أطريفل الماء

Bobrek trójlistkowy, b. trójlistny (Menyanthes trifoliata L.) – gatunek rośliny z monotypowego rodzaju bobrek Menyanthes L. należącego do rodziny bobrkowatych. Jest gęsto rozprzestrzeniony na całej półkuli północnej. Występuje w Azji, Europie, Ameryce Północnej i w Maroku^[2]. W Polsce występuje na terenie całego niżu, niezbyt pospolicie.

Morfologia

Łodyga

Prosto wzniesiona, naga i bezlistna. Pod ziemią grube, pełzające kłącze.

Liście

Ulistnienie skrętoległe, liście tylko odziomkowe, zanurzone w wodzie. Są skórzaste, ciemnozielone, całobrzegie, potrójne na długich ogonkach o bardzo gorzkim smaku.

Kwiaty

Białoróżowe, zebrane w gęste, zwężające się ku szczytowi grona na długiej, bezlistnej szypułce (10–30 cm) bocznie wyrastającej z kłącza. Kielich 5-dzielny, lejkowato-dzwonkowaty. Korona biała lub różowa, o pięciu odgiętych do tyłu płatkach pokrytych wewnątrz licznymi włoskami. 1 słupek z długą szyjką i dwudzielnym znamieniem, pręcików zwykle 5 o fioletowych pylnikach.

Owoc

Kulisto-jajowata torebka o długości do 13 mm zawierająca drobne nasiona brązowej barwy.

• Liście

• Kwiatostan

• Kwiat

Biologia i ekologia

Pokrój

Bobrek trójlistkowy wśród roślinności torfowiska w rezerwacie Dury

Bylina, geofit, hydrofit. Kwitnie od czerwca do września. Rośnie na torfowiskach i mokrych łąkach, na bagnach i w rowach, a w górach na młakach. Można go spotkać również w zaroślach z wierzbą rokitą i w olsach. W Polsce występuje dość często. W górach sięga po regiel dolny. Najwyższe jej stanowiska znajdują się w Gorcach^[3]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Scheuchzerio-Caricetea nigrae, All. Caricion lasiocarpae^[4]. Liczba chromosomów 2n= 54^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Jeden z pięciu rodzajów z rodziny bobrkowatych (Menyanthaceae) z rzędu astrowców (Asterales)^[1].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd Campanulanae Takht. ex Reveal), rząd bobrkowce (Menyanthales T. Yamaz. ex Takht.), rodzina bobrkowate (Menyanthaceae (Dumort.) Dumort., podrodzina Menyanthoideae Burnett, plemię Menyantheae Dumort., rodzaj bobrek (Menyanthes L.)^[6].

Zagrożenia i ochrona

W Polsce od 2001 roku podlega ochronie częściowej, obecnie na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin^[7][8]. Nie jest zagrożony wyginięciem, jednak wiele jego stanowisk zanikło w wyniku osuszania terenu. Rośnie na terenach objętych różnymi formami ochrony, w tym w parkach narodowych: białowieskim, bieszczadzkim, pienińskim, tatrzańskim i wielkoposlkim^[3].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowcem lekarskim bobrka są liście Folium Menyanthidis (zawartość: gorycze, glikozydy, garbniki oraz składniki mineralne, głównie jod, żelazo i mangan). Ma właściwości wzmacniające, oczyszczające i przeciwzapalne. Przeciwdziała zaparciom, wzdęciom, działa żółciopędnie. Wchodzi w skład preparatów stosowanych w leczeniu anemii, braku apetytu, niestrawności, migren oraz przy osłabieniu ogólnym organizmu^[9]. Pobudza przywspółczulny układ nerwowy, spowalnia współczulny układ nerwowy. Wzmacnia działanie gruczołów wydzielania wewnętrznego. Stosowany także przeciw dermatozie, gorączce naprzemiennej, krzywicy, szkorbucie, reumatyzmie, nieregularnej menstruacji i pasożytach jelitowych.

Przypisy

Bibliografia

1. M. Dziak, B. Kuźnicka: Zioła i ich zastosowanie. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1998. ISBN 83-200-0747-X.
2. Słownik botaniczny. A. Szweykowska, J. Szweykowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1993. ISBN 83-214-0140-6.
3. Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.