Vaccinium ye un xéneru de parrotals de la familia Ericaceae qu'inclúi a toles especies llamaes arándanu, como'l arándanu azul (Vaccinium corymbosum). Esti xéneru contién 908 especies descrites y de estes, solo 172 aceptaes.[2]
Son parrotals o escasamente árboles, terrestres o epifíticos, frecuentemente rizomatosos. Fueyes alternes, perennes o deciduas, cortamente peciolaes, pinnatinervias o plinervias, los marxes enteros o serraos.
Inflorescencies axilares, racemosas o escasamente con 1-2 flores; bráctea floral 1, pequeña; pedicelos articulaos o continuos cola mota; bractéolas 2. Flores 4-5-meres, xeneralmente con arume, la estivación inxerida; mota sinsépalo, el tubu cilíndricu a globosu, los llobos escasamente obsoletos; corola simpétala, cilíndrica, urceolada, o campanulada, membranácea a delgadamente-carnosa, los llobos escasamente partíos casi hasta la base; estambres 8 o 10, iguales, de la llongura de la corola; filamentos distintos, iguales, más llargos que les anteres, el conectivo con o ensin espolones, dacuando n'apariencia con espolones vestigiales; anteres iguales, el texíu de desintegración ausente, les teques llises o papiladas, los túbulos 2, distintos, dehiscentes por poros terminales o escasamente por hendiduras oblicues; polen ensin filos de viscina; anteres non dehiscentes, sinón poricidas afeches a polinización per runfíu. Ovariu dafechu ínfero o en parte ínfero, 4-5(-falsamente 10)-locular; estilu casi igual a la corola. Frutos en bayas; granes 5 a numberoses, dacuando con una vaina mucilaginosa.[1]
El frutu desenvolver a partir d'un ovariu inferior, polo que botánicamente considérase-y una falsa baya.
El so hábitat ye, principalmente, les rexones fríes del hemisferiu norte, anque tamién hai especies tropicales en rexones tan distantes como Madagascar y Hawái. Estes plantes, sicasí, prefieren terrenes abiertos según zones de monte baxu. N'España, n'estáu montés, pueden atopase tres especies, toes elles en montes altos y ambientes mínimamente húmedos: l'arándanu común (Vaccinium myrtillus), l'arándanu negru (Vaccinium uliginosum) y, bien raramente, l'arándanu coloráu (Vaccinium vitis-idaea).
El xéneru foi descritu por Carlos Linneo y publicáu en Species Plantarum 1: 349–352. 1753.[1] La especie tipo ye: Vaccinium uliginosum L.
Vaccinium: nome xenéricu que s'utilizó en llatín clásicu pa un tipu de baya (probablemente l'arándanu Vaccinium myrtillus), pero la so última derivación ye escura, (nun ye la mesma pallabra que vaccinum = "d'o perteneciente a les vaques").[3]
Esisten dos subxéneros:
Vaccinium ye un xéneru de parrotals de la familia Ericaceae qu'inclúi a toles especies llamaes arándanu, como'l arándanu azul (Vaccinium corymbosum). Esti xéneru contién 908 especies descrites y de estes, solo 172 aceptaes.
Ilustración de Vaccinium myrtillus Arándanos en Angol, Chile Vaccinium consanguineum, detalle de frutos maduros, Costa RicaQaragilə (lat. Vaccinium)[1] - erikakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.[2]
Qaragilə (lat. Vaccinium) - erikakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Vaccinium[2] és un gènere d'arbusts o arbusts nans de la família Ericàcia. El fruit de moltes espècies d'aquest gènere és comestible i d'importància comercial com en el cas del nabiu. Com la majoria de les plantes ericàcies es troben només en sòls àcids.
El gènere consta d'unes 450 espècies, que es troben en principalment en zones fredes de l'Hemisferi nord, però també hi ha espècies tropicals ocupant àrees disjuntes com Madagascar i Hawaii.
El nom vaccinium es va usar en llatí clàssic per a designar una mena de petit fruit (probablement el nabiu V. myrtillus), potser per corrupció del llatí bacca, baia.[3]
Les plantes d'aquest gènere necessiten sòls àcids, i com a plantes silvestres viuen en hàbitats com brugueres i torberes i altres de terrenys àcids. L'estructura de les plantes varia segons les espècies – algunes repten pel sòl, d'altres són arbusts nans i altres grans arbusts de fins a 2 m d'alt. El fruit es desenvolupa d'un ovari ínfer, i és una falsa baia normalment molt acolorida, sovint vermella o blavosa amb suc porpra.
Les fuilles, coriàcies, són alternes, lanceolades, el·líptiques, ovals o arrodonides, enteres o dentades. El fullatge és generalment persistent, poques espècies són caducifolies.
Les flors s'obren a la primavera i l'estiu, són solitàries, a l'axila de les fulles, o en grups axilars o terminals. Són menudes, cilíndriques, globuloses o campanulades, verdes, blanques, roses o vermelles amb deu estams i un sol pistil.
Els fruits són baies sovint esfèriques. Les espècies Vaccinium angustifolium, Vaccinium corymbosum, Vaccinium macrocarpon, Vaccinium oxycoccos i Vaccinium myrtillus, el nabiu, són conreades pels seus fruits.
El gènere Vaccinium agrupa més de 400 espèces, les més esteses són:
Als Pirineus es poden trobar tres espècies diferents, molt comunes també arreu de l'hemisferi nord:
Anomenat, segons els indrets nabiu comú, mirtil, naió o anaió. És l'espècie més comuna al nostre país. Molt freqüent també als països nòrdics.
el nabiu uliginós o nabiu negre és més muntanyenc que l'anterior.
El nabiu vermell és un del més habituals i utilitzats a Europa del Nord. Als Pirineus és molt rar.
Producció en tones. Xifres de 2003-2004
Dades de FAOSTAT (FAO)
Vaccinium és un gènere d'arbusts o arbusts nans de la família Ericàcia. El fruit de moltes espècies d'aquest gènere és comestible i d'importància comercial com en el cas del nabiu. Com la majoria de les plantes ericàcies es troben només en sòls àcids.
Brusnice (Vaccinium) je rod keřů nebo nízkých keřů náležící do čeledi vřesovcovité. Plody mnoha druhů jsou zdrojem potravy zvířat i lidí a předmětem obchodního zájmu. Tak jako mnoho jiných rostlin z této čeledi jsou omezeny na kyselé humózní půdy vřesovišť, rašelinišť, nebo i kyselými průmyslovými emisemi nasycené svahy hor a většinou také závislé na mykorhize.
K nejznámějším brusnicím patří brusnice borůvka a brusnice brusinka.
Rod obsahuje asi 450 druhů, které se nacházejí především v chladnějších oblastech severní polokoule a v tropických horách.
Název Vaccinium býval používán v latině pro typ bobule (asi brusnice borůvka), ale konečný tvar je obskurní, nemá nic společného s vaccinum („kravský“). Může však být odvozeno od latinského slova bacca bobule.
Tyto rostliny vyžadují kyselou půdu a jako divoké rostliny rostou na přírodním stanovišti omezeném nízkým pH půdy – například vřesoviště, bažina a kyselé lesní půdy. Rostlinné struktury se liší mezi druhy - některé jsou nízké keře, jiné jsou větší keře vysoké 1–3 m. Plody jsou obvykle zářivě barevné, často červené nebo namodralé s fialovou šťávou.
Brusnice se používají jako okrasné či ovocné dřeviny, význam mají i v lidovém léčitelství. Plody některých druhů brusnice se využívají jako pochutiny (brusnice borůvka, brusnice brusinka, klikva).
Brusnice jsou potravou housenek drobné můry pernatušky různožravé (Amblyptilia acanthadactyla).[e 1]
Taxonomie rodu je stále předmětem bádání. Mnoho asijských druhů je blízce příbuzných s Agapetes, více než s jinými druhy rodu brusnice.[1][e 2] Druhá skupina zahrnuje nejvíce druhy Orthaea a Notopora a alespoň některé druhy Gaylussacia a řadu druhů z Vaccinium, jako např. Vaccinium crassifolium .[1] Jiné druhy tvoří další skupiny, někdy spolu s rostlinami jiných rodů.[1]
Klasifikace, která předcházela metodám molekulární fylogeneze, rozdělila brusnice (Vaccinium) do podrodů a několika sekcí:
Produkce v tunách. V letech 2003–2004
FAOSTAT data (FAO)
V tomto článku byl použit překlad textu z článku Vaccinium na anglické Wikipedii.
