ممشقيات

Szczeciowce (Dipsacales Dumort.) – rząd roślin okrytonasiennych, w systemie Reveala w latach 90. XX wieku zaliczany do klasy Rosopsida, w systemach APG z XXI łączony m.in. z astrowcami i selerowcami we wspólny klad astrowych właściwych (ang. euasterids).

Dawniej uważano, że szczeciowce są najbliżej spokrewnione z rzędem dereniowców Cornales^[2], które obecnie sytuowane są u podstawy wspólnego pnia kladu astrowych (asterids). Szczeciowce powstały w okresie między 111 a 93 milionami lat temu (niektóre analizy sugerują ich powstanie już 140 milionów lat temu^[1]). Istotne zróżnicowanie w obrębie roślin nastąpiło jednak stosunkowo niedawno (10 milionów lat temu), kiedy to wyodrębniły się rodziny kozłkowatych i szczeciowatych^[3]. Rośliny tu zaliczane występują głównie na obszarach o klimacie umiarkowanym i śródziemnomorskim na półkuli północnej.

Morfologia

Pokrój

Drzewa, krzewy i rośliny zielne.

Liście

Naprzeciwległe, u podstawy zwykle zbiegające, na brzegu gruczołowato ząbkowane. Zwykle niepodzielone, rzadziej pierzasto wcinane. Wiązki przewodzące w ogonku liściowym łukowate. Pąki okryte łuskami.

Kwiaty

Niewielkie lub średniej wielkości, zwykle obupłciowe, o symetrii promienistej, rzadziej grzbiecistej. Kielich jest trwały, pozostaje na owocu, korona zrosłopłatkowa 4-5 płatkowa. Pręciki w jednym okółku, w kwiatach grzbiecistych mniej liczne. Słupek jest dolny i złożony z 2-5 owocolistków. Kwiaty zebrane są w kwiatostany usytuowane na krańcach pędów.

Systematyka

Przynależność do rzędu 45 rodzajów grupujących 1090 gatunków jest współcześnie akceptowana w różnych systemach, ujęcia systematyczne różnią się sposobem grupowania rodzajów w rodziny, których wyróżnianych jest od 2 do 7. Odmienny system hierarchizacji zawarty jest w systemieTakhtajana (1997), który wyróżnił trzy rzędy Dipsacales, Adoxales i Viburnales połączone w obrębie nadrzędu Dipsacanae (odpowiadającego rzędowi Dipsacales w ujęciu systemu Reveala, APG III i APG IV).

Pozycja systematyczna rzędu według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[1]

Wraz z m.in. rzędami ostrokrzewowców Aquifoliales, astrowców Asterales i selerowców Apiales tworzy grupę euasterids II w obrębie kladu astrowych (asterids) należącego do dwuliściennych właściwych (eudicots).

←

dereniowce Cornales

wrzosowce Ericales

?

Icacinales

?

Vahliales

Metteniusales

gariowce Garryales

goryczkowce Gentianales

psiankowce Solanales

ogórecznikowce Boraginales

jasnotowce Lamiales

ostrokrzewowce Aquifoliales

astrowce Asterales

twardziczkowce Escalloniales

Bruniales

selerowce Apiales

Paracryphiales

szczeciowce Dipsacales

Podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[1]

szczeciowce

piżmaczkowate Adoxaceae

przewiertniowate Caprifoliaceae

Przypisy

Bibliografia

1. Alicja Szweykowska, Jerzy (red.) Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. wydanie I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993. ISBN 83-214-0140-6.
2. P. F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website. Version 7 (ang.). 2001–. [dostęp 18 grudnia 2007].