Ajdargul, itog‘iz (Antirhinum) — sigirquyruqdoshlar oilasiga mansub bir yillik va ko‘p yillik o‘tlar (ba’zan, chalabuta o‘simliklar) turkumi. 40ga yaqin turi bor. Asosan, Yevropa va Shimoliy Amerikada, qisman Osiyoda tarqalgan. O‘rta Osiyoda A.ning bir turi — yirik ajdargul (A. majus L.) xushmanzara o‘simlik sifatida o‘stiriladi. Bu to‘rning poyasi 30—60 sm, bargi nashtarsimon, past-dan yuqoriga maydalashib boradi. Gul-lari ikki labli, og‘zi yumuq, shingil to‘pgullariga yig‘ilgan. A.ning qizil, pushti, sariq yoki oq gulli xillari uchraydi. Changchilari to‘rtta, gulkosachasi 5 bargchali, tukli. Mevasi — ko‘sakcha. O‘zbekistonda sigirquyruqsoshlar oi-lasiga mansub va A. ga o‘xshash bir qancha o‘simliklar (mas, zig‘irak) ham ba’zan A. deb yuritiladi.[1]
Ajdargul, itog‘iz (Antirhinum) — sigirquyruqdoshlar oilasiga mansub bir yillik va ko‘p yillik o‘tlar (ba’zan, chalabuta o‘simliklar) turkumi. 40ga yaqin turi bor. Asosan, Yevropa va Shimoliy Amerikada, qisman Osiyoda tarqalgan. O‘rta Osiyoda A.ning bir turi — yirik ajdargul (A. majus L.) xushmanzara o‘simlik sifatida o‘stiriladi. Bu to‘rning poyasi 30—60 sm, bargi nashtarsimon, past-dan yuqoriga maydalashib boradi. Gul-lari ikki labli, og‘zi yumuq, shingil to‘pgullariga yig‘ilgan. A.ning qizil, pushti, sariq yoki oq gulli xillari uchraydi. Changchilari to‘rtta, gulkosachasi 5 bargchali, tukli. Mevasi — ko‘sakcha. O‘zbekistonda sigirquyruqsoshlar oi-lasiga mansub va A. ga o‘xshash bir qancha o‘simliklar (mas, zig‘irak) ham ba’zan A. deb yuritiladi.
Antirrhinum l'è 'n zèner de piànte che fà part de la famìa botànica de le Scrophulariaceae segont el sistema de clasificasiù de Cronquist o de le Plantaginaceae segont el sistema de clasificasiù APG bazàt sö stüde filogenétch. L'è 'l zèner del qual fà paret i bòca de liù e 'l töl dét 'na vintìna de spéci che pöl véser de dimensiù pesène (de 15 a 20 cm), médie (40 a 76 cm) o grànde (de 76 a 120 cm). I fiùr i g'ha la fùrma caraterìstica e i pöl véser rós, ròza, bianch o zàlt.
Antirrhinum (L., 1753) ye un chenero de plantas herbacias con 363 especies probables, d'entre as quals nomás 21 son acceptadas.[1] O chenero fa parte d'a familia d'as plantachinacias, en a orden Lamiales.
As especies d'este chenero son reconoixibles por as suyas flors coloridas, de forma labiada, que en Aragón reciben diferents nombres populars de regular relacionaus con o conello, y como tamién pasa con os nombres populars d'ixe animal, os que tienen as flors d'estas plantas se troban castellanizaus: conejicos, conejetes,[2] conejez,[2] etc.
D'entre as especies propias d'o chenero, A. barrelieri, de flors rosas, ye una hierba silvestre freqüent en Europa y a cuenca mediterrania, y A. majus, con variedatz de colors y midas diversas, s'emplega a-saber-lo como planta ornamental por as suyas flors. Una tercera especie, Antirrhinum graniticum, ye un endemismo d'a Peninsula iberica.