Brusnice (Vaccinium) je rod keřů nebo nízkých keřů náležící do čeledi vřesovcovité. Plody mnoha druhů jsou zdrojem potravy zvířat i lidí a předmětem obchodního zájmu. Tak jako mnoho jiných rostlin z této čeledi jsou omezeny na kyselé humózní půdy vřesovišť, rašelinišť, nebo i kyselými průmyslovými emisemi nasycené svahy hor a většinou také závislé na mykorhize.
K nejznámějším brusnicím patří brusnice borůvka a brusnice brusinka.
Bølle (Vaccinium) er en slægt, der er udbredt med ca. 450 arter, som er udbredt over det meste af den nordlige halvkugle, men også på bjergene i det tropiske Asien, Mellem- og Sydamerika findes der arter, og der er sågar nogle få i Afrika og på Madagaskar. Det er buske eller små træer, hvoraf nogle er epifytter. De er stedsegrønne eller løvfældende med blade, som er helrandede eller takkede. Blomsterne sidder enkeltvis eller i stande ved bladhjørnerne eller i skudspidsen. De er som regel 5-tallige, men 4-tallige findes også. Kronbladene er sammenvoksede til en krukkeformet krone med små lapper eller tænder langs randen. Frugterne er runde bær med mange, små frø.
Følgende arter vokser vildt eller dyrkes i Danmark.
Vildtvoksende danske arter
Die Heidelbeeren (Vaccinium) sind eine Pflanzengattung aus der Familie der Heidekrautgewächse (Ericaceae). Die 450 bis 500 Vaccinium-Arten sind vorwiegend auf der Nordhalbkugel verbreitet. Einige Arten werden im deutschen Sprachgebrauch allgemein als Heidelbeeren oder Blaubeeren, regional auch als Schwarzbeeren oder Moosbeeren bezeichnet, wobei die Bezeichnung im engeren Sinne nur für die in Europa verbreitetste Art gilt, die Heidel- oder Blaubeere (Vaccinium myrtillus).
Die Vaccinium-Arten wachsen als immergrüne oder laubabwerfende, kriechende, ausgebreitete, selbständig aufrechte oder kletternde Zwergsträucher, Sträucher oder Bäume. Meist wachsen sie terrestrisch, seltener auch epiphytisch. Die oberirdischen Pflanzenteile können kahl oder behaart sein; dabei sind die Haare (Trichome) gestielt oder ungestielt, sowie drüsig oder nicht drüsig.
Die wechselständig und spiralig oder sehr selten pseudowirtelig angeordneten Laubblätter können gestielt sein. Die häutigen bis ledrigen Laubblätter sind kahl oder behaart. Die einfachen Blattspreiten sind elliptisch, eiförmig, länglich-lanzettlich oder spatelförmig. Der flache oder zurückgebogene Blattrand ist glatt oder gesägt.
Die end- oder achselständigen, traubigen Blütenstände enthalten meist zwei bis zehn Blüten; manchmal stehen die Blüten einzeln oder zu mehreren in den Blattachseln. Es sind haltbare oder bald vergängliche Tragblätter vorhanden. Kleine Deckblätter sind nur in der Sektion Oxycoccus vorhanden. Die Blütenstiele können nahe der Blüte verbreitert sein und meist sind sie gegliedert.
Die zwittrigen Blüten sind radiärsymmetrisch und selten vier- oder meist fünfzählig mit doppelter Blütenhülle (Perianth). Die selten vier oder meist fünf Kelchblätter sind nur an ihrer Basis verwachsen. Die meist fünf, selten vier oder sechs Kronblätter sind meist auf fast ihrer ganzen Länge kugel-, glocken-, urnen- oder röhrenförmig verwachsen; selten sind sie fast frei. Die Farben der Kronblätter reichen von meist grün, weiß über creme- bis rosa- und bronzefarbe, selten sind sie rot. Die geraden bis zurückgekrümmten Kronzipfel sind meist kürzer als die Kronröhre. Es sind meist zwei, selten ein, Kreise mit je vier oder fünf Staubblättern vorhanden, die die Krone meist nicht überragen. Die kahlen oder behaarten Staubfäden sind gerade und flach. Die Staubbeutel können Hörner besitzen. Der Diskus in ringförmig. Vier oder fünf Fruchtblätter sind zu einem unterständigen, vier- bis fünfkammerigen oder meist acht- bis zehn pseudokammerigen Fruchtknoten verwachsen. Es sind viele Samenanlagen vorhanden. Die Narben sind kopfig, beziehungsweise unauffällig und gestutzt.
Kennzeichnend für die Gattung Vaccinium sind die eiförmigen bis kugeligen, fleischigen Beeren. Die bei Reife roten oder blauen Beeren enthalten zwei bis vierzig Samen. Die relativ kleinen, eiförmigen bis ellipsoiden Samen besitzen eine netzartige, harte oder schleimige Samenschale (Testa).
Die Chromosomengrundzahl beträgt x = 12.
Die Früchte der meisten Vaccinium-Arten sind essbar. Es gibt einige Sorten, die als Beerenobst angebaut werden. Von einigen Arten wurden die medizinischen Wirkungen untersucht.
In Europa werden traditionell vor allem die Heidelbeere (Vaccinium myrtillus) und die Preiselbeere (Vaccinium vitis-idaea), in manchen Regionen aber auch Moosbeere (Vaccinium oxycoccos) und Rauschbeere (Vaccinium uliginosum) in der Natur gesammelt und gegessen.
Die nordamerikanischen Wildformen dienten schon früher den nordamerikanischen Ureinwohnern, etwa im Gebiet des heutigen US-Bundesstaates Washington, als Nahrungsmittel. So fanden sich Trockenplätze, die nur durch rechteckige Vertiefungen erkennbar sind. Elf von ihnen konnten in der Indian Heaven Wilderness im Gifford Pinchot National Forest nachgewiesen werden.[1]
Kulturheidelbeeren (Kultur-Heidelbeeren, Strauch-Heidelbeeren), die heute in Plantagen angebaut werden, sind überwiegend Kreuzungen aus den in Nordamerika beheimateten Arten Vaccinium angustifolium und Vaccinium corymbosum sowie Kulturformen der Elternarten selbst, weiterer Hybride aus der Amerikanischen Heidelbeere (Vaccinium corymbosum) und anderen Vaccinium-Arten. Seit Beginn des 20. Jahrhunderts wurden 75 bis 100 neue Sorten kultiviert.[2][3]
Die Vaccinium-Arten wachsen meist auf nährstoffarmen und sauren Böden, vorwiegend in Heide- und Moorlandschaften oder in lichten Wäldern. In den Gebirgen sind sie in der subalpinen und alpinen Höhenstufe anzutreffen.
Die Erstveröffentlichung der Gattung Vaccinium erfolgte 1753 durch Carl von Linné in Species Plantarum, 1, S. 349–352. Typusart ist Vaccinium uliginosum L.[4] Der botanische Gattungsname Vaccinium geht möglicherweise auf baccinium für Beerenstrauch und bácca für Beere zurück.[5] Die Gattung Vaccinium gehört zur Tribus Vaccinieae in der Unterfamilie der Vaccinioideae innerhalb der Familie der Ericaceae. Synonyme für Vaccinium L. sind: Hornemannia Vahl, Hugeria Small, Neojunghuhnia Koord., Oxycoccus Hill, Rigiolepis Hook. f.[6] Die Gattung Vaccinium umfasst unter anderem Preisel-, Heidel-, Rausch- und Moosbeeren.
Die Gattung Vaccinium ist vorwiegend auf der Nordhalbkugel weitverbreitet. Im tropischen Asien, Zentral- und Südamerika ist sie auf die Hochgebirge beschränkt. Einige Arten finden sich in Afrika und auf Madagaskar. In der Volksrepublik China kommen 92 Arten vor, 51 davon nur dort.[7] 25 Arten sind in Nordamerika beheimatet.[8]
Die Gattung Vaccinium wird in Untergattungen und Sektionen gegliedert. Sie umfasst je nach Auffassung verschiedener Bearbeiter zwischen etwa 450[7] und 500[8] Arten (Auswahl):[6]
Die Heidelbeeren (Vaccinium) sind eine Pflanzengattung aus der Familie der Heidekrautgewächse (Ericaceae). Die 450 bis 500 Vaccinium-Arten sind vorwiegend auf der Nordhalbkugel verbreitet. Einige Arten werden im deutschen Sprachgebrauch allgemein als Heidelbeeren oder Blaubeeren, regional auch als Schwarzbeeren oder Moosbeeren bezeichnet, wobei die Bezeichnung im engeren Sinne nur für die in Europa verbreitetste Art gilt, die Heidel- oder Blaubeere (Vaccinium myrtillus).
De bosbezen (Latien: Vaccinium) bin planten die beheuren tot de heedfamilie (Ericaceae).
Veerder kommen de nauw verwante soorten
De kleine Nederlandse soorten vormen lege struukjes.
