لقلقي نفاذ

Pôchnącô pelargoniô

Pôchnącô pelargoniô

Pôchnącô pelargoniô (Pelargonium graveolens) – to je ôrt roscënë z rodzëznë bòcónkòwatëch (Geraniaceae). Kaszëbi mògą na niã gadac òrãżé, a jak kùdżelkã z ji lësta włożi snôdkò w ùchò to òno mô òprzestac bòlec. Ò òrãżim w òknach napisôł Frãcëszk Grëcza.

Lëteratura

F. Grëcza: Swiãtô Anna [w]:E. Pryczkowski, "Kaszubski Kordecki. Życie i twórczość ks. prałata Franciszka Gruczy", Banino 2008, s. 148

Bùtnowé lënczi

• Pelargonium graveolens

Το Πελαργόνιον το βαρύοσμον λατ. Pelargonium graveolens^[1][2] είναι ποώδες παχύφυλλο που ανήκει στο γένος Πελαργόνιο της οικογένειας των Γερανιοειδών (Geraniaceae). Το κοινό του όνομα είναι αλμπαρόριζα ή αρμπαρόριζα, ενώ πολλές φορές αναφέρεται και ως γεράνιο, γεράνι, πελαργόνι, στη Λέσβο χρυσαχί, στην Κύπρο κιούλι, στη Δυτική Μακεδονία μοσχόφυλλο.

Περιγραφή

Πρόκειται για πολυετές ποώδες φυτό με τρυφερούς βλαστούς οι οποίοι δεν ξυλοποιούνται. Αναπτύσσεται πολύ γρήγορα. Τα φύλλα έχουν γκριζοπράσινο χρώμα με οδωντωτές απολήξεις, είναι χνουδωτά και με πολύ μεγάλες εγκολπώσεις και έντονη αρωματική ευωδιά όταν τριβούν. Τα άνθη του φέρονται σε ταξιανθία τύπου σκιαδίου και φέρουν 5 πέταλα. Τα χρώματα που συναντάμε στα άνθη του είναι στις αποχρώσεις του ροζ και του μωβ.

Καλλιέργεια

Το P. graveolens είναι φυτό με ταχύτατη ανάπτυξη, το οποίο προτιμάει τις ηλιόλουστες ή και ημισκιαζόμενες θέσεις. Το έδαφος θα πρέπει να είναι ελαφρύ (πλούσιο σε άμμο) ώστε να αποστραγγίζει πολύ καλά. Οι ρίζες του δεν ανέχονται την υπερβολική υγρασία. Όταν αναπτύσσεται στο έδαφος ενός κήπου κατάλληλα είναι τα αραιά και πολύ πλούσια ποτίσματα (πότισμα ανά 5-20 ημέρες ανάλογα με την εποχή και τις τοπικές συνθήκες θερμοκρασίας, σκίασης κ.α.). Όταν αναπτύσσεται σε φυτοδοχεία τότε τα ποτίσματά του θα πρέπει να είναι πιο συχνά (ανά 1-7 ημέρες).

Δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητικό σε θρεπτικά στοιχεία και μπορεί να αναπτυχθεί ικανοποιητικά ακόμα και σε πολύ άγονα εδάφη. Σε εντατικές καλλιέργειες του για την παραγωγή αιθέριων ελαίων απαιτεί 3-4 μονάδες φωσφόρου και καλίου ανά στρέμμα και 7-8 μονάδες αζώτου ανά στρέμμα. Είναι ευαίσθητο στο ψύχος. Έτσι στην Ελλάδα το συναντάμε κυρίως στις παράκτιες περιοχές όπου οι χειμώνες είναι ήπιοι. Σε πιο ορεινές περιοχές καλλιεργείται ως ετήσιο και το χειμώνα προστατεύεται.

Είναι επιδεκτικό στα κλαδέματα, ακόμα και σε πολύ αυστηρά κλαδέματα τα οποία είναι απαραίτητα εάν θέλουμε να διατηρήσουμε μία μαζεμένη και συμπαγή όψη του φυτού. Καταλληλότερη εποχή είναι νωρίς την άνοιξη.

Χρήσεις

Σε ορισμένες περιοχές χρησιμοποιείται ως τροποποιητικό γεύσης σε μαρμελάδες και γλυκά κουταλιού και έχει και θεραπευτικές ιδιότητες ως βότανο.

Παραπομπές

Анҷибар, атранҷибар, анҷибари бӯё (Pelargonium roseum) — як навъ нимбутта ё буттаи худрӯй.

Дар шароити Тоҷикистон зироати яксола аст. Пояаш рост ё андак хамидаи сершох (1 — 2 м қад мекашад). Баргаш панҷамонанд (дарозиаш 4 — 5 см, бараш 5,5 — 7,5 см), думчадор, барги навсабзаш серпашмак. Гулаш гулобӣ, 5-барга (хӯшааш 2 — 12-гула). Анҷибар аслан аз Африкаи Ҷанубист. Онро дар бисёр кишварҳои дунё парвариш карда, аз баргу пояаш равғани эфир мегиранд. Анҷибарро ба Тоҷикистон соли 1931 овардаанд. Анҷибар зироати гармипарвард аст. Тирамоҳ пеш аз кишт ба замин нурии органикӣ андохта, чуқур (27 — 30 см) шудгор мекунанд. Анҷибарро аз қаламча зиёд менамоянд. Баргу пояи Анҷибар барои истеҳсоли равғани эфир, одатан, моҳҳои август — сентябр ғундошта мешавад. Солҳои пеш дар хоҷагиҳои пешқадами ҷумҳурӣ аз ҳар га анҷибарзор 500—600 сентнер баргу пояи сабз ҷамъ оварда мешуд. Аз 1 т баргу пояи анҷибар 1400—1500 г равғани эфир мегиранд. Сифати равғани эфири анҷибар аз рӯи миқдори гераниол ва ситронеллоли таркиби он муайян карда мешавад. Равғани эфири анҷибари гулобӣ 51,8 — 51,9 % ситронеллол ва 21,4 — 20,2 % гераниол дорад; ментол ном моддаи таркиби равғани эфир набояд аз 15 % зиёд бошад. Равғани эфири анҷибарро дар атриёт, қаннодӣ, тиб ва истеҳсоли локу ранг фаровон истифода мебаранд.

Адабиёт

• Қосимов Ҷ. К. (ва диг.), Зироатҳои Тоҷикистон, Д., 1975;
• Ҳоҷиматов М., Анҷибар, дар кит.: Энсиклопедияи Советии Тоҷик (ЭСТ), ҷ. 1, Д., 1978;
• Крачковская Л., Алимов Ф., Рекомендации по возделыванию герани в Таджикской ССР, Д., 1987;
• Полуденный Л. В., Сотник Е. Е., Эфирно-масличные и лекарственные растения, М., 1979;
• Флора Таджикской ССР, т. 6, Л., 1981.

Сарчашма

• Анҷибар / М. Ҳоҷиматов // А — Асос. — Д. : СИЭМТ, 2011. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир А. Қурбонов ; 2011—2017, ҷ. 1). — ISBN 978-99947-33-45-3.