She lus eh bee cooag ny shamrag Vanninagh (Oxalis acetosella). V'ad cliaghtey gee eh myr lus glassan. Ta ram geayr ocsalagh ayn, as eshyn nieunagh my eeys oo ram jeu.[1]
Ta duillagyn tree-duillagagh cree-chrooagh oc, as ad fillit 'sy vean. T'ad gaase ayns troor er gass. Ta blaaghyn beggey baney echey 'syn arrey. Ny keayrtyn, t'ad jiarg ny bane-jiarg. Ta duillagyn as blaaghyn cribbey 'syn oie as rish fliaghey.
She lus eh bee cooag ny shamrag Vanninagh (Oxalis acetosella). V'ad cliaghtey gee eh myr lus glassan. Ta ram geayr ocsalagh ayn, as eshyn nieunagh my eeys oo ram jeu.
Oxalis acetosella (en bresà cunusìda come Alelüja o Erba salìna[1]) l'è 'na spéce de piànta erbàcea che fà part de la famìa botànica de le Oxalidaceae. L'è uriginària de l'Europa e de 'na part de l'Asia. El nòm sapecìfich (acetosella) el se referés al saùr àgher che g'ha le sò fòie.[2]
La fiorés en primaéra, e la fà sö dei fiurilì biànch con de le striadüre culùr ròza, de rar se pöl troàn apò a rós o viòla.
Le fòie i è furmàde de trè fuiulìne a fùrma de cör, condèna piéga 'n mès. El gambì l'è sitìl e l'è de culùr rós / maròn, De nòt, quan che gh'è scür o quan che piöf, le fòie le se piéga 'n dét envèrs el gambì e i fiùr i se 'nturciùla sö compàgn de 'n füs. El fröt l'è 'na càpsula de 4÷10 mm che g'ha 5 cavità e ognöna de chèste le g'ha dét giü o du granì de somésa. La somésa, quan che 'l fröt l'è bèl madür, la vé tràda fò de 'n sistéma elàstich e la pöl rià a 'na bèla distànsa.
'Na ólta se la dopràa per dàga saùr a le 'nsalàte ma semài che se 'n màia tròpa la pöl véser tòsica perchè la g'ha dét l'àcit osàlico che l'è 'ndigèst.
Se la tróa perlopiö en zòne schiàde del sul perchè la g'ha bezògn de póca lùce e ömede, compagn dei bósch. Se pöl troàla de la pianüra 'nfìna ai dumìla méter de altésa.
Se la tróa 'n töcc i stàti de l'Euròpa (l'è fàcil de troà en töta l'Italia setentriunàla), ma apò 'n Asia 'n fìna al Giapù e 'n America setentriunàla.
Fiur
Fiur
Fòie
La fòia
El fröt (càpsula)
Habitat
'Na piantìna fiurìda
Oxalis acetosella (en bresà cunusìda come Alelüja o Erba salìna) l'è 'na spéce de piànta erbàcea che fà part de la famìa botànica de le Oxalidaceae. L'è uriginària de l'Europa e de 'na part de l'Asia. El nòm sapecìfich (acetosella) el se referés al saùr àgher che g'ha le sò fòie.
Sovaja oxalo (Oxalis acetosella) esas basa e tenua planto qua vivas maxim bone en tenebrala piceo-foresto. Nur filiko prosperas kun sovaja oxalo en ca tenebreso. La planto quik perisas se la suno ulakauze atingus lua kreskoloko.
Sovaja oxalo havas tri kordio-forma folii en fino di la stipito. La folii esas tre dina.
Sovaja oxalo havas komparante a lua folii granda flori, qui ofte kreskas en grupi. La basala koloro esas blanko kun violea strii, ma anke preske tote violea flori existas. Sovaja oxalo florifas frue en printempo uzante energio rezervita en lua subsulala stipito ma la florifo duras longe en somero. La somerala flori ne desfaldesas e la planto produktas grani sen insekti. En lua folikulo esas c. 15 grani, qui jetas su mem a disto di 2 metri. L'adheriva grani iras fore anke en furo di animali.
Dum la vespero la flori turnas su advale, kande li komencus dormar. Fakte la planto tale diminutas transpiranta areo. Anke la folii esas sensitiva a tusho.
La folii uzesas en salado vice citrono. La saporo di la folii esas acerba e semblas la saporo di rubarbo ed oxalo. La folii kontenas oxalika acido qua supresas mem la apetito di limaki. La folii kontenas anke C-vitamino, kalio e kalcio. En populala kuracado sovaja oxalo uzabis kontre febro e skorbuto. On anke pensis, ke ol detersus sango.
Segun la nuna savo, l'uzo di sovaja oxalo ne esas rekomendata. En granda quanto l'oxalika acido domajas la reni. Ma kom senmakuligilo ol esas ankore uzebla.
Zoikė kuopūsts, kėtap zoikė rogštīnė, zoikė kuopūstā, zoikžuolė (luotīnėškā: Oxalis acetosella) īr dvėskėltis augals, prėgolontis zoikė kuopūstu šeimuo (Oxalidaceae).
Tas īr 5-12 cm augoma augals so trėskėltēs lapās, katrėi naktėis čieso aba par lītu sosiglauda. Žīda gegožė-bėrželė mienėsēs, baltās, ėš 5 daliū sodarītās žėidās.
Zoikė kuopūsts aug tomsiūs medies, īpatingā eglīnūs. Vėsos augals īr jiedams, anamė piln vėtamėna C, ale esontė oksala rūgštės dėdlesniam šmuotė gal pakenktė ėnkstam.
Ҡымыҙлыҡ, ҡуян үләне (рус. Кисли́ца обыкнове́нная, лат. Oxális acetosélla) —ҡымыҙлыҡ һымаҡтар (Oxalidaceae) ғаиләһенән күп йыллыҡ үлән үҫемлек, бейеклеге 5-10 см. Май-июнь айҙарында аҡ сәскә ата.
Ҡымыҙлыҡ үләне ғәҙәттә ылыҫлы йә ҡатнаш урмандарҙа үҫә. Европа, Кавказ, Төркиә, Ҡытай, Монголия, Төньяҡ ,Америкала таралған. Рәсәйҙә Европа өлөшөндә, Кавказда, Себерҙә, Алыҫ ,Көнсығышта үҫә. Башҡортостандың Ҡариҙел, Асҡын, Нуриман, Ҡалтасы, Дыуан райондарында күпләп осрай.
.jpg)
Ҡымыҙлыҡ, ҡуян үләне (рус. Кисли́ца обыкнове́нная, лат. Oxális acetosélla) —ҡымыҙлыҡ һымаҡтар (Oxalidaceae) ғаиләһенән күп йыллыҡ үлән үҫемлек, бейеклеге 5-10 см. Май-июнь айҙарында аҡ сәскә ата.
