Hasło w Wikisłowniku Przetacznik (Veronica L.) – rodzaj roślin, współcześnie umieszczany w obrębie babkowatych (Plantaginaceae). W większości XX-wiecznych ujęć taksonomicznych rodzaj ten zaliczany był do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae) lub przetacznikowatych (Veronicaceae). W dominującym od lat 20. XX wieku[3], wąskim ujęciu taksonomicznym rodzaju należało tu ok. 180 gatunków roślin zielnych rosnących głównie w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej[4]. Na przełomie XX i XXI wieku badania filogenetyczne dowiodły, że 10 wyodrębnianych rodzajów, obejmujących głównie rośliny z półkuli południowej, w istocie jest tu zagnieżdżonych i zostały włączone do tego rodzaju[5][6][7][8]. W szerszym ujęciu rodzaj obejmuje około 450 gatunków grupowanych w 13 podrodzajach, w tym także drzewa i krzewy z półkuli południowej, wyodrębniane wcześniej w rodzaj hebe (Hebe)[9]. Do rodzaju należy szereg kosmopolitycznych chwastów, liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne, część wykorzystywana jest w ziołolecznictwie[9].
Nazwa rodzaju pochodzi od znanej z Ewangelii św. Weroniki. W Średniowieczu istniał pogląd, że w drobnych kwiatach przetaczników można dostrzec jej twarz[10].
Rodzaj Veronica obejmuje ok. 450 gatunków spośród ok. 500 należących do plemienia Veroniceae z rodziny babkowatych (Plantaginaceae)[7]. Do lat 20. XX wieku dominowało szerokie ujęcie rodzaju, ale wówczas ukazały się prace taksonomiczne wyodrębniające specyficzne pod względem morfologicznym rośliny z Australazji do rodzaju Hebe. Zróżnicowanie roślin z tej grupy na półkuli południowej doprowadziło z czasem do opisania w ciągu XX i na początku XXI wieku kolejnych rodzajów: Chionohebe, Derwentia, Detzneria, Hebejeebie, Heliohebe, Leonohebe i Parahebe[8]. Budowana w oparciu głównie o kryteria morfologiczne taksonomia tej grupy roślin uległa drastycznym zmianom w wyniku uwzględnienia w opisaniu ich powiązań filogenetycznych danych nie tylko morfologicznych, ale także z badań DNA, kariologicznych, fitochemicznych biogeograficznych[5]. Okazało się, że gatunki z półkuli południowej zagnieżdżone są w obrębie szeroko ujmowanego rodzaju Veronica i ich wyodrębnianie czyni z niego takson parafiletyczny. Odkryto np., że popularny chwast przetacznik perski (V. persica) jest bliżej spokrewniony z roślinami z rodzaju hebe (Hebe) niż z podobnym do niego przetacznikiem leśnym (V. officinalis) – gatunkiem typowym rodzaju[8]. Dla uczynienia z rodzaju Veronica taksonu monofiletycznego włączono doń poza ww. także wyodrębniane dawniej rodzaje Synthyris i Pseudolysimachion[6][7][9].
Obejmuje 45 gatunków występujących w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej oraz na obszarach górskich Afryki i środkowo-południowej Azji. Należą tu m.in.: przetacznik alpejski V. alpina, przetacznik górski V. montana, przetacznik leśny V. officinalis, przetacznik pokrzywolistny V. urticifolia, przetacznik błotny V. scutellata, przetacznik pagórkowy V. teucrium, przetacznik różyczkowaty V. aphylla, przetacznik stokrotkowy V. bellidioides[5][7].
Obejmuje m.in. takie gatunki jak: przetacznik bobowniczek V. beccabunga, przetacznik bobownik V. anagallis-aquatica, przetacznik wodny V. catenata, przetacznik goryczkowy V. gentianoides, przetacznik macierzankowy V. serpyllifolia, przetacznik obcy V. peregrina[7].