Antirrhinum (L., 1753) ye un chenero de plantas herbacias con 363 especies probables, d'entre as quals nomás 21 son acceptadas. O chenero fa parte d'a familia d'as plantachinacias, en a orden Lamiales.
As especies d'este chenero son reconoixibles por as suyas flors coloridas, de forma labiada, que en Aragón reciben diferents nombres populars de regular relacionaus con o conello, y como tamién pasa con os nombres populars d'ixe animal, os que tienen as flors d'estas plantas se troban castellanizaus: conejicos, conejetes, conejez, etc.
D'entre as especies propias d'o chenero, A. barrelieri, de flors rosas, ye una hierba silvestre freqüent en Europa y a cuenca mediterrania, y A. majus, con variedatz de colors y midas diversas, s'emplega a-saber-lo como planta ornamental por as suyas flors. Una tercera especie, Antirrhinum graniticum, ye un endemismo d'a Peninsula iberica.
Antirrhinum l'è 'n zèner de piànte che fà part de la famìa botànica de le Scrophulariaceae segont el sistema de clasificasiù de Cronquist o de le Plantaginaceae segont el sistema de clasificasiù APG bazàt sö stüde filogenétch. L'è 'l zèner del qual fà paret i bòca de liù e 'l töl dét 'na vintìna de spéci che pöl véser de dimensiù pesène (de 15 a 20 cm), médie (40 a 76 cm) o grànde (de 76 a 120 cm). I fiùr i g'ha la fùrma caraterìstica e i pöl véser rós, ròza, bianch o zàlt.
She genus dy lossreeyn sheer-vio eh Antirrhinum, ny blaaghyn slaanee. V'ad cliaghtey rang-oardraghey ad myr kynney Scrophulariaceae, agh er bun studeyrys GDN t'ad er nyn gur stiagh 'sy chynney Plantaginaceae. Ta "Antirrhinum" ass Greagish: αντίρῥῑνόν, "antirrhinon", "stroinoil", yn eie cheddin as ennym stroin assag, ny h-oltey y ghenus.
Ta blaa cowreydagh ec y ghenus. T'eh sigomorfagh, as ta daa "veill" ec kione y chrooineen. T'ad dooney my t'ou traastey y crooineen. T'ad lhiettal ymmodee shey-chassee, agh foddee shellanyn lajer fosley ad dys goaill y naghtyr as pollnaghey y blaa.
She genus dy lossreeyn sheer-vio eh Antirrhinum, ny blaaghyn slaanee. V'ad cliaghtey rang-oardraghey ad myr kynney Scrophulariaceae, agh er bun studeyrys GDN t'ad er nyn gur stiagh 'sy chynney Plantaginaceae. Ta "Antirrhinum" ass Greagish: αντίρῥῑνόν, "antirrhinon", "stroinoil", yn eie cheddin as ennym stroin assag, ny h-oltey y ghenus.
Аждардаҳон, гулимаймун, гулихандон, сагдаҳон (лот. Antirrhínum — як навъ растании як, ду ва бисёрсолаи ороишӣ.
Баландиаш аз 15 то 100 см. Пояаш сершоху барг, баргҳояш нештаршакл ё байзашакл, рӯ ба рӯ ё пай дар пай ҷой гирифтаанд. Гулаш дуҷинса, гулбаргҳояш сафед, зард, гулобӣ, норанҷӣ, сурх (мисли «даҳони аждар»). Ғӯзааш байзашакл (дарозиаш 12 – 17 мм), сертухм ва сермӯяк, тухмаш майда.
Қариб 50 намудаш дар минтақаҳои гарми иқлими ҷаҳон паҳн гардидааст. Соли 1940 ба Боғи ботаникии АИ Ҷумҳурии Тоҷикистон як намуди аждардаҳон – аждардаҳони бӯстонӣ (A. majus) оварда шуд. Алҳол онро дар боғу гулбоғ, хиёбону растаҳо парвариш мекунанд. Аждардаҳони бӯстонӣ гули равшанипарвард ва сармобардор аст. Аз тухм ва қаламча зиёд мешавад. Пояаш рост ва сершоху барг, то 1 м қад мекашад. Аз моҳи май – июн то фарорасии сармо шукуфта, тухм мебандад. Гултӯдааш хӯшамонанд, гулҳои алоҳидааш нисбатан калони мӯякдор (дарозиаш 3,5 см, бараш 3 см) ва хушбӯй, рангаш арғувонӣ, зард, сафед, сурх ва ғайра Алҳол 7 навъи он ба шароити иқлими Тоҷикистон мутобиқ гардонда шудааст. Тақрибан 3 – 4 рӯз пеш аз кишти тухмӣ ё шинондани кӯчати аждардаҳон, барои нест кардани алафҳои бегона ба ҳар га замин 4 л маҳлули трефлан мепошанд. Тухми аждардаҳонро ба замини нарму ҳосилхез дар чуқурии то 2 см (охири тирамоҳ; дар бӯстонҳо – зимистон) коштан беҳтар аст. Тухмиро баробари гарм шудани хок моҳи апрели ҳам коштан мумкин. Он баъди 12 – 14 рӯз неш зада мебарояд. Навъҳои зудраси аждардаҳон баъди 70 – 80 рӯз, деррасаш баъди 90 – 100 рӯзи коштани тухмӣ мешукуфанд. Кӯчаташро аввалҳои моҳи май мешинонанд. Аз навъҳои дурагаи гетерозисӣ навъи гултӯдааш калони камбаргу камшохи «Мадам Баттерфляй» рӯёнда шудааст; он дар ҳама гуна шароити обу ҳаво нағз месабзад. Аждардаҳон аз тортанаккана, трипс, ширинча, зиреҳаку нематодаҳо осеб дида, ба касалиҳои фузариоз, занбӯруғҳои гарда, занга, септориози барг, пӯсиши реша ва ғайра гирифтор мешавад. Тухми аждардаҳонро дар халтаҳои латтагин нигоҳ медоранд. Қобилияти сабзиши тухмӣ чанд сол маҳфуз мемонад.
Аждардаҳон, гулимаймун, гулихандон, сагдаҳон (лот. Antirrhínum — як навъ растании як, ду ва бисёрсолаи ороишӣ.
ಆಂಟಿರೈನಮ್ ಸ್ಕ್ರಾಫ್ಯುಲೇರಿಯೇಸೀ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇಇದೆ. ಮಡಿಗಳಲ್ಲಿ, ಕುಂಡಗಳಲ್ಲಿ, ಕುಂಡಗಳ ಅಂಚುಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ಆಲಂಕಾರಿಕ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಸ್ಯ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಬಹುವಾರ್ಷಿಕವಾದರೂ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಸ್ಯವೆಂದೇ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ[೧]ಬೀಜಗಳಿಂದ ಮಾತ್ರ ಸಸ್ಯ ವೃದ್ಧಿ[೨]. ಹೂಗಳು ಬಹು ಆಕರ್ಷಣೀಯವಾಗಿದ್ದು ಬಿಳಿ, ಕೆಂಪು, ಕಿತ್ತಳೆ, ಕಗ್ಗೆಂಪು, ಕಾರ್ಮೈನ್, ಪಿಂಕ್ ಮುಂತಾದ ಬಣ್ಣಗಳಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ.
ಈ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಎತ್ತರದವು (75-90 ಸೆಂ.ಮೀ.) ಮಧ್ಯಮ (30-45 ಸೆಂ.ಮೀ.) ತುಂಡು (15-20 ಸೆಂ.ಮೀ.)[೩]ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು. ತುಂಡುಜಾತಿ ರಾಕರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಲು ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿವೆಯಾದುದರಿಂದ ಇವುಗಳನ್ನು ರಾಕ್ ಹೈಬ್ರಿಡ್ ಅಥವಾ ಮ್ಯಾಜಿಕ್ ಕಾರ್ಪೆಟ್ಗಳೆಂದೂ ಕರೆಯುವುದುಂಟು. ಹಗುರವಾದ ಸಣ್ಣ ಮರಳು ಮಿಶ್ರಿತ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಇವನ್ನು ಬಹು ಸುಲಭವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಬಹುದು. ಬೀಜಗಳು ಬಹು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ್ದರಿಂದ 1 ಭಾಗ ಬೀಜವನ್ನು 6 ಭಾಗ ಮರಳಿನ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಮಿಶ್ರಮಾಡಿ ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೂ ಹರಡುವಂತೆ ಬಿತ್ತನೆ ಮಾಡಬೇಕು. ಎರಡು ಎಲೆಯ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಬೀಜ ತಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡುವಂತೆ 5 ಸೆಂ.ಮೀ. ಅಂತರಕೊಟ್ಟು ನಾಟಿ ಮಾಡಿ ಪಳಗಿಸಬೇಕು. ಹೀಗೆ ಬೆಳೆದ 7.5 ಸೆಂ.ಮೀ. ಉದ್ದ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಮಡಿಗಳಲ್ಲಿ 30-45 ಸೆಂ.ಮೀ. ಅಂತರ ಕೊಟ್ಟು ನೆಡಬೇಕು. ಕುಂಡಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸುವುದಾದರೆ ಒಂದೊಂದೇ ಸಸಿಯನ್ನು ಮೊದಲು 15 ಸೆಂ.ಮೀ. ಅಳತೆಯ ಕುಂಡಗಳಲ್ಲಿ ಮೊಳೆಯಿಸಿ ಅನಂತರ 20 ಸೆಂ.ಮೀ. ಕುಂಡಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಿ ಬೆಳೆಸಬೇಕು. ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಗೊಬ್ಬರ ಹಾಕಿದರೆ ಗಿಡ ಎತ್ತರವಾಗಿ ಬೆಳೆದು ಹೂಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತವೆ; ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ನೀರು ಹಾಕಿದರೆ ಗಿಡ ಕೊಳೆತು ಸಾಯುತ್ತದೆ. ಬೇರಿನ ಹತ್ತಿರ ಒಣ ವಾತಾವರಣವಿರಬೇಕಾದ್ದರಿಂದ ಮಳೆಗಾಲದ ಅನಂತರ ಬೆಳೆಸುವುದು ಒಳ್ಳೆಯದು. ಕುಡಿ ಜಿಗುಟುತ್ತಿದ್ದರೆ ಕವಲುಗಳು ಹುಲುಸಾಗಿ ಬಂದು ಗಿಡ ಪೊದೆರೂಪ ತಳೆಯುತ್ತದೆ. 4 ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಹೂ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಬಾಡಿಹೋದ ಹೂವಿನ ಗುಚ್ಛಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ತೆಗೆದುಹಾಕಿದರೆ ಎರಡನೆಯ ಸಲ ಕೂಡ ಹೂ ಬಿಡುತ್ತದೆ.
ಆಂಟಿರೈನಮ್ ಸ್ಕ್ರಾಫ್ಯುಲೇರಿಯೇಸೀ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇಇದೆ. ಮಡಿಗಳಲ್ಲಿ, ಕುಂಡಗಳಲ್ಲಿ, ಕುಂಡಗಳ ಅಂಚುಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ಆಲಂಕಾರಿಕ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಸ್ಯ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಬಹುವಾರ್ಷಿಕವಾದರೂ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಸ್ಯವೆಂದೇ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆಬೀಜಗಳಿಂದ ಮಾತ್ರ ಸಸ್ಯ ವೃದ್ಧಿ. ಹೂಗಳು ಬಹು ಆಕರ್ಷಣೀಯವಾಗಿದ್ದು ಬಿಳಿ, ಕೆಂಪು, ಕಿತ್ತಳೆ, ಕಗ್ಗೆಂಪು, ಕಾರ್ಮೈನ್, ಪಿಂಕ್ ಮುಂತಾದ ಬಣ್ಣಗಳಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ.
ಈ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಎತ್ತರದವು (75-90 ಸೆಂ.ಮೀ.) ಮಧ್ಯಮ (30-45 ಸೆಂ.ಮೀ.) ತುಂಡು (15-20 ಸೆಂ.ಮೀ.)ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು. ತುಂಡುಜಾತಿ ರಾಕರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಲು ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿವೆಯಾದುದರಿಂದ ಇವುಗಳನ್ನು ರಾಕ್ ಹೈಬ್ರಿಡ್ ಅಥವಾ ಮ್ಯಾಜಿಕ್ ಕಾರ್ಪೆಟ್ಗಳೆಂದೂ ಕರೆಯುವುದುಂಟು. ಹಗುರವಾದ ಸಣ್ಣ ಮರಳು ಮಿಶ್ರಿತ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಇವನ್ನು ಬಹು ಸುಲಭವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಬಹುದು. ಬೀಜಗಳು ಬಹು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ್ದರಿಂದ 1 ಭಾಗ ಬೀಜವನ್ನು 6 ಭಾಗ ಮರಳಿನ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಮಿಶ್ರಮಾಡಿ ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೂ ಹರಡುವಂತೆ ಬಿತ್ತನೆ ಮಾಡಬೇಕು. ಎರಡು ಎಲೆಯ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಬೀಜ ತಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡುವಂತೆ 5 ಸೆಂ.ಮೀ. ಅಂತರಕೊಟ್ಟು ನಾಟಿ ಮಾಡಿ ಪಳಗಿಸಬೇಕು. ಹೀಗೆ ಬೆಳೆದ 7.5 ಸೆಂ.ಮೀ. ಉದ್ದ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಮಡಿಗಳಲ್ಲಿ 30-45 ಸೆಂ.ಮೀ. ಅಂತರ ಕೊಟ್ಟು ನೆಡಬೇಕು. ಕುಂಡಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸುವುದಾದರೆ ಒಂದೊಂದೇ ಸಸಿಯನ್ನು ಮೊದಲು 15 ಸೆಂ.ಮೀ. ಅಳತೆಯ ಕುಂಡಗಳಲ್ಲಿ ಮೊಳೆಯಿಸಿ ಅನಂತರ 20 ಸೆಂ.ಮೀ. ಕುಂಡಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಿ ಬೆಳೆಸಬೇಕು. ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಗೊಬ್ಬರ ಹಾಕಿದರೆ ಗಿಡ ಎತ್ತರವಾಗಿ ಬೆಳೆದು ಹೂಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತವೆ; ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ನೀರು ಹಾಕಿದರೆ ಗಿಡ ಕೊಳೆತು ಸಾಯುತ್ತದೆ. ಬೇರಿನ ಹತ್ತಿರ ಒಣ ವಾತಾವರಣವಿರಬೇಕಾದ್ದರಿಂದ ಮಳೆಗಾಲದ ಅನಂತರ ಬೆಳೆಸುವುದು ಒಳ್ಳೆಯದು. ಕುಡಿ ಜಿಗುಟುತ್ತಿದ್ದರೆ ಕವಲುಗಳು ಹುಲುಸಾಗಿ ಬಂದು ಗಿಡ ಪೊದೆರೂಪ ತಳೆಯುತ್ತದೆ. 4 ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಹೂ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಬಾಡಿಹೋದ ಹೂವಿನ ಗುಚ್ಛಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ತೆಗೆದುಹಾಕಿದರೆ ಎರಡನೆಯ ಸಲ ಕೂಡ ಹೂ ಬಿಡುತ್ತದೆ.
