Clover

Koniczyna białoróżowa

Koniczyna długokłosowa

Koniczyna pannońska

Koniczyna rozdęta

Koniczyna (Trifolium L.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych. Obejmuje ok. 250 gatunków^[3]. Rośliny te występują naturalnie na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Australii^[4]. W Polsce rośnie dziko ponad 20 gatunków, kilka jest uprawianych. Koniczyny rosną na różnych siedliskach, najczęściej w miejscach skalistych, na klifach i wydmach piaszczystych, w murawach i na stepach^[4]. Szereg gatunków pełni ważną rolę w gospodarce rolnej, jako rośliny pastewne rosnące na łąkach i pastwiskach oraz wysiewane w polowych mieszankach pastewnych. Uprawiane na polach są zarówno w celach paszowych, ale też w płodozmianie, ze względu na korzystne oddziaływanie na strukturę i skład gleby^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj rozprzestrzeniony na wszystkich kontynentach w strefach klimatu umiarkowanego i podzwrotnikowego, z wyjątkiem Australii^[6]. Centra największego zróżnicowania to okolice Morza Śródziemnego (w Europie 99 gatunków^[4]), Etiopia, Kalifornia i Chile (18 gatunków^[7])^[8].

Gatunki rodzime we florze Polski^[9]

Gatunki uprawiane i dziczejące w Polsce^[9]

Morfologia

Pokrój

Rośliny jednoroczne i byliny osiągające do 70 cm wysokości^[4]. Nagie lub owłosione. Łodygi prosto wzniesione, podnoszące się lub płożące^[6].

Liście

Trójlistkowe (rzadko z 5–9 listkami) podzielonymi pierzaście lub dłoniasto. Listki całobrzegie lub ząbkowane. Przylistki zwykle drobne, przynajmniej częściowo przyrosłe do ogonka liściowego^[6][4].

Kwiaty

Motylkowe, drobne i zebrane w gęste główki, rzadziej w wydłużonych gronach lub wyrastają pojedynczo. Poszczególne kwiaty siedzące lub drobnoogonkowe. Działki w liczbie 5 równej długości tworzą kielich dzwonkowaty, zwykle trwały. Płatki korony białe, różowe, czerwone i żółte. Dwa dolne płatki tworzą tzw. łódeczkę, dwa boczne zaokrąglone skrzydełka otulające łódeczkę, a piąty wzniesiony jest do góry tworząc żagielek. Żagielek może być szeroko rozpostarty lub z brzegami podwiniętymi. Wewnątrz kwiatu, a ściślej w łódeczce, znajduje się jeden słupek z jedną zalążnią zawierającą od 1 do 12 zalążków oraz 10 pręcików, z których dziewięć zrośniętych jest nitkami tworząc rurkę, jeden pręcik zaś jest wolny^[4][6].

Owoce

Strąki zamknięte zwykle w trwałych kielichu. Zawierają zazwyczaj 1–2 nasiona, rzadko do 9. Nasiona są jajowate, kuliste lub nerkowate^[6][4].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodzaju według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.^[1] W obrębie podrodziny należy do plemienia Trifolieae^[10].

Pozycja systematyczna rodzaju według systemu Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Fabanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd bobowce (Fabales Bromhead), rodzina bobowate (Fabaceae Lindl.), podrodzina Trifolioideae F. Schwarz, plemię Trifolieae Endl., podplemię Trifoliinae Bronn, rodzaj koniczyna (Trifolium L.)^[11][12].

Wykaz gatunków^[3][13]

Choroby i szkodniki

Choroby

Mączniak rzekomy koniczyny, mączniak prawdziwy koniczyny, kustrzebka koniczyny, rak koniczynowy, rdza koniczyny czerwonej, rdza koniczyny białej.

Szkodniki i pasożyty

Wciornastek koniczynowiec, oprzędzik koniczynowy, oprzędzik nakrapiany, pędruś koniczynowiec, perłówka byliczanka, błyszcz jarzynówka, nasionojadka koniczynowa, kanianka koniczynowa (roślina pasożytnicza)^[14].

Ciekawostka

Rysunek stylizowanej koniczyny na żółtym bądź czerwonym tle jest znakiem ostrzegającym przed promieniotwórczością.

Zobacz też

• shamrock – trójlistna koniczyna, symbol Irlandii
• czterolistna koniczyna

Przypisy