Tamañu de porción Enerxía 61 kcal 254 kJCarbohidratos 14.66 g • Zucres 8.99 g • Fibra alimentaria 3.0 gGrases 0.52 gProteínes 1.14 gRetinol (vit. A) 4 μg (0%)Tiamina (vit. B1) 0.027 mg (2%)Riboflavina (vit. B2) 0.025 mg (2%)Niacina (vit. B3) 0.341 mg (2%)Vitamina B6 0.063 mg (5%)Vitamina C 92.7 mg (155%)Vitamina E 1.46 mg (10%)Vitamina K 40.3 μg (38%)Calciu 34 mg (3%)Fierro 0.31 mg (2%)Magnesiu 17 mg (5%)Fósforu 34 mg (5%)Potasiu 312 mg (7%)Sodiu 3 mg (0%)Cinc 0.14 mg (1%) % de la cantidá diaria encamentada p'adultos. Fonte: Quivi, crudu na base de datos de nutrientes del USDA.[editar datos en Wikidata]Actinidia deliciosa —comúnmente llamada quivi, quiui, frutu barderu o actinidia— ye una planta trepadora orixinaria d'una gran área de China, sobremanera de los montes del valle del ríu Yangtsé.[1] Introducida en Nueva Zelanda en 1904, foi cultivada dende entós en munches rexones templaes pola so frutu comestible.
El nome «quivi» foi-y dau en Nueva Zelanda, posiblemente por una remotu semeyanza d'aspeutu ente'l frutu cubiertu de vellosidaes y l'ave quivi.
Esta especie ye una brengosa esguiladora maderiza de vezu caducifoliu y porte arbustivo que puede algamar los 9 metros d'altor.[2] Les fueyes, d'unos 7,5 a 12,5 cm de llargu, son alternes, largamente peciolaes, de forma oval o cuasi circular y cordaes na base. Les fueyes nueves tán cubiertes de vellosidá acoloratada, ente que les adultes escarecen de vellosidá, col fai de color verde escuru y el viesu ablancazáu con prominentes nervaduras de color claru.[2]Les fragantes flores, de 2,5 a 5 cm de diámetru, son dioicas o unisexuales y surden solitaries o en grupos de trés nes axiles de les fueyes. Tienen 5 o 6 pétalos de color blancu al abrir, tornándose dempués mariellos. Los estames son bien numberosos nes flores de dambos sexos, anque les femenines escarecen de polen vidable[2] y nenguna de los dos contién néctar. Al ser plantes dioicas (flores masculines y femenines en distinta planta) los dos sexos tienen de llantase bien próximos por que se produza la polinización, esta llevar a cabu les abeyes; nos plantíos usualmente distribúyense truébanos pa facilitar esta xera.
El frutu ye una baga oval d'unos 6,25 cm de llargu, con piel delgao de color verde parduzu y densamente cubierta d'unos pelillos ríxidos y curtios de color marrón. La magaya, firme hasta que maurez dafechu, ye de color verde brillante xugosa y con diminutes granes negres dispuestes en redol a un corazón ablancazáu. Tien un sabor subácido a bastante ácidu, similar al de la brusel o la fresa.[2] Suel ser un alérxenu frecuente, sobremanera la so piel.
El testimoniu más antiguu del usu del quivi, como planta frutal y ornamental, remontase a la dinastía Ming nel 1200 d. de C. La primera reseña de los sos usu como melecinal remítenos al 300 a. de C. La planta foi descripta escontra l'añu 1400 por Chiu-Huan Pen T'sao. En 1845 Robert Fortune foi'l primer européu n'informar sobre ella.[1] El quivi nun tuvo espardimientu fuera de China hasta mediaos del sieglu XX, cuando se desenvuelve comercialmente en Nueva Zelanda.
Italia lidera anguaño la producción de quivi nel mundu, siguida de Nueva Zelanda, Chile, Grecia, Xapón y Estaos Xuníos. La fruta de quivi tamién ye producida nel so llugar de nacencia, China, pero'l so país natal enxamás consiguió tar ente los 10 países más productores.
Esisten dos variedaes:
Los cuatro cultivares principales en China son:
En Nueva Zelanda los cultivos mas importantes más importantes son:[3]
Un bon polinizador tien de tener un floriamientu abondoso y gradiao, que s'enllargue lo más posible y que coincida col floriamientu de la/s variedá/ye a polinizar. Los dos variedaes descriptas polos neozelandeses son Mantua y Tomuri. Dambes demostraron tener escelentes carauterístiques. Mantua floria un pocu más tempranu, y el so floriamientu puede ser demasiáu antemanada pa polinizar a Hayward. Tomuri ye especialmente indicada pa esti propósitu.[4]
Amás de ser unes de les frutes con mayor concentración de vitamina C (cuasi 100 mg por cada 100 g d'alimentu),[5] el quivi ye ricu en luteína, un compuestu fitoquímico qu'amenorga'l riesgu de cáncer, enfermedaes cardiaques y dexeneración macular y tabayones, dambes causes importantes de ceguera.[ensin referencies] Amás, contién muncha fibra soluble (diabetes, trestornos cardiacos) y insoluble (cáncer del colon, estriñimientu y diverticulitis). Ye tamién ricu en cobre, vital pa la crecedera de los neños, fortalez los güesos y fai desenvolver el celebru y el sistema inmunitario. Tien más potasiu qu'el banano y controla la presión sanguínea, controla l'actividá del corazón y caltién l'equilibriu de los fluyíos. Amás ye ricu en folato, magnesiu y vitamina E, colo qu'ayuda a la formación ósea.[6] Ye antiinflamatoriu y antialérxicu. Normalizador de la presión arterial, encamiéntase inxerir xuntu con alimentos ricos en potasiu.[5]
Actinidia deliciosa describióse por (A.Chev.) C.F.Liang y A.R.Ferguson y espublizóse en Guihaia 4: 181. 1984.[7]
Pal caltenimientu industrial de los frutos n'estáu frescu, rique sometéselos a una temperatura de 0 °C, con mugor relativo de 90-95 %, suplementaes con atmósferes controlaes o otres teunoloxíes.[9][10] El 1-metilciclopropeno favorez el caltenimientu de la firmeza del frutu, yá seya que'l tratamientu realice enantes de la introducción en cámara fría, yá seya que s'efectúe mientres el periodu de caltenimientu.[11] Esto debe a que'l quivi ye bien sensible a la presencia del etilenu, y el 1-metilciclopropeno inhibe la perceición del etilenu per parte de frutu.[12]
En cámara fría, la vida d'estos frutos puede estendese ente 3 y 5 meses,[10] dependiendo de les variedaes cultivaes. En casu d'usu de les atmósferes controlaes, encamiéntense niveles d'osíxenu de 1-2 % y niveles de CO2 de 3-5 %.[9][10]
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Actinidia deliciosa —comúnmente llamada quivi, quiui, frutu barderu o actinidia— ye una planta trepadora orixinaria d'una gran área de China, sobremanera de los montes del valle del ríu Yangtsé. Introducida en Nueva Zelanda en 1904, foi cultivada dende entós en munches rexones templaes pola so frutu comestible.
El nome «quivi» foi-y dau en Nueva Zelanda, posiblemente por una remotu semeyanza d'aspeutu ente'l frutu cubiertu de vellosidaes y l'ave quivi.
Actinidia deliciosa, im Deutschen als Kiwi, Chinesischer Strahlengriffel oder Chinesische Stachelbeere bezeichnet, ist eine nur in Kultur vorkommende Art der Strahlengriffel. Diese Art, besonders die Sorte ‘Hayward’, liefert den Großteil der weltweit gehandelten Kiwifrüchte.
Sie wird erst seit 1984[1] als eigene Art vom Chinesischen Strahlengriffel (Actinidia chinensis) unterschieden.[2]
Actinidia deliciosa ist eine ausdauernde, verholzte, lianenartig wachsende, sommergrüne Schlingpflanze. Die Blätter stehen wechselständig und sind je nach Varietät sehr unterschiedlich geformt. Sie sind breit bis langgestreckt, oval bis herzförmig. An der Unterseite sind sie weich behaart.
Diese Art ist zweihäusig, das heißt, es gibt männliche und weibliche Blüten an getrennten Pflanzen. Die Blüten stehen einzeln oder zu mehreren in Blütenständen, die seitlich aus Blattachseln entspringen. Die Blütenstände entstehen an vorjährigen Trieben. Die Blüten sind vier bis fünf Zentimeter groß, weiß und wohlriechend.
Die Früchte sind ovale bis walzenförmige Beeren von bis zu acht Zentimeter Länge und fünf Zentimeter Breite. Manchmal sind sie zweiseitig abgeflacht. Die Schale ist dünn und fellartig behaart. Die Farbe der Schale ist je nach Varietät grün bis braun, manche seltene Arten können auch eine pinkfarbene Schale ausbilden. Das Fruchtfleisch ist glasig, saftig und je nach Varietät hell- bis dunkelgrün. Die Fruchtachse ist cremefarben und fleischig. Die zahlreichen Karpelle erscheinen im Querschnitt strahlenförmig hell, zwischen ihnen sitzen viele kleine dunkle Samen. Samenanzahl und Fruchtgröße hängen stark voneinander ab, weshalb eine gute Befruchtungsquote für den Ertrag wichtig ist.
Der Name Kiwi für diese Frucht wurde aus marktstrategischen Überlegungen 1959 in Neuseeland erfunden und leitet sich vom Kiwi-Vogel ab. In ihrer Heimat China heißt die Frucht 猕猴桃 míhóutáo, auf deutsch „Makakenpfirsich“. Traditionell wurde sie in China nicht angebaut, sondern wild gesammelt.
In Nordamerika und deutschsprachigen Ländern wird die Frucht meistens „Kiwi“ genannt, im Gegensatz zu den meisten anderen englischsprachigen Ländern, wo die Frucht kiwi fruit („Kiwifrucht“) genannt wird. Im Deutschen unterscheiden sich Vogel und Frucht durch das grammatikalische Geschlecht: der Kiwi (Vogel), die Kiwi (Frucht).
Die Bezeichnung „Kiwi“ wurde nicht geschützt, und so wurde sie schon bald auch für außerhalb Neuseelands angebaute Kiwis verwendet. Die in Neuseeland angebauten Kiwis werden heute unter dem Markennamen Zespri von der gleichnamigen Marketingorganisation vertrieben.
Kiwis enthalten je 100 g Frucht etwa 71 mg Vitamin C. Sie enthalten außerdem das eiweißspaltende Enzym Actinidain, das jedoch beim Kochen zerstört wird. Rohe Kiwis vertragen sich nicht mit Milchprodukten – die Speise wird nach wenigen Minuten bitter, wenn die Früchte roh hinzugefügt werden, weil das Enzym in der Frucht das Milcheiweiß zersetzt. Dabei bilden sich bitter schmeckende Peptide, die sonst nur beim bakteriellen Verderb auftreten. Abhilfe schafft kurzes Dünsten mit etwas Zucker und Wasser oder Saft. Andererseits sind rohe Kiwis ein guter Nachtisch für eiweißreiche Speisen, da das Enzym die Verdauung der Eiweiße erleichtert.
Quelle: Rewe-Nährwerttabelle sowie im Lexikon der Ernährung[3]
Die Früchte stammen ursprünglich aus dem südlichen China. Die Lehrerin Mary Isabel Fraser importierte die ersten Samen aus einer Mission in Yichang im Jangtsekiangtal im Januar 1904 nach Neuseeland. Der Gärtner Alexander Allison pflanzte diese auf seinem Grundstück südlich von Wanganui an, wo die Pflanzen 1910 erstmals Früchte auf neuseeländischem Boden trugen. Der Gartenbauwissenschaftler Hayward Wright züchtete aus diesen zunächst Chinesische Stachelbeere genannten Pflanzen erstmals kommerziell die Sorte ‘Hayward’, die auch noch heute einen Großteil der gehandelten Kiwifrüchte ausmacht. Um 1950 wurden diese erstmals in der Bay of Plenty angebaut und schon bald darauf nach Europa und Nordamerika exportiert.[4]
In China und Taiwan werden Kiwis nach wie vor angebaut. Angebaut werden Kiwis dort vorwiegend in der bergigen Region von Changjiang und Sichuan.
In Europa ist die Kiwifrucht aus den Provinzen Rom und Latina mit der Herkunftsbezeichnung Geschützte geografische Angabe (g.g.A.) ital.: indicazione geografica protetta (IGP), als Kiwi Latina geschützt.[5][6]
2019 wurden laut der Ernährungs- und Landwirtschaftsorganisation FAO weltweit 4.348.011 t Kiwi geerntet.[7]
Folgende Tabelle gibt eine Übersicht über die zehn größten Produzenten von Kiwis weltweit, die insgesamt 98,6 % der Erntemenge produzierten. China allein erntete 50,5 %. Die größten Erzeuger der EU waren Italien, Griechenland und Frankreich.
Actinidia deliciosa wurde erst 1984 als eigenständige Art beschrieben,[2] vorher galt sie als Varietät von Actinidia chinensis.
Wichtige weibliche Sorten sind ‘Bruno’, ‘Abbott’, ‘Allison’ und ‘Monty’. Die wichtigste mit rund 80 Prozent der Weltproduktion ist jedoch ‘Hayward’, die sich durch Großfrüchtigkeit, guten Geschmack und lange Haltbarkeit auszeichnet, während ihre Ertragsfähigkeit geringer als bei anderen Sorten ist. Die 1989 eingeführte Sorte ‘Top Star Vantini’ aus Italien ist die erste unbehaarte Sorte.
Die Sorte ‘Kiwi Gold’ (Handelsname Zespri Gold) gehört zur Art Actinidia chinensis.
Früchte, ganz und aufgeschnitten
Kiwifrüchte, geschält und geschnitten
Kiwi vor der Blüte
Kiwiblüte fast geöffnet
Männliche Blüten
Weibliche Blüten
Kiwi-Sträucher auf einer Plantage
Nahaufnahme der Fruchtoberfläche
Actinidia deliciosa, im Deutschen als Kiwi, Chinesischer Strahlengriffel oder Chinesische Stachelbeere bezeichnet, ist eine nur in Kultur vorkommende Art der Strahlengriffel. Diese Art, besonders die Sorte ‘Hayward’, liefert den Großteil der weltweit gehandelten Kiwifrüchte.
Sie wird erst seit 1984 als eigene Art vom Chinesischen Strahlengriffel (Actinidia chinensis) unterschieden.
Ang bungang kiwi, kiwing bunga, kiwing prutas, o prutas na kiwi, ang Actinidia deliciosa (Ingles: kiwifruit), na pinaiiksi bilang kiwi, ay isang uri ng bunga o prutas na may hugis na habilog at kulay lunti sa loob na mayroong maliliit na mga butong maiitim at nakakain din. Mayroon mabalahibong balat na kayumanggi ang kiwi, na nakakain ngunit kadalasang tinatanggalan ng balat bago kainin. May pagkamanipis ang balat nito. Katutubo ang kiwi sa Timog Tsina.
Pinangalanan ang kiwi noong 1959 pagkaraang hanguin ang katawagan mula sa pangalan ng ibong kiwi, isang ibong sagisag ng Bagong Selanda. Bago ito, tinatawag ang prutas bilang Gansang-beri ng Tsina (mula sa Ingles na Chinese gooseberry).
Ang lathalaing ito na tungkol sa Prutas, Pagkain at Puno ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Tekst üüb Öömrang Actinidia deliciosa as en onerslach faan Actinidia chinensis (Actinidia chinensis var. hispida) an wel muar bekäänd üs Kiiwi. Hat as aptaanj wurden an komt ei uun a natüür föör. Iarst sant 1984 täält hat üs aanj slach.
Früchten, hial an apskäären
Kiiwifrüchten, skelet an apskäären
Kiiwibloos, noch slööden
Kiiwibloos, bal eeben
Maanelk bloosen
Wiifelk bloosen
Actinidia deliciosa as en onerslach faan Actinidia chinensis (Actinidia chinensis var. hispida) an wel muar bekäänd üs Kiiwi. Hat as aptaanj wurden an komt ei uun a natüür föör. Iarst sant 1984 täält hat üs aanj slach.
Ang bungang kiwi, kiwing bunga, kiwing prutas, o prutas na kiwi, ang Actinidia deliciosa (Ingles: kiwifruit), na pinaiiksi bilang kiwi, ay isang uri ng bunga o prutas na may hugis na habilog at kulay lunti sa loob na mayroong maliliit na mga butong maiitim at nakakain din. Mayroon mabalahibong balat na kayumanggi ang kiwi, na nakakain ngunit kadalasang tinatanggalan ng balat bago kainin. May pagkamanipis ang balat nito. Katutubo ang kiwi sa Timog Tsina.
Kiwi yura nisqaqa huk wayuq yuram, waska yuram, q'umir rurunkuna kiwi nisqam.
Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Kiwi yura
Kiwi yura nisqaqa huk wayuq yuram, waska yuram, q'umir rurunkuna kiwi nisqam.
Actinidia deliciosa, the fuzzy kiwifruit, is a fruiting vine native to Southern China. Other species of Actinidia are also found in China and range east to Japan and north into southern areas of Russian Far East. This species grows naturally at altitudes between 600 and 2,000 m.
Actinidia deliciosa is a vigorous, woody, twining vine or climbing shrub reaching 9 m.[1]
The black-lyre leafroller moth (“Cnephasia” jactatana) is one of the few commercially significant pests of this plant.
Its leaves are alternate, long-petioled, deciduous, oval to nearly circular, cordate at the base, and 7.5–12.5 cm long. Young leaves are coated with red hairs; mature leaves are dark-green and hairless on the upper surface, and downy-white with prominent, light-colored veins beneath.[1]
The flowers are fragrant, dioecious or unisexual, borne singly or in threes in the leaf axils, are five- to six-petalled, white at first, changing to buff-yellow, 2.5–5 cm broad, and both sexes have central tufts of many stamens, though those of the female flowers with no viable pollen.[1] The flowers also lack nectar. Male and female flowers appear on different plants (dioecious), and both sexes have to be planted in close proximity for fruit set. Bees are normally used by commercial orchards, although the more labour-intensive hand pollination is sometimes employed. Male flowers are gathered and processed to extract their pollen. This is then sprayed back on to the female flowers.
The oblong fruits are up to 6.25 cm long. The russet-brown skin of the fruits is densely covered with short, stiff, brown hairs. The flesh is firm until fully ripened; it is glistening, juicy and luscious. The color of the flesh is bright-green, or sometimes yellow, brownish or off-white, except for the white, succulent center from which radiate many fine, pale lines. The flavor is subacid to quite acid; the flavor is suggested to be similar to that of the gooseberry or strawberry.[1]
Four botanical varieties, Actinidia deliciosa var. deliciosa, Actinidia deliciosa var. chlorocarpa,[2][3] Actinidia deliciosa var. longipila[2][3] and Actinidia deliciosa var. coloris[4] were suggested. However, this subdivision is generally rejected.[5][6]
Zhong hua (Chinese gooseberry), jing li (northern pear gooseberry), ruan zao (soft date gooseberry), and mao hua (may be tight- or loose-haired) are the four main cultivars of this species in China. 'Abbott', 'Allison', 'Bruno', 'Hayward', Monty ('Montgomery'), and 'Greensill' are the most significant cultivars in New Zealand.
In 1847, specimens of the plant were collected by the agent for the Royal Horticultural Society, London.[1] Cultivation spread from China in the early 20th century when seeds were introduced to New Zealand by Isabel Fraser, the principal of Wanganui Girls' College, who had been visiting mission schools in China. The seeds were planted in 1906 by a Wanganui nurseryman, Alexander Allison, with the vines first fruiting in 1910.
People who tasted the fruit thought it had a gooseberry flavour, so began to call it the Chinese gooseberry, but being from the genus Actinidia, it is not related to the gooseberry family, Grossulariaceae. The familiar cultivar Actinidia deliciosa 'Hayward' was developed by Hayward Wright in Avondale, New Zealand, around 1924. This is the most widely grown cultivar in the world. Chinese gooseberry was initially grown in domestic gardens, but commercial planting began in the 1940s. In 1959, Turners and Growers named it kiwifruit, after New Zealand's national bird, the kiwi—brown and furry.
As of 2006, Italy was the leading producer of kiwifruit in the world, followed by New Zealand, Chile, France, Greece, Japan, and the United States. In China, it is grown mainly in the mountainous area upstream of the Yangtze River. It is also grown in other areas of China, including Sichuan.
In 2016, global production of kiwifruit was 4.3 million tonnes, led by China with 56% of the world total. Italy and New Zealand were other major producers.
In 2010 and 2011, kiwifruit vines worldwide, in Italy, France, and New Zealand, suffered devastating attacks by a bacterial disease caused by Pseudomonas syringae pv. actinidiae, with some of the New Zealand attacks by the virulent strain PSA-V. The disease had first been noticed in Japan in the 1980s, and subsequently in northern Italy (1992) and South Korea.[7][8][9][10]
_jm27105.jpg)
_1_Luc_Viatour.jpg)
_1_Luc_Viatour.jpg)
_2_Luc_Viatour.jpg)
{{cite journal}}: Missing or empty |title= (help) Actinidia deliciosa, the fuzzy kiwifruit, is a fruiting vine native to Southern China. Other species of Actinidia are also found in China and range east to Japan and north into southern areas of Russian Far East. This species grows naturally at altitudes between 600 and 2,000 m.
La delikata aktinidio, aŭ delica aktinidio (Actinidia deliciosa) estas frukt-arbo el la genro aktinidio. Ĝi devenas de suda Ĉinujo, kaj estas plej konata pro sia frukto, la kivifrukto.
Actinidia deliciosa —comúnmente llamada kiwi, kivi o actinidia— es una planta trepadora originaria de una gran área de China, sobre todo de los bosques del valle del río Yangtsé.[1] Introducida en Nueva Zelanda en 1904, fue cultivada desde entonces en muchas regiones templadas por su fruto comestible, el kiwi.
El nombre «kiwi» le fue otorgado en Nueva Zelanda, posiblemente por una remota similitud de aspecto entre el fruto cubierto de vellosidades y el ave kiwi.
Esta especie es una vigorosa trepadora semileñosa de hábito caducifolio y porte arbustivo que puede alcanzar los 9 metros de altura.[2] Las hojas, de unos 7,5 a 12,5 cm de largo, son alternas, largamente pecioladas, de forma oval o casi circular y cordadas en la base. Las hojas jóvenes están cubiertas de vellosidad rojiza, mientras que las adultas carecen de vellosidad, con el haz de color verde oscuro y el envés blanquecino con prominentes nervaduras de color claro.[2] Las fragantes flores, de 2,5 a 5 cm de diámetro, son dioicas o unisexuales y surgen solitarias o en grupos de tres en las axilas de las hojas. Tienen 5 o 6 pétalos de color blanco al abrirse, tornándose después amarillos. Los estambres son muy numerosos en las flores de ambos sexos, aunque las femeninas carecen de polen viable[2] y ninguna de las dos contiene néctar.
Al ser plantas dioicas (flores masculinas y femeninas en diferente planta) los dos sexos se deben plantar muy próximos para que se produzca la polinización, esta la llevan a cabo las abejas; en las plantaciones usualmente se distribuyen colmenas para facilitar esta tarea.
El fruto es una baya oval de unos 6,25 cm de largo, con piel delgada de color verde parduzco y densamente cubierta de unos pelillos rígidos y cortos de color marrón. La pulpa, firme hasta que madura completamente, es de color verde brillante jugosa y con diminutas semillas negras dispuestas en torno a un corazón blanquecino. Tiene un sabor subácido a bastante ácido, similar al de la grosella o la fresa.[2] Suele ser un alérgeno frecuente, sobre todo su piel.
El testimonio más antiguo del uso del kiwi como planta frutal y ornamental se remonta a la dinastía Ming, en el 1200 d. C. La primera reseña de su uso medicinal remite al 300 a. C. La planta fue descrita hacia el año 1400 por Chiu-Huan Pen T'sao. En 1845 Robert Fortune fue el primer europeo en informar sobre ella.[1] El kiwi no tuvo difusión fuera de China hasta mediados del siglo XX, cuando se desarrolló comercialmente en Nueva Zelanda.
China lidera actualmente la producción de kiwi en el mundo, seguida de Italia, Nueva Zelanda, Chile, Grecia, Francia y Turquía.
Actinidia deliciosa fue descrita por (A.Chev.) C.F.Liang y A.R.Ferguson y publicado en Guihaia 4: 181. 1984.[3]
La propagación de Actinidia deliciosa puede realizarse por vía sexual —es decir, por semilla— o por vía asexual, por estaca o por injerto.[5]
Las plantas que proceden de semilla son por lo general heterogéneas y suelen dar lugar a un porcentaje importante de plantas masculinas, por lo cual no es aconsejable usarlas como portainjertos.[5]
La propagación por estacas de tallo semiherbáceas, cortadas durante el período estival, es la más usada por los viveristas por los buenos resultados que se obtienen. Cada estaca contiene 2-3 entrenudos con 1-2 hojas, cuyo limbo se corta a la mitad para disminuir la evapotranspiración. Para facilitar el enraizamiento de las estacas suelen tratarse con ácido indolbutírico 2000 ppm. Las estacas, colocadas en un sustrato de turba y perlita o vermiculita bajo un sistema de niebla artificial (mist), enraízan en el término de cuarenta días.[5]
Los injertos son métodos valiosos para la propagación de Actinidia. Los más usados son el injerto de hendidura inglés, el injerto de incrustación y el injerto de empalme oblicuo, entre otros.[5]
Existen dos variedades:
Los cuatro cultivares principales en China son:
En Nueva Zelanda los cultivares más importantes son:[5]
Un buen polinizador debe tener una floración abundante y escalonada, que se prolongue lo más posible y que coincida con la floración de la/s variedad/es a polinizar. Las dos variedades descritas por los neozelandeses son Matua y Tomuri. Ambas demostraron tener excelentes características. Matua florece un poco más temprano, y su floración puede ser demasiado anticipada para polinizar a Hayward. Tomuri es especialmente indicada para este propósito.[5]
Actinidia deliciosa —comúnmente llamada kiwi, kivi o actinidia— es una planta trepadora originaria de una gran área de China, sobre todo de los bosques del valle del río Yangtsé. Introducida en Nueva Zelanda en 1904, fue cultivada desde entonces en muchas regiones templadas por su fruto comestible, el kiwi.
El nombre «kiwi» le fue otorgado en Nueva Zelanda, posiblemente por una remota similitud de aspecto entre el fruto cubierto de vellosidades y el ave kiwi.
Kiwi (Actinidia deliciosa) Actinidiaceae familiako landare igokaria, Txinan, Ibai Urdinaren inguruan, jatorria duena[1]. 1904an Zeelanda Berrian sartu eta bere fruitu jangarriari esker kiwi izena eman zioten, horixe baitzen bertoko animaliaren maorierazko izena.
Bi aldaera ditu:
Txinako kultibarrak hauek dira:
Zeelanda Berriko kultibarrak hauek dira:
Artikulu hau biologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. Kiwi (Actinidia deliciosa) Actinidiaceae familiako landare igokaria, Txinan, Ibai Urdinaren inguruan, jatorria duena. 1904an Zeelanda Berrian sartu eta bere fruitu jangarriari esker kiwi izena eman zioten, horixe baitzen bertoko animaliaren maorierazko izena.
Actinidia deliciosa est une espèce de plantes à fleurs de la famille des Actinidiaceae et du genre Actinidia.
Cette liane est originaire de Chine mais elle est massivement cultivée ailleurs dans le monde pour son fruit, le kiwi. Ses autres noms sont entre autres la Groseille de Chine, la Souris végétale et l’Actinide de Chine[1],[2].
Cette espèce fut pendant longtemps considérée comme une variété de l’espèce Actinidia chinensis. Elle est aujourd’hui reconnue comme une espèce à part entière, et cela depuis 1984.
Le nom du genre provient du mot grec aktis, signifiant rayon. Le nom de l’espèce vient du latin, deliciosus qui veut dire doux, agréable[3].
Cette plante est faite d'un appareil végétatif et d'un appareil reproducteur.
La plante est une liane arbustive, ligneuse et sarmenteuse. Les feuilles, d’un vert sombre, sont alternes, caduques, et le limbe est relié à la tige par un long pétiole[4]. Elles sont de forme ovales, presque circulaires, cordiformes, et mesurent entre 7,5 et 12,5 cm de long. Les jeunes feuilles sont recouvertes de poils pourpres, tandis qu’à maturité elles en sont dépourvues sur la face supérieure.
Cette plante dioïque présente des fleurs blanches à jaune chamois, actinomorphes, arborant 6 pétales et sépales. Elles sont regroupées en grappes de 3 à 5 fleurs[4].
Les fleurs mâles ne produisent que du pollen, leurs ovaires étant atrophiés. Les fleurs femelles produisent les fruits, les étamines de celles-ci étant stériles. A. deliciosa n’est donc pas autofertile. La période florale s’étend sur plusieurs semaines, de début mai à juin en fonction des conditions climatiques.
Le fruit ovale ou ovoïde, le kiwi, mesure 5 à 6 cm et est marron, densément couvert de courts poils rigides. La chair, ferme jusqu’à maturité, est vert clair voir brun-jaunâtre mis à part le centre blanc d'où partent de fins rayons clairs entre lesquels se trouvent les graines, en grandes quantités, très petites et de couleur noire[4]. Celles-ci sont presque imperceptibles et comestibles lors de la consommation du fruit, qui a un goût sucré et acidifié. Son apparence, ainsi que son goût, diffèrent selon les variétés.
Actinidia deliciosa est native de Chine, plus précisément des provinces de Hubei, Sichuan, Jiangxi et Fujian dans la vallée du Yangzi Jiang au nord du pays, ainsi que dans la province de Zhejiang sur la côte est. On la retrouve naturellement dans des forêts à des altitudes de 600 à 2 000 mètres[1],[4].
La pollinisation se fait principalement grâce aux insectes butineurs comme les abeilles, le vent n’étant pas un vecteur suffisant. Bombus terrestris et Apis mellifera sont des exemples de tels insectes[5].
Le Kiwi est relativement libre de problèmes, possiblement dû à leur faible taux de plantation industrielle qui pourrait attirer des parasites qui commenceraient à prendre goût à ceux-ci.
Les problèmes qui peuvent apparaître sont dus à des mammifères venant se frotter aux plants ou mangeant les feuilles, à des escargots de jardin et certains insectes. C’est une plante qui peut servir d’hôte à certains Lépidoptères[6].
En 2010 et 2011, les cultures de kiwi du monde entier ont souffert de dégâts causés par une bactérie, Pseudomonas syringae[7]. Cette bactérie peut causer la mort du plant de kiwi, mais ne présente pas de danger pour la santé humaine ou pour d’autres plantes.
Le kiwi aurait des propriétés anti-oxydantes et anti-inflammatoires[8]. Comparé à d’autres fruits, son action anti-oxydante serait moindre que celle des fraises, des oranges ou des prunes mais plus grande que celle des pommes, poires ou du raisin. D’autres espèces du genre Actinidia ont toutefois une action anti-oxydante plus forte[9].
Certaines personnes sont allergiques au fruit. Les symptômes vont de la simple démangeaison jusqu’au choc anaphylactique pour les cas les plus sérieux. C’est un allergène courant.
Outre sa valeur alimentaire, cette plante connaît d’autres usages.
La croissance rapide et sa tolérance pour différents supports font du Kiwi un bon élément décoratif principalement utilisé dans les jardins pour son feuillage coloré et ses fruits[10].
En médecine traditionnelle chinoise, le fruit et le jus de la tige sont utilisés pour évacuer les calculs rénaux[4].
Les racines, tiges et fruits auraient des propriétés diurétiques, sédatives et fébrifuges. Ils sont utilisés dans certains traitements (cancers du foie et de l’œsophage, rhumatismes, etc.).
La liane peut également servir dans la confection de corde, papier et même de crayons[4].
En période de famine les feuilles de cette plante étaient parfois consommées.
Cette plante grimpante peut atteindre 9 m de long et couvrir des zones de 3 à 5 m de large. Elle a besoin d’une période de croissance longue, avec un minimum de 240 jours sans gel. C’est une espèce qui ne résiste pas bien aux chutes soudaines de températures, néanmoins les différents cultivars sont mieux adaptés à certains climats. Par exemple, une durée de 800 heures avec des températures entre 0 °C et 7 °C est optimale pour la variété Hayward, tandis que d’autres cultivars (Elmwood, Dexter, Abbott, ou Vincent) sont plus adaptés pour les hivers plus chauds, comme ceux de Californie[4].
Les kiwis sont cultivés en vignes sur des supports comme un câble ou des structures en T où la plante peut se fixer en grandissant. Ils tolèrent l’ombre mais sont idéalement placés au soleil et à l’abri des vents forts.
Le sol doit être drainé (perméable et facilitant la circulation de l’eau), quelque peu acide (pH 5-6.5), riche en matière organique et surtout pas chargé en sels.
Les plants nécessitent de grandes quantités d’eau durant la période de croissance, surtout pendant les périodes chaudes de l’été. Les problèmes liés à l’eau sont de loin la principale cause de la mort des plants, avec comme symptôme premier la chute de leurs feuilles.
Cette espèce consomme de grandes quantités d’azote, qui doit idéalement être appliqué comme fertilisant en abondance pendant la première moitié de la saison de croissance, car en deuxième moitié l’ajout de fertilisant ne font qu’augmenter la taille du fruit, au prix de sa qualité car celui-ci perd de sa faculté de stockage.
La récolte des fruits mûrs se fait début novembre de préférence[1].
Il existe de nombreux cultivars : Hayward, Blake, Elmwood, Dexter, Abbott, Vincent, Tewi, Allison, Bruno, Gracie, Monty, Saanicheon, Greensill, et d’autres[4],[11].
Les deux mâles généralement utilisés pour la pollinisation sont les cultivars Matua (mi-saison) et Tomuri (fin de saison)[1].
Le cultivar le plus cultivé et commercialisé est le Hayward. C’est un cultivar de choix parce que ses fruits sont plus grands et ont une apparence et un goût souvent considérés supérieurs[11].
Le premier pays à avoir planté des kiwis à des fins commerciales est la Nouvelle-Zélande vers 1940 avant d’y attribuer une surface plus importante dans les années 1950 dans la baie de Plenty près de la ville de Tauranga. Aujourd’hui, le kiwi pousse dans de nombreuses zones de l’ile Nord de la Nouvelle-Zélande ainsi que dans la région de Nelson sur l’île Sud. Les premières exportations de kiwi ont eu lieu en 1958 vers les États-Unis.
En 1981 la production s’éleva à 6,5 millions de cageots (7,5 lb.) qui furent exportés vers les États-Unis, l’Europe et l’Asie. En 1986 la culture du kiwi en Nouvelle-Zélande atteignit une surface de plus de 20,000 ha[12],[13].
Parmi les pays qui cultivent massivement le kiwi nous pouvons citer la Chine, la Nouvelle-Zélande, l’Italie et le Chili[14].
Au début du XXe siècle, des graines furent introduites pour la première fois en Nouvelle-Zélande par des missionnaires, gagnant d’abord de la popularité dans les jardins. Des personnes qui goûtèrent au fruit lui trouvaient un goût de groseille, et ils commencèrent à l’appeler Groseille de Chine. C’est en 1959 que le nom de kiwi, en référence à l’oiseau national de la Nouvelle-Zélande, commença à être utilisé[15].
Le cultivar « Hayward » fut développé par Hayward Wright en Nouvelle-Zélande, vers 1924. La commercialisation de la groseille de Chine débuta dans les années 1940, et à plus grande échelle dans les années 1970.
Le cultivar « Bruno » a été sélectionné par Bruno H. Just en Nouvelle-Zélande, dans une population nommée à l'époque Actinidia chinensis[16]. De grosseur moyenne et de forme allongée, sa maturité devance d'une semaine celle de « Hayward ».