De grote veenbees of lepeltjesheed wort oek wel de Amerikaanse veenbees of cranberry eneumd en is niet inheems in Nederland. Bie een schipbreuk bin in de negentiende eeuw bezen op Terschelling an-espeuld en het de plant hum daor evestigd.
De blauwe bees (Vaccinium corymbosum) wort o.a. in Nederland en Duutsland eteeld.
De bosbezen (Latien: Vaccinium) bin planten die beheuren tot de heedfamilie (Ericaceae).
Carnicy (Vaccinium) su rod ze swójźby wrjosowych rostlinow (Ericaceae).
Rod słuša k swójźbje wrjosowych rostlinow (Ericaceae), znutśika kótarychž se pódswójźbje Vaccinioideae pśilicyjo. Skóńcone taksonomiske wobźělenje roda dotychměst njewobstoj. Wón wopśimjejo pó kuždem naglěźe rozdźělnych wobźěłarjow mjaz něźi 100 [3] a 450 [4] družynami.
Pó Germplasm Resources Information Network GRIN słušeja k rodoju Vaccinium slědujuce družyny:[3]
Carnicy (Vaccinium) su rod ze swójźby wrjosowych rostlinow (Ericaceae).
Chernika (Vaccinium) — erikadoshlarga mansub buta yoki yarim butalar turkumi. 200 dan ortiq turi bor. Yevrosiyo va Shim. Amerikaning oʻrta va sovuq iklim sharoitlarida, Kavkaz, Gʻarbiy va Sharqiy Sibir hamda Uzoq Sharqsa tarqalgan. Oddiy Ch. (V. myrtillus) turi AQSH va Gʻarbiy Yevropa mamlakatlarida ekiladi. Boʻyi 15—40 sm. Ildizi uzun, tarqoq. Gullari ochyashil, gulbandlarida yakkayakka joylashgan. May—iyunda gullaydi. Chetdan changlanadi. Mevasi iyulavg .da yetiladi, tarkibida 12% oshlovchi modda, 44 mg% S vitamini, qand, limon va olma kislotasi, boʻyoq moddalari, siydik va qonda qand miqdorini kamaytiruvchi neomirtillin glikozidi bor. Yangi mevasidan kisel, vino, likyor va boshqa tayyorlanadi. Tibbiyotda Ch.ning quritilgan mevalaridan ich ketishini qoldiruvchi vosita sifatida foydalaniladi. Oq qaragʻay, qaragʻay, eman, qayin, kashtan oʻrmonzorlarida, tundra, oʻrmon tundra, toglarda usadi. Tabiiy holda ildizpoyasidan koʻpayadi.
Couzin·ne (Vaccinium) o Caclin, Craclin, Caclinje, Catrinéte, Broute (in frinsé: airelle )
De Heidelberen (Vaccinium) sünd en Geslecht in de Familie vun de Heidkruutplanten (Ericaceae). Dor höört ruchweg 100 bit 150 Oorden to. Heidelberen wasst faken in Heid- un Moorlandschoppen oder in lichte Woolden. In’t Rebeet vun de Alpen sünd se in enkelte Zonen in de ünneralpinen Stoop bit deelwies in de alpine Stoop to finnen. Se warrt in de Plantensoziologie to de Dwargstrüker rekent.
In Europa is vör allen de Oort Bickbeer (Blaubeer, Vaccinium myrtillus) to Huus un begäng. De Kulturbickbeer, de vundaag veel op Plantagen optogen warrt, sünd en Krüzen ut de ut Noordamerika kamenden Oorden Vaccinium angustifolium un Vaccinium corymbosum. De Frücht warrt faken an Oort un Steed to’n Sülvstplücken anbaden, man ok in Supermarkten oder bi’n Gröönhöker to’n Köpen.
Vun de Heidelberen gifft dat de nafolen Ünneroorden[1]:
De Heidelberen (Vaccinium) sünd en Geslecht in de Familie vun de Heidkruutplanten (Ericaceae). Dor höört ruchweg 100 bit 150 Oorden to. Heidelberen wasst faken in Heid- un Moorlandschoppen oder in lichte Woolden. In’t Rebeet vun de Alpen sünd se in enkelte Zonen in de ünneralpinen Stoop bit deelwies in de alpine Stoop to finnen. Se warrt in de Plantensoziologie to de Dwargstrüker rekent.
In Europa is vör allen de Oort Bickbeer (Blaubeer, Vaccinium myrtillus) to Huus un begäng. De Kulturbickbeer, de vundaag veel op Plantagen optogen warrt, sünd en Krüzen ut de ut Noordamerika kamenden Oorden Vaccinium angustifolium un Vaccinium corymbosum. De Frücht warrt faken an Oort un Steed to’n Sülvstplücken anbaden, man ok in Supermarkten oder bi’n Gröönhöker to’n Köpen.
Hiasbeien (Vaccinium) of uk bläbeien san en skööl faan amanbi 500 plaantenslacher uun det famile faan a hiasplaanten (Ericaceae). Faan flook slacher kön a früchten eden wurd.
Hiasbeien (Vaccinium) of uk bläbeien san en skööl faan amanbi 500 plaantenslacher uun det famile faan a hiasplaanten (Ericaceae). Faan flook slacher kön a früchten eden wurd.
Jokŋašattut (Vaccinium) lea Ericaceae-šattuide gullevaš šaddočearda, masa gullet ee. joŋat, sarrit ja ehtemasat.
Jokŋašattut juhkkojuvvojit 33 sekšuvdnii, mis leat oktiibuot 150–450 šlája:
Jokŋašattut (Vaccinium) lea Ericaceae-šattuide gullevaš šaddočearda, masa gullet ee. joŋat, sarrit ja ehtemasat.
Vaccinium is a common an widespread genus o shrubs or dwarf shrubs in the heath faimily.
Vaccinium is a common an widespread genus o shrubs or dwarf shrubs in the heath faimily.
Көртмәлеләр,Вакци́ниум (лат. Vaccínium) — мәңге йәшел һәм япраҡ ҡоя торған үҫемлектәргә ҡараған ҡыуаҡ, ярымҡыуаҡ һәм ваҡ ҡыуаҡтар (бик һирәк ағас йә лиана), Арса һымаҡтар (Ericaceae) ғаиләһенән. Күпселек төрҙәре — Төньяҡ ярымшарҙан, ләкин ҡайһы бер төрҙәре һәм көньяҡта ла осрай.
Башҡорт телендә «көртмәлеләр» булараҡ билдәле.
Был төргә кеше өсөн файҙалы һәм мәнфәғәтле күп кенә үҫемлектәр инә:ҡара көртмәле, күк көртмәле, ябай һәм эре емешле мүк еләктәре, мүк көртмәлеһе һәм ҡыҙыл көртмәле.Улар ашарға яраҡлы, дауаға ярай торған үҙенсәлектәре лә бар. Ҡайһы бер ашарға яраҡлы төрҙәре культуралаштырылған, шул иҫәптән сәнәғәт масштабында (тәү сиратта былар — эре емешле мүк еләге һәм бейек ҡыуаҡсыҡлы күк көртмәле). Башҡа маҡсаттарҙа үҫемлек өлөштәре ҡулланыла, мәҫәлән, медицинала — ҡара һәм ҡыҙыл көртмәленең япрағы файҙаланыла. Ҡайһы бер үҫемлектәр декоратив баҡсасылыҡта ҡулланыла.
Вакциниумдың синонимдары[6]:
Күпселек төрҙәренең тәбиғи ареалы — Төньяҡ ярымшарҙың уртаса һәм һалҡынса климатлы төбәктәре; Анд тауҙарында, шулай уҡ Гавай утрауҙарында, Мадагаскарҙа, Көньяҡ Африкала таралған тропик төрҙәре бар.
Был ырыу үҫемлектәренең күп өлөшө асыҡ майҙандарҙа, яҡты урмандарҙа үҫә, әсе тупраҡты өҫтөн күрә. Ҡайһы бер төрҙәре сфагн һаҙлыҡтарына яраҡлашҡан: мәҫәлән, күк көртмәле, мүк еләге төрҙәре[7].
Беренсе сиратта дарыу үләне булараҡ ҡулланылған вакциниум төрҙәренең химик составы яҡшы өйрәнелгән.
Медицина йәһәтенән иң мөһим компоненттарҙың береһе глюкозид арбутин, ул бәүел юлдары өсөн антисептик булып тора, бактерицидный үҙенсәлектәре бар. Ҡыҙыл һәм ҡара көртмәле япрағында һәм арбутин табылған[8][9]. Арбутин (вакцинин) ҡыҙыл көртмәле менән мүк еләгенә әскелт тәм бирә лә инде[10].