Obejmuje 26 gatunków występujących w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Wyróżniają się szczytowym kwiatostanem. m.in.: przetacznik kłosowy V. spicata i przetacznik długolistny V. longifolia[7][12].
Obejmuje 19 gatunków dawniej zaliczanych do występującego w zachodniej części Ameryki Północnej rodzaju Synthyris[7][9].
Obejmuje 12 gatunków m.in.: przetacznik bluszczykowy V. hederifolia, przetacznik trójklapowy V. triloba, przetacznik blady V. sublobata[7].
Obejmuje 7 jednorocznych gatunków m.in.: przetacznik wczesny V. praecox i przetacznik wiosenny V. verna[7].
Obejmuje 31 gatunków, w większości występujących na obszarach górskich Ameryki Środkowej, 8 gatunków rośnie w Europie i dwa w Azji. Należą tu m.in. przetacznik krzewinkowy V. fruticans i przetacznik cząbrowaty V. saturejoides[7].
Obejmuje 27 gatunków, w większości jednorocznych. Należą tu m.in.: przetacznik ćmy V. opaca, przetacznik lśniący V. polita, przetacznik perski V. persica, przetacznik rolny V. agrestis[7].
20 gatunków ze strefy klimatu umiarkowanego Eurazji i z jednym gatunkiem rosnącym w północnej Afryce. Należy tu m.in. przetacznik pierzastosieczny V. jacquini i przetacznik ząbkowany V. austriaca[13].
Podrodzaj obejmujący 11 gatunków, m.in.: przetacznik ożankowy V. chamaedrys, przetacznik polny V. arvensis, przetacznik wiosenny V. verna, przetacznik Dillena V. dillenii, przetacznik pannoński V. vindobonensis[7].
Podrodzaj z dwoma rocznymi gatunkami z Turcji i Hiszpanii[7].
Veronica
Beccabunga
Pseudolysimachium
Synthyris
Cochlidiosperma
Pellidosperma
Stenocarpon
Chamaedrys
Pocilla
Pentasepalae
Triangulicapsula
Pseudoveronica
Cardia Dulac, Uranostachys (Dumortier) Fourreau
Rodzaj z plemienia Veroniceae, rodziny babkowatych (Plantaginaceae) Juss., która jest jednym z kladów w obrębie rzędu jasnotowców (Lamiales) Bromhead z grupy astrowych spośród roślin okrytonasiennych[1][14].
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takht., rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), rodzina przetacznikowate (Veronicaceae Durande), podrodzina Veronioideae Kostel., plemię Veroniceae Duby, podplemię Veronicinae Dumort., rodzaj przetacznik (Veronica L.)[15].
Przetacznik (Veronica L.) – rodzaj roślin, współcześnie umieszczany w obrębie babkowatych (Plantaginaceae). W większości XX-wiecznych ujęć taksonomicznych rodzaj ten zaliczany był do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae) lub przetacznikowatych (Veronicaceae). W dominującym od lat 20. XX wieku, wąskim ujęciu taksonomicznym rodzaju należało tu ok. 180 gatunków roślin zielnych rosnących głównie w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej. Na przełomie XX i XXI wieku badania filogenetyczne dowiodły, że 10 wyodrębnianych rodzajów, obejmujących głównie rośliny z półkuli południowej, w istocie jest tu zagnieżdżonych i zostały włączone do tego rodzaju. W szerszym ujęciu rodzaj obejmuje około 450 gatunków grupowanych w 13 podrodzajach, w tym także drzewa i krzewy z półkuli południowej, wyodrębniane wcześniej w rodzaj hebe (Hebe). Do rodzaju należy szereg kosmopolitycznych chwastów, liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne, część wykorzystywana jest w ziołolecznictwie.
Nazwa rodzaju pochodzi od znanej z Ewangelii św. Weroniki. W Średniowieczu istniał pogląd, że w drobnych kwiatach przetaczników można dostrzec jej twarz.
.jpg)