Actinidia deliciosa est une espèce de plantes à fleurs de la famille des Actinidiaceae et du genre Actinidia.
Cette liane est originaire de Chine mais elle est massivement cultivée ailleurs dans le monde pour son fruit, le kiwi. Ses autres noms sont entre autres la Groseille de Chine, la Souris végétale et l’Actinide de Chine,.
Cette espèce fut pendant longtemps considérée comme une variété de l’espèce Actinidia chinensis. Elle est aujourd’hui reconnue comme une espèce à part entière, et cela depuis 1984.
Le nom du genre provient du mot grec aktis, signifiant rayon. Le nom de l’espèce vient du latin, deliciosus qui veut dire doux, agréable.
Planda dreapaire adhmadach atá dúchasach don tSín is ea an toradh cíbhí nó cíbhí. Litrítear go minic é mar cíobhaí agus tugtar an spíonán Síneach air uaireanta chomh maith. Saothraítear an cíbhí go forleathan ar bhonn trádálach sa Nua-Shéalainn is tíortha eile. Na duilleoga garbh, ubh- is croíchruthach; na bláthanna buíbhán, le 6 pheiteal i gcrobhaingí ascallacha; na torthaí leathfhada ubhchruthach, fionnaitheach le ribí scothdhearga/glasa; an bia glas milis le síolta dubha mórthimpeall uirthi.
Este artigo trata sobre a planta froiteira, para a froita en si véxase: Kiwi (froita).
A planta do kiwi (Actinidia deliciosa) é unha planta rubideira orixinaria dunha grande área da China, especialmente dos bosques do val do río Yangtzé,[1] introducida en Nova Zelandia en 1904 e dende entón cultivada en moitas rexións temperadas polo seu froito comestíbel, o kiwi. A finais dos anos 60 comeza o cultivo en Galiza, sendo hoxe un dos froitos máis exportados,con grandes plantacións, especialmente na provincia de Pontevedra[2].
O nome de «kiwi» foille outorgado en Nova Zelandia, posibelmente pola semellanza de aspecto entre a froita cuberta de vilosidades e a ave kiwi.
O kiwi é unha planta rubideira vizosa e lígnea, de folla caediza e porte arbustivo que pode acadar os 9 m de longo.[3]
As follas, duns 7,5 a 12,5 cm de longo, son alternas, longamente pecioladas, de forma oval ou case circular e cordadas na base. As follas novas fican cubertas dunha camada aveludada de pelos avermellados, mentres que as adultas carecen de tal vilosidade, coa face superior de cor verde escura e a anversa abrancazada con prominentes nervios de cor clara.[3]
Asflores son recendentes, de 2,5 a 5 cm de diámetro, son dioicas ou bisexuais e xorden solitarias ou en grupos de tres nas axilas das follas. Teñen 5 ou 6 pétalos de cor branca ao se abrir, tornándose despois amarelos. Os estames son moi numerosos nas flores de ambos os dous sexos, malia careceren de pole viábel no caso das femias[3]; ademais ningunha das dúas contén néctar.
Por seren plantas dioicas (flores masculinas e femininas en diferente planta) cómpre plantarmos os dous sexos achegados para se producir a polinización, esta é feita polas abellas; nas plantaciones adóitanse distribuír colmens para axeitar esta tarefa.
O froito (o kiwi) é unha baga oval dunss 6,25 cm de longo, coa pela magra de cor verde acastañada e densamente cuberta duns peliños rexos e curtos de cor marrón. A polpa, firme até madurar completamente, é normalmente de cor verde brillante zumarenta e con diminutas sementes negras dispostas arredor dun cor abrancazado. Ten un sabor subacedo a bastante acedo, semellante ao da grosella ou do amorodo.[3]
Adoita ser un alérxeno frecuente, especialmente a pela.
A maduración da froita dáse a principios de abril.
O kiwi que coñecemos hoxe en día non se asemella ao seu devanceiro, máis miúdo e redondo e de peor sabor. A testemuña máis antiga do uso do kiwi, como planta froiteira e ornamental remóntase á dinastía Ming no ano 1200 a. de C. A primeira referencia do seu uso coma medicinal remite ao 300 a. de C. O kiwi non tivo difusión fóra da China até mediados do século XX, cando se desenvolve comercialmente en Nova Zelandia.
Na antiga China coñecíase coma yang tao, ou froita do tao, e medraba bravo nos bosques de ribeira ao longo do río Changjiang, na China oriental. En 1847, Robert Fortune, un coleccionista da Royal Horticultural Society de Inglaterra, mandou exemplares á casa, onde os bautizou botanicamente coma Actinidia chinensis. Medio século máis tarde foron as súas sementes as que viaxaron até o Reino Unido, os Estados Unidos, Francia etcétera.
As primeiras sementes de Actinidia chinensis chegaron a Nova Zelandia a comezos do século XX. Varios horticultores cultiváronas sen moitas esperanzas. Algúns curiosos plantaron exemplares nos seus eidos e pomares. Desenvolvéronse así distintas variedades, entre elas a Hayward, a que comemos hoxe en día, e aos poucos foise popularizouse coma froito novidoso. Consumíase en xuño, un mes no que escaseaba a froita na illa, e conservábase ben, así que algúns cultivadores de limóns comezaron o cultivo profesional. Vic Bayliss, de Te Puke, na baía de Plenty, deixou que os seus tres fillos se encargasen dunhas viñas que tiña practicamente desleixadas para pór a nova planta de kiwi. En 1930, atraído polo prezo ao que os irmáns Bayliss estaban a vender esa estraña froita, Jim McLoughlin, un exempregado dunha compañía naval, plantou a primeira coutada de relevancia de grosellas chinesas, como as chamaban daquela.
Ao rematar a Segunda Guerra Mundial, o goberno neozelandés prohibiu importar froita, o que aumentou o consumo das tales grosellas chinesas. En 1950 existían xa 30 hectáreas de kiwis, que producían 50 toneladas. En xullo de 1952, un barco refrixerador cheo de limóns e mais unha vintena de bandexas de grosellas chinesas partiu do porto de Auckland (Nova Zelandia) con destino a Londres, onde arribou cinco semanas máis tarde. Era a primeira exportación de kiwis propiamente dita, e os neozelandeses descubriron que conservados a cero graos, e lonxe de mazás ou de calquera froito que desprenda etileno, os kiwis podían resistir as longas viaxes cara ao outro hemisferio.
Durante as dúas décadas a seguir, o froito -xa bautizado de kiwi por motivos comerciais- deuse a coñecer ao resto do planeta. Non foi doado convencer os compradores de que aquel "ovo viloso" era un froito rico e san. En setembro de 1959, varios xornais estadounidenses publicaron unha foto do dirixente soviético Nikita Khrushchev a comer kiwis durante unha recepción. Dous anos máis tarde, os 30 000 socios do club A Froita do Mes, afeccionados aos novos espécimes, recibiron unha caixa coa "xigante baga kiwi" acompañada dun aviso: "Fai o teu pedido agora. Son máis escasos que as xanelas dos submarinos".
A finais dos anos sesenta, o empresario galego Xosé Fernández López tivo coñecemento dun froito feo, pero saboroso, procedente de Nova Zelandia, que se estaba a vender con éxito en Alemaña. O que lle atraeu non foi o exotismo, senón que botou contas e os supermercados alemáns estaban a vender a froito a máis de 1,5 € por peza, o que convertía a baga peluda nun bo negocio. O clima case tropical das Rías Baixas galegas -húmido, chuvioso e de temperaturas moderadas- podía resultar tan idóneo para o seu cultivo como o da baía de Plenty, na outra punta do planeta.
Carlos del Río, o outro home clave na historia do kiwi, medrou nunha casa á beira da de Fenández López. Dende que finalizara os seus estudos de enxeñaría técnica agrícola traballaba para o seu veciño nunha empresa agraria de valor irrelevante no conglomerado do imperio de Fernández. Un día decidiu experimentar co novo froito; Xosé Fernández López puxo o diñeiro, e Del Río o coñecemento técnico. En 1969, Del Río plantara cen exemplares de kiwi nunha pequena leira de 3.000 metros cadrados en Gondomar (Pontevedra). Ninguén coñecía o froito, non había libros ou especialistas aos que consultar, e o técnico afrontou con temor as primeiras xeadas e imprevistos. Finalmente, Del Río, que estaba convencido de que Galiza podía se converter no "reino do kiwi no hemisferio norte", emprendeu unha viaxe a Nova Zelandia para adquirir máis coñecementos sobre o cultivo.
A escaseza do froito era a responsábel de que o prezo fose tan alto en países como Alemaña. Cando Fernández tivo coñecemento do kiwi só había dous anos que comezara a consumirse en Francia e Alemaña. Tras aquel primeiro ensaio, Fernández fundou Productores de Actinidias Chinensis, SA, que exportaba kiwis a Alemaña a 100 pesetas a peza co reclamo "Kiwis aus Galicien". Del Río velaba as plantacións, aínda que non puido evitar que os primeiros curiosos intentasen facer as súas propias plantacións. Mais estes atopáronse o problema de que o único xeito de obter exemplares e recomendacións técnicas era por medio de Productores de Actinidias Chinensis, SA, que ofrecía isto a cambio de lles vender a colleita por vinte anos; polo que moi poucos aceptaron.
No verán de 1981, Vicente Villar, un mozo que traballa no viveiro de seu pai, viaxa a Francia para mercar plantas de kiwi, onde descobre que non é un mercado secreto. Mercou nun viveiro galo 7.000 plantas que vendeu en Galiza, abrindo o mercado. Nesas mesmas datas a froita gaña popularidade grazas ás campañas publicitarias sobre as súas propiedades saudábeis. Carrefour España estrea o kiwi nas súas froitarías en 1982, a un prezo de entre 99 e 125 pesetas a peza, e Eroski, que en 1980 vendía 10 toneladas de kiwis mensuais, triplica as vendas.
Entre 1982 e 1987, o seu cultivo espállase por Galiza, especialmente en Pontevedra, e sobe a superficie cultivada de 45 a 357 hectáreas. Carlos del Río publica en 1979 o libro: Kiwi, el fruto del futuro. Empresarios e traballadores comezan a plantar kiwis. A Administración, porén, non apoia un cultivo que considera elitista.
A competencia produtiva noutras zonas do hemisferio norte fai que no ano 1992 baixen os ingresos dos produtores galegos, que chegaron a cobrar o quilo de kiwis a tan só 40 pesetas. Coa caída do prezo, cae tamén a reputación da froita. Nos anos 90 os países produtores partillan o mercado: Nova Zelandia e Chile, entre xuño e novembro, a a partir de decembro a guerra dáse entre Italia, Francia, Grecia, Xapón, Estados Unidos, Portugal e Galiza. Algúns, sobre todo italianos e gregos, intentaron burlar o resto apañando os kiwis máis cedo e vendendo a froita de pésima calidade aos supermercados.
Moitos pequenos produtores venden a súa colleita a Kiwi Atlántico, unha sociedade de 105 produtores de Tomiño. España é o país que máis kiwis consome: 2,2 quilos por cabeza. A dificultade de Galiza reside no minifundismo, xa que reunir unha hectárea de terra é difícil e custoso, ademais de conseguir xornaleiros para a poda e a colleita, polo que a expansión non é doada.
Productores de Actinidias Chinensis, SA converteuse en Kiwi España, e hoxe en día produce máis de mil toneladas da froita. Xosé Fernández, morreu en 1986 sen ver a popularidade do seu descubrimento. Carlos del Río finou en 2003[4].
Italia lidera actualmente a produción de kiwi no mundo, seguida de Nova Zelandia, Chile, Grecia, Xapón e os Estados Unidos. O kiwi tamén é producido na súa China natal, mais non está non dez máis produtores.
En España cultívanse unhas 1.200 ha, cunha produción de 25.700 Tm. A produción en Galiza é de 22.000 Tm (practicamente toda a produción española). Tamén hai algunhas plantacións en Asturias, o País Vasco, Navarra, Cataluña e a Comunidade Valenciana. Consumo kiwi en España: 151.849 Tm (Importacións: 124.000 Tm; exportacións: 11.400 Tm.)[5]
O kiwi ten que ser plantado en zonas de clima temperado, xa que é un cultivo de natureza subtropical, por este motivo dáse tan ben nas condicións das Rías Baixas galegas. Cómpre abeiralo dos ventos dominantes que poidan reducir a ancoraxe da planta ou a actividade das abellas polinizadoras. A temperatura óptima é arredor de 25-30 °C cunha humidade relativa alta de abondo que oscile sobre o 60%. Recoméndase un aporte de auga en datas de actividade vexetativa sobre todo nos meses de verán cunha cantidade aproximada de 1000 mm2/m cada mes. Emprégase o sistema de rega por microaspersión con baixa presión. Os solos deben ser fondos e ben drenados, permeábeis e ricos en materia orgánica. É moi sensíbel á asfixia radicular polo que cómpre evitar o asolagamento do terreo. Labores empregadas para este problema é o uso de tubos porosos soterrados, apertura de cales etc. Os solos ideais son os franco areentos, sen presenza de cloruros por mor a que kiwi amosa certa sensibilidade aos mesmo. O pH entre 6-7 e pouca presenza de cal.
A nivel mundial existen dúas variedades princiapis:
Para produción hai subvariedades que destacan con bos resultados, xa que se adaptan ás condicións de clima e solo. Estas variedades internacionais son: Kaquiara II e MG-6 con froito de agradábel sabor e polpa cor esmeralda.
Nas plantacións galegas a variedade utilizada de "Actinidia deliciosa" que procede do cultivar Hayward. Existen clons como son, Hayward K, Hayward 8 e Top Star que dan unha vexetación máis densa e os froitos están desprovistos de vilosidades.
Existen outros cultivares de menor importancia por dar uns froitos de pequeno tamaño, entre elas: Monty, Abbot, Bruno, Kramer ou Blake. Tomuri é de floración semellante a Hayward mais con baixa porcentaxe de floración, mentres que Matua é dunha longa floración e con gran porcentaxe de callado de flor, porén co inconveniente de non soportar baixas temperaturas. Existen outras variedades de introdución máis recente, son M51, M52 e M54, M56, M58, M59.
Os catro cultivares principais na China son:
En Nova Zelandia os cultivares máis importantes son:
Os padróns utilizados é da planta de semente de Hayward.
Realízanse unha serie de labores previas no terreo como nivelación e eliminando das malas herbas con herbicidas, que afectan de xeito negativo ao cultivo. Tamén unha fertilización de fondo (recoméndase unha análise de solo para sermos máis exactos) recomendando unhas doses de 300–500 kg/ha de sulfato de potasio como adubado superficial, antes de realizar os labores más profundos. De fertilización de fondo realízanse doses de 75 a 95 Tm/ha con abundante materia orgánica.
O kiwi cómpre de estruturas de condución (parras), tamén chamadas soportes, para o seu desenvolvemento vexetativo. Acostuman ser metálicas con arames. O sistema máis utilizado de condución é o " Sistema en T " cos arames a unha aproximada de 1.6 a 1.8 m.
Utilízanse padróns de plantación de 4–5 m de largo entre liñas e unha distancia de árbores de 3-5m , todo isto para o sistema de condución en T. As árbores macho colócanse en ringleiras alternas cada 5 árbores femias. A época de plantación faise nos meses de novembro até febreiro. Os marcos de plantación veñen a ser de 5x5, 4x5, 4x4 e 3x3, dependendo da variedade ou das técnicas de produción adoptadas.
Cómpre realizar unha poda formativa polo inverno para guiar a forma da planta, como desenvolvemento dun tronco e dous brazos laterais que cubran por completo a distancia de dos arames. A poda de frutificación realízase dúas veces ao ano, unha no inverno e outra no verán. Na de inverno déixanse por cada metro de arame, tres pólas laterais ben desenvolvidas cunhas 20 a 23 xemas; esta poda de inverno é diferente en femias e machos. A poda de inverno das femias decide o nivel de produción, dependendo das xemas e número de pólas. Nos machos o que se arela é obter o maior número de flores produtoras de pole de boa calidade; así, elimínanse pólas enrosacadas, cruzadas ou febles, e se reduce a lonxitude dos bacelos a 20–30 cm (bacelos que non foran podados polo verán).
A poda de frutificación do verán, tamén chamada poda en verde, o que pretende é mellorar a ventilación e iluminación para iso, elimínanse os botóns e pólas enroladas ou secas, flores muchas, aclareo de froitos etc. É pois unha poda de limpeza. Realízase dúas veces ao ano, antes e despois da floración nos meses de abril e xuño. O aclareo debe realizarse un ao comezo da floración e outro trala mesma. No primeiro aclareo elimínanse todas aquelas flores muchas, deformes, facendo unha selección dos mellores callados florais.No seguinte aclareo elimínanse os froitos mal callados, mal polinizados etc. Este aclareo faise xusto tralo callado da flor. O aclareo pode realizarse de xeito manual ou ben mediante produtos químicos.
Realízanse bastantes estudos sobre a polinización do kiwi por varios países tendo en conta unha serie de puntos como é: a polinización manual, a hora de liberación do pole e maila influencia da polinización anemófila etc... co fin de incrementar o tamaño do froito. Como resultado dos estudos realizados chégase á conclusión de que a aplicación de pole é capaz de incrementar o tamaño do froito até un 20% e que o pole suspendido no ar sobre as 13 e 17 horas é cando maior cantidade se colecta, polo que a polinización anemófila responde axeitadamente no peso do froito e nas sementes fecundadas.
A produción do kiwi desenvólvese a partir do terceiro ano de plantación, obténdose mellores colleitas a partir do sétimo ou oitavo ano produtivo. O froito apáñase a mediados de outubro e principios de novembro en Galiza. Recoméndase a colleita do froito cando este acade de 7 a 8 graos brix. Estes froitos non son comestíbeis inmediatamente despois da súa recolección, senón cando posúan unha lixeira moleza ao tacto. Posteriormente á recolección, os froitos almacénanse en cámaras frigoríficas para a súa conservación até os meses de xuño, onde van ser exportados a países da Unión Europea.
Para a conservación do kiwi cómpre un punto de conxelación comprendido entre -2 °C e -2.5 °C. Unha conservación moi prolongada pode provocar que a polpa murche, polo tanto a humidade relativa debe de se manter superior ao 95%. Tamén se ten en conta nas cámaras de conservación a composición da atmosfera. Cuns valores de 2-3% de osíxeno e 3 a 6% de dióxido de carbono. Estes dous gases manteñen a dureza do froito. No caos de se elevar a concentración de CO2 e se teña unha concentración de osíxeno do 2% prodúcense uns efectos cos síntomas a seguir: - Síntomas externos: Na área apical do froito aparecen unhas coloracións amarelentas do tecido que van avanzando até a parte central. - Síntomas internos: desaparece a coloración branca dos radios parenquimáticos do mesocarpo. O envasado do froito faise en caixas de cartón para un mellor transporte e presentación do mesmo.
Para unha boa fertilización requírese previamente realizar unha análise de solo e outra foliar. Este cultivo é esixente en canto a nutrientes, sendo os máis necesitados N, P e K. As doses adoitan ser de 70 a 150 unidades de fertilizante de N, 40 a 120 unidades de P2O5 e 160 a 250 unidades de K2O. Irase adubando con azote até a súa entrada en produción, xa que o azote é o elemento que contribúe a un bo desenvolvemento vexetativo da planta. Posteriormente unha vez acadada a plena produción aplícase NPK aumentando consecutivamente as doses. Tamén é recomendada a fertilización foliar, tanto de macro, como microelementos, algas, aminoácidos etc.
O cultivo do kiwi é moi resistente a pragas, pestes e enfermidades, de xeito que non presenta case problemas fitosanitarios que causes prexuízo comercial. Porén, comezan a aparecer as primeiras enfermidades, non de xeito habitual, como o caso da Botrytis cinerea.
Atacan as raíces da Actinidia dando lugar á podremia da raíz. Estes parasitos penetran polas raíces producindo malformacións nelas e na parte aérea da planta atrasos na produción, amareleo das follas e por conseguinte morte da planta. Os nematodos que afectan ao kiwi son tres: Meloidogyne hapla, M. Arenaria e M. Javanica. A súa prevención debería ser mediante o estudo dunha análise de solo en cuxo caso debe de procederse á desinfección do chan. Os produtos utilizados son Profos e Tionacina.
Os insectos do xénero Eulia son os máis perigosos para o kiwi. Atacan as follas e o froito. Neste último as larvas fan as galerías sobre a epiderme, co que perde o valor comercial, deformándoo e producindo unha caída precoz. Trátanse con insecticidas cando os danos son considerábeis, cunha primeira aplicación durante a caída dos pétalos e cada 25 a 30 días volver a repetir a operación. Pseulacaspis pentágona (cochinilla branca do pexegueiro) afecta os pecíolos das follas e froitos producindo unha deformación do froito e tamén a formación de crosta nos troncos de kiwi máis vellos. O tratamento é con aceite mineral branco 2.5 Kg/hl e Metidatión. Empoasa vitis produce necrose no limbo sobre a marxe foliar das follas.
Os coellos causan danos importantes nas plantacións por mor a que rillan o colo e toro das plantas. A prevención é protexendo a planta cunha malla duns 50 cm de altura.
Para as propiedades da froita ver artigo:Kiwi (froita).
Actinidia deliciosa foi descrita por (A.Chev.) C.F.Liang & A.R.Ferguson e publicado en Guihaia 4: 181. 1984.[6]
Este artigo trata sobre a planta froiteira, para a froita en si véxase: Kiwi (froita).
A planta do kiwi (Actinidia deliciosa) é unha planta rubideira orixinaria dunha grande área da China, especialmente dos bosques do val do río Yangtzé, introducida en Nova Zelandia en 1904 e dende entón cultivada en moitas rexións temperadas polo seu froito comestíbel, o kiwi. A finais dos anos 60 comeza o cultivo en Galiza, sendo hoxe un dos froitos máis exportados,con grandes plantacións, especialmente na provincia de Pontevedra.
O nome de «kiwi» foille outorgado en Nova Zelandia, posibelmente pola semellanza de aspecto entre a froita cuberta de vilosidades e a ave kiwi.
Kívíflétta (fræðiheiti: Actinidia chinensis deliciosa)[1] er klifurrunni í ættinni Actinidiaceae. Hún er einlend í Kína (Chongqing, Gansu, Guangxi, Guizhou, Henan, Hubei, Hunan, Jiangxi, Shaanxi, Sichuan, Yunnan), en ræktuð víða annarsstaðar.[2] Þetta er sú undirtegund sem er ræktuð og er kölluð Kíví í almennu tali.
Kívíflétta (fræðiheiti: Actinidia chinensis deliciosa) er klifurrunni í ættinni Actinidiaceae. Hún er einlend í Kína (Chongqing, Gansu, Guangxi, Guizhou, Henan, Hubei, Hunan, Jiangxi, Shaanxi, Sichuan, Yunnan), en ræktuð víða annarsstaðar. Þetta er sú undirtegund sem er ræktuð og er kölluð Kíví í almennu tali.
Actinidia deliciosa ((A.Chev.) C.F.Liang & A.R.Ferguson, 1984) è una pianta da frutto della famiglia Actinidiaceae, originaria della parte meridionale della Cina.
Fu introdotta in Europa dal missionario botanico Padre Paul Guillaume Farges che ne inviò i semi e un esemplare in Francia nel 1897.
Nel 1904 giunse in Nuova Zelanda, dove fu coltivata per la prima volta. Oggi è ampiamente diffusa in buona parte del mondo.
È una pianta rampicante principalmente nota per il proprio frutto, conosciuto come kiwi.
La pianta possiede un fusto legnoso e vigoroso che può raggiungere una altezza di 9 metri.
I suoi fiori sono visitati dalle api, per il nettare ed il polline.[1]
Una varietà di kiwi di particolare rilievo è la Hayward.
La Hayward presenta un frutto medio grande, a buccia robusta e polpa verde. Tale varietà presenta peraltro una caratteristica di enorme importanza merceologica rispetto alle altre: ha la capacità di essere conservata in frigorifero per mesi senza subire danni. L'innesco alla maturazione si ha facilmente conservando al caldo i frutti con alcune mele. L'acidità, dovuta alla presenza di acido ascorbico (vitamina C), è fattore tipico del frutto dei kiwi, e determina con altri acidi organici l'attività antiossidante ed auto conservante del frutto stesso.
Actinidia deliciosa ((A.Chev.) C.F.Liang & A.R.Ferguson, 1984) è una pianta da frutto della famiglia Actinidiaceae, originaria della parte meridionale della Cina.
Fu introdotta in Europa dal missionario botanico Padre Paul Guillaume Farges che ne inviò i semi e un esemplare in Francia nel 1897.
Nel 1904 giunse in Nuova Zelanda, dove fu coltivata per la prima volta. Oggi è ampiamente diffusa in buona parte del mondo.
Pokok Kiwi atau nama saintifiknya Actinidia deliciosa, merupakan sejenis pokok dalam genus Actinidia yang menjalar tempatan, di selatan China. Buah Kiwi telah digelar sebagai buah kebangsaan bagi negara tersebut. Spesies lain bagi Actinidia juga terdapat di China dan julat ke timur sehingga ke Jepun dan ke utara sehingga tenggara Siberia. Spesies ini tumbuh secara semulajadi pada ketinggian antara 600 dan 2,000 m.
Actinidia deliciosa merupakan pokok subur, berkayu, menjalar membelit atau tumbuhan memanjat yang mencecah sehingga 9 m.[1]
Rama-rama Black-lyre Leafroller Moth ("Cnephasia" jactatana) merupakan haiwan perosak utama perdagangan pokok ini.
Daunnya alternate, long-petioled, berdaun, bujur sehingga hampir bulat, pangkalnya kordat, dan sepanjang 7.5–12.5 sm.
Daun muda diselitupi bulu-bulu merah halus; daun matang hijau gelap dan tanpa bulu pada permukaan atas daun, dan keputuhan dengan urat bewarna cerah menonjol pada bahagian bawahnya.[1]
Pokok Kiwi atau nama saintifiknya Actinidia deliciosa, merupakan sejenis pokok dalam genus Actinidia yang menjalar tempatan, di selatan China. Buah Kiwi telah digelar sebagai buah kebangsaan bagi negara tersebut. Spesies lain bagi Actinidia juga terdapat di China dan julat ke timur sehingga ke Jepun dan ke utara sehingga tenggara Siberia. Spesies ini tumbuh secara semulajadi pada ketinggian antara 600 dan 2,000 m.
Actinidia deliciosa, conhecido como quiuí, quivi[1][2][3][4] ou kiwi é uma espécie de planta frutífera, originária do sul da China. São plantas típicas de locais com clima temperado ou subtropical de montanha. As variedades de fruto mais amplamente comercializadas são produzidas por diversos cultivares da espécie Actinidia deliciosa e, em muito menor quantidade, por algumas variedades de Actinidia chinensis. O fruto possui polpa de coloração esverdeada e uma casca de cor castanho-esverdeada a castanho-amarelada, coberta de uma espécie de micropelos que lhe dão um aspecto fibroso e hirsuto. É considerado o fruto comercial com maior quantidade de vitamina C já identificado com a exceção da acerola, além de ser particularmente rico em alguns oligoelementos, como o magnésio, o potássio e o ferro.
Os frutos dos cultivares mais comuns são ovais, com o tamanho aproximado de um ovo de galinha (5 a 8 cm de comprimento e de 4,5 a 5,5 cm de diâmetro). O fruto tem uma casca fibrosa, baça, castanho-esverdeada, que recobre uma polpa verde brilhante ou verde-amarelada que contém fileiras de pequenas sementes negras comestíveis. Quando maduro, o fruto é sumarento e macio, com um paladar e cheiro muito característicos.
A boa combinação entre as vitaminas A e E existente no kiwi pode diminuir o risco de doenças cancerosas e circulatórias, incluindo as coronárias, e melhorar o desempenho do sistema imunológico. A vitamina B6 e a niacina são encontradas em quantidades menores que as outras, porém ainda em quantidades significativas.
Alguns dos elementos minerais, como o cálcio, o magnésio, o ferro e especialmente o potássio, contribuem para equilibrar a tensão arterial e aumentam as defesas do organismo na prevenção das gripes e resfriados. O fruto fornece, também, quantidades razoáveis de fibras solúveis, que auxiliam a diminuição dos níveis de colesterol no sangue.
Devido à sua riqueza em clorofila, o kiwi é uma das poucas frutas que mantêm a coloração verde quando madura.
Tanto a Actinidia deliciosa como a Actinidia chinensis são nativas do sul da China, tendo o Kiwi sido declarado o "fruto nacional" da República Popular da China.[6]
Outras espécies de Actinidia são também nativas da China, com uma distribuição que se estende para leste até o Japão e para norte e noroeste até o sueste da Sibéria.
A cultura expandiu-se a partir da China nos primeiros anos do século XX, quando sementes da planta foram levadas para a Nova Zelândia por Isabel Fraser, directora de um colégio feminino em Wanganui (o Wanganui Girls' College), que tinha estado de visita a escolas missionárias no sul da China. As sementes foram plantadas em 1906 por um viveirista de Wanganui, Alexander Allison, tendo produzido os primeiros frutos em 1910.
O cultivar mais comum, o Actinidia deliciosa 'Hayward', foi produzido por Hayward Wright em Avondale, Nova Zelândia, por volta de 1924. Era inicialmente cultivado apenas em pomares domésticos, mas a plantação comercial começou na década de 1940, sendo vendido com o nome de groselha chinesa (Chinese gooseberry).
Hoje, na Europa e na América, o produto é comercializado com o nome de kiwi, originalmente uma palavra maori que designa uma ave terrestre endémica na Nova Zelândia, usada como símbolo daquele país. A partir do nome "groselha chinesa", em meados do século XX o fruto foi rebatizado na Nova Zelândia, o primeiro país onde foi produzido comercialmente em larga escala, passando a designar-se por kiwi. As razões da mudança de nome prenderam-se com a procura de um nome comercial apelativo pelo seu exotismo e com a necessidade de evitar as altas tarifas então impostas pelos Estados Unidos às groselhas e aos melões (já que o nome inicialmente pretendido era melonette[7]).
A Itália é, hoje, o maior produtor mundial do fruto, seguida pela Nova Zelândia, Chile, França, Grécia, Japão e Estados Unidos. O kiwi é também produzido na China, a sua terra de origem, mas aquele país nunca conseguiu integrar a lista dos 10 maiores produtores mundiais. Na China, é cultivado principalmente na região montanhosa em torno do rio Iangtzé. Outra região produtora é a província de Sichuan.
Desde que a planta foi inserida em Portugal nos finais da década de 1970 e princípios de 1980, esta tem gradualmente ganho terreno e em 2015 Portugal é já o décimo maior produtor deste fruto[8] com um recorde na ordem das duas dezenas de milhar de toneladas de quiuí.[9]
Em 2015 decorreu também o III Congresso Nacional do Kiwi, na cidade de Felgueiras.[10] O concelho produziu 600 toneladas de kiwis em 2014.[11]
Flor feminina
Flores masculinas
Uma planta de kiwi com frutos
Actinidia deliciosa, conhecido como quiuí, quivi ou kiwi é uma espécie de planta frutífera, originária do sul da China. São plantas típicas de locais com clima temperado ou subtropical de montanha. As variedades de fruto mais amplamente comercializadas são produzidas por diversos cultivares da espécie Actinidia deliciosa e, em muito menor quantidade, por algumas variedades de Actinidia chinensis. O fruto possui polpa de coloração esverdeada e uma casca de cor castanho-esverdeada a castanho-amarelada, coberta de uma espécie de micropelos que lhe dão um aspecto fibroso e hirsuto. É considerado o fruto comercial com maior quantidade de vitamina C já identificado com a exceção da acerola, além de ser particularmente rico em alguns oligoelementos, como o magnésio, o potássio e o ferro.
Aktinídia lahodná (Actinidia deliciosa) je popínavá rastlina pôvodom z Číny. Jej ovocie sa nazýva kivi alebo kiwi. Do začiatku 80. rokov sa klasifikovala pod druh aktinídia čínska (Actinidia chinensis), dnes sa obyčajne považuje za samostatný druh.
Kivi obsahuje veľké množstvo vitamínu C. Veľkosťou je podobné slepačiemu vajcu, šupka je hnedá a chlpatá, dužina obvykle zelená. Z jednej rastliny sa dá získať až 200 kilogramov plodov. Prirodzene sa vyskytuje v nadmorskej výške od 600 do 2000 metrov nad morom.
Aktinídia lahodná je mohutný drevnatý popínavý ker dosahujúci výšku až 9 metrov.[1]
Cnephasia jactatana je jediným z komerčne významných škodcov tejto rastliny.
Listy sú striedavé, s dlhými stopkami, opadavé, oválne až kruhové, srdcovité pri koreni, 7,5 až 12,5 cm dlhé.
Mladé listy majú na povrchu červené chĺpky, staršie listy sú tmavozelené a holé na vrchnej časti a jemné biele s výraznými svetlými žilami na spodnej časti.[1]
Kvety sú voňavé, dvojdomé alebo bisexuálne, rastúce samostatne alebo v trojiciach v úžľabiach listu, má 5 až 6 lupienkov, ktoré sú najprv biele, neskôr žltohnedé, 2,5 až 5 cm široké. Obe pohlavia majú stredové trsy mnohých tyčiniek, aj keď tie zo samičích kvetov neobsahujú životaschopný peľ. Kvety takisto majú nedostatok nektáru.
Podlhovasté plody môžu dosahovať dĺžku až 6,25 cm. Červenohnedá až hnedá šupka je husto pokrytá krátkymi ale pevnými chĺpkami.
Dužina je tuhá kým nie je úplne dozretá; je lesklá, šťavnatá a lahodná. Farba dužiny je svetlozelená až zelená, niekedy žltá, hnedá alebo takmer biela, s výnimkou bieleho šťavnatého stredu, z ktorého vystupuje mnoho jemných svetlých čiar.
Chuť je kyslastá až úplne kyslá; je podobnej chuti ako egreš alebo jahoda.[1]
V roku 1857 boli vzorky rastliny zobrané agentom pre Royal Horticultural Society v Londýne.
V rokoch 2010 a 2011 utrpeli rastliny po celom svete, v Taliansku, Francúzsku a na Novom Zélande devastačné útoky baktériálnou chorobou zvanou PSA, alebo "Pseudomonas syringae actinidiae", ktorá je variantom Pseudomonas syringae, pričom niekoľko útokov na Novom Zélande je pripisovaných vírovej deformácii PSA-V. Choroba bola prvýkrát objavená v Japonsku v 80-tych rokoch a následne v severnom Taliansku (1992) a v Južnej Kórei.[2] [3] [4] [5]
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Aktinídia lahodná
Aktinídia lahodná (Actinidia deliciosa) je popínavá rastlina pôvodom z Číny. Jej ovocie sa nazýva kivi alebo kiwi. Do začiatku 80. rokov sa klasifikovala pod druh aktinídia čínska (Actinidia chinensis), dnes sa obyčajne považuje za samostatný druh.
Kivi obsahuje veľké množstvo vitamínu C. Veľkosťou je podobné slepačiemu vajcu, šupka je hnedá a chlpatá, dužina obvykle zelená. Z jednej rastliny sa dá získať až 200 kilogramov plodov. Prirodzene sa vyskytuje v nadmorskej výške od 600 do 2000 metrov nad morom.
中华猕猴桃（学名：Actinidia chinensis）为猕猴桃科猕猴桃属的植物，是中国的特有植物。分布于中国大陆的湖南、江苏、广西、福建、湖北、河南、陕西、安徽、浙江、广东、江西等地，生长于海拔200米至600米的地区，一般生于低山区的山林中、灌木林、高草灌丛和次生疏林中。
阳桃，羊桃，羊桃藤，藤梨，猕猴桃
雌花
_2_Luc_Viatour.jpg)