Ҡыҙыл һәм ҡара көртмәле япрағында аскорбин кислотаһы (ҡара көртмәлелә — 250 мг% тиклем), дубиль матдәләр, флавоноидтар, тритерпен берләшмәләр, ҡына кислотаһы бар[8].
Ҡыҙыл һәм ҡара көртмәле, мүк еләгендә шәкәрҙәр, лимон һәм аскорбин кислоталары (ҡыҙыл көртмәлелә — 17-гә мг% тиклем) глюкозидтар булыуы асыҡланған. Ҡыҙыл көртмәлелә һәм мүк еләгендә антисептик сифатлы бензой кислотаһы бар, ҡара көртмәлелә ул юҡ[8], тап шуға ла ҡыҙыл көртмәлене һәм мүк еләген, ҡара көртмәленән айырмалы, консерванттар ҡушмай ғына оҙайлы ваҡыт һыуға һалып һаҡлап була.
Ҡара көртмәле бөтә еләк һәм емеш-еләк араһында марганец күләме буйынса беренсе урынды биләй[8].
Көртмәлеләр,Вакци́ниум (лат. Vaccínium) — мәңге йәшел һәм япраҡ ҡоя торған үҫемлектәргә ҡараған ҡыуаҡ, ярымҡыуаҡ һәм ваҡ ҡыуаҡтар (бик һирәк ағас йә лиана), Арса һымаҡтар (Ericaceae) ғаиләһенән. Күпселек төрҙәре — Төньяҡ ярымшарҙан, ләкин ҡайһы бер төрҙәре һәм көньяҡта ла осрай.
Башҡорт телендә «көртмәлеләр» булараҡ билдәле.
Был төргә кеше өсөн файҙалы һәм мәнфәғәтле күп кенә үҫемлектәр инә:ҡара көртмәле, күк көртмәле, ябай һәм эре емешле мүк еләктәре, мүк көртмәлеһе һәм ҡыҙыл көртмәле.Улар ашарға яраҡлы, дауаға ярай торған үҙенсәлектәре лә бар. Ҡайһы бер ашарға яраҡлы төрҙәре культуралаштырылған, шул иҫәптән сәнәғәт масштабында (тәү сиратта былар — эре емешле мүк еләге һәм бейек ҡыуаҡсыҡлы күк көртмәле). Башҡа маҡсаттарҙа үҫемлек өлөштәре ҡулланыла, мәҫәлән, медицинала — ҡара һәм ҡыҙыл көртмәленең япрағы файҙаланыла. Ҡайһы бер үҫемлектәр декоратив баҡсасылыҡта ҡулланыла.
მელფა (Vaccinium) — ჩანარეფიშ გვარი მანანაშობურეფიშ ფანიაშე. იროწვანე ვარდა ფურცელმაცჷმე გვერდო ბართვი ვარდა ბართვონი რე.
აკმაართიანენს 100-შახ გვარობას. საქორთუოს თე გვარიშ 4 გვარობა ჩანს. თინეფშე სუმი — გვალაშ მელფა (Vaccinium myrtillus), ლენი მელფა (Vaccinium uliginosum) დო ჭითა მელფა (Vaccinium vitis-idea) ბორეალური ელემენტეფი რე დო გოფაჩილი რე ჰოლარქტიკული ოქიანუშ სუბალპურ დო ალპურ ორტყაფუეფს დო ართი — კავკაციური მელფა (ანუ მაღალი მელფა) ჩანს გვალაშ გიმენი დო ოშქაშე ორტყაფუეფიშ კოლხური ტიპიშ ტყალეფს დო ოორუე-ბჟაეიოლ ანატოლიას.
გვალაშ მელფა უმოსო დაბალი ბართვი რე. საქორთუოს ჩანს სუბალპურ ტალეფს, აბხვადჷნა უმოს მაღალასჷთ — დეკიანეფს. მაირეთ რე მთათუშეთის, ჭითა მელფა დო ფშქერწკჷმა ართო აკმოქიმინუნს მელიშონს. მელფა ფალჷნს მეს-მანგის, გუმნაღელი მონდიდუ კვირკვე-მარაშინათუთას.
მელფაშ გუმნაღელი მობჟე გემუანი რე. იჭკომუ ლადირო, აკეთენა მურაბასჷთ, იკათუანს C ვიტამინს, მათალე ნოფთიარობეფს. სქირაფილ გუმნაღელს გჷმირინუანა მედიცინას კუჭიშ გჷმაკირალ საშუალებათ. ახალელნაფალა ფურცელეფიშ ნახაშა საუჯგუშო უფუმუმანინე საშუალება რე. ჯგირი მეთოფურე ჩანარი რე.
მელფა (Vaccinium) — ჩანარეფიშ გვარი მანანაშობურეფიშ ფანიაშე. იროწვანე ვარდა ფურცელმაცჷმე გვერდო ბართვი ვარდა ბართვონი რე.
აკმაართიანენს 100-შახ გვარობას. საქორთუოს თე გვარიშ 4 გვარობა ჩანს. თინეფშე სუმი — გვალაშ მელფა (Vaccinium myrtillus), ლენი მელფა (Vaccinium uliginosum) დო ჭითა მელფა (Vaccinium vitis-idea) ბორეალური ელემენტეფი რე დო გოფაჩილი რე ჰოლარქტიკული ოქიანუშ სუბალპურ დო ალპურ ორტყაფუეფს დო ართი — კავკაციური მელფა (ანუ მაღალი მელფა) ჩანს გვალაშ გიმენი დო ოშქაშე ორტყაფუეფიშ კოლხური ტიპიშ ტყალეფს დო ოორუე-ბჟაეიოლ ანატოლიას.
გვალაშ მელფა უმოსო დაბალი ბართვი რე. საქორთუოს ჩანს სუბალპურ ტალეფს, აბხვადჷნა უმოს მაღალასჷთ — დეკიანეფს. მაირეთ რე მთათუშეთის, ჭითა მელფა დო ფშქერწკჷმა ართო აკმოქიმინუნს მელიშონს. მელფა ფალჷნს მეს-მანგის, გუმნაღელი მონდიდუ კვირკვე-მარაშინათუთას.
მელფაშ გუმნაღელი მობჟე გემუანი რე. იჭკომუ ლადირო, აკეთენა მურაბასჷთ, იკათუანს C ვიტამინს, მათალე ნოფთიარობეფს. სქირაფილ გუმნაღელს გჷმირინუანა მედიცინას კუჭიშ გჷმაკირალ საშუალებათ. ახალელნაფალა ფურცელეფიშ ნახაშა საუჯგუშო უფუმუმანინე საშუალება რე. ჯგირი მეთოფურე ჩანარი რე.
La giàsena (fur. Glàsine, ingl. Blueberry, tal. Mirtillo, tod. Heidelbeer) la xe na pianta partegnente al zenare Vaccinium, de la famegia de le Ericacee, i so fruti i chiapa el nome da la pianta stessa.
Le giasene le xe matarei chiei. El zigante intra de lore, el Vaccinium arboreum del la Mèrica del Nord, el xe un albarelo chieo, che el pol rivar anca fin ai 8–9 m. Chel'altre giasene le xe matarei che le supara el metro, invenze i pì tanti (tuti quei presenti in Italia) le xe de dimension chiee o diritura strissanti.
La giàsena mora (Vaccinium myrtillus) la fiorisse in magio e la frutifega in lugio-agosto, la ga fogie ovai e fruti che i trà sul blè, che i vien nisai freschi o trasformai in marmelata. La giasena rossa (Vaccinium vitis-idaea) la ga fogie coriacee senpreverde, co fiori bianchi o rosa, riunii in graspi termenai; la produse pomele rosse comestibii ma amarogne, anca lore adate a essar trasformae in marmelata.
I fiori i ga na forma tipica a orzio roversà, co petai saldai intra de lore. Sta forma la xe comun a tute le Ericacee.
I fruti i ga el spetto de pomele, ma in realtà le xe pomele false, cofà le banane e le angurie, parché le se orizena - oltra che da l'ovario - da sepai, petai e stami.
La giàsena (fur. Glàsine, ingl. Blueberry, tal. Mirtillo, tod. Heidelbeer) la xe na pianta partegnente al zenare Vaccinium, de la famegia de le Ericacee, i so fruti i chiapa el nome da la pianta stessa.
Vaccinium /vækˈsɪniəm/[3] is a common and widespread genus of shrubs or dwarf shrubs in the heath family (Ericaceae). The fruits of many species are eaten by humans and some are of commercial importance, including the cranberry, blueberry, bilberry (whortleberry), lingonberry (cowberry), and huckleberry. Like many other ericaceous plants, they are generally restricted to acidic soils.
