During the first 4 months before weaning, young lambs rapidly put on body weight and increase in size. Muscle tone and coordination are further developed during nursing. Until about age two social skills are learned. A one year old could mate physiologically but does not have necessary social skills. Social skills are important since sheep are very social animals and spend their entire lives in groups. By age 5 an Argali sheep is fully mature. A sheep lives on average for about 10 years with some rams living up to 20 years.
(Nowak 1995)
O. ammon is classified into seven subspecies: nigrimontana, hodsoni, jubata, darwini, ammon, polii and karelin. Some taxonomists also recognize the subspecies musimon, the European mouflon, although others see this as a distinct species.
Subspecies are distinguished by seasonal age related pelage differences, body size and geographic location.
Argali sheep have reduced in numbers over the past two hundred years and populations of all subspecies are on the decline. Greater habitat protection of Argali sheep is needed, with reduced hunting of trophy males, to protect this vulnerable species.
These sheep communicate with hissing through the nostrils or grunts from the throat. Communication is important for mother and young and is based on visual, oral and scent confirmations. Also, communication through scent glands is not well understood but thought to be important for sexual signaling. Males can smell females that are fertile and ready to mate. Distinctive pelage can be a lon-sidtance visual signal to other sheep of where other herds are. This information can be used by the sheep when deciding to avoid or join other groups.
Communication Channels: visual ; tactile ; acoustic ; chemical
Other Communication Modes: pheromones ; scent marks
Perception Channels: visual ; tactile ; acoustic ; chemical
The IUCN classifies the entire species O. ammon as vulnerable. Sport hunting has been damaging to the species, with the lure of attaining a trophy from the world’s largest sheep. Since the nineteenth century, hunting has removed this species from some of its former range. O. ammon longer present in northeastern China, southern Siberia and parts of Mongolia.
Overall numbers of individuals and dispersal have declined. Recent problems for this species include habitat loss due to competition with domestic livestock and humans encroaching.
It is interesting to note that the threats to O. ammon can also be threats to the populations of their predators, such as snow leopards, which depend greatly on a stable supply of these sheep for their own diet.
US Migratory Bird Act: no special status
US Federal List: endangered
CITES: appendix i; appendix ii
IUCN Red List of Threatened Species: near threatened
O. ammon negatively affects humans by competing with livestock for grazing lands. But mostly Argali sheep are in remote areas not used by domestic livestock. It is more likely that the domestic sheep raised by humans have negatively affecte Argali sheep, pushing them into more remote, lower quality habitats.
O. ammon benefits humans by providing meat and hair for native subsistence hunters. The clothing made from this animal's hair, as well as the food it provides, can be essential for survival.
Sport hunters enjoy trophy killing the world’s largest sheep. The lure of largest sheep has become a goal for many hunters willing to pay any cost for such a trophy. Revenue is raised on tourism and expedition costs, helping local peoples by providing an important source of currency.
In recent years ecotourism has increased, bringing even more financial gains to the region.
Positive Impacts: food ; ecotourism
Argali sheep play a role in plant succesion, because their feeding habits allow grasses to flourish over sedges. This species is also a very important prey item for endangered snow leopard populations.
Ecosystem Impact: disperses seeds
The landscape inhabited by these sheep is free of trees, but plentiful in food easily and efficiently digested. Argali sheep are herbivorous and feed on grasses, herbs, and sedges. Females and young rams feed in higher altitude terrain with diminished food quality. These feeding locations provide easy escape protection from predators. Adult males feed in lower terrain with higher food quality and use fast, sustained running to evade predators.
Argali sheep are grazers that have adapted to survive in an arid, windy and extreme climate of their high altitude home.
Plant Foods: leaves; seeds, grains, and nuts
Primary Diet: herbivore (Folivore , Granivore )
Argali sheep usually occupy the same areas for the duration of their lives. They are found at upper elevations on steep slopes above 1000 m. Adult males are larger and faster than females, and do not have as great a need to avoid predators. They therefore choose prime vegetative habits that are more exposed than are those chosen by females and young rams. During summertime as food becomes available, higher elevations are chosen by all animals.
The landscape of central Asia is vast and mostly open. Mountains have been worn down by erosion and huge sloping hills remain, allowing a great range of visibility for the animals which live there. Vegetation is dominated by grasses, with very few trees present on the landscape.
Range elevation: 1000 to 6000 m.
Average elevation: 3000 m.
Habitat Regions: temperate ; terrestrial
Terrestrial Biomes: mountains
The lifespan of Argali sheep is on average 10 to 13 years. Predators and extreme climatic conditions kill older sheep, so maximum lifespan is seldom achieved. Males can generally live longer than females.
Range lifespan
Status: wild: 1 to 20 years.
Average lifespan
Status: wild: 10-13 years.
Typical lifespan
Status: wild: 7 to 11 years.
Average lifespan
Status: wild: 10 years.
Ovis ammon is the largest of the world’s sheep, weighing in between 60 and 185 kg. Shoulder height is between 90 and 125 cm. Horns are a prominent feature on these animals. They have a corkscrew shape with rounded combat edges. Males and females both have horns, although the horns of females are smaller. The male’s horns can be up to 190 cm in length, measured along the coil.
The coloration of the argali sheep is two-toned with a dark band running laterally along the belly, separating the dark brown upper half from the pale hair below. Argali sheep have a distinct, light rump patch and pale face. Males generally have a light colored neck. The coat is shed twice yearly, with the summer coat being darker and the winter coat having a longer hair length.
Range mass: 60 to 185 kg.
Average mass: 160 kg.
Range length: 120 to 190 cm.
Average length: 180 cm.
Other Physical Features: endothermic ; homoiothermic; bilateral symmetry
Sexual Dimorphism: male larger; sexes colored or patterned differently; ornamentation
Argali sheep are found in mountainous areas in central Asia above 1000 m. This species has a wide range with several localized subspecies recognized. The range of the argali sheep covers the Irtysh River and Altrai Mountains in Siberia, south to the Himalayas in Tibet. It stretches to cover the land west to the Oxus river near Afghanistan, and eastward to the Mongolian plateau.
Biogeographic Regions: palearctic (Native )
Argali sheep stay in areas inaccessible to predators, such as high on hills or on steep embankments with good viewpoints.
Due to their large size, Argali sheep are poor jumpers and do not usually jump as an escape techniwque, although this is a more common practice in the smaller females and young animals. Powerful long legs help these sheep run over all types of terrain.
To avoid predation all animals in a herd move together and stay with group. If an Argali sheep is alone, it will sometimes remain motionless in the hope of being overlooked by a predator. Using the horns for defense is very uncommon.
Predators of Argali sheep are wolves, snow leopards, and leopards. They have also been heavily hunted by humans.
Known Predators:
Mating is polygynandrous; numerous matings can occur in a season between many partners. A dominant male will mate with numerous females and will herd harems during the rut. Females will mate with numerous males if the opportunity arises. Such an opportunity may arise when the dominance among males changes or when a female leaves a herd to join another group.
Mating System: polygynandrous (promiscuous)
Reproductive habits of the world’s largest sheep can be quite extreme. Huge rams weighing 180 kg run head first into each other while in rut. They smash their horns together in intense combat designed to determine dominance relationshipes between males. Dominant males then mate with mature females in estrous.
Females are sexually mature at 2 years of age and males by 5 years. This differnce makes sense, because the males must grow so much larger than the females before they can breed.
The rut occurs in autumn and early winter, ensuring that lambs are born in the late spring. Females are fertile about every three weeks in the fall until they are impregnated.
Gestation lasts for 150 to 180 days. Females give birth to one or two lambs. Females separate from the herd to give birth and remain separated for a few days. During this time, the lamb lays motionless while the mother grazes. Lambs are precocial at birth, and can stand. Still, gaining body mass quickly is essential for survival.
A ewe can reproduce in her first year, although the majority of females wait for their second year. Females can produce young successfully for up to eight years.
After a lamb is a few months old, the relationship between mother and lamb ends. Lambs are wenaed around four months of age. Lambs usually form their own social groups.
Breeding interval: These sheep breed once per year.
Breeding season: Mating occurs in the autumn and early winter.
Range number of offspring: 1 to 2.
Range gestation period: 5.17 to 5.33 months.
Average gestation period: 8.5 months.
Range weaning age: 4 to 5 months.
Average weaning age: 4 months.
Average time to independence: 5 months.
Range age at sexual or reproductive maturity (female): 1 to 2 years.
Average age at sexual or reproductive maturity (female): 2 years.
Average age at sexual or reproductive maturity (male): 5 years.
Key Reproductive Features: iteroparous ; seasonal breeding ; gonochoric/gonochoristic/dioecious (sexes separate); sexual ; fertilization (Internal ); viviparous
Average birth mass: 3400 g.
Average number of offspring: 1.
Average age at sexual or reproductive maturity (male)
Sex: male: 823 days.
Mothers care for young for about 4 months before weaning. Young sheep nurse before weaning, receiving milk high in fat protein and antibodies to help add body mass and sustain health and vitality. During nursing, young lambs also receive bacteria needed for ruminant digestion.
Males do not participate in care of the young.
Parental Investment: pre-hatching/birth (Provisioning: Female, Protecting: Female); pre-weaning/fledging (Provisioning: Female); extended period of juvenile learning
The Hindu Kush alpine meadow has an expanse of some 10,900 square miles, situated in northeastern Afghanistan and northern Pakistan. Most of the lands lie within the Hindu Kush Mountain Range inthe altitude bracket between 3000 to 4000 meters, and correspondingly most of the precipitation is in the form of snow. This ecoregion is classified within the Montane Grasslands and Shrublands biome.
This ecoregion manifests a low rate of vertebrate endemism; however there are ten special status mammals found here, ranging from the status of Endangered to Near Threatened. The Hindu Kush alpine meadow ecoregion consists of higher elevation terrain of moderate to severe slopes. Vegetation is often sparse or almost lacking, with resulting pastoral usage of low intensity grazing of goats and sheep in some areas. Soils are largely leptosols, but many areas are covered by large expanses of rock outcrop or rocky scree. In the limited areas of arable soils, wheat is sometimes farmed, although growing of opium poppies is the only cash crop. Most of the water available for plant and animal life is supplied by snowmelt. The Helmand River, Afghanistan's largest watercourse, represents the chief catchment within the ecoregion, with headwaters rising in the Hindu Kush Range, and eventual discharge to the endorheic Sistan Basin.
Special status mammals found in the Hindu Kush alpine meadow are: the Near Threatened argali (Ovis ammon), the Vulnerable Asiatic black bear (Ursus thibetanus), the Near Threatened European otter (Lutra lutra), the Near Threatened leopard (Panthera pardus), the Endangered markhor (Capra falconeri), the Near Threatened mountain weasel (Mustela altaica), the Near Threatened Schreiber's long-fingered bat (Miniopteris schreibersi), the Endangered snow leopard (Uncia uncia), the Near Threatened striped hyena (Hyaena hyaena) and the Endangered Moschus leucogaster. Special status birds in the Hindu Kush alpine meadow are represented by the Endangered Egyptian vulture (Neophron percnopteris).
Arxar yaxud Arqali (lat. Ovis ammon və ya Ovis ammon musimon) — qoyun cinsinə aid heyvan növü.
Arxarlar ev qoyunlarının əcdadları sayılırlar. Aralıq dənizi adalarının bir neçəsində, Orta , mərkəzi, Şimal-şərqi, Şimali asiyada və Şimali Amerikanın qərbində yayılmışdır.
Arxarların kütləsi 200-220 kq-a qədər olur. Dişilər nisbətən kiçik olur. Olçulərindən başqa dişilərdə buynuz 10-30 sm əksər vaxtlarda isə olmur.
Bu heyvanlar dəniz səviyyəsindən 5500 metr yüksəklikdə açıq yamaclarda yaşayırlar. Payızda çütləşmə dövründə böyük sürülər əmələ gətirirlər. Arxarların hamiləlik dövrü 170 gün sürür. Bundan sonra onların 1-2 balaları dünyaya gəlir.
Arxar yaxud Arqali (lat. Ovis ammon və ya Ovis ammon musimon) — qoyun cinsinə aid heyvan növü.
Arxarlar ev qoyunlarının əcdadları sayılırlar. Aralıq dənizi adalarının bir neçəsində, Orta , mərkəzi, Şimal-şərqi, Şimali asiyada və Şimali Amerikanın qərbində yayılmışdır.
L'argalí (Ovis ammon) és una ovella salvatge que viu als altiplans de l'Àsia Central (l'Himàlaia, el Tibet i l'Altai). També és l'ovella salvatge més gran, amb una alçada de fins a 120 cm i un pes de fins a 140 quilograms. L'argalí del Pamir (també anomenat ovella de Marco Polo, car fou descrit per primer cop per aquest viatger) pot assolir fins a 180 cm de llargada.
La coloració general varia d'un animal a l'altre i va des d'un groc claret fins a un marró-gris fosc. La cara és més clara. Els mascles tenen un collar blanquinós i una cresta dorsal. Els mascles tenen dues banyes en forma de tirabuixó, que poden arribar a mesurar 190 cm de llarg. Els mascles utilitzen les banyes per competir entre ells. Les femelles també tenen banyes, però molt més petites.
L'argalí (Ovis ammon) és una ovella salvatge que viu als altiplans de l'Àsia Central (l'Himàlaia, el Tibet i l'Altai). També és l'ovella salvatge més gran, amb una alçada de fins a 120 cm i un pes de fins a 140 quilograms. L'argalí del Pamir (també anomenat ovella de Marco Polo, car fou descrit per primer cop per aquest viatger) pot assolir fins a 180 cm de llargada.
La coloració general varia d'un animal a l'altre i va des d'un groc claret fins a un marró-gris fosc. La cara és més clara. Els mascles tenen un collar blanquinós i una cresta dorsal. Els mascles tenen dues banyes en forma de tirabuixó, que poden arribar a mesurar 190 cm de llarg. Els mascles utilitzen les banyes per competir entre ells. Les femelles també tenen banyes, però molt més petites.
Argali nebo též ovce středoasijská (Ovis ammon) je druh divoké ovce, vyskytující se v pohořích centrální Asie.
Je to největší druh ovce, přestože hmotností se jí může rovnat severoamerická ovce tlustorohá (Ovis canadensis). V kohoutku měří 85 až 135 cm a na délku od hlavy po kořen ocasu dosahuje až 2 metrů. Samice jsou menší než samci, někdy váží až o polovinu méně. Samice váží 43 až 100 kg, samci obvakle od 97 do 328 kg. Maximální zaznamenaná hmotnost je 356 kg. Argali má relativně nejmenší ocas ze všech druhů podčeledi Caprinae. Zbarvení jednotlivých populací je velmi variabilní. Pohybuje se od světle žluté přes červenohnědou až k tmavě šedohnědé. Samec má na krku bělavý límec a na krku má delší srst, která tvoří jakýsi hřeben. Samci jsou obvykle tmavší než samice. Samci mají velké, zakroucené rohy, které dosahují celkové délky až 190 cm a váží až 23 kg. Samice mají také rohy, ale o mnoho menší, s celkovou délkou pod 50 cm.
V současnosti je rozeznáváno 9 poddruhů:
Pro poddruh O. a. comosa se někdy uvádí synonymum O. a. jubata.[3] K poddruhům argali se taky někdy řadí muflon.
Argali se vyskytuje od centrálního Kazachstánu na západě po čínskou provincii Šan-si na východě, od Altaje na severu po Himálaj na jihu. Žijí v horských oblastech v nadmořské výšce od 300 do 5800 metrů. Ve vyhovujících oblastech se vyskytuje na mírně se svažujících stráních se zvlněným terénem. V oblastech, kde je často loven (například v Kazachstánu) se vyskytuje v lesích. V oblastech Číny a Ruska, kde se musí potýkat s konkurencí domácích ovcí, se vyskytuje především na nedostupných srázech.
Argali je vysoce stádové zvíře. Žijí v jednopohlavných stádech, která obvykle čítají přes 100 jedinců. Během období páření se stáda spojují a samci spolu bojují o přízeň samic. Tyto souboje jsou často násilné a řinčení rohů se odráží od okolních hor. Zhruba po pěti měsíční březosti samice porodí 1 až 2 mláďata. Odpojí od stáda, aby porodila, a mláďata zanechá v trávě, kde je chodí krmit. Pasou se na trávě a bylinách. V letních měsících, v případě nedostatku, migrují do vyšších poloh na čerstvé pastviny.[4]
Jejich počet postupně klesá, a to hlavně z důvodu nadměrného lovu, pytláctví a konkurence ze strany domácích zvířat. Nyní je na Červeném seznamu IUCN veden jako téměř ohrožený, a ačkoli byl dříve klasifikován jako zranitelný, jeho ochrana je stále nutná.[5]
V tomto článku byl použit překlad textu z článku Argali na anglické Wikipedii.
Galerie Argali ve Wikimedia Commons Obrázky, zvuky či videa k tématu Argali ve Wikimedia Commons
Argali nebo též ovce středoasijská (Ovis ammon) je druh divoké ovce, vyskytující se v pohořích centrální Asie.
Argalifåret (Ovis ammon) er et vildt får, der er lever i det centrale Asien, bl.a. i Himalaya, Tibet og Altaj. Argalifåret er det største af vildfårene.[2]
Hannen hos argalifåret har en maksimal skulderhøjde på 106 til 135 cm og en maksimal, total længde på 177 til 200 cm. Vægten for hanner ligger maksimalt på 119-182 kg (undtagelsvis op til 216 kg).[2] Hunner er betydeligt mindre. Argalien har en relativt kort hale med en længde på 10 til 17 cm.[2] Hanner har to store spiralsnoede horn med spidser, der peger ud til siden. For hanner af den store underart O. a. polii og ældre end fem år var den samlede længde af de to horn 89-164 cm (målt på 126 individer).[2] Hunner har også horn, men de er meget mindre og måler normalt samlet under 50 cm.
Pelsens farve varierer. Om vinteren er grundfarven brun med mørkebrune, rødbrune eller beigefarvede nuancer. Om sommeren bliver pelsen mere rødlig. En sort stribe går fra nakken ned til midt på ryggen og er kun synlig sommer. Der kan forekomme en mørk stribe mellem den lyse bug og de mørkere sider. Bagenden og halen er hvid. Der kan hos nogle underarter være hvide tegninger på ryggen, halsen og snuden.
Udbredelsesområdet omfatter flere af Centralasiens bjergkæder og rækker fra Altaj og det sydlige Sibirien over Mongoliet, Tibet og Tian Shan-bjergene til Nepal og Pamir-området.
Argalifåret (Ovis ammon) er et vildt får, der er lever i det centrale Asien, bl.a. i Himalaya, Tibet og Altaj. Argalifåret er det største af vildfårene.
Als Argali oder Riesenwildschaf (Ovis ammon-Gruppe) wird eine Gruppe nahe verwandter Arten der Schafe bezeichnet. Sie stellen deren größten wildlebenden Vertreter dar. Ursprünglich wurden mit Argali und der wissenschaftlichen Bezeichnung Ovis ammon alle diese Arten zusammengefasst.
Die Widder der nordöstlichen Formen erreichen eine Schulterhöhe von 135 cm und ein Gewicht von bis zu 216 kg. Die südwestlichen Vertreter sind in der Regel etwas kleiner.
Die Fellfarbe der Argalis variiert. Im Winterfell ist die Grundfarbe braun, wobei dunkelbraune, rotbraune und beigefarbene Tönungen vorkommen. Im Sommerfell verstärken sich die Rottöne des Fells. Ein schwarzer Streifen, der sich vom Hals zur Mitte des Rückens zieht, ist ebenfalls nur im Sommer sichtbar. Die Bauchseite ist gelblich oder grauweiß. Zwischen dem hellen Bauch und den dunkleren Flanken verläuft ein schwarzer oder brauner Streifen, der aber nicht immer sichtbar und manchmal unterbrochen ist. Gesäß und Schwanz sind weiß. Weiße Zeichnungen auf dem Rücken kommen bei zwei Formen vor (Altai-Argali, Gobi-Argali). Auch der Hals und die Schnauzenspitze können weißlich sein. Die Beine sind auf der Außenseite braun wie Flanken und Rücken, manchmal auch etwas dunkler; die Innenseite der Beine ist weißlich. Weibliche Argalis gleichen in der Regel farblich den Widdern, sind aber im Schnitt etwas heller.
Die Hörner sind länger und schwerer als die aller anderen Wildschafe. Ihre Farbe ist gelbbraun. Bei den Widdern des Pamir-Argali können sie 164 cm lang werden; bei anderen Vertretern liegt die mittlere Hornlänge bei 110 bis 120 cm. An der Basis haben die Hörner einen Umfang von etwa 40 cm. Sie vollführen in einer Spirale bis zu zwei volle Umdrehungen und weisen dann zur Seite. Die Spannweite beträgt im Schnitt 75 cm, beim Pamir-Argali bis zu 130 cm. Zusammen mit dem Schädel wiegen die Hörner bis 22 kg. Die Oberfläche der Hörner ist geriffelt, die Farbe ist graugelb. Durch die Kämpfe zwischen den Widdern findet man oft Tiere mit beschädigten oder abgebrochenen Hornspitzen. Auch die Weibchen haben beim Argali Hörner. Diese sind aber viel kürzer als die der Widder (Länge 30 bis 45 cm), wesentlich dünner und eher säbelförmig.
Argalis laufen nach Art der Hausschafe und können dabei Geschwindigkeiten von 50 km/h (Widder) bzw. 60 km/h (Weibchen) erreichen.
Das Verbreitungsgebiet der Argalis umfasst etliche Gebirgsketten Zentralasiens und reicht vom Altai-Gebirge und Südsibirien über die Mongolei, Tibet und das Tianshan-Gebiet bis nach Nepal und ins Pamirgebirge.
Fossilfunde aus dem Pleistozän zeigen, dass Argalis einst auch im Kaukasus und im Iran verbreitet waren.
Argalis leben in Höhen zwischen 300 und 5750 m. Sie bevorzugen sanfte Steigungen; nur Weibchen mit Lämmern suchen zum Schutz vor Feinden auch schroffe Hänge auf. Böcke sind kältetoleranter als Weibchen und steigen früher im Jahr in große Höhen auf. Für gewöhnlich meiden Argalis bewaldete Gebiete. Wo aber Viehhaltung und Jagd die Argalis verdrängt haben, haben sie sich in artfremde Lebensräume zurückgezogen und sind nun Waldtiere, so etwa in Teilen Kasachstans.
Argalis sind Herdentiere. Böcke und Weibchen leben in getrennten Herden. Die geschlechtsreifen Böcke bilden außerhalb der Brunft Verbände von 2 bis 27 Tieren, wobei der Durchschnitt der Herdengröße bei vier (Tianshan) bzw. acht (Altai) liegt. Manche Männchen leben auch als Einzelgänger.
Die anderen Herden werden von Weibchen, Jungtieren und noch nicht geschlechtsreifen Böcken gebildet. Diese Herden sind größer, umfassen zwei bis 90 Tiere, und im Altai manchmal bis zu 200 Individuen. Dominant sind in diesen Herden nicht die Weibchen, sondern die jungen Böcke.
Zur Brunftzeit lösen sich die Herden der Böcke auf, und deren Mitglieder suchen die Weibchenherden auf. Dann nimmt jede Weibchenherde einen oder mehrere (maximal sechs) Böcke auf. Die Brunft findet im Winter statt. In der Mongolei dauert sie von September bis Oktober, im Altai von November bis Dezember, in Tibet von Dezember bis Januar.
In der ersten Woche der Brunft kommt es zu Kämpfen, in denen die Böcke eine Hierarchie bestimmen. Dabei stoßen sie heftig mit den Hörnern zusammen, was 400 bis 800 m weit zu hören ist. Häufig haben die Kämpfe beschädigte Hörner oder verletzte Schnauzen zur Folge. Nach dem Ende der Kämpfe tolerieren auch mehrere Böcke innerhalb einer Herde einander, dulden aber keine zu große Annäherung. Die Böcke beschnüffeln nun die Genitalien der Weibchen und vollziehen die Kopulation. Nach dem Ende der Brunft bleiben die Böcke noch ein bis zwei Monate in der Weibchenherde, ehe sie wieder eigene Wege gehen.
Die Tragzeit beträgt 160 bis 165 Tage. In klimatisch freundlichen Lagen werden die ersten Lämmer im März und April geboren, in Hochgebirgslagen nicht vor Mai/Juni. Für gewöhnlich wird ein einziges Jungtier geboren, aber Zwillingsgeburten kommen vor. Beim Altai-, Pamir- und Tibet-Argali sind Zwillinge seltene Ausnahmen; am häufigsten sind sie beim Tianshan-Argali, wo 33 % der Weibchen Zwillinge zur Welt bringen und einmal sogar Drillinge beobachtet wurden. Generell sind Zwillingsgeburten in unwirtlichen Regionen viel seltener als in tieferen Höhenlagen.
Die Jungtiere haben ein graugelbes Fell, der Kopf hebt sich davon dunkelbraun ab. Bei der Geburt wiegen sie etwa 3 kg. Im Alter von 15 bis 20 Tagen setzt das Wachstum der Hörner ein. Gleichzeitig bildet sich das Milchgebiss, das erst im Alter von zwei Jahren durch das bleibende Gebiss ersetzt wird. Solange Jungtiere gesäugt werden, separieren sich die Muttertiere von den Herden und suchen schrofferes Gelände auf. Im Alter von ein bis zwei Monaten grasen Jungtiere und werden nicht mehr gesäugt.
In freier Wildbahn werden Argalis bis zu 13 Jahre alt, erreichen aber meistens nur ein Alter von vier bis fünf Jahren.
Die Nahrung sind hauptsächlich Seggen und Süßgräser, daneben auch Kräuter. In tieferen Höhenlagen werden auch Blätter von Sträuchern gefressen. Der Tagesbedarf an Nahrung beträgt 16 bis 18 kg.
Der wichtigste natürliche Feind des Argalis ist der Wolf. Je nach Region sind 3 bis 73 % aller Todesfälle unter Argalis auf Wölfe zurückzuführen. Weitere Tiere, die Argalis jagen, sind Schneeleopard, Vielfraß, Luchs und Braunbär. Lämmer haben eine größere Zahl von Fressfeinden, so auch den Rotfuchs und den Steinadler. Weibchen versuchen, ihre Lämmer gegen solche Feinde zu verteidigen, die ihnen nicht selbst gefährlich werden können.
Auch harte Winter können Argalis schwer zusetzen. In extrem kalten und schneereichen Jahren können ganze Populationen zusammenbrechen. So starben 1996 in Tibet die Hälfte aller Argalis durch einen harten Winter.
Ursprünglich wurden alle Vertreter zu einer Art zusammengefasst, innerhalb dieser unterschied Grubb (2005) neun Unterarten des Argali.[1] Durch eine Revision der Hornträger im Jahr 2011 wurden alle auf Artstatus angehoben. Folgende Arten sind heute anerkannt:[2]
Der erste Europäer, der ein Argali beschrieb, war Wilhelm von Rubruk, ein Franziskaner, der die Mongolei bereiste. Die erste wissenschaftliche Beschreibung lieferte Johann Georg Gmelin, der 1752/53 im Altai Argalis sah, zeichnete und ihnen auch den Namen „Argali“ verlieh. Diesen Namen entlehnte er der mongolischen Sprache. Den wissenschaftlichen Namen Capra ammon vergab Carl von Linné 1758. Der Name ammon war vom Gott Amun (auch Ammon genannt) abgeleitet, der in der ägyptischen Vorstellung ein Widdergehörn trug. Peter Simon Pallas stellte das Argali später in die Gattung Ovis und benannte es Ovis argali. Da nach den Regeln der ICZN der zuerst vergebene Artname gelten muss, trägt das Altai-Wildschaf heute den wissenschaftlichen Namen Ovis ammon.
Durch Trophäenjagd und Konkurrenz mit Haustierherden sind die Argalis heute fast überall selten geworden oder ganz verschwunden. In Nordostchina, Teilen der Mongolei, den größten Teilen Südsibiriens, Kasachstans und Usbekistans wurden die Tiere bereits ausgerottet. Im Himalaya, der Inneren Mongolei und in den meisten Teilen Tibets und Xinjiangs sind sie heute selten geworden. In Russland leben nur noch wenige im Altaigebirge.
Alle Arten nehmen im Bestand ab, und die Gesamtzahl der Argalis dürfte sich auf weniger als 80.000 Tiere in ganz Asien belaufen. Am ehesten halten sie sich heute noch in Tadschikistan, Kirgisistan und Teilen der Mongolei auf. Die IUCN führt die Argalis im Status gering gefährdet (near threatened). Der Karatau-Argali gilt als „vom Aussterben bedroht“, der Gobi-Argali und Kysylkum-Argali als „stark gefährdet“ und alle anderen Arten als „gefährdet“.[7]
Als Argali oder Riesenwildschaf (Ovis ammon-Gruppe) wird eine Gruppe nahe verwandter Arten der Schafe bezeichnet. Sie stellen deren größten wildlebenden Vertreter dar. Ursprünglich wurden mit Argali und der wissenschaftlichen Bezeichnung Ovis ammon alle diese Arten zusammengefasst.
Аркар - жалпы аталышы. Аркар, кулжа (лат. Ovis ammon), (Linnaeus, 1758) – (Ovis argali).
Кулжа - эркеги. Козу - Аркардын баласы.
Борбордук Азиянын тоолуу аймактары: Кызылкум тоо калдыктарынан Нуртау, Памир-Алай, Ала-Тоо, Чу-Или тоо кыркалары, Казактын майда тоо чокуларында, Алтай, Саян, Гималай тоолоруна чейин- мурда Кыргызстандын корунун бардык жерлеринде кездешкен. Азыркы убакта көбүрөөк санда Тескей Алатоо, Нарынтоо, Атбашы тоо кыркаларынын түштүгүрөөк жактарында жана Алай өрөөнү курчалган төөрлөрдө. Республиканын калган аймактарында Тянңшанң аркары Кунгөй Алатоонун батыш бөлүгүндө, Сонкүлдүн айланасындагы тоолордо, Кыргыз жана Талас кырка тоолорунда чачарыганы сакталып калган . Северцов аркарынын анча чоң эмес популяциясы Түркстан тоо кыркаларынын этегинде кездешет.
Тоо жерлеринин түзөң талаалуу жерлерди жана тоо арасындагы өрөөндөрдү артык көрөт, деңиз деңгээлинин бийиктиги анча маанилүү эмес. Бирок азыркы мезгилде негизинен анын изин азыраак кубалоочу бийик тоолуу жерлерде сакталып калган.
Памир аркары азыр жогорку санда . Алардын саны боюнча так маалыматтардын жок, бирок ар кандай булактардын билдирүүсү боюнча алардын саны 8000-10000 ге жетет деп божомолдого мүмкүн. Тянңшанң аркарынын саны 1000 ден ашпайт. Северцев аркары дээлик жок болууда, анын популяциясынын саны бир-нече ондогон особ.
Үйүрлүү жаныбар, жетилген жана карган эркектери гана жалгыздан же кичинекей топ болуп жүргөндү артык көрүшөт. Тынчсыздандырбаган жерлерде негизинен күндүз, ал эми браконңердик күчтөр өнүккөн жерлерде түнкүсүн тиричилик кылышат. Көбүнчө чөп өсүмдүктөрү менен азыктанышат. Жыныстык жетилүүсү 2,5 жаш курагында. Полигам. Куугу ноябрь – декабрь айларында өтөт. Апрел (Чын куран)-май (бугу) айларында бир же эки козу тууйт. Алар энесинин сүтү менен октябрь(тогуздун айы) кээде андан да кечирээк убакка чейин тамактанышат.
Чектөөчү факторлору. Аркарлардын санынын аныктоочу негизге факторлор – браконьерчилик, кай бирде калың терең карлуу кыш. Табигый душмандары карышкыр, илбирс кээде аюу болуп эсептелет. Көптөгөн козуларын, ал турсун чоңдорун да иттер жок кылышат.
Зоопарктарда, питомниктерде өстүрүшөт.
Сарычат-Ээрташ, Бешарал, Сары-Челек коруктарынын аймагында корголот. Мергенчилик кылууга чет элдик мергенчилер үчүн уюштурулган трофей мергенчилигинен башкага тыюу салынган.
Жаныбарлардын саны боюнча туруктуу мониторинг жүргүзүү зарыл. Талас жана Кыргыз кырка тоолоруна ӨКЖА уюштуруу жана тез арада Түркстан кырка тоолорундагы Северцов аркарын коргоо боюнча комплекстүү иш чараларын иштеп чыгуу талапка ылайык. Валюталык мергенчилик боюнча иштеген фирмалардын санын азайтуу зарыл . Ача туяктуулар сымалдар – Artiodactyla – ПАРНОКОПЫТНЫЕ
Республиканын аймагында ар түрдүү статустагы үч түрчө кездешет. Памир аркары (Ovis ammon polii Blyth (1841) статусу –3; Тянңшанң аркары (Ovis ammon karelini Severtzov (1873) статусу – 2; Северцов Аркары (Ovis ammon severtzovi Nasonov (1914), статусу –1.
_01.JPG)
Аркар - жалпы аталышы. Аркар, кулжа (лат. Ovis ammon), (Linnaeus, 1758) – (Ovis argali).
Кулжа - эркеги. Козу - Аркардын баласы.
Архар, ғулча (Ovis ammon poli) - як навъ ҳайвони ҷуфтсумро гӯянд. Ҷуссаи калон ва пойҳои дарози боқувват дорад. Дарозии баданаш 110-200 см (модинааш нисбатан хурдтар аст), кадаш 65-125 см, вазнаш 110-230 (модинааш 90-100 ) кг. Шохаш каҷак ва сахту мустаҳкам, зарди сафедтоб, дарозиаш 67-190 см, вазнаш то 30 кг: шохи модинааш нисбатан борик ва кӯтоҳ (то 160 см). Пашмаш, дурушт кӯтоҳ вобаста ба фасли сол тағир меёбад (зимистон зич ва тобистон нисбати тунук мешавад). Архарҳо ранги гуногун (масалан: бӯр, зарди сурхча, қаҳваранг) доранд. Рангаш қаҳваги зардтоб буда, таҳи шикамаш бо мӯйинаи сафедранг пӯшида шудааст. Аъзои босира сомеа ва шоммаи Архарҳо нағз инкишоф ёфтааст, Архарҳо дар 2,5-солаги болиғ ва то 8-10-солаги калон мешаванд. Давраи ҳамлашон 5-6 моҳ. Дар Тоҷикистон Архарҳо фақат дар Помир (дар баландии 3500-5000м) зиндагӣ мекунанд, Ғизои Архарҳо алаф (рӯзе қариб 18-18,5 кг модинааш то 16 кг) аст.
Баъзе олимон сарнасли гӯсфандони хонагии Осиёро гӯсфанди ёбоӣ, архар (ғулча) мушуморанд, ки то ҳол дар қаторкӯҳҳои Осиёи Марказӣ дучор меояд. ғулча яке аз калонтарин гӯсфандони ёбоӣ мебошад. Солҳои охир саршумори архар хеле кам шудааст. ғулча моҳҳои май ё июн як, баъзан ду барра мезояд. Архар ҳамчун намуди беҳамтои гӯсфанди ёбоӣ ба муҳофизати ҷиддӣ эҳтиёҷ дорад.
Архар, ғулча (Ovis ammon poli) - як навъ ҳайвони ҷуфтсумро гӯянд. Ҷуссаи калон ва пойҳои дарози боқувват дорад. Дарозии баданаш 110-200 см (модинааш нисбатан хурдтар аст), кадаш 65-125 см, вазнаш 110-230 (модинааш 90-100 ) кг. Шохаш каҷак ва сахту мустаҳкам, зарди сафедтоб, дарозиаш 67-190 см, вазнаш то 30 кг: шохи модинааш нисбатан борик ва кӯтоҳ (то 160 см). Пашмаш, дурушт кӯтоҳ вобаста ба фасли сол тағир меёбад (зимистон зич ва тобистон нисбати тунук мешавад). Архарҳо ранги гуногун (масалан: бӯр, зарди сурхча, қаҳваранг) доранд. Рангаш қаҳваги зардтоб буда, таҳи шикамаш бо мӯйинаи сафедранг пӯшида шудааст. Аъзои босира сомеа ва шоммаи Архарҳо нағз инкишоф ёфтааст, Архарҳо дар 2,5-солаги болиғ ва то 8-10-солаги калон мешаванд. Давраи ҳамлашон 5-6 моҳ. Дар Тоҷикистон Архарҳо фақат дар Помир (дар баландии 3500-5000м) зиндагӣ мекунанд, Ғизои Архарҳо алаф (рӯзе қариб 18-18,5 кг модинааш то 16 кг) аст.
Баъзе олимон сарнасли гӯсфандони хонагии Осиёро гӯсфанди ёбоӣ, архар (ғулча) мушуморанд, ки то ҳол дар қаторкӯҳҳои Осиёи Марказӣ дучор меояд. ғулча яке аз калонтарин гӯсфандони ёбоӣ мебошад. Солҳои охир саршумори архар хеле кам шудааст. ғулча моҳҳои май ё июн як, баъзан ду барра мезояд. Архар ҳамчун намуди беҳамтои гӯсфанди ёбоӣ ба муҳофизати ҷиддӣ эҳтиёҷ дорад.
नायन नेपालमा पाइने एक प्रकारको जनावर हो ।
The argali (Ovis ammon), also known as the mountain sheep, is a wild sheep that roams the highlands of western East Asia, the Himalayas, Tibet, and the Altai Mountains.
The name 'argali' is the Mongolian word for wild sheep.[2] It is the largest species of wild sheep. Argali stand 85 to 135 cm (3 to 4 ft) high at the shoulder and measure 136 to 200 cm (4 to 7 ft) long from the head to the base of the tail. The female, or ewe is the smaller sex by a considerable margin, sometimes weighing less than half as much as the male, or ram. The ewes can weigh from 43.2 to 100 kg (95 to 220 lb) and the rams typically from 97 to 328 kg (214 to 723 lb), with a maximum reported mass of 356 kg (785 lb). The Pamir argali (also called Marco Polo sheep, for they were first described by that traveler), O. a. polii, is the largest race on average, regularly measuring more than 180 cm (5 ft 11 in) long without the tail, and is less sexually dimorphic in body mass than most other subspecies. The argali has relatively the shortest tail of any wild goat-antelope or sheep, with reported tail lengths of 9.5–17 cm (3.7–6.7 in).
The general coloration varies between each animal, from a light yellow to a reddish-brown to a dark grey-brown. Argali or nyan from the Himalayas are usually relatively dark, whereas those from Russian ranges are often relatively pale. In summertime, the coat is often lightly spotted with a salt-and-pepper pattern. The back is darker than the sides, which gradually lighten in color. The face, tail and the buttocks are yellowish-white. The male has a whitish neck ruff and a dorsal crest and is usually slightly darker in color than the female. Males have two large corkscrew shaped horns, some measuring 190 cm (6 ft 3 in) in total length and weighing up to 23 kg (51 lb). Males use their horns for competing with one another. Females also carry horns, but they are much smaller, usually measuring less than 60 cm (24 in) in total length.
Currently, 9 subspecies of argali are recognized:[3]
Some sources classify mouflon as Ovis ammon musimon, but DNA testing has not supported this. Several subspecies of argali have been genetically tested for mtDNA and one study found the subspecies O. a. ammon, O. a. darwini and the urial subspecies, O. vignei bochariensis grouped closely, while the subspecies O. a. collium and O. a. nigrimontana grouped with the urial subspecies O. vignei arkal.[4]
Argali range from central Kazakhstan in the west to the Shanxi Province in China in the east and from the Altai Mountains in the north to the Himalayas to the south. They are a species of mountainous areas, living from elevations of 300 to 5,800 m (980 to 19,030 ft). In protected areas, the species generally prefers gently sloping areas with soft broken terrain, although ewes with lambs often take up residence in more precipitous areas, characterized by canyons and jagged rocks. In areas where they are extensively hunted (such as Kazakhstan), they are more likely to be found in forested areas. In parts of China and Russia where they compete for resources with numerous domestic stock, argali more regularly take up residence in precipitous, jagged areas. Argali may search for regions in the mountains where snow cover is not heavy during the winter, following winds that blow snow off the earth. Rams are generally found at higher elevations more regularly than females and stay at higher elevations longer during the winter.[3]
Argalis live in herds typically numbering between two and 150 animals, segregated by sex, except during breeding season. Most populations show large numbers of adult females, constituting more than half of a local population, against around 20% adult males and a further 20% young argali. Some rams are solitary, but most are seen in small herds numbering between three and 30 individuals. Females and their young live in larger groups, regularly up to 92 individuals and exceptionally to 200 animals. Migrating herds, especially males, have been reported. Most migration appear to be related to seasonally decreased food sources, though an overabundance of biting insects (especially gadflies), severe drought or fires, poaching by humans, and large numbers of domestic livestock may also trigger movements. With their long legs, herds can travel quickly from place to place. Argali tend to live at higher elevations during the summer.[3]
Argali reach breeding maturity at two to three years of age. Rutting may occur from October to mid-January, generally lasting longer in lower elevations. In rutting herds, both rams and ewes attack others of their own sex, exerting dominance by ramming each other with their horns. Although such groups engage in lamb-like play, the combat of a pair of mature males is a serious business. The rams slam into each other, with their fore legs up in the air, exerting enough force to be heard up to 800 m (2,600 ft) away. Often, the older males (over six years of age), which are also often the largest, end up the dominant ones and younger males are chased off once the ewes are in estrus. Once dominance is established, the top rams begin approaching ewes and smell their urine to determine their receptiveness. The ram then repeatedly approaches the ewe and forcibly mounts her. Mating commences around two to three weeks after the rutting begins. Rams may remain in the company of ewes for up to two months after the rutting period is complete.[3]
The gestation period lasts a little over 165 days. Births occur in late March or April, with a variable number of females being barren. Most subspecies give birth to a single lamb, though in some races, twins are not uncommon and even as many as five have been born at once. At birth, the lambs weigh 2.7–4.6 kg (6–10 lb). The newborn lamb and mother ewe stay around where the birth occurs overnight and, on the next day, both usually walk together. Lambs often play in groups, jumping up and down together, sometimes being joined by their mothers. Weight gain is often quite fast and the lambs may weigh 10 times their birth weight by their first birthday. Females often attain their maximum mass by two years of age, but males appear to continue to grow larger and heavier in their third and fourth years. Milk teeth develop around three months of age, with a full set of teeth developing by around six months. By the time their teeth develop, lambs are capable grazers, but the ewes continue nursing them from August to May of the following year. Most argali live five to 10 years, but are capable of living 13 years in the wild.[3]
Adult argali eat 16–19 kg (35–42 lb) of food a day. The vegetation preferred by the species varies based on elevation and area. In higher elevations, they predominantly eat grasses, sedges, and forbs. At midelevation habitats, they more regularly feed on bushes and mesophyte grasses. In the lowest ranges and the spurs of deserts, grasses and sedges again predominate, but often of different species than the high-elevation ones. In north-central Kazakhstan, sprouts, leaves, flowers, and fruits are significant to the diet all year, whereas they appear to be a rare dietary supplement over the rest of the range. Water is needed by argali, which is rarely a problem for animals living at high elevation, where melting snow and small waterways are regularly encountered. In drier climes, argali may travel several kilometers in search of water. When available, argali readily consume saline soil.[3]
Although they are locally sympatric with Siberian ibex, the two species have differing habitat and pasture preferences, reducing likely competition. In Tibet, the argali must regularly compete with other grazing species for pasture, including Tibetan antelope, bharal, Thorold's deer and wild yaks. Competition is most serious with livestock, especially domestic yak and domestic sheep, with which argali are frequently forced to intermingle and from which they often catch diseases and parasites. The main predators of argali are Himalayan wolves, which often exploit harsh winter conditions (such as deep snow) to capture the wild sheep, though they can and do take specimens of any age or condition year around.[5] Where not locally extirpated, snow leopards and leopards are also predators of argali of any age. Eurasian lynx and wolverines may seldom kill argali to at least the size of winter-weakened ewes. Red foxes and domestic dogs (largely those kept by sheep-herders) will prey on lambs. Cinereous vultures, lammergeiers and golden eagles have been observed circling herds of ewes with lambs in a possibly predatory manner and remains of argali lambs have been observed in golden eagle nests. Smaller predators, such as raptorial birds and smaller mammalian carnivores, are attacked by mother ewes, but in the presence of larger predators, the ewes quickly run away with the lambs following them.[3]
Argali are considered a near threatened species, due to domestic livestock ranching and hunting, among other things.[1] As the world's largest sheep, the lure to gather a trophy specimen is strong among sports-hunters. They are hunted for both their meat and their horns, used in traditional Chinese medicine, and poaching continues to be a major (and difficult to manage) problem. Argali have been extirpated from northeastern China, southern Siberia, and parts of Mongolia. Populations of predators such as Himalayan wolves and snow leopards have appeared to have been negatively affected by the scarcity of argali.[6]
In Pakistan-administered Kashmir, it is listed as an endangered species.[7]
However, findings in the mitochondrial genome relationship and the development of interspecies nuclear transfer embryos between Argali and sheep could help in conserving the species in the long run.[8][9]
ProPublica revealed on December 11, 2019, that the government of Mongolia retroactively granted Donald Trump Jr. a hunting permit for the endangered Argali mountain sheep.[10] The sheep hunt and travel to Ulaanbaatar for a private meeting with Mongolian president Khaltmaagiin Battulga cost US taxpayers $76,859.36 for United States Secret Service protection,[11] according to two Freedom of Information Act requests by the Citizens for Responsibility and Ethics in Washington (CREW).[12][13] Humane Society International wildlife vice president Teresa Telecky said, "For trophy hunters to travel to Mongolia to kill a beautiful and endangered ram is an absolute outrage."[14]
The argali (Ovis ammon), also known as the mountain sheep, is a wild sheep that roams the highlands of western East Asia, the Himalayas, Tibet, and the Altai Mountains.
La argalo aŭ montara ŝafo' (Ovis ammon) el la ordo de parhufuloj kaj familio de bovedoj troviĝas en norda Ĉinio, Ŝenŝji, Interna Mongolio, Gansu, Ĉinghaj, Ŝinĝjang kaj Tibeto de Ĉinio, kaj ankaŭ en Altajo de Rusio, Nepalo kaj Kaŝmiro. Ĝi estas la plej granda el la ŝafoj. Ĝia korpo estas dika kaj fortika. Ĝi ne havas barbon ĉe la mentono. La inseksa kaj virseksa ovioj ambaŭ portas kornojn. La kornoj de la ina ovio estas mallongaj kaj kurbaj, sed tiuj de la vira tre dikaj kaj longaj, kiuj unue etendiĝas malantaŭesupren kaj ambaŭflanken, poste kurbiĝas malsupren kaj turniĝas antaŭen, formante spiralajn cirklojn. Ĉiu korno longas ĉirkaŭ 1,5 metrojn.
La ovioj vivas en duondezertaj regionoj, senarbaraj altebenaĵoj, montaroj kaj rokaj regionoj. Tiuj, kiuj loĝas en malaltaj lokoj kaj valoj, vivas en granda grupo. Somere la maljunaj virovioj forlasas la grupon kaj iras solaj al altaj montoj, dum la junaj viraj ovioj kaj la inaj kune restas en la grupo. La ovioj ĝenerale aktivadas en fiksaj regionoj, kvankam ili faras sezonan translokiĝon. Vintre ili translokiĝas al ebenaĵoj aŭ valoj, kie ne estas neĝo aŭ maldikas neĝtavolo. Ili manĝas herbojn en frumateno kaj vespera krepusko. Ili havas akrajn okulojn kaj nazon. Kiam ili sin trovas en danĝero, ili batas grundon per sia antaŭa piedo por doni alarmon. La ovioj estas lertaj en montogrimpado. Ilia oestro estas inter decembro kaj januaro de la sekvanta jaro. Tiutempe la plenkreskaj viraj ovioj faras inter si lukton por gajni la inajn. Antaŭ la lukto ili elektas pecon da ebena grundo kaj ambaŭ flankoj vizaĝo-al-vizaĝe retroiras respektive je certa distanco, poste ili forte ĵetas sin al la rivalo kaj kunfrapiĝas. Dum la forta kunfrapiĝo iuj el ili mortas de vundo. La ina ovio naskas en majo kaj junio, la gravedeco daŭras 5 monatojn.
La argaloj havas pli ol 10 subspeciojn, inter kiuj tri vivas en Ĉinio. Ili estas mongola ovio (O. a. darvini), Marko-polo-ovio (O. a. polii) kaj tibeta ovio (O. a. hodgsoni).
La argalo aŭ montara ŝafo' (Ovis ammon) el la ordo de parhufuloj kaj familio de bovedoj troviĝas en norda Ĉinio, Ŝenŝji, Interna Mongolio, Gansu, Ĉinghaj, Ŝinĝjang kaj Tibeto de Ĉinio, kaj ankaŭ en Altajo de Rusio, Nepalo kaj Kaŝmiro. Ĝi estas la plej granda el la ŝafoj. Ĝia korpo estas dika kaj fortika. Ĝi ne havas barbon ĉe la mentono. La inseksa kaj virseksa ovioj ambaŭ portas kornojn. La kornoj de la ina ovio estas mallongaj kaj kurbaj, sed tiuj de la vira tre dikaj kaj longaj, kiuj unue etendiĝas malantaŭesupren kaj ambaŭflanken, poste kurbiĝas malsupren kaj turniĝas antaŭen, formante spiralajn cirklojn. Ĉiu korno longas ĉirkaŭ 1,5 metrojn.
La ovioj vivas en duondezertaj regionoj, senarbaraj altebenaĵoj, montaroj kaj rokaj regionoj. Tiuj, kiuj loĝas en malaltaj lokoj kaj valoj, vivas en granda grupo. Somere la maljunaj virovioj forlasas la grupon kaj iras solaj al altaj montoj, dum la junaj viraj ovioj kaj la inaj kune restas en la grupo. La ovioj ĝenerale aktivadas en fiksaj regionoj, kvankam ili faras sezonan translokiĝon. Vintre ili translokiĝas al ebenaĵoj aŭ valoj, kie ne estas neĝo aŭ maldikas neĝtavolo. Ili manĝas herbojn en frumateno kaj vespera krepusko. Ili havas akrajn okulojn kaj nazon. Kiam ili sin trovas en danĝero, ili batas grundon per sia antaŭa piedo por doni alarmon. La ovioj estas lertaj en montogrimpado. Ilia oestro estas inter decembro kaj januaro de la sekvanta jaro. Tiutempe la plenkreskaj viraj ovioj faras inter si lukton por gajni la inajn. Antaŭ la lukto ili elektas pecon da ebena grundo kaj ambaŭ flankoj vizaĝo-al-vizaĝe retroiras respektive je certa distanco, poste ili forte ĵetas sin al la rivalo kaj kunfrapiĝas. Dum la forta kunfrapiĝo iuj el ili mortas de vundo. La ina ovio naskas en majo kaj junio, la gravedeco daŭras 5 monatojn.
La argaloj havas pli ol 10 subspeciojn, inter kiuj tri vivas en Ĉinio. Ili estas mongola ovio (O. a. darvini), Marko-polo-ovio (O. a. polii) kaj tibeta ovio (O. a. hodgsoni).
El argalí (Ovis ammon) es una especie de muflón asiático distribuido por las montañas del centro de Asia: Himalaya, Altái y Tíbet.
Se reconocen nueve subespecies de Ovis ammon.[2]
El argalí (Ovis ammon) es una especie de muflón asiático distribuido por las montañas del centro de Asia: Himalaya, Altái y Tíbet.
Arhaar (ingl. k. argali; lad k. ovis ammon) on Sise- ja Kesk-Aasias elutsev suur uluklammas.
Arhaari üldpikkus on kuni 2 m, tüvekõrgus 1,25 m. Ta kaalub kuni 200 kg. Jääradel on kuni, 1,5 m pikkused ja tüvest kuni 0,5 m jämedused keerdunud sarved. Mõnedel utedel on peenikesed ja lühikesed sarved. Arhaarid elavad kõrgmäestikes. Suveks rändava nad u. 5000 m kõrgusele, talvel elavad aga madalamal. Arhaarikarjades on tavaliselt umbes 50 looma, kellest 3-4 on jäärad. Nendest üks on juhtjäär. Utt sünnitab korraga ühe talle, erandjuhtudel kaks talle. Arhaar on üks kodulamba esivanematest.[1]
Arhaar (ingl. k. argali; lad k. ovis ammon) on Sise- ja Kesk-Aasias elutsev suur uluklammas.
Arhaari üldpikkus on kuni 2 m, tüvekõrgus 1,25 m. Ta kaalub kuni 200 kg. Jääradel on kuni, 1,5 m pikkused ja tüvest kuni 0,5 m jämedused keerdunud sarved. Mõnedel utedel on peenikesed ja lühikesed sarved. Arhaarid elavad kõrgmäestikes. Suveks rändava nad u. 5000 m kõrgusele, talvel elavad aga madalamal. Arhaarikarjades on tavaliselt umbes 50 looma, kellest 3-4 on jäärad. Nendest üks on juhtjäär. Utt sünnitab korraga ühe talle, erandjuhtudel kaks talle. Arhaar on üks kodulamba esivanematest.
Argali (Ovis ammon) Ovis generoko animalia da. Artiodaktiloen barruko Caprinae azpifamilian eta Bovidae familian sailkatuta dago.
Erdialdeko Asian bizi den ardi basati hau munduko ardirik handiena da.
Egun bederatzi azpiespezie onartuak daude[2]:
Argali (Ovis ammon) Ovis generoko animalia da. Artiodaktiloen barruko Caprinae azpifamilian eta Bovidae familian sailkatuta dago.
Erdialdeko Asian bizi den ardi basati hau munduko ardirik handiena da.
Argaali (Ovis ammon) on luonnonvarainen lammaslaji, joka elää Kazakstanissa ja muualla keski-Aasian ylänköalueilla kuten Himalajalla, Tiibetissä ja Altailla.
Argaali on jäljellä olevista villilampaista suurin [2]. Se painaa 65–180 kg, se on 120–200 cm pitkä ja säkäkorkeus on 90–120 cm. Argaalien värit vaihtelevat vaalean keltaisesta tumman ruskeanharmaaseen. Urosargaaleilla on pitkät kaarevat sarvet, naarailla paljon lyhyemmät.
Argaalit elävät poikimisajan ulkopuolella erikseen koiras- ja naaraslaumoissa.
Argaali (Ovis ammon) on luonnonvarainen lammaslaji, joka elää Kazakstanissa ja muualla keski-Aasian ylänköalueilla kuten Himalajalla, Tiibetissä ja Altailla.
Ovis ammon
L'Argali[1] (Ovis ammon) est une espèce de Capriné, plus spécifiquement un ovin, vivant en Asie centrale, au Tibet en Chine et en Mongolie.
Cette espèce a été décrite par Marco Polo[2]. Une sous espèce d'Argali porte son nom : Ovis ammon polii.
Cet animal provient d'une radiation de mouflons vers l'Asie orientale, dont le nombre de chromosomes est passé de 54 à 56.
Menacé dans son milieu d'origine, il est invasif dans certaines régions du monde où il a été introduit[3].
Le nom "argali[4]" est un mot mongol signifiant "mouton sauvage". C'est un des plus gros mouflons.
Les cornes spiralées sont imposantes pouvant atteindre 1,25 m de long et 50 cm de circonférence à la base, et les pointes sont toujours dirigées vers l'extérieur.
Les argalis occupent différentes zones montagneuses d'Asie centrale, généralement isolées les unes des autres.
On les trouve de 1 300 à 4 200 mètres d'altitude[5].
Les argalis chinois se trouvent principalement dans des vallées arides à la limite de déserts (Gobi, Taklamalaya, Altun et de Kūnlún Shān), entre 3 600 et 6 000 m de haut[6].
La distance génétique moyenne entre argalis de l'ouest et de l'est est de 10 % ce qui suggère que leur divergence remonte à environ 160 000 ans (sous réserve d'étalonnage de leur propre horloge moléculaire).
L'animal est un ruminant. Il se nourrit surtout de graminées et d'herbes.
L'homme le chasse pour sa viande et pour ses cornes. Le loup et les léopards le chassent également.
La détermination du nombre de sous-espèce de l'argali a été discutée. Les sous-espèces retenues comme valides sont les suivantes ;
Ovis ammon
L'Argali (Ovis ammon) est une espèce de Capriné, plus spécifiquement un ovin, vivant en Asie centrale, au Tibet en Chine et en Mongolie.
Cette espèce a été décrite par Marco Polo. Une sous espèce d'Argali porte son nom : Ovis ammon polii.
Cet animal provient d'une radiation de mouflons vers l'Asie orientale, dont le nombre de chromosomes est passé de 54 à 56.
Menacé dans son milieu d'origine, il est invasif dans certaines régions du monde où il a été introduit.
Caora fhiáin ó imeall Ghaineamhlach Ghóibí. An chaora is mó dá bhfuil beo anois, na guaillí suas le 1.2 m ar airde. Donn éadrom le geadán bán. Na hadharca móra corntha ar dhá thaobh an chinn.
Is síol ainmhí é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid.
Argali atau domba gunung (Ovis ammon) adalah domba liar yang berhabitat asli di dataran tinggi di Asia Tengah, yakni di wilayah Tibet, Himalaya, dan Altai.
Argali merupakan spesies domba liar terbesar. Tingginya 85–135 cm (3–4 ft) pada bahu. Panjang tubuhnya136–200 cm (4–7 ft) dari kepala sampai pangkal ekor. Argali betina lebih kecil daripada argali jantan. Berat argali betina hanya 43,2–100 kg (95–220 lb) sementara argali jantan beratnya 97–328 kg (214–723 lb). Argali memiliki tanduk yang melengkung yang dimiliki oleh kedua jenis kelamin. Argali jantan mempunyai tanduk dengan panjang 190 cm (6,2 ft) dengan berat di atas 23 kg (51 lb). Tanduk sepanjang ini mereka gunakan untuk bertarung satu sama lain. Tanduk argali betina berukuran lebih kecil dengan panjang 9,5–17 cm (3,7–6,7 in). Ekor argali amat kecil dengan panjang hanya 9,5–17 cm (3,7–6,7 in).
Argali atau domba gunung (Ovis ammon) adalah domba liar yang berhabitat asli di dataran tinggi di Asia Tengah, yakni di wilayah Tibet, Himalaya, dan Altai.
L'argali (Ovis ammon Linnaeus, 1758), noto anche come pecora selvatica asiatica, è la più grande tra le cinque specie di pecore selvatiche. Vive su gran parte delle catene montuose dell'Asia centrale.
Il primo europeo ad aver descritto l'argali fu Guglielmo di Rubruck, un frate francescano che raggiunse la Mongolia al termine del suo viaggio. Il primo ad aver descritto scientificamente la specie, a partire da un esemplare appartenente alla sottospecie degli Altai, fu però Johann Georg Gmelin nel 1752-53, che la denominò «argali» utilizzando un termine preso in prestito dalla lingua mongola. Linneo, nel 1758, battezzò la specie Capra ammon, dal nome del dio Amon, la divinità egiziana dalle corna di ariete (dal quale deriva anche il termine «ammoniaca»). Peter Simon Pallas, successivamente, inserì l'argali nel genere Ovis, chiamandolo Ovis argali. Secondo le regole dell'ICZN, però, il nome specifico impiegato per primo ha la precedenza, quindi la specie venne ribattezzata Ovis ammon, nome con il quale è nota ancora oggi.
Attualmente, gli studiosi riconoscono nove sottospecie di argali[1]:
I maschi delle sottospecie settentrionali possono raggiungere 135 cm di altezza al garrese e pesare fino a 216 kg, ma gli esemplari diffusi nelle regioni sud-occidentali dell'areale sono generalmente di dimensioni inferiori.
Il colore del mantello è variabile. In inverno, esso è marrone scuro, sebbene possa essere di qualunque tonalità compresa tra il marrone e il beige, ma in estate assume toni più virati al rosso. Sempre nei mesi estivi, è appena visibile una striscia nera che corre dal collo fino a metà del dorso. Il ventre è bianco-giallastro o grigiastro. Tra il ventre bianco e i fianchi di colore scuro, sono presenti due strisce nere o marroni, una per lato, che però non sempre sono visibili e che a volte sono incomplete. Le natiche e la coda sono di colore bianco. Due sottospecie (O. a. ammon e O. a. darwini) presentano disegni bianchi sul posteriore. Il collo e la punta del muso possono essere biancastri. La parte esterna delle zampe è di colore marrone, così come i fianchi e il dorso, ma a volte è un po' più scura, mentre quella interna è biancastra. Generalmente le femmine presentano la stessa colorazione dei maschi, ma di norma sono un po' più chiare.
L'argali presenta corna più lunghe e più pesanti di qualsiasi altra specie di pecora selvatica. Dalla superficie scanalata, sono di colore giallo-marrone. Quelle di O. a. polii possono misurare 164 cm di lunghezza, mentre nelle altre sottospecie le dimensioni massime si aggirano sui 110–120 cm. A partire dalla base, dove hanno una circonferenza di circa 40 cm, esse si svolgono a spirale fino a compiere due giri completi, per poi aprirsi verso l'esterno. La loro lunghezza media, in O. a. polii, è di 130 cm, ma negli altri argali è di circa 75 cm. Insieme al cranio, possono pesare fino a 22 kg. A causa dei frequenti combattimenti, tuttavia, non è raro trovare esemplari con le punte danneggiate o rotte. Le corna sono presenti anche nelle femmine, ma sono molto più brevi di quelle dei maschi (misurano infatti 30–45 cm di lunghezza); inoltre, sono molto più sottili e più a forma di sciabola.
Gli argali si muovono rapidamente anche sui terreni più impervi e possono correre fino a velocità di 50 (i maschi) o 60 km/h (le femmine).
L'areale dell'argali si estende su varie catene montuose dell'Asia centrale, dai monti Altai, tra Siberia meridionale e Mongolia, fino a Nepal e Pamir, attraverso Tibet e Tien Shan.
Reperti fossili risalenti al Pleistocene indicano che in passato l'argali era diffuso anche nella regione del Caucaso,in Iran e in Europa. In Italia se ne hanno vari ritrovamenti di fossili in particolare in Lazio e in Puglia.
L'argali vive ad altudini comprese tra i 300 e i 5750 m. Predilige i pendii meno scoscesi, e solo le femmine e i piccoli cercano protezione dai predatori spingendosi su pendii ripidi. I maschi tollerano il freddo meglio delle femmine, che durante i primi mesi dell'anno si fa particolarmente sentire a grandi altezze. Di solito gli argali evitano le regioni boschive. Tuttavia, nelle regioni dove sono stati allontanati dalla competizione con il bestiame e dalla pressione venatoria, come in alcune zone del Kazakistan, si sono ritirati in habitat forestali a essi estranei.
La dieta degli argali è costituita principalmente da carici e graminacee, nonché da altri tipi di erbe. A quote più basse, brucano anche foglie dagli arbusti. Il fabbisogno giornaliero di cibo è di 16–18 kg.
L'argali è un animale gregario, ma maschi e femmine vivono in branchi separati. Al di fuori della stagione degli amori, i maschi si riuniscono in associazioni di 2-27 esemplari, con una media di quattro (sui Tien Shan) od otto (sugli Altai) capi. Alcuni maschi conducono vita solitaria.
Altri branchi sono costituiti da femmine, piccoli e maschi non ancora sessualmente maturi. Queste greggi sono più grandi, e comprendono dai due ai 90 individui, ma sugli Altai sono stati visti raggruppamenti anche di 200 capi. A dominare su queste greggi non sono le femmine, ma i giovani maschi.
Poco prima della stagione degli amori i maschi esaminano con attenzione le greggi femminili; poi, uno o più montoni (fino a un massimo di sei) penetrano all'interno della mandria. La stagione della riproduzione si situa in inverno, ma il periodo preciso varia da una regione all'altra dell'areale: in Mongolia va da settembre a ottobre, sugli Altai da novembre a dicembre e nel Tibet da dicembre a gennaio.
Durante la prima settimana della stagione degli amori i maschi sono impegnati a combattere tra loro per stabilire le gerarchie. Nel corso di queste lotte si colpiscono violentemente con le corna, producendo un caratteristico rumore udibile anche a 400–800 m di distanza. Spesso, al termine delle lotte, i maschi presentano le corna danneggiate e i musi feriti. Dopo la fine dei combattimenti i maschi tendono a tollerare la presenza dei membri dello stesso sesso, seppur a una certa distanza. I montoni iniziano allora ad annusare i genitali delle femmine per verificarne la recettività, poi procedono all'accoppiamento. Dopo il calore i maschi trascorrono ancora uno o due mesi in compagnia delle femmine, prima di andarsene per la propria strada.
Il periodo di gestazione è di 160-165 giorni. Nelle zone a clima mite i piccoli nascono tra marzo e aprile, ma nelle regioni di alta montagna i parti non avvengono prima di maggio-giugno. Di solito nasce un unico piccolo, ma talvolta si hanno anche parti gemellari; questi ultimi costituiscono una rara eccezione tra gli argali degli Altai e del Pamir, ma sono piuttosto frequenti tra quelli del Tien Shan, dove il 33% dei parti è gemellare; una volta, in questa sottospecie, si è registrato addirittura un parto trigemino. Generalmente i parti gemellari avvengono nelle regioni più inospitali; a quote inferiori sono più rari.
I piccoli presentano un mantello di colore giallo-grigio, con la testa marrone scuro. Alla nascita pesano circa 3 kg. All'età di 15-20 giorni inizia già a svilupparsi una delle due corna. Nello stesso periodo iniziano a formarsi anche i denti decidui, che verranno sostituiti da quelli permanenti solo all'età di due anni. Durante il periodo nel quale allattano, le femmine con i piccoli si separano dal branco per dirigersi verso terreni più accidentati. All'età di uno o due mesi i piccoli sono in grado di pascolare per conto loro e non vengono più allattati.
In natura gli argali possono vivere fino a 13 anni, ma la durata media della loro vita è di soli 4-5 anni.
Il principale predatore degli argali è il lupo. A seconda della regione, dal 3 al 73% di tutti i decessi tra queste pecore selvatiche sono attribuiti a catture da parte di questo predatore sociale. Gli argali vengono inoltre predati da leopardi delle nevi, ghiottoni, linci e orsi bruni. I piccoli sono a rischio predazione da un maggior numero di specie rispetto agli adulti, tra cui la volpe rossa e l'aquila reale, per tale motivo le femmine difendono attivamente la propria prole. Causa di elevata mortalità per questa specie sono i rigidi inverni, che in annate particolarmente fredde e nevose possono abbattere intere popolazioni, com'è avvenuto nel 1996 in Tibet, dove nel corso dell'inverno è morta circa la metà degli esemplari presenti nel Paese.
A causa della caccia per i trofei e della competizione con il bestiame domestico, l'argali oggi è divenuto raro quasi ovunque, e in certe aree è addirittura scomparso del tutto, come ad esempio nel nord-est della Cina, in alcune zone della Mongolia e in gran parte di Siberia meridionale, Kazakistan e Uzbekistan. Sull'Himalaya, nella Mongolia interna e nella maggior parte del Tibet e dello Xinjiang la specie è divenuta molto rara. In Russia, ne rimangono solo pochi esemplari sui monti Altai.
Tutte le sottospecie hanno visto ridurre le proprie popolazioni e molto probabilmente, in tutta l'Asia, il numero di argali è inferiore alle 80.000 unità, diffuse prevalentemente in Tagikistan, Kirghizistan e in alcune parti della Mongolia. La IUCN inserisce l'argali tra le specie prossime alla minaccia, ma nello specifico:
L'argali (Ovis ammon Linnaeus, 1758), noto anche come pecora selvatica asiatica, è la più grande tra le cinque specie di pecore selvatiche. Vive su gran parte delle catene montuose dell'Asia centrale.
Kalninis avinas (lot. Ovis ammon) – laukinis porakanopių (Artiodactyla) žinduolių būrio dykaraginis gyvūnas. Paplitęs Centrinėje Azijoje (Himalajuose, Tibete, Altajuje).
Kalninis avinas yra didžiausia laukinė avis. Kūno aukštis – 120 cm, masė – 140 kg. Pamyre gyvenančio kalnų avino porūšio archaro aukštis yra 180 cm.
Gyvūno spalva skiriasi priklausomai nuo kiekvieno individo. Spalva gali būti nuo šviesiai gelsvos iki tamsiai pilkos-rudos. Snukis šviesesnis. Patinai turi balkšvą apykaklę ir nugaros keterą, bei 2 ragus, kurių ilgis gali siekti 190 cm. Ragai dažniausiai naudojami tarpusavio kovose. Patelės taip pat turi ragus, bet šie mažesni.
Šiuo metu išskiriami 9 kalnų avino porūšiai[1]:
Kalninis avinas (lot. Ovis ammon) – laukinis porakanopių (Artiodactyla) žinduolių būrio dykaraginis gyvūnas. Paplitęs Centrinėje Azijoje (Himalajuose, Tibete, Altajuje).
Kalninis avinas yra didžiausia laukinė avis. Kūno aukštis – 120 cm, masė – 140 kg. Pamyre gyvenančio kalnų avino porūšio archaro aukštis yra 180 cm.
Gyvūno spalva skiriasi priklausomai nuo kiekvieno individo. Spalva gali būti nuo šviesiai gelsvos iki tamsiai pilkos-rudos. Snukis šviesesnis. Patinai turi balkšvą apykaklę ir nugaros keterą, bei 2 ragus, kurių ilgis gali siekti 190 cm. Ragai dažniausiai naudojami tarpusavio kovose. Patelės taip pat turi ragus, bet šie mažesni.
Argali jeb kalnu aitas,[1] arī arhari vai kačkari (latīņu: Ovis ammon) ir pārnadžu zīdītāji no dobradžu dzimtas, kas dzīvo Vidusāzijas un Centrālāzijas kalnu reģionos (Himalajos, Tibetā, Altajā), tostarp Sibīrijas dienvidos. Aizsargā vides organizācijas; šobrīd starptautiskajā Sarkanajā grāmatā tiek uzskatīta par sugu, kas atrodas tuvu neaizsargātam stāvoklim (NT kategorija).[2] Suga iekļauta arī Krievijas Federācijas Sarkanajā grāmatā.
Nosaukums “argali” ir vārds, ar kuru mongoļu valodā tiek apzīmētas savvaļas aitas.[3]
Sugas latīņu nosaukums ammon ir dieva Amona vārds. Sengrieķu mīts stāsta, ka dievi bijušies no Ēģiptes piekrastē mītoša jūras briesmoņa Taifūna (Typhon, grieķu: Τυφῶν), tāpēc Pāns licis tiem pārvērsties par dažādiem dzīvniekiem. Amons ieguvis auna veidolu. Senajās tradīcijās Amonu attēloja kā cilvēku ar auna ragiem.
Kalnu aita jeb argals ir lielākais savvaļas aitu pārstāvis — tā garums ir 120 - 200 cm, skausta augstums 90 - 120 cm un svars 65 - 180 kg. [4]
Mātīte (aita) dažkārt sver uz pusi mazāk nekā tēviņš (auns).
Atkarībā no ķermeņa lieluma un krāsas tiek izdalītas vairākas pasugas, no kurām par lielāko tiek uzskatīts Pamira argals jeb Marko Polo kalnu aita (Ovis ammon polii), kas nosaukts lielā ceļotāja vārdā — Marko Polo bija pirmais no eiropiešiem, kas to aprakstījis. Gan auniem, gan aitām ir gari ragi, tomēr tēviņiem tie izskatās daudz lielāki un iespaidīgāki un var sasniegt 13% no kopējā ķermeņa svara.[5] Ragi mēdz būt līdz 190 cm garumā,[6] savīti spirālē ar galiem uz āru un uz augšu; ragus ļoti iecienījuši mednieki — to cena var sasniegt vairākus tūkstošus dolāru. Dažādu pasugu ķermeņa krāsa mainās plašā diapazonā no gaišas smilškrāsas līdz sarkanbrūnai vai tumši pelēkbrūnai, bet ķermeņa apakšdaļa parasti izskatās ievērojami gaišāka. Himalajos mītošie argali parasti ir samērā tumši, turpretim Krievijas areāla iemītnieki bieži ir samērā bāli. Purns, aste un sēžamvieta ir dzeltenīgi balta. Tēviņam ir bālgana spranda un muguras daļa, un parasti tā ir nedaudz tumšākā krāsā nekā mātītei. Sānos gar visu ķermeni ir tumši brūnas svītras, skaidri atdalot tumšāku augšdaļu un gaišāku apakšu. Tēviņi izceļas ar to, ka tiem ap kaklu ir gaišas vilnas gredzens, kā arī pie pakauša vilna ir iegarena. Dzīvnieki maina kažoku divreiz gadā, ziemā tas ir ievērojami gaišāks un garāks nekā vasarā. Kājas ir garas, tievas — pēdējā pazīme kopā ar ragu spirālveida formu atšķir tos no kalnu kazām (Capra).[7]
Briesmu gadījumā pieauguši dzīvnieki sprauslā, bet jaunie dzīvnieki blēj kā mājas aitu jēri.
Argali dzīvo Vidusāzijas un Centrālāzijas kalnu un piekalnu reģionos 1300 - 6100 m augstumā virs jūras līmeņa[4] — Pamirā, Himalajos, Altajā, Mongolijas Sajānu kalnos un Tibetā.
Argalu apdzīvotais areāls sniedzas no Kazahstānas centrālās daļas rietumos līdz Šaņsji provincei Ķīnā austrumos un no Altaja kalniem ziemeļos līdz Himalajiem dienvidos.
Agrāk argalu apdzīvotais areāls bija daudz plašāks — vēlajā pleistocēnā un agrīnajā holocēnā tie bija parastie dzīvnieki Rietumu un Austrumsibīrijas dienvidos uz dienvidiem no Aizbaikāla ziemeļiem un Jakutijas dienvidrietumiem. Pat bronzas laikmetā rietumu Aizbaikālā to bija daudz, par ko liecina neskaitāmie šo dzīvnieku galvaskausu atradumi, tostarp huņņu apbedījumos, kas datēti ar 3. - 2. gadsimtu pirms mūsu ēras.
Tie dod priekšroku atklātām ainavām — kalnu un piekalnu nogāzēm ar kalnu pakājēm, kalnu pļavām, krūmiem aizaugušām akmeņainām aizām, ielejām ar akmeņainiem pakalniem. Argali izvairās no vietām, kas blīvi apaugušas ar kokaugiem. Migrācija ir vertikāla — vasarā tie dodas augstāk uz Alpu zonas apgabaliem ar bagātīgu zālāju veģetāciju, ziemā pāriet uz zemākām ganībām, kurās ir maz sniega.
Argali dzīvo grupās līdz 100 dzīvniekiem, ārpus vairošanās sezonas tēviņi un mātītes turas atsevišķi viens no otra.[4] Mātītēm vaislas briedums iestājas otrajā dzīves gadā, savukārt tēviņiem — tikai piektajā.[8] Riesta periods dažādās populācijās ir atšķirīgs, bet parasti tas ilgst no oktobra līdz novembrim.[7] Argalus raksturo poliginijas un poliandrijas apvienojums — tas ir, vienā pārošanās grupā var vienlaikus piedalīties vairāki tēviņi un vairākas mātītes. Pārošanās sezonas sākumā tēviņi sacenšas par tiesībām iegūt mātīti, grūstoties ar ragiem. Grūsnība ilgst 150 - 160 dienas, pēc tam piedzimst 1 - 2 jēri. Pirms atnešanās, kas notiek agrā pavasarī, mātīte atdalās no ganāmpulka, atrod nošķirtu vietu un pirmās pāris dienas pavada kopā ar jēriem. Mātīte aprūpē pēcnācējus apmēram 4 mēnešus, pēc tam jēri kļūst pilnīgi patstāvīgi. Tēviņi jēru audzēšanā nepiedalās. Argalu dzīves ilgums ir 10 - 13 gadi.
Galvenie faktori, kas izraisa skaita un izplatības samazināšanos, ir nekontrolētas medības un dzīvnieku izspiešana no pastāvīgajām dzīvotnēm, ganot lopus. Ganoties mājas aitas ēd zāli, ar kuru barojas arī argali, tādējādi veicinot to skaita samazināšanos. Galvenie plēsēji, kas uzbrūk šiem dzīvniekiem, ir vilki, sniega leopardi, lūši un āmrijas.
Lai saglabātu sugu, tiek organizēti dabas rezervāti, kuros dzīvniekus medīt ir aizliegts. Argali labi panes turēšanu nebrīvē un tiek audzēti zooloģiskajos dārzos.
Pašlaik tiek atzītas 9 argalu pasugas:
Argali jeb kalnu aitas, arī arhari vai kačkari (latīņu: Ovis ammon) ir pārnadžu zīdītāji no dobradžu dzimtas, kas dzīvo Vidusāzijas un Centrālāzijas kalnu reģionos (Himalajos, Tibetā, Altajā), tostarp Sibīrijas dienvidos. Aizsargā vides organizācijas; šobrīd starptautiskajā Sarkanajā grāmatā tiek uzskatīta par sugu, kas atrodas tuvu neaizsargātam stāvoklim (NT kategorija). Suga iekļauta arī Krievijas Federācijas Sarkanajā grāmatā.
De argali (Ovis ammon), een wild schaap, is een evenhoevig zoogdier uit de familie der holhoornigen (Bovidae). De wetenschappelijke naam van de soort werd als Capra ammon in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus.[2] De argali is de grootste schapensoort ter wereld. Argali's leven op de hoogvlakten en steppen van Centraal-Azië.
Argali's hebben een gewicht tussen 65 en 220 kilogram. De lichaamslengte ligt tussen 120 en 200 centimeter en de staart voegt hier nog eens ongeveer 14 centimeter aan toe. De schouderhoogte ligt tussen 90 en 135 centimeter. In de regel zijn de zuidwestelijke ondersoorten kleiner dan de noordoostelijke ondersoorten.
De kleur van de vacht varieert. In de winter is de grondkleur bruin, waarin roodbruine, donkerbruine en beigekleurige variaties voorkomen. In de zomer worden de dieren roder van kleur. Van de hals tot het midden van de rug loopt een zwarte streep, die alleen in de zomer zichtbaar is. De buik is gelig tot grijswit. Tussen de lichtgekleurde buik en donkere flanken loopt een bruine of zwarte streep, die vaak echter slecht zichtbaar is of onderbroken wordt. De kont en staart zijn wit van kleur. Bij twee ondersoorten (de gobi-argali en de altai-argali) komen witte vlekken op de rug voor. Ook de hals en punt van de neus kunnen wit van kleur zijn. De poten zijn aan de buitenzijde bruin, vaak iets donkerder dan de flanken en rug. Aan de binnenzijde zijn ze wit. De vrouwtjes (ooien) zijn gemiddeld genomen vaker lichter van kleur dan de mannetjes (rammen).
De horens zijn groter en zwaarder dan die van andere wilde schapensoorten. Ze zijn geelbruin tot grijsbruin van kleur en groeien bij de mannetjes in een spiraal, die tot twee maal rond kan lopen alvorens naar buiten om te buigen. Aan de basis hebben de horens een omvang van ongeveer 40 cm. Bij de mannetjes van de pamirargali kunnen de horens 164 cm lang worden, bij andere ondersoorten ligt de lengte tussen de 110 en 120 cm. In de regel kunnen de horens een gezamenlijke breedte van 75 cm bereiken, maar bij de pamirargali kan dat oplopen tot 130 cm. Samen met de schedel kunnen de horens 22 kg wegen. De horens zijn sterk geribbeld en zijn door onderlinge gevechten aan de toppen vaak afgebroken. De vrouwtjes hebben veel kleinere horens, die 30 tot 45 cm lang worden en ongekromd op de kop staan.
De dieren bewegen zich voort op een wijze die vergelijkbaar is met tamme schapen. De mannetjes kunnen snelheden tot 50 km/uur bereiken, de vrouwtjes tot 60 km/uur.
De argali leeft in de gebergtes en hoogvlaktes van het oosten van Centraal-Azië. In het noorden reikt het verspreidingsgebied tot in de Altai in het zuiden van Siberië. Het beslaat verder de Tiensjan, Tarbagataj, Pamir, Kunlun, het Tibetaans Plateau, de Karakoram en de Himalaya, een gebied dat binnen de grenzen van de landen Mongolië, China, Rusland, Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Afghanistan, Pakistan, India en Nepal valt. Vondsten van fossielen uit het Plioceen (5,3 tot 2,6 miljoen jaar geleden) hebben aangetoond dat de argali in die tijd ook in de Kaukasus en de Zagros voorkwam.
Meestal is de argali te vinden in alpiene weiden en open plekken in lichte bosschages. Gewoonlijk mijden ze bosrijkere gebieden, maar in sommige streken zijn ze door de veeteelt en jacht teruggedrongen tot buiten de natuurlijke habitat, zodat het bosdieren geworden zijn.
Argali's kunnen aangetroffen worden op hoogtes tussen 300 en 5.750 m. 's Winters dalen de dieren af naar lagere hellingen. De rammen kunnen beter tegen koude en keren vroeger in het voorjaar terug naar de hogere delen van de helling dan de ooien en lammetjes. Liefst grazen argali's op niet al te steile hellingen, hoewel vrouwtjes met jongen vaak steilere delen opzoeken, omdat vijanden ze daar moeilijker kunnen volgen.
Gebaseerd op Wilson & Reeder (2005) en Fedosenko & Blank (2005) worden er doorgaans negen ondersoorten onderscheiden:[1][3][4]
De totale populatie tiensjanargali's wordt geschat op 2000 dieren, waarvan er 50[7] leven in het Natuurreservaat Aksoe-Dzjabagli. Het aantal neemt af, voornamelijk ten gevolge van stroperij. In de jaren vijftig van de vorige eeuw werd de populatie alleen al in het reservaat van Aksoe-Dzjabagli geschat op 670 exemplaren.[8]
De argali is een kuddedier, dat in groepen van enkele tot tientallen dieren leeft. De mannetjes en vrouwtjes leven in gescheiden groepen. De grootste groepen bestaan uit vrouwtjes, jongen en nog niet geslachtsrijpe mannetjes. Deze kuddes kunnen bij de tiensjanargali tot 90 dieren groot zijn, bij de altai-argali wel 200 dieren groot. In het Kazachse Natuurreservaat Aksoe-Dzjabagli varieert de grootte tussen vijf en vijftien dieren. Niet de sterkste vrouwtjes, maar de niet-geslachtsrijpe mannetjes zijn de dominante dieren in deze groepen. Geslachtsrijpe mannetjes vormen groepen van twee tot 27 dieren. Bij de tiensjanargali zijn deze groepen gemiddeld vier dieren groot, bij de altai-argali acht dieren groot. Soms leven mannetjes ook alleen.
Argali's kunnen 13 jaar oud worden, maar de gemiddelde leeftijd ligt rond de 4 tot 5 jaar.
Het dieet van de argali bestaat uit grassen en kruiden, vooral zegge. Op lagere hellingen worden ook bladeren van struiken gegeten. Een volwassen argali werkt op een dag 16 tot 18 kg voedsel naar binnen.
De bronsttijd duurt in Mongolië van september tot oktober, in de Altaj van november tot december en in Tibet van december tot januari.
Aan het begin van de bronst verdwijnen de mannelijke kuddes omdat de mannetjes zich bij de vrouwelijke kuddes proberen aan te sluiten. Elke kudde vrouwtjes neemt één of meerdere rammen op, maar maximaal ongeveer zes.
In de eerste weken van de bronst bepalen de rammen door gevechten een onderlinge hiërarchie. Het op elkaar stoten van de horens kan 400 tot 800 m verderop nog te horen zijn. Bij de gevechten kunnen de dieren elkaar verwonden (vooral aan de neus) en vaak raken de horens beschadigd.
Na dit eerste deel van de bronsttijd houden de gevechten op en dulden de rammen elkaar beter, maar liefst niet in elkaars naaste omgeving. Na het besnuffelen van de genitaliën van de vrouwtjes komt het tot de paring. Aan het einde van de bronst blijven de mannetjes nog een of twee maanden in de kudde, om daarna weer hun eigen weg te gaan.
De draagtijd is 160 tot 165 dagen. In de warmere gebieden worden de eerste lammetjes in maart en april geboren, in de hogere, koudere streken in mei tot juni. Normaal gesproken komt per worp een enkel lammetje ter wereld, maar ook komen tweelingen voor. Bij de ondersoorten in de Altai, Tibet en de Pamir zijn tweelingen zeldzaam, terwijl in de Tiensjan een derde van alle worpen tweelingen was en zelfs een enkele keer de geboorte van een drieling is waargenomen. Over het algemeen zijn tweelingen zeldzamer naarmate het gebied onherbergzamer is.
De lammetjes hebben een grijsgele vacht, met een donkerbruine kop. Zolang de lammetjes zogen, scheiden de moeders zich van de rest van de kudde af om steilere delen van de helling te begrazen, waar hun jongen veiliger zijn. Bij de geboorte wegen de lammetjes ongeveer 3 kg. Als ze 15 tot 20 dagen oud zijn beginnen de horentjes te groeien. Tegelijkertijd groeit het melkgebit, dat op tweejarige leeftijd door een blijvend gebit wordt vervangen. Na ongeveer 2 maanden leren de lammetjes zelf te grazen en stopt de moedermelk.
De grootste natuurlijke vijand van de argali is de wolf (Canis lupus). Afhankelijk van het gebied is bij 3% tot 73% van alle overleden dieren de doosoorzaak aan de wolf toe te schrijven. Andere predators die op argali's jagen zijn het sneeuwluipaard (Panthera uncia), de veelvraat (Gulo gulo), de Euraziatische lynx (Lynx lynx) en de bruine beer (Ursus arctos). De lammetjes kunnen daarnaast ook ten prooi vallen aan steenarenden (Aquila chrysaetos) en vossen (Vulpes vulpes). Als een lammetje door een vijand bedreigd wordt die voor de volwassen dieren geen gevaar biedt, zullen de moeders proberen het lammetje te beschermen.
Een andere doodsoorzaak is koude. In koude winters kunnen complete kuddes aan de kou bezwijken. Zo stierf in de strenge winter van 1996 in Tibet ongeveer de helft van alle argali's.
De oudst bekende Europese beschrijving van argali's is van Willem van Rubroeck, een 13e-eeuwse franciscaner monnik en ontdekkingsreiziger, die de dieren in Mongolië aantrof. De eerste wetenschappelijke beschrijving was door de Duitse natuurvorser Johann Georg Gmelin (1709-1755), die in 1752 en 1753 door de Altai reisde en schetsen van de dieren maakte. Gmelin gaf de soort ook de naam argali, die uit het Mongools komt. Carl von Linné (Linnaeus, 1707-1778) gaf de soort in 1758 de wetenschappelijke naam Capra ammon, naar de Egyptische god Ammon, die in de Egyptische mythologie door een ram wordt gesymboliseerd. Peter Simon Pallas (1741-1811) verplaatste de soort naar het geslacht Ovis. Hij gebruikte de naam Ovis argali. Omdat volgens de regels van de ICZN de oudste naam gebruikt dient te worden wordt tegenwoordig de naam Ovis ammon gebruikt.
Vanwege de grote horens is de argali een gewilde jachttrofee. Door bejaging en concurrentie met gedomesticeerde kuddes is de argali vrijwel overal teruggedrongen. Het verspreidingsgebied besloeg ooit ook grote delen van het zuiden van Siberië, Sinkiang, Mongolië, Oezbekistan en Kazachstan waar het dier tegenwoordig verdwenen is. In de Himalaya, Binnen-Mongolië, Tibet en Sinkiang is de argali zeldzaam geworden. In Rusland zijn slechts enkele kuddes overgebleven.
Alle ondersoorten nemen af in aantal. Het gezamenlijk aantal argali's wordt rond de 80.000 geschat. De meeste daarvan leven in Tadzjikistan, Kirgizië en delen van Mongolië. De IUCN geeft de argali de status gevoelig. De karatau-argali geldt als in kritiek gevaar en de gobi-argali en nuratau-argali zijn bedreigd. Alle andere ondersoorten zijn als kwetsbaar geclassificeerd.
De argali (Ovis ammon), een wild schaap, is een evenhoevig zoogdier uit de familie der holhoornigen (Bovidae). De wetenschappelijke naam van de soort werd als Capra ammon in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus. De argali is de grootste schapensoort ter wereld. Argali's leven op de hoogvlakten en steppen van Centraal-Azië.
Argalisau (Ovis ammon) er ein partåa klauvdyrart i underfamilien Caprinae i oksefamilien som kjem frå fjellområde i Sentral-Asia. Han er rekna som nær truga.
Argali er ein villsau som er stor og kraftig, med ei vekt oppimot 150 kg eller meir for hannar, noko mindre enn hoer. Fargen er gråbrun med lys underside. Sauen har kraftige snodde horn som kan bli opptil 190 cm lange frå rot til spiss. Begge kjønn har horn, hoa noko mindre enn hannan.
Sauen lever i flokkar på 8–10 dyr, og er svært sky. Aragalisau har eit stort utbreiingsområde, men populasjonane lever spreidd og det finst fleire ulike underartar. Klassifikasjonen av desse er ikkje heilt fastlagd, men ein opererer gjerne med ni underartar: O. a. ammon, O. a. collium, O. a. comosa, O. a. darwini, O. a. hodgsoni, O. a. karelini, O. a. nigrimontana, O. a. polii og O. a. severtzovi.
Argalisau (Ovis ammon) er ein partåa klauvdyrart i underfamilien Caprinae i oksefamilien som kjem frå fjellområde i Sentral-Asia. Han er rekna som nær truga.
Argali er ein villsau som er stor og kraftig, med ei vekt oppimot 150 kg eller meir for hannar, noko mindre enn hoer. Fargen er gråbrun med lys underside. Sauen har kraftige snodde horn som kan bli opptil 190 cm lange frå rot til spiss. Begge kjønn har horn, hoa noko mindre enn hannan.
Sauen lever i flokkar på 8–10 dyr, og er svært sky. Aragalisau har eit stort utbreiingsområde, men populasjonane lever spreidd og det finst fleire ulike underartar. Klassifikasjonen av desse er ikkje heilt fastlagd, men ein opererer gjerne med ni underartar: O. a. ammon, O. a. collium, O. a. comosa, O. a. darwini, O. a. hodgsoni, O. a. karelini, O. a. nigrimontana, O. a. polii og O. a. severtzovi.
Argalisau (Ovis ammon) eller argali (av mongolsk arghali = bukk) er den fysisk største av villsauene (i snitt) og kan bli omkring 125 cm i skulderhøyde og veie opp til 160 kg. Hornene på bukkene kan bli opp mot 120 cm og veie opp mot 20 kg. De har stor verdi. Argalisauen trives i fjellformasjoner i Sentral-Asia.
Det er beskrevet minst 16 underarter, men langt de fleste har vært tvilsomme. En nyere studie viser at alle de tidligere beskrevne underartene har samme antall kromosomer (2n=56). En annen studie hevder at det er ni underarter, men slår samtidig fast at den til nå antatt trua underarten tibetansk argali og Gansu argali, til nå regnet til hver sin underart, tilhører samme underart (O. a. hodgsoni).[1]
.jpg){kind=small}
Denne zoologirelaterte artikkelen er foreløpig kort eller mangelfull, og du kan hjelpe Wikipedia ved å utvide den. Argalisau (Ovis ammon) eller argali (av mongolsk arghali = bukk) er den fysisk største av villsauene (i snitt) og kan bli omkring 125 cm i skulderhøyde og veie opp til 160 kg. Hornene på bukkene kan bli opp mot 120 cm og veie opp mot 20 kg. De har stor verdi. Argalisauen trives i fjellformasjoner i Sentral-Asia.
Det er beskrevet minst 16 underarter, men langt de fleste har vært tvilsomme. En nyere studie viser at alle de tidligere beskrevne underartene har samme antall kromosomer (2n=56). En annen studie hevder at det er ni underarter, men slår samtidig fast at den til nå antatt trua underarten tibetansk argali og Gansu argali, til nå regnet til hver sin underart, tilhører samme underart (O. a. hodgsoni).
Multimedia w Wikimedia Commons Owca dzika[3], argali, argal[4] (Ovis ammon) – gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny wołowatych (Bovidae). Występuje w Azji Środkowej w kilku podgatunkach. Gatunek bliski zagrożenia wyginięciem.
Po raz pierwszy owcę dziką opisał Karol Linneusz w 1758, nadając jej nazwę Capra ammon[5]. Pierwszym człowiekiem z Zachodu, który opisał owcę dziką, był Marco Polo. Napotkał on owce pamirskie (O. ammon polii) w XIII wieku podczas przemierzania Pamiru. Zwą się one również owcami Marco Polo, zarówno po angielsku[6], jak i po polsku[4]. Współcześnie gatunek umieszcza się w rodzaju Ovis. Wyróżnia się 9 podgatunków[7][3], jednak systematyka tego gatunku jest niejasna[7]. Wyróżnia się następujące podgatunki[7][3]:
Anglojęzyczna i dawna polska[4] nazwa gatunku argali pochodzi od mongolskiego słowa określającego barana[6]. Epitet gatunkowy ammon nawiązuje do egipskiego boga Amona (Ammona), przedstawianego niekiedy jako człowieka o głowie barana[8].
Długość ciała wynosi 120–200 cm, wysokość w kłębie 90–120 cm, długość ogona około 14 cm, masa ciała 65–180 kg[8]. Między reprezentantami poszczególnych podgatunków występują różnice w wielkości ciała oraz długości i masywności rogów[6]. Umaszczenie jest zmienne, sierść ma kolor od jasnopłowego po ciemny szarobrązowy. U niektórych osobników, zwłaszcza starszych, miejscami rosną również włosy białe. Spód ciała jest białawy, od reszty pokrywy włosowej oddzielony ciemniejszym paskiem biegnącym wzdłuż boków. Przód głowy odznacza się jaśniejszym umaszczeniem. Na kuprze obecna jest biała plama o formie bardzo zmiennej w zależności od podgatunku. U samców rosną dwa okazałe skręcone rogi, wzdłuż spirali osiągające do 190 cm[8] (u owiec pamirskich[6]). Samice również mają rogi, jednak znacznie mniejsze, rzadko przekraczające 30 cm[8].
Zasięg występowania owcy dzikiej obejmuje obszar od północno-wschodniego Afganistanu, Chin (Gansu, Mongolia Wewnętrzna, Qinghai, prawdopodobnie zachodni Syczuan), Tybet i Sinciang), północne Indie (Ladakh, Sikkim i dolina Spiti), wschodni Kazachstan, wschodni Kirgistan, Mongolia, północny Nepal (w pobliżu granicy chińskiej), skrajnie północna część Pakistanu, część Rosji (Tuwa, Republika Ałtaju), wschodni Uzbekistan i wschodni Tadżykistan. Według stanu wiedzy z 2008 brak współczesnych stwierdzeń z Bhutanu[2].
Środowiskiem życia owcy dzikiej są góry, doliny na stepach i tereny skaliste. W południowo-wschodniej części zasięgu pojawiają się też na terenach pustynnych. Są wrażliwe na głęboki śnieg, zwłaszcza jeśli ogranicza im zdolności żerowania. Nierzadko zimą schodzą z wysokich gór. Na terenach położonych na niższych wysokościach, na przykład na pustyni Gobi, obecne są cały rok. Większość owiec dzikich żyje na wysokości 3000–5500 m n.p.m., często w zimie schodząc niżej, zwłaszcza gdy wysokość pokrywy śnieżnej wynosi ponad kilka centymetrów[2] Ogółem odnotowywane były na wysokości 1300–6100 m n.p.m.[8] Unikają terenów zadrzewionych za wyjątkiem obszaru Kazachstanu, gdzie zamieszkują lasy z powodu zaniku dogodnych środowisk[2]. Wśród dzikich owiec zamieszkują środowiska o najbardziej skrajnych warunkach[6]. Preferują obszary o łagodnym nachyleniu, jedynie samice w okresie wykotów przenoszą się w bardziej strome tereny. Owce dzikie żerują na trawach, turzycach, roślinach zielnych i porostach. Regularnie piją z odsłoniętych potoków i rzek. W miejscach współwystępowania z nahurami górskimi (Pseudois nayaur) owce dzikie zajmują bardziej trawiaste obszary, podczas gdy nahury wybierają te zdominowane przez cibory. Są zwierzętami stadnymi, żyją w grupach liczących od 2 do 150 osobników[2]. Poza sezonem rozrodczym owce dzikie żyją w stadach pogrupowanych według płci[6]. Donoszeniu o średnim zagęszczeniu 1,0–1,2 osobnika na km²[8]. Ich głównymi drapieżnikami są wilki szare (Canis lupus)[2], ponadto polują na nie irbisy śnieżne (Panthera uncia) i lamparty plamiste (Panthera pardus)[8].
Ciąża trwa około 160 dni. Rodzi się jedno jagnię; w literaturze istnieją wzmianki o bliźniakach, jednak słabo udokumentowane. Matka na czas porodu oddala się od grupy i zostaje sama z młodym na kilka dni[2]. Młode przestają pić mleko w wieku 4 miesięcy[8]. Samice osiągają dojrzałość płciową po 2 latach życia, samce – po 5. Długość życia owiec dzikich to 10–13 lat[2].
IUCN w 2008 sklasyfikowało owcę dziką jako gatunek bliski zagrożenia wyginięciem (NT, Near Threatened). Zagraża im nadmierny odłów i kłusownictwo celem pozyskania mięsa, wypieranie przez bydło i przenoszenie przez nie chorób oraz utrata środowiska życia[2]. Zakręcone rogi samców są wysoce pożądane przez myśliwych[8]. Owce dzikie wydają się być niezwykle wrażliwe na niepokojenie przez człowieka. Zagrożenia niewiele różnią się między poszczególnymi populacjami, mimo że różnią się środowiska życia[2].
Owca dzika, argali, argal (Ovis ammon) – gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny wołowatych (Bovidae). Występuje w Azji Środkowej w kilku podgatunkach. Gatunek bliski zagrożenia wyginięciem.
O argali ou carneiro-da-montanha (Ovis ammon) é uma das ovelhas selvagens mais ameaçadas de extinção, e vagueiam pelas terras altas da Ásia Central (Himalaia, Tibete, Altai). É a maior ovelha selvagem, possui altura de 120 cm e pesa 140 kg. O argali de Pamir (de vez em quando chamado de ovelha de Marco Polo, porque foi primeiramente descrito pelo comerciante) pode alcançar mais de 183 centímetros no comprimento.
A coloração varia para cada animal, de um amarelo claro para um cinza marrom-escuro. A face é mais clara. Os machos possuem um pescoço esbranquiçado, uma crina dorsal, dois grandes chifres em forma espiral, alguns medindo 190 centímetros em comprimento. Machos usam os chifres para competir um com o outro. As fêmeas também possuem chifres, mas muito menores.
Os argalis vivem em rebanhos entre dois e cem animais, segregados por sexo, a não ser durante a estação do acasalamento. Já foram relatados rebanhos migratórios, especialmente de machos. Com pernas longas, os rebanhos podem viajar rapidamente de lugar a lugar. Os argalis também tendem a viver à grandes altitudes no verão.
Os argalis são considerados em perigo ou ameaçados de extinção em sua totalidade, devido à perda do habitat para o pastoreio de ovelhas domésticas e pela caça. São caçados pela sua carne e pelos seus chifres, usados na medicina chinesa tradicional. A caça legal por trófeus adicionou-se também às causas da mortalidade.
Subespécies tradicionais:
O carneiro-de-marco-Polo (Ovis ammon polii) é uma subespécie do Argali, ele leva seu nome devido ao explorador Marco Polo. Ele é particularmente conhecido pelos seus longos chifres. O maior chifre já encontrado em um ovino foi encontrado num carneiro de Marco Polo e media 191 cm.[1]
Ele está em perigo de extinção, com somente 6,000 espécimes.[2] É somente encontrado nas montanhas do Pamir na região fornteiriça entre a China, Afeganistão, Paquistão e Tadjiquistão. Algumas das áreas protegidas onde a espécie ocorre, incluem o Parque Nacional de Khunjerab e o Parque Nacional do Karakoram Central no norte do Paquistão e a Reserva Natural de Taxkongau no sudoeste da China. A Sociedade de Conservação da Vida Selvagem está tentando organizar uma área protegida para os carneiros de aproximadamente 50.000 quilômetros quadrados, incluindo as quatro fronteiras.
O argali ou carneiro-da-montanha (Ovis ammon) é uma das ovelhas selvagens mais ameaçadas de extinção, e vagueiam pelas terras altas da Ásia Central (Himalaia, Tibete, Altai). É a maior ovelha selvagem, possui altura de 120 cm e pesa 140 kg. O argali de Pamir (de vez em quando chamado de ovelha de Marco Polo, porque foi primeiramente descrito pelo comerciante) pode alcançar mais de 183 centímetros no comprimento.
A coloração varia para cada animal, de um amarelo claro para um cinza marrom-escuro. A face é mais clara. Os machos possuem um pescoço esbranquiçado, uma crina dorsal, dois grandes chifres em forma espiral, alguns medindo 190 centímetros em comprimento. Machos usam os chifres para competir um com o outro. As fêmeas também possuem chifres, mas muito menores.
Os argalis vivem em rebanhos entre dois e cem animais, segregados por sexo, a não ser durante a estação do acasalamento. Já foram relatados rebanhos migratórios, especialmente de machos. Com pernas longas, os rebanhos podem viajar rapidamente de lugar a lugar. Os argalis também tendem a viver à grandes altitudes no verão.
Os argalis são considerados em perigo ou ameaçados de extinção em sua totalidade, devido à perda do habitat para o pastoreio de ovelhas domésticas e pela caça. São caçados pela sua carne e pelos seus chifres, usados na medicina chinesa tradicional. A caça legal por trófeus adicionou-se também às causas da mortalidade.
Subespécies tradicionais:
Ovis ammon ammon Ovis ammon collium Ovis ammon hodgsonii Ovis ammon karelini Ovis ammon polii, Carneiro de Marco Polo Ovis ammon darwini Ovis ammon severtzovi Ovis ammon jubata Ovis ammon nigrimontanaArgali sau oaia de munte (specia Ovis ammon) este o specie de oaie prezentă în Asia Centrală (Himalaya, Tibet, Altas).
Argali sau oaia de munte (specia Ovis ammon) este o specie de oaie prezentă în Asia Centrală (Himalaya, Tibet, Altas).
Argali (Ovis ammon) är världens största vilda får. Det lever i Centralasiens bergsregioner.
Då arten lever i isolerade bergsområden finns det många underarter, och flera av dem är utrotningshotade. En av dem är Marco Polo-fåret (Ovis ammon polii), som lever i gränsområdena mellan Afghanistan, Pakistan, Kina och Tadzjikistan. På en bagge av Marco Polo-får har man mätt horn på imponerande 190 cm, mätt längs hornets yttre kurva.
Hannar i norra delen av utbredningsområdet når en mankhöjd av cirka 125 centimeter och en vikt upp till 180 kilogram.[2] Hannar i sydligare regioner är vanligen lite mindre med en vikt mellan 95 och 140 kg. Hannarnas kroppslängd ( huvud och bål) är 180 till 200 centimeter och därtill kommer en kort svans med en längd på 10 till 18 centimeter. Honor är med en vikt av ungefär 68 kg betydlig mindre.[2]
Argali har en variabel pälsfärg. Grundfärgen är vanligen brun med drag till rödaktig, mörkbrun eller beige. Under sommaren är djuret mera rödaktigt. Vid denna tid syns även en svart strimma på djurets rygg som går från halsen till kroppens mitt. Buken är vanligen ljusare. Argalis stjärt och svans är vita. Vita teckningar på djurets rygg finns hos två underarter och ibland är halsen och nosen vita. Honor är oftast ljusare än hannar.
Hos flera underarter är hornen 110 till 120 meter lång men det finns som nämnt undantag med ännu längre horn. Hornens spännvidd ligger vanligen vid 75 centimeter och hos store exemplar vid 130 centimeter. På grund av strider mellan olika hannar finns ofta defekta horn som saknar spetsen. Honornas horn är smalare och inte längre än 30 till 45 centimeter.
Argali förekommer i olika bergskedjor i Centralasien. Utbredningsområdet sträcker sig från Altaj och södra Sibirien över Mongoliet, Tibet och Tianshan till Nepal och bergsregionen Pamir.
På grund av fossil är det känt att arten levde i Kaukasus och Iran under pleistocen.
Djuret vistas i regioner 300 till 5750 meter över havet. Argali föredrar sluttningar med mindre lutning, bara honor med ungdjur uppsöker brantare klippor som skydd mot fiender. Baggar är mindre känsliga för kyla och vandrar tidigare till högre regioner. Vanligtvis undviker de skogsområden. I regioner där de blev undanträngda av boskapsdjur eller hotade av jakt finns de även i skogar, till exempel i delar av Kazakstan.
Arten lever i flockar. Hannar och honor lever utanför parningstiden i grupper som är skilda från varandra. Hannarnas flockar omfattar 2 till 27 individer. I genomsnitt finns fyra (Tianshan) till åtta (Altaj) exemplar i varje flock. Några gamla hannar lever ensamma.
Honor, deras ungdjur och hannar som inte nått könsmognad lever i egna grupper. Dessa flockar är större med 90 individer och i Altaj ingår ibland upp till 200 djur i flocken. I dessa grupper är de unga hannarna dominanta.
Argali livnär sig huvudsakligen av gräs och starr samt av andra örter. I lägre regioner äter den även blad från buskar. Per dag behöver en individ 16 till 18 kg växtmassa.
Under parningstiden löses hannarnas grupper upp och baggarna ansluter sig till honornas grupper. Per grupp förekommer upp till 6 könsmogna hannar. Parningen sker under vinterhalvåret. I Mongoliet ligger parningstiden mellan september och oktober, i Altaj mellan november och december och i Tibet mellan december och januari.
Under parningstidens första vecka utkämpar hannarna strider för att fastställa hierarkin. De krockar med sina horn mot varandra så att ljudet är hörbart från 400 till 800 meters avstånd. Ofta blir hannarnas nos sårad eller de mister delar av hornen. Efter dessa strider finns fortfarande flera hannar i flocken men de håller tillräckligt avstånd från varandra. Efter en lyckad parning stannar baggarna en till två månader i gruppen innan de går egna vägar.
Dräktigheten varar i 160 till 165 dagar. I varmare regioner sker födelsen i mars eller april men i högalpina områden först i maj eller juni. Vanligtvis föds bara ett ungdjur men tvillingar är inte helt ovanliga. I Altaj, Pamir och Tibet förekommer tvillingar sällan men i Tianshan stiger antalet tvillingar till 33 % av alla födelser och även trillingar har iakttagits.
Ungdjuren har en grågul päls och ett mörkbrunt huvud som skiljer sig tydligt från övriga kroppen. Vid födelsen väger ungdjuret 3 kilogram och efter 15 till 20 dagar börjar hornen att växa. Samtidigt uppkommer mjölktänderna som först efter två år blir utbytta till de permanenta tänderna. Honorna uppsöker brantare ställen utanför flocken så länge ungarna dias. Efter en till två månader sluter honan att ge di.
I naturen blir argali vanligen fyra till fem år gamla men enskilda individer når 13 års ålder.
Arten största naturliga fiende är vargen. Beroende på region faller 3 till 73 % av individerna offer för vargar. Andra djur som jagar argali är snöleopard, järv, lodjur och brunbjörn. Ungdjur har dessutom rödrävar, kungsörn och andra köttätare som fiende. Om fienden är ofarlig för honan försvarar hon sitt lamm.
Även den kalla årstiden är en fara för argali. I kalla och snörika vintrar hotas ibland hela populationen i ett avgränsat område. Till exempel dog 1996 hälften av beståndet i Tibet på grund av en hård vinter.
Gubb (2005) skiljer mellan nio underarter av argali:[3]
Den förste personen från Västvärlden som beskrev arten var Vilhelm av Ruysbroek, en franciskanmunk på resa genom Mongoliet. Den första vetenskapliga beskrivningen finns från Johann Georg Gmelin d.y. som 1752/53 iakttog underarten i Altaj och som gav djuret sitt namn. Namnet liknar den mongoliska beteckningen. Det vetenskapliga namnet Capra ammon etablerades 1758 av Carl von Linné. Epitet ammon syftar på guden Amon som i egyptisk mytologi framställdes som en bagge. Efteråt flyttade Peter Simon Pallas fårdjuret till släktet Ovis.
På grund av jakt för hornens skull som uppvisas som trofé och till följd av konkurrensen med boskapsdjur blev arten sällsynt eller helt utrotad i vissa regioner. Tidigare fanns arten i norra Kina och beståndet i Mongoliet, Kazakstan och Uzbekistan var större. I Ryssland finns bara ett fåtal individer kvar.
Alla underarter minskar i beståndet och hela populationen uppskattas med 80 000 individer. Underarten Ovis ammon collium listas som akut hotad, underarterna Ovis ammon darwini och Ovis ammon severtzovi som starkt hotad och alla andra som sårbar (vulnerable).[1]
Wikimedia Commons har media som rör Argali.
Argali (Ovis ammon) är världens största vilda får. Det lever i Centralasiens bergsregioner.
Då arten lever i isolerade bergsområden finns det många underarter, och flera av dem är utrotningshotade. En av dem är Marco Polo-fåret (Ovis ammon polii), som lever i gränsområdena mellan Afghanistan, Pakistan, Kina och Tadzjikistan. På en bagge av Marco Polo-får har man mätt horn på imponerande 190 cm, mätt längs hornets yttre kurva.
Argali (Ovis ammon), boynuzlugiller (Bovidae) familyasından Asya'da Kazakistan, Tacikistan, Doğu Türkistan, Tibet, Altay Dağları'nda ve Batı Moğolistan'da yaşayan yabani bir koyun türüdür. Yaşayan koyunların en irisi olan argali çifttırnaklıların en büyük türlerinden bir tanesi olarak bilinir.
Erkek argalilerin yüksekliği 1.25 metre ağırlığı ise 200-230 kilogram arasındadır. Dişi argali erkeğe oranla daha küçüktür 150-190 kilogram arasındadır ve boynuz'ları daha biçimlidir daha küçüktür. Koçların büyük sarmal boynuzları özellikle 1,8 metre uzunluğundaki pamir argalisinde (ya da Marko Polo koyununda) iyice büyük ve kalındır.
Farsça büyük boynuz anlamındaki arga kökünden türetilen argali sözcüğü Türkçe konuşan uluslar arasında başka yaban koyunu türlerini adlandırmak amacıyla da kullanılır. Sürüler halinde daha çok bulunduğu yerler Kazakistan, Doğu Türkistan ve Tibet'tir. Bu yabani koyun, ot, yeşillik, meyve ve ağaç yaprak'larıyla beslenir.
Sarp dağlık yamaçlara çok rahat tırmanır, patika ve uçurum kenarında dolaşmaktan çekinmezler. Gebelik süreleri 23 hafta kadardır. Dişi, her batında bir yavru, ender olarak iki yavru doğurur. Yavruları tüylü ve gözleri açık doğarlar. Birkaç saat içinde ayağa kalkarak annelerini izlemeye başlarlar. 6 ay içinde erginleşip üreyebilirler. 12-15 yıl kadar yaşarlar. Argalinin evcil koyunun atası olduğu kabul edilmektedir.
Argali (Ovis ammon), boynuzlugiller (Bovidae) familyasından Asya'da Kazakistan, Tacikistan, Doğu Türkistan, Tibet, Altay Dağları'nda ve Batı Moğolistan'da yaşayan yabani bir koyun türüdür. Yaşayan koyunların en irisi olan argali çifttırnaklıların en büyük türlerinden bir tanesi olarak bilinir.
Erkek argalilerin yüksekliği 1.25 metre ağırlığı ise 200-230 kilogram arasındadır. Dişi argali erkeğe oranla daha küçüktür 150-190 kilogram arasındadır ve boynuz'ları daha biçimlidir daha küçüktür. Koçların büyük sarmal boynuzları özellikle 1,8 metre uzunluğundaki pamir argalisinde (ya da Marko Polo koyununda) iyice büyük ve kalındır.
Farsça büyük boynuz anlamındaki arga kökünden türetilen argali sözcüğü Türkçe konuşan uluslar arasında başka yaban koyunu türlerini adlandırmak amacıyla da kullanılır. Sürüler halinde daha çok bulunduğu yerler Kazakistan, Doğu Türkistan ve Tibet'tir. Bu yabani koyun, ot, yeşillik, meyve ve ağaç yaprak'larıyla beslenir.
Sarp dağlık yamaçlara çok rahat tırmanır, patika ve uçurum kenarında dolaşmaktan çekinmezler. Gebelik süreleri 23 hafta kadardır. Dişi, her batında bir yavru, ender olarak iki yavru doğurur. Yavruları tüylü ve gözleri açık doğarlar. Birkaç saat içinde ayağa kalkarak annelerini izlemeye başlarlar. 6 ay içinde erginleşip üreyebilirler. 12-15 yıl kadar yaşarlar. Argalinin evcil koyunun atası olduğu kabul edilmektedir.
Ovis ammon là một loài động vật có vú trong họ Bovidae, bộ Artiodactyla. Loài này được Linnaeus mô tả năm 1758.[3] Loài cừu này sinh sống ở cao nguyên Trung Á (Tây Tạng, Altay, Hymalaya). Cừu trưởng thành cao 85–135 cm đếm vai và dài 136–200 cm (4–7 ft) dài từ đầu đến gốc đuôi. Con cái nhỏ hơn nhiều so với con đực, đôi khi chỉ có cân nặng bằng một nửa cân nặng cừu đực. Cừu cái có thể có cân nặng từ 43,2–100 kg (95-220 lb) và cừu đực thường có cân nặng 97–182 kg (214-401 lb), với khối lượng tối đa đến 216 kg (476 lb).
.png)
.png){kind=small}
Bài viết về chủ đề Bộ Guốc chẵn này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. Ovis ammon là một loài động vật có vú trong họ Bovidae, bộ Artiodactyla. Loài này được Linnaeus mô tả năm 1758. Loài cừu này sinh sống ở cao nguyên Trung Á (Tây Tạng, Altay, Hymalaya). Cừu trưởng thành cao 85–135 cm đếm vai và dài 136–200 cm (4–7 ft) dài từ đầu đến gốc đuôi. Con cái nhỏ hơn nhiều so với con đực, đôi khi chỉ có cân nặng bằng một nửa cân nặng cừu đực. Cừu cái có thể có cân nặng từ 43,2–100 kg (95-220 lb) và cừu đực thường có cân nặng 97–182 kg (214-401 lb), với khối lượng tối đa đến 216 kg (476 lb).
Архары обитают в горных и предгорных районах Средней и Центральной Азии на высоте 1300-6100 м над уровнем моря[8] — на Памире, в Гималаях, Алтае, Саянах Монголии и Тибете. В прошлом ареал архаров был значительно шире — в позднем плейстоцене и раннем голоцене они были обычными животными на юге Западной и Восточной Сибири южнее северного Забайкалья и юго-западной Якутии.[16] Ещё в бронзовом веке он был многочисленен в Западном Забайкалье, о чём свидетельствуют многочисленные находки черепов этих животных, в том числе в погребении гуннов, относящегося к III—II вв до нашей эры.[15]
Предпочитают открытые пространства — степные склоны гор и предгорий со скалами, альпийские луга, заросшие кустарником скалистые ущелья, долины с каменистыми возвышенностями. Избегают густой древесной растительности. Миграция вертикальная — в летний период поднимаются в районы альпийского пояса с богатой травянистой растительностью, зимой спускаются на нижние малоснежные пастбища.
Архары живут группами до 100 животных, причём вне сезона размножения самцы и самки держатся отдельно друг от друга.[8] Половая зрелость у самок наступает на второй год жизни, в то время как у самцов только на пятый.[17] Период гона различается у разных популяций, но в целом длится с октября по ноябрь.[14] Для архаров характерно сочетание полигинии с полиандрией — то есть в одной брачной группе у них могут одновременно участвовать несколько самцов и несколько самок.[17] В начале брачного периода самцы состязаются за право обладания самкой, сталкиваясь друг с другом рогами. Беременность длится 150—160 дней, после чего на свет появляется 1-2 ягнёнка.[8] Перед отёлом, который приходится на раннюю весну, самка отделяется от стада, находит укромное место и проводит с ягнятами первые несколько дней. Уход самкой за потомством длится около 4 месяцев, после чего ягнята становятся полностью самостоятельными. Самцы в воспитании ягнят участия не принимают. Продолжительность жизни 10-13 лет.[8][17]
Основными факторами, приводящими к снижению численности и ареала, считаются неконтролируемая охота и вытеснение животных из их постоянных мест обитания путём выпаса домашнего скота. Пасущиеся домашние овцы поедают траву, которой также питаются архары, и тем самым способствуют уменьшению их численности. Основными хищниками, нападающими на животных, являются волки, снежные барсы, рыси и росомахи.[15]
Для сохранения вида организуются заповедники, в которых охота на животных запрещена. Они также хорошо переносят неволю и разводятся в зоопарках.
Широкую огласку и большой общественный резонанс получило происшествие с катастрофой вертолёта Газпромавиа 9 января 2009 года на Алтае, когда расследование обстоятельств трагедии (погибли несколько членов экипажа и пассажиров, среди которых был и полпред Президента России Александр Косопкин) выявило, что чиновники и бизнесмены участвовали в незаконном отстреле аргали с воздуха. По разным источникам, участники этой охоты убили от трёх до пяти животных.[18][19] 23 мая 2011 года подсудимые были оправданы, и судья Кош-Агачского суда Республики Алтай отметил, что из показаний свидетелей «не следует, что кто-либо из подсудимых принимал участие в незаконной охоте».[20] Однако 11 августа Верховный суд республики Алтай отменил оправдательный приговор и отправил дело на пересмотр, удовлетворив таким образом кассацию обвинения, которая обжаловала вынесенный в мае 2011 года оправдательный приговор.[21]
Архары обитают в горных и предгорных районах Средней и Центральной Азии на высоте 1300-6100 м над уровнем моря — на Памире, в Гималаях, Алтае, Саянах Монголии и Тибете. В прошлом ареал архаров был значительно шире — в позднем плейстоцене и раннем голоцене они были обычными животными на юге Западной и Восточной Сибири южнее северного Забайкалья и юго-западной Якутии. Ещё в бронзовом веке он был многочисленен в Западном Забайкалье, о чём свидетельствуют многочисленные находки черепов этих животных, в том числе в погребении гуннов, относящегося к III—II вв до нашей эры.
Предпочитают открытые пространства — степные склоны гор и предгорий со скалами, альпийские луга, заросшие кустарником скалистые ущелья, долины с каменистыми возвышенностями. Избегают густой древесной растительности. Миграция вертикальная — в летний период поднимаются в районы альпийского пояса с богатой травянистой растительностью, зимой спускаются на нижние малоснежные пастбища.
参见文章
盘羊（学名Ovis ammon），又叫大头羊、大角羊，是一种生活在中亚高原上的野生羊，也是体型最大的一种绵羊。根据分布地区的不同，可分为9个亚种。
盘羊生活在中亚的众多山脉中，其分布地区从阿尔泰山脉、南西伯利亚、蒙古国、西藏、天山山脉一直到尼泊尔和帕米爾高原，它们可以在7000米的高处生存。
由于狩猎以及家畜的竞争盘羊几乎到处都变少了，在一些地区甚至完全消失了。在中国东北、蒙古部分地区、南西伯利亚、哈萨克斯坦和乌兹别克斯坦大部分地区盘羊已经绝种。在喜马拉雅山脉、内蒙古、西藏大部分地区以及新疆它们今天已经很少了。在俄罗斯的阿尔泰山脉仅有少数生存。
所有亚种的数量均减少，在整个亚洲盘羊的总数估计少于八万头。目前它们最主要的分布地区在塔吉克斯坦、吉尔吉斯斯坦和蒙古部分地区。
分布地区东北区域的雄兽肩高可达120厘米，体重可达200千克。西南区域的动物一般小些。
盘羊毛的颜色从淡棕色至白灰色，胸、腹部的颜色浅一些。大多数亚种的熊兽的脖子是白色的。它们没有类似赤羊的鬃毛。
雄性的弯角粗大，长达1米以上，向下扭曲呈螺旋状，外侧有环棱；雌兽的角非常短，而且弯度不大。
盘羊是群生动物，其习性与其它野生绵羊一样。在发情期外公羊和母羊各自形成约五至十头羊组成的群。发情期在冬季，这样幼羊可以在春季出生。
盘羊以草和树叶为生。
盘羊的腿比较长，身材比较瘦，与其它野绵羊相比其爬山技巧比较差，因此在逃跑时一般避免逃向太陡峭的山坡。
盘羊有以下亚种：
Ovis ammon severtzovi长期被看作是盘羊和赤羊之间的一个过渡种，但是最新的染色体分析证明它们的确属于盘羊。比如它们与所有盘羊亚种一样有56个染色体。
阿尔金亚种常被看作是西藏亚种的一个孤立群而被分入该亚种。
ワシントン条約附属書II 分類 界 : 動物界 Animalia 門 : 脊索動物門 Chordata 亜門 : 脊椎動物亜門 Vertebrata 綱 : 哺乳綱 Mammalia 目 : 偶蹄目 Artiodactyla 亜目 : 反芻亜目 Ruminantia 下目 : Pecora 科 : ウシ科 Bovidae 亜科 : ヤギ亜科 CaprinaeCapra ammon Linnaeus, 1758[3]
Musimon asiatics Pallas, 1776
Ovis argali Boddaert, 1785
Ovis nayaur Hodgson, 1833
アルガリ（Ovis ammon）は、偶蹄目ウシ科ヒツジ属に分類される偶蹄類。種小名ammonは古代エジプトの神アメンに由来する[3]。アルガリの名はモンゴルでの呼称に由来し[6]、子羊やヒツジの意[3]。
アフガニスタン東部、インド北西部、ウズベキスタン北東部、カザフスタン東部、キルギス、タジキスタン東部、中華人民共和国、ネパール、モンゴル、ロシア南部
模式標本の産地（模式産地）はウスチ・カメノゴルスク周辺（カザフスタン）[6]。
体長180 - 200センチメートル[5][6][7]。尾長10 - 15センチメートル[7]。肩高115 - 130センチメートル[7]。体重95 - 180キログラム[6][7]。ヒツジ属最大種[5][6][7]。
雌雄とも一対の角を持つが、特に雄の角が長大で、ねじれながら前方外側に伸びる[8]。
同じ属のムフロン、（ムフロンの亜種ともされる）ウリアル、そして家畜ヒツジと交雑可能で、その雑種もまた子孫を残せる。ヒツジの先祖ではないとされるが、交雑によりヒツジにアルガリの遺伝子が入っている可能性はある[8]。
9亜種に分ける説がある[3]。亜種の分布の境目は不明とされる[3]。
亜種の分類・英名は（Fedosenko & Blank, 2005）に、和名は（今泉, 1988）に従う[3][6]
標高5,000メートル以下にある高山の岩場、砂漠、渓谷、疎林などに生息する[7]。オスのみで3 - 5頭からなる群れと、メスと幼獣からなる群れを形成し生活する[6][7]。繁殖期には優位のオスと複数頭のメスからなる10 - 15頭の群れを形成する[6][7]。薄明薄暮性だが[6]、気温の高い季節は夜間に採食を行う[7]。視覚は発達し1キロメートル、ときには2 - 3キロメートル先の人間や食肉類を発見できる[3]。オスは時速50キロメートル、メスや幼獣は時速60キロメートルで走行することができる[3]。
食性は植物食で、草本、木の葉、コケ植物、地衣類などを食べる[6][7]。夏季は草、冬季は枯れ草やコケ、地衣類を食べる[6]。捕食者は主にタイリクオオカミが挙げられ、ユキヒョウに狩られることもある[3]。まれな例としてはクズリに殺された・ヒグマに襲われた例もある[3]。幼獣はアカギツネ・オオヤマネコ・イヌワシ・クロハゲワシ・ヒゲワシなどに襲われることもある[3]。
繁殖様式は胎生。9月から翌1月中旬にかけて交尾を行う[7]。妊娠期間は160 - 165日[3]。1回に2頭の幼獣を産む[5][6][7]。生後2年半から3年で性成熟する[3]。
野火による生息地の破壊、角目的の乱獲、放牧による家畜との競合などにより生息数は激減している[7]。1997年における生息数は80,000頭以下と推定されている[7]。亜種ヒマラヤアルガリO. a. hodgsoniと亜種カラタウアルガリO. a. nigrimontanaはワシントン条約附属書Iに掲載されている[1]。
この項目は、動物に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（Portal:生き物と自然／プロジェクト:生物）。
아르갈리(Argali, 학명: Ovis ammon)는 소과에 속하는 야생 양의 일종이다. 중앙아시아(히말라야 산맥, 티베트, 알타이 산맥)의 고지대에서 서식한다. 다 자란 것의 천적은 눈표범, 늑대이다. 그러나 아기의 천적은 눈표범, 늑대, 여우, 스라소니, 독수리이다.
현재, 9종의 아종이 알려져 있다.[2]
