowate

Pedaliaceae połapkowate, sezamowate

Martyniaceae

Acanthaceae akantowate

Bignoniaceae bignoniowate

Schlegeliaceae

Lentibulariaceae pływaczowate

Thomandersiaceae

Verbenaceae werbenowate

Lamiaceae jasnotowate

Mazaceae

Phrymaceae

Paulowniaceae paulowniowate

Orobanchaceae zarazowate

Wykaz rodzajów^[1][4]

• Anastrabe Bentham
• Bowkeria Harvey
• Charadrophila Marloth
• Ixianthes Bentham
• Halleria L.
• Nuxia Lamarck
• Stilbe Bergius
• Thesmophora Rourke

Przypisy