The plant structure varies between species: some trail along the ground, some are dwarf shrubs, and some are larger shrubs perhaps 1 to 2 m (3 to 7 ft) tall. Some tropical species are epiphytic.[4] Stems are usually woody. Flowers are epigynous with fused petals, and have long styles that protrude from their bell-shaped corollas. Stamens have anthers with extended tube-like structures called "awns" through which pollen falls when mature.[5] Inflorescences can be axillary or terminal. The fruit develops from an inferior ovary, and is a four- or five-parted berry; it is usually brightly coloured, often being red or bluish with purple juice. Roots are commonly mycorrhizal, which likely help the plants to access nutrients such as nitrogen and phosphorus in the acidic, nutrient-poor soils they inhabit.[4]
The genus was first described scientifically by Carl Linnaeus in 1753.[1] The name Vaccinium was used in classical Latin for a plant, possibly the bilberry or a hyacinth, and may be derived from the Latin bacca, berry, although its ultimate derivation is obscure.[6][7] It is not the same word as Vaccinum "of or pertaining to cows".[8]
The taxonomy of the genus is complex, and still under investigation. Genetic analyses indicates that the genus Vaccinium is not monophyletic.[9] A number of the Asian species are more closely related to Agapetes than to other Vaccinium species.[9][10] A second group includes most of Orthaea and Notopora, at least some of Gaylussacia (huckleberry), and a number of species from Vaccinium, such as Vaccinium crassifolium.[9] Other parts of Vaccinium form other groups, sometimes together with species of other genera.[9] The taxonomy of Vaccinium can either be resolved by enlarging the genus to include the entirety of the tribe Vaccinieae, or by breaking the genus up into several different genera.[9]
A classification predating molecular phylogeny divides Vaccinium into subgenera, and several sections:
The genus contains about 450 species,[17] which are found mostly in the cooler areas of the Northern Hemisphere, although there are tropical species from areas as widely separated as Madagascar and Hawaii. The genus is distributed worldwide except for Australia and Antarctica, but areas of great Vaccinium diversity include the montane regions of North and South America, as well as Southeast Asia.[4][18] Species are still being discovered in the Andes.[19]
Plants of this group typically require acidic soils, and as wild plants they live in habitats such as heath, bog and acidic woodland (for example, blueberries under oaks or pines). Blueberry plants are commonly found in oak-heath forests in eastern North America.[20][21] Vaccinium is found in both successional and stable sites, and is fire-adapted in many regions, withstanding low-intensity burns, and re-sprouting from rhizomes when above-ground tissues are burned off.[4]
Vaccinium species are used as food plants by the larvae of a number of Lepidoptera (butterfly and moth) species – see list of Lepidoptera that feed on Vaccinium. Berries of North American species nourish a variety of mammals and birds, notably including the grizzly bear.[4][22]
Two fossil seeds of †Vaccinium minutulum have been extracted from borehole samples of the Middle Miocene fresh water deposits in Nowy Sacz Basin, West Carpathians, Poland.[23]
Blueberries (sect. Cyanococcus) and cranberries (sect. Oxycoccus) are relatively newly cultivated plants, and are largely unchanged from their wild relatives. Genetic breeding of blueberries began around the turn of the 20th century, and was spearheaded by Frederick Coville who performed many cross-breeding trials and produced dozens of new blueberry cultivars.[24] He often tested new cultivars for their flavor, and claimed that after a long day of tasting, "all blueberries taste the same, and all taste sour."[24]
{{cite journal}}
: CS1 maint: multiple names: authors list (link) Vaccinium /vækˈsɪniəm/ is a common and widespread genus of shrubs or dwarf shrubs in the heath family (Ericaceae). The fruits of many species are eaten by humans and some are of commercial importance, including the cranberry, blueberry, bilberry (whortleberry), lingonberry (cowberry), and huckleberry. Like many other ericaceous plants, they are generally restricted to acidic soils.
Vakcinio (Vaccinium) estas genro el erikacoj de tufarbustoj kaj arbustetoj kun simplaj folioj, kun helruĝaj, helvioletaj aŭ blankaj floroj ofte kruĉformaj, kaj kun malgrandaj beroj nigraj, blue nigraj, verdaj aŭ flavaj, kiujn fruktojn oni manĝas. Pli ol 450 specioj el Eŭropo, Azio, Afriko kaj Ameriko, pluraj kultivataj por ornamo aŭ por beroj manĝataj freŝaj aŭ konfititaj.[1]
La taksonomio estas kompleksa kaj ankoraŭ esplorata; estas du subgenroj kaj pluraj sekcioj:
Vakcinio (Vaccinium) estas genro el erikacoj de tufarbustoj kaj arbustetoj kun simplaj folioj, kun helruĝaj, helvioletaj aŭ blankaj floroj ofte kruĉformaj, kaj kun malgrandaj beroj nigraj, blue nigraj, verdaj aŭ flavaj, kiujn fruktojn oni manĝas. Pli ol 450 specioj el Eŭropo, Azio, Afriko kaj Ameriko, pluraj kultivataj por ornamo aŭ por beroj manĝataj freŝaj aŭ konfititaj.
La taksonomio estas kompleksa kaj ankoraŭ esplorata; estas du subgenroj kaj pluraj sekcioj:
Subgenro Oxycoccus (iuj botanikistoj konsideras Oxycoccus esti aparta genro) Sekc. Oxycoccus Vaccinium macrocarpon Vaccinium microcarpum Vaccinium oxycoccus - Oksikoko Sekc. Oxycoccoides Vaccinium erythrocarpum Subgenro Vaccinium (ĉiuj aliaj specioj) Sekc. Batodendron Vaccinium arboreum (bildoj) Vaccinium crassifolium Sekc. Brachyceratium Vaccinium dependens Sekc. Bracteata Vaccinium acrobracteatum Vaccinium barandanum Vaccinium bracteatum Vaccinium coriaceum Vaccinium cornigerum Vaccinium cruentum Vaccinium hooglandii Vaccinium horizontale Vaccinium laurifolium Vaccinium lucidum Vaccinium myrtoides Vaccinium phillyreoides Vaccinium reticulatovenosum Vaccinium sparsum Vaccinium varingifolium Sekc. Ciliata Vaccinium ciliatum Vaccinium oldhamii Sekc. Cinctosandra Vaccinium exul Sekc. Conchophyllum Vaccinium corymbodendron Vaccinium delavayi Vaccinium emarginatum Vaccinium griffithianum Vaccinium meridionale Vaccinium moupinense Vaccinium neilgherrense Vaccinium nummularia Vaccinium retusum Sekc. Cyanococcus Vaccinium angustifolium Vaccinium boreale Vaccinium caesariense Vaccinium corymbosum Vaccinium darrowii Vaccinium elliottii Vaccinium formosum Vaccinium fuscatum (sin. V. atrococcum) Vaccinium hirsutum Vaccinium koreanum Vaccinium myrsinites Vaccinium myrtilloides Vaccinium pallidum (bildoj) Vaccinium simulatum Vaccinium tenellum Vaccinium virgatum (sin. V. ashei) Sekc. Eococcus Vaccinium fragile Sekc. Epigynium Vaccinium vacciniaceum Sekc. Galeopetalum Vaccinium chunii Vaccinium dunalianum Vaccinium glaucoalbum Vaccinium urceolatum Sekc. Hemimyrtillus Vaccinium arctostaphylos Vaccinium cylindraceum Vaccinium hirtum Vaccinium padifolium Vaccinium smallii Sekc. Myrtillus Vaccinium calycinum Vaccinium cespitosum Vaccinium deliciosum Vaccinium dentatum Vaccinium membranaceum Vaccinium myrtillus - blua vakcinio, mirtelo Vaccinium ovalifolium (sin. V. alaskaense) Vaccinium parvifolium Vaccinium praestans Vaccinium reticulatum Vaccinium scoparium Sekc. Neurodesia Vaccinium crenatum Sekc. Oarianthe Vaccinium ambyandrum Vaccinium cyclopense Sekc. Oreades Vaccinium poasanum Sekc. Pachyanthum Vaccinium fissiflorum Sekc. Polycodium Vaccinium stamineum (sin. V. caesium) (bildoj) Sekc. Pyxothamnus Vaccinium consanguineum Vaccinium floribundum Vaccinium ovatum Sekc. Vaccinium Vaccinium uliginosum (sin. V. occidentale) - nigra vakcinio Sekc. Vitis-idaea Vaccinium vitis-idaea (nomata "ruĝa vakcinio")Vaccinium es un género de arbustos de la familia Ericaceae que incluye a todas las especies llamadas arándano, como el arándano azul (Vaccinium corymbosum) o arándano rojo. Este género contiene 908 especies descritas y de estas, solo 172 aceptadas.[2]
Son arbustos o rara vez árboles, terrestres o epifíticos, frecuentemente rizomatosos. Hojas alternas, perennes o deciduas, cortamente pecioladas, pinnatinervias o plinervias, los márgenes enteros o serrados.
Inflorescencias axilares, racemosas o rara vez con 1-2 flores; bráctea floral 1, pequeña; pedicelos articulados o continuos con el cáliz; bractéolas 2. Flores 4-5-meras, generalmente con aroma, la estivación imbricada; cáliz sinsépalo, el tubo cilíndrico a globoso, los lobos rara vez obsoletos; corola simpétala, cilíndrica, urceolada, o campanulada, membranácea a delgadamente-carnosa, los lobos rara vez partidos casi hasta la base; estambres 8 o 10, iguales, del largo de la corola; filamentos distintos, iguales, más largos que las anteras, el conectivo con o sin espolones, a veces en apariencia con espolones vestigiales; anteras iguales, el tejido de desintegración ausente, las tecas lisas o papiladas, los túbulos 2, distintos, dehiscentes por poros terminales o rara vez por hendiduras oblicuas; polen sin hilos de viscina; anteras no dehiscentes, sino poricidas adaptadas a polinización por zumbido. Ovario completamente ínfero o en parte ínfero, 4-5(-falsamente 10)-locular; estilo casi igual a la corola.
Frutos en bayas; semillas 5 a numerosas, a veces con una vaina mucilaginosa.[1] El fruto se desarrolla a partir de un ovario inferior, por lo que botánicamente se le considera una falsa baya.
Su hábitat es, principalmente, las regiones frías del hemisferio norte, aunque también hay especies tropicales en regiones tan distantes como Madagascar y Hawái. Estas plantas, sin embargo, prefieren terrenos abiertos así como zonas de monte bajo. En España, en estado silvestre, se pueden encontrar tres especies, todas ellas en zonas montañosas y ambientes mínimamente húmedos: el arándano común (Vaccinium myrtillus), el arándano negro (Vaccinium uliginosum) y, muy raramente, el arándano rojo (Vaccinium vitis-idaea).
El género fue descrito por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum 1: 349–352. 1753.[1] La especie tipo es: Vaccinium uliginosum L.
Vaccinium: nombre genérico que se utilizó en latín clásico para un tipo de baya (probablemente el arándano Vaccinium myrtillus), pero su última derivación es oscura, (no es la misma palabra que vaccinum = "de o perteneciente a las vacas").[3]
Existen dos subgéneros:
Vaccinium es un género de arbustos de la familia Ericaceae que incluye a todas las especies llamadas arándano, como el arándano azul (Vaccinium corymbosum) o arándano rojo. Este género contiene 908 especies descritas y de estas, solo 172 aceptadas.
Ilustración de Vaccinium myrtillus Arándanos en Angol, Chile Vaccinium consanguineum, detalle de frutos maduros, Costa RicaMustikas (Vaccinium) on taimede perekond kanarbikuliste sugukonnast.
Perekonda kuulub umbes 450 liiki, millest enamik kasvab troopikas. Siiski, mõni liik, nagu harilik pohl, kasvab ka arktilistel aladel. Mustikad eelistavad happelist kasvupinnast ning reeglina leidub neid soodes, rabades ja happelise mullaga metsades.
Seniajani pole kirjeldatud ühtegi mürgist mustikaliiki. Mustika perekonda kuulub palju majandusliku tähtsusega söödavate marjadega liike, nagu harilik jõhvikas, suureviljaline jõhvikas, harilik mustikas, kännasmustikas, poolkõrge mustikas, ahtalehine mustikas, harilik pohl ja sinikas.
Mustikad võivad olla kasvutüübilt roomavad (harilik jõhvikas), kääbuspõõsad (harilik mustikas) kui suuremaid põõsad (kännasmustikas), mille kõrgus ulatub 2 meetrini. Kirjeldatud on epifüütseid mustikaliike. Mustikate viljaks on eredalt värvunud mari, mis on värvusetu, punase või sinakaspunase mahlaga.
Mustika perekonna liikide taksonoomia on keeruline ja seda alles uuritakse.
Mustikas (Vaccinium) on taimede perekond kanarbikuliste sugukonnast.
Perekonda kuulub umbes 450 liiki, millest enamik kasvab troopikas. Siiski, mõni liik, nagu harilik pohl, kasvab ka arktilistel aladel. Mustikad eelistavad happelist kasvupinnast ning reeglina leidub neid soodes, rabades ja happelise mullaga metsades.
Seniajani pole kirjeldatud ühtegi mürgist mustikaliiki. Mustika perekonda kuulub palju majandusliku tähtsusega söödavate marjadega liike, nagu harilik jõhvikas, suureviljaline jõhvikas, harilik mustikas, kännasmustikas, poolkõrge mustikas, ahtalehine mustikas, harilik pohl ja sinikas.
Mustikad võivad olla kasvutüübilt roomavad (harilik jõhvikas), kääbuspõõsad (harilik mustikas) kui suuremaid põõsad (kännasmustikas), mille kõrgus ulatub 2 meetrini. Kirjeldatud on epifüütseid mustikaliike. Mustikate viljaks on eredalt värvunud mari, mis on värvusetu, punase või sinakaspunase mahlaga.
Mustika perekonna liikide taksonoomia on keeruline ja seda alles uuritakse.
Vaccinium Ericaceae familiaren baitako landare loredunen generoa da. 450 espezie inguru dira, zuhaixka eta muluak, gehienak Ipar Hemisferioko eskualde hotzetan banatuak, nahiz eta espezie batzuk tropikalak diren. Espezie askoren fruituak, ahabiak, jangarriak dira.
Euskal Herrian bi espezie daude: Vaccinium myrtillus eta Vaccinium uliginosum.
Puolukat (Vaccinium) on kanervakasveihin (Ericaceae) kuuluva kasvisuku, joka käsittää sekä varsinaiset puolukat että mustikat, karpalot ja juolukat.
Sukuun kuuluu monivuotisia varpuja, joiden kukan terälehdet kasvavat yhteen roikkuvaksi kelloksi. Marja on sininen tai punainen, joskus harvoin valkoinen. Kaikki viihtyvät vähäkalkkisilla mailla.[1]
Puolukat jaetaan 33 sektioon, joihin kuuluu yhteensä 150–450 lajia:
Puolukat (Vaccinium) on kanervakasveihin (Ericaceae) kuuluva kasvisuku, joka käsittää sekä varsinaiset puolukat että mustikat, karpalot ja juolukat.
Sukuun kuuluu monivuotisia varpuja, joiden kukan terälehdet kasvavat yhteen roikkuvaksi kelloksi. Marja on sininen tai punainen, joskus harvoin valkoinen. Kaikki viihtyvät vähäkalkkisilla mailla.
Airelles
Vaccinium, les airelles, est un genre de plantes dicotylédones de la famille des Ericaceae, sous-famille des Vaccinioideae, à répartition quasi-cosmopolite, qui compte environ 450 espèces acceptées.
Dans les régions tempérées, ce sont des sous-arbrisseaux montagnards. Les airelles (du provençal aire, du latin atra : « noire ») sont des petits arbustes de 20 à 50 cm de haut, phylogénétiquement apparentés aux bruyères, aux rhododendrons et aux azalées, à l'arbousier et à la busserole. Le nom vernaculaire, « airelle », désigne aussi bien la plante que son fruit. Le nom airellier pour désigner l'arbrisseau est peu usité.
« Bénin et Lesueur puisèrent de l'eau dans un petit bassin naturel qui se cachait à vingt pas sous les airelliers, et ils y couchèrent les bouteilles de Saint-Péray mousseux, pour les rafraîchir. »
— Jules Romains, Les Copains, 1913, p. 275.
Noms communs : airelle rouge, canneberge, aradeck, atrès, macéret, mourlie, quéquénier, raisin de bruyère ou raisin des bois.
Les plantes du genre Vaccinium sont de petits arbres ou des arbustes et arbrisseaux, à feuilles persistantes ou caduques. Les feuilles sont alternes, lancéolées, elliptiques, ovales ou arrondies, entières ou dentées[2].
Les fleurs éclosent au printemps et en été, solitaires, à l'aisselle des feuilles, ou en grappes axillaires ou terminales. Ce sont des fleurs actinomorphes à symétrie tétra- ou pentamère, épigynes. Les lobes du calice, au nombre de cinq, sont petits et persistent sur les fruits. La corolle gamopétale, est arrondie à urcéolée-globuleuse, à cinq lobes minuscules à presque libres. Les étamines, au nombre de 8 à 10, ont des anthères qui présentent une corne tubulaire s'ouvrant par un pore terminal. Le pistil comprend un ovaire infère, à 4–5 loges, contenant des ovules peu nombreux, et un style unique[2].
Les fruits sont des baies charnues (ou plus précisément des pseudo baies) souvent sphériques, rouges[2].
Le genre contient environ 450 espèces[3], distribuées dans le monde entier à l'exception de l'Australie et de l'Antarctique. Elle se rencontrent majoritairement sur les pentes montagneuses ouvertes des tropiques, zones où le genre Vaccinium est le plus diversifié. L'Asie du Sud-Est (archipel malais , Nouvelle-Guinée, Inde, Chine et Japon) est à l'origine de près de 40 % des espèces de Vaccinium. Environ 35 % des espèces sont originaires d'Amérique, dont 25 % en Amérique du Nord et 10 % en Amérique du Sud et en Amérique centrale. Le reste, environ 25 %, est largement dispersé dans le monde[4], notamment dans les zones les plus froides de l'hémisphère nord, des régions tempérées jusqu'aux zones circumboréales, mais aussi dans des régions aussi éloignées que Madagascar et Hawaï[5],[6]. De nouvelles espèces sont encore découvertes dans les Andes[7]. Le genre compte environ 130 espèces endémiques en Nouvelle-Guinée[8].
L'espèce de Vaccinium la plus largement distribuée est probablement Vaccinium uliginosum[4], présente dans toutes les régions tempérées et froides de l'hémisphère nord[9].
Les plantes de ce groupe ont généralement besoin de sols acides (plantes acidophiles) et, à l'état sauvage, elles vivent dans des habitats tels que landes à bruyère, tourbières et forêts acides (par exemple, myrtilles sous chênes ou pins). Les plants de myrtilles et bleuets se trouvent couramment dans les chênaies à bruyères de l'Est de l'Amérique du Nord[10],[11]. Les plantes du genre Vaccinium se trouvent à la fois dans les sites perturbés (soumis à une succession écologique) et stables, et sont adaptées au feu dans de nombreuses régions, résistant aux incendies de faible intensité et repoussant à partir des rhizomes lorsque les tissus aériens sont brûlés[5].
Le genre Vaccinium regroupe plus de 400 espèces, dont les plus répandues[réf. nécessaire] sont :
* L'airelle en corymbe donne les baies les plus grosses, ayant facilement 2 cm de diamètre. C'est l'espèce la plus cultivée en Amérique du Nord, particulièrement dans l'est des États-Unis et du Canada.
** L'airelle fausse-myrtille est un arbuste de 30 cm fréquentant les milieux secs au sol grossier ou les lieux humides, tels les tourbières. Elle partage souvent les mêmes habitats avec l'airelle à feuille étroite (Vaccinium angustifolium), avec laquelle elle est souvent confondue. Les fleurs, campanulées, sont blanches ou rosées.
Selon Plants of the World online (POWO) (20 octobre 2020)[2] :
Selon The Plant List (20 octobre 2020)[16] :
Les baies étant comestibles, quelques espèces (notamment Vaccinium angustifolium, Vaccinium corymbosum, Vaccinium macrocarpon, Vaccinium oxycoccos et Vaccinium myrtillus, la myrtille) sont cultivées pour leurs fruits. Les petits fruits produits par ces espèces contiennent de nombreux métabolites végétaux secondaires ayant des activités antioxydantes, anticancéreuses et antidiabétiques, procurant des effets bénéfiques sur la santé[3].
De nombreuses espèces de Vaccinium sont des plantes ornementales très appréciées pour leurs feuilles, fleurs et fruits colorés[17].
On a montré en Ukraine, notamment après la catastrophe nucléaire de Tchernobyl, que les airelles et myrtilles et d'autres baies, et leurs feuilles, utilisées en médecine traditionnelle se sont montrées capables de bioaccumulation de certains radionucléides[18],[19],[20],[21],[22], avec toutefois de fortes variations intraspécifiques (ex : de 2-3 à 555 Bq/kg pour l'activité du strontium 90 (Sr-90) dans les myrtilles fraiches (Vaccinium myrtillus) collectées dans les pinèdes à myrtilles (Orlov et al., 1996)[23]. Dans les zones contaminées, en juillet, au moment de la formation, des mesures ont montré que 31 % de l'activité radioactive due au césium 137 (Cs-137) était concentrée dans les feuilles, 26 % dans les fruits, 25 % dans les pétioles, et 18 % dans les racines (Korotkova and Orlov, 1999).
Remarque : des contaminations plus élevées, atteignant 1 028 Bq/kg de Cs-137) sont signalées chez la canneberge des marais (Oxycoccus palustris[24],[25]), avec des taux plus élevés dans les racines.
C'est un motif de préoccupation pour les toxicologues (toxicologie nucléaire[26]), car les airelles et myrtilles sont une source traditionnelle et importante dans l'alimentation des pays de l'Est et d'Europe centrale ou du nord les plus touchés par le retombées de Tchernobyl. Ceci préoccupe aussi les écotoxicologues et écologues car de nombreux animaux sauvages s'en nourrissent, pouvant contribuer à une contamination de la chaine alimentaire (réseau trophique) et du gibier de ces régions, avec des conséquences encore mal cernées (rien que pour l'activité du Cs-137, des radioactivités dépassant 20 000 Bq/kg dans les baies forestières et les champignons, jusqu'à plus de 150 000 Bq/kg dans les champignons secs et 250 000 Bq/kg dans le gibier et 300 000 Bq/kg ont été relevées chez des poissons prédateurs [26]).
Airelles
Vaccinium, les airelles, est un genre de plantes dicotylédones de la famille des Ericaceae, sous-famille des Vaccinioideae, à répartition quasi-cosmopolite, qui compte environ 450 espèces acceptées.
Dans les régions tempérées, ce sont des sous-arbrisseaux montagnards. Les airelles (du provençal aire, du latin atra : « noire ») sont des petits arbustes de 20 à 50 cm de haut, phylogénétiquement apparentés aux bruyères, aux rhododendrons et aux azalées, à l'arbousier et à la busserole. Le nom vernaculaire, « airelle », désigne aussi bien la plante que son fruit. Le nom airellier pour désigner l'arbrisseau est peu usité.
« Bénin et Lesueur puisèrent de l'eau dans un petit bassin naturel qui se cachait à vingt pas sous les airelliers, et ils y couchèrent les bouteilles de Saint-Péray mousseux, pour les rafraîchir. »
— Jules Romains, Les Copains, 1913, p. 275.
Noms communs : airelle rouge, canneberge, aradeck, atrès, macéret, mourlie, quéquénier, raisin de bruyère ou raisin des bois.
Borovnica (lat. Vaccinium), biljni je rod iz porodice vrjesovki. To su listopadni ili zimzeleni polugrmovi, grmovi i drveće, a najpoznatiji predstavnici ovog roda su obična borovnica (V. myrtillus), američka borovnica ili kultivirana borovnica (V. corymbosum), močvarna borovnica (Vaccinium uliginosum) i brusnica (V. vitis-idaea).[1] Sve četiri navedene vrste rastu i po Hrvatskoj.
Brusnica, Vaccinium vitis-idaea L. je zimzeleni, niski grm sa tankim, okruglastim i poleglim grančicama koja raste najčešće sa borovnicom, a raširena je po u sjevernoj Europi, Aziji i Sjevernoj Americi i često se koristi u tradicionalnoj medicini, te za izradu sokova, kompota i pekmeza.
Borovnica se ne smije brkati sa rodom borovica (Juniperus).
Nekadašnji rod Oxycoccus uklopljen je u Vaccinium.
Borovnica (lat. Vaccinium), biljni je rod iz porodice vrjesovki. To su listopadni ili zimzeleni polugrmovi, grmovi i drveće, a najpoznatiji predstavnici ovog roda su obična borovnica (V. myrtillus), američka borovnica ili kultivirana borovnica (V. corymbosum), močvarna borovnica (Vaccinium uliginosum) i brusnica (V. vitis-idaea). Sve četiri navedene vrste rastu i po Hrvatskoj.
Brusnica, Vaccinium vitis-idaea L. je zimzeleni, niski grm sa tankim, okruglastim i poleglim grančicama koja raste najčešće sa borovnicom, a raširena je po u sjevernoj Europi, Aziji i Sjevernoj Americi i često se koristi u tradicionalnoj medicini, te za izradu sokova, kompota i pekmeza.
Borovnica se ne smije brkati sa rodom borovica (Juniperus).
Nekadašnji rod Oxycoccus uklopljen je u Vaccinium.
Holanske jahodki (Vaccinium) su ród ze swójby wrjosowych rostlinow (Ericaceae).
Ród słuša k swójbje wrjosowych rostlinow (Ericaceae), znutřka kotrychž so podswójbje Vaccinioideae přiliči. Skónčene taksonomiske wobdźělenje roda dotal njewobsteji. Wón wobsahuje po kóždym nahledźe rozdźělnych wobdźěłarjow mjez něhdźe 100 [3] a 450 [4] družinami.
Po Germplasm Resources Information Network GRIN słušeja k rodej Vaccinium sćěhowace družiny:[3]
Holanske jahodki (Vaccinium) su ród ze swójby wrjosowych rostlinow (Ericaceae).
Bjöllulyng (fræðiheiti: Vaccinium)[2] er algeng og útbreidd ættkvísl runna eða dvergrunna í lyngætt. Ber margra tegundanna eru étin af mönnum og nokkur eru mikilvæg söluvara, þar á meðal trönuber, bláber, aðalbláber,runnabláber og rauðber. Eins og margar aðrar tegundir af lyngætt, vaxa þau helst í súrum jarðvegi.
Bjöllulyng (fræðiheiti: Vaccinium) er algeng og útbreidd ættkvísl runna eða dvergrunna í lyngætt. Ber margra tegundanna eru étin af mönnum og nokkur eru mikilvæg söluvara, þar á meðal trönuber, bláber, aðalbláber,runnabláber og rauðber. Eins og margar aðrar tegundir af lyngætt, vaxa þau helst í súrum jarðvegi.
Vaccinium L., 1753 è un genere di piante appartenenti alla famiglia delle Ericacee, i cui frutti sono comunemente noti come mirtilli.
I mirtilli sono piccoli arbusti. Il gigante tra i mirtilli, il Vaccinium arboreum del Nord America, è un piccolo albero, che può arrivare a 9 m. Altri mirtilli sono arbusti che superano il metro, mentre molti (tutti quelli presenti in Italia) sono di piccole dimensioni o addirittura striscianti.
Il mirtillo nero (Vaccinium myrtillus) fiorisce in maggio e fruttifica in luglio-agosto, ha foglie ovali e frutti bluastri, che si consumano freschi o trasformati in marmellata. Il mirtillo rosso (Vaccinium vitis-idaea) ha foglie coriacee sempreverdi, con fiori bianchi o rosa, riuniti in grappoli terminali; produce bacche rosse commestibili ma amarognole, anch'esse adatte ad essere trasformate in marmellata.
I fiori hanno una forma tipica a orcio rovesciato, con petali saldati tra loro. Questa forma è comune a tutte le Ericaceae.
I frutti hanno l'aspetto di bacche, ma in realtà sono false bacche, come le banane e i cocomeri, perché si originano - oltre che dall'ovario - da sepali, petali e stami.
La maggior parte delle specie vive nell'emisfero settentrionale e soprattutto in climi temperati e freddi, ma non mancano mirtilli propri di aree tropicali come le Hawaii, il Madagascar, Giava.
In Italia il genere Vaccinium cresce allo stato spontaneo sui monti del Centro e del Nord.
Molte specie di mirtilli producono bacche commestibili, più o meno aspre secondo la specie e il grado di maturazione. Tra le altre, citiamo il mirtillo nero (il più usato) e il mirtillo rosso.
Il mirtillo, in generale, contiene discrete quantità di acidi organici (citrico, malico, etc.), zuccheri, pectine, tannini, mirtillina (glucoside colorante), antocianine, vitamine A e C e, in quantità minore, vitamina B. Si sottolinea l'influenza favorevole delle antocianine sui capillari della retina e su tutti gli altri capillari in generale.
Il succo di mirtillo è consumato sempre di più per via delle sue proprietà benefiche.
Il frutto del mirtillo contiene[2] alcune antocianine, tra cui: cianidina, delfinidina, pelargonidina, malvidina, peonidina, irsutidina e petunidina.
Alcune di queste sostanze sono considerate utili per la circolazione sanguigna, tant'è che numerosi farmaci indicati nelle situazioni di fragilità capillare o per problemi vascolari sono a base di mirtillina.
Sono inoltre indicati per gli occhi (miopia e retinopatia), contro l'affaticamento visivo notturno e contro il diabete.
Il frutto è indicato, inoltre, come antisettico urinario e, soprattutto se essiccato, ha proprietà astringenti e può essere utilizzato come antidiarroico.
Vaccinium L., 1753 è un genere di piante appartenenti alla famiglia delle Ericacee, i cui frutti sono comunemente noti come mirtilli.
Šilauogė (Vaccinium) – erikinių (Ericaceae) šeimos augalų gentis. Ją sudaro ~450 augalų rūšių, paplitusių daugiausia Šiaurės pusrutulio vidutinėse ir arktinėse platumose, tačiau dalis auga tropikuose, pavyzdžiui, Havajuose ar Madagaskare.
Vaisius – netikroji uoga. Nemažos dalies šilauogių rūšių uogos valgomos, naudojamos konditerijos pramonėje, arbatų gamyboje, liaudies medicinoje.
Lietuvoje savaiminės 5 šilauogių rūšys, kurios auga kaip krūmokšniai:
Lietuvoje introdukuota:
Kai kurios kitos šilauogės:
Iliustruotas Lietuvos augalų genčių vardynas · Lietuvos vietinės medžių ir krūmų rūšys · Lietuvos išskirtiniai medžiai · Lietuvos svetimžemė dendroflora · Pasaulio išskirtiniai medžiai
Miškas · Miško skliautas · Lietuvos miškai · Pasaulio miškai (šalys pagal miškų plotą) · Miškų nykimas (neteisėtas miško kirtimas)
Miškininkystė (ekologinė miškininkystė) · Miško atkūrimas · Įveisimas · Miškų ūkis · Miškų urėdija · Girininkija · Eiguva · Lietuvos miškų institutas
Šilauogė (Vaccinium) – erikinių (Ericaceae) šeimos augalų gentis. Ją sudaro ~450 augalų rūšių, paplitusių daugiausia Šiaurės pusrutulio vidutinėse ir arktinėse platumose, tačiau dalis auga tropikuose, pavyzdžiui, Havajuose ar Madagaskare.
Vaisius – netikroji uoga. Nemažos dalies šilauogių rūšių uogos valgomos, naudojamos konditerijos pramonėje, arbatų gamyboje, liaudies medicinoje.
Bosbes (Vaccinium) is een geslacht van planten die behoren tot de heidefamilie (Ericaceae).
Geslacht Vaccinium, Bosbes
En uit het ondergeslacht Oxycoccus van Vaccinium:
De cranberry of lepeltje(s)heide (korte tijd ook grote veenbes genoemd) is niet autochtoon in Nederland. Het verhaal gaat dat bij een schipbreuk in de negentiende eeuw een vat met bessen op Terschelling is aangespoeld en dat de plant zich daar heeft kunnen vestigen. Vóór die tijd werd de soort echter al in Engeland en Duitsland gekweekt om de eetbare en vitamine-C-rijke vruchten.
De kleine Nederlandse soorten vormen lage struikjes.
De blauwe bes (Vaccinium corymbosum) wordt o.a. in Nederland en Duitsland geteeld.
... · Acrothamnus · Acrotriche · Agapetes · Agarista · Andersonia · Andromeda · Arbutus · Arctostaphylos · Calluna · Cassiope · Chimaphila · Daboecia · Dracophyllum · Empetrum · Enkianthus · Erica (Dophei) · Kalmia · Leptecophylla · Moneses · Monotropa · Orthilia · (Oxycoccus (Veenbes)) · Pieris · Pyrola (Wintergroen) · Rhododendron (Rododendron) · Vaccinium (Bosbes) . Woollsia . ...
Bosbes (Vaccinium) is een geslacht van planten die behoren tot de heidefamilie (Ericaceae).
Bærlyngslekta (Vaccinium) er ei planteslekt i lyngfamilien. I Noreg veks tre artar. Desse plantane er bærlyng med flate blad. Hangande blomster med poseforma krone som fell av tidleg. Av alle artane finst det former med kvite bær.
I denne slekta er det meir enn 400 artar.
Bærlyngslekta (Vaccinium) er ei planteslekt i lyngfamilien. I Noreg veks tre artar. Desse plantane er bærlyng med flate blad. Hangande blomster med poseforma krone som fell av tidleg. Av alle artane finst det former med kvite bær.
I denne slekta er det meir enn 400 artar.
Norske artar i bærlyngslekta Tytebær (Vaccinium vitis-idaea) Blokkebær (Vaccinium uliginosum) Blåbær (Vaccinium myrtillus) Tranebær (Vaccinium oxycoccos)Bærlyng (Vaccinium) er ei planteslekt i lyngfamilien. Slekta inneholder 450 arter, deriblant blåbær, blokkebær, tyttebær og tranebær. De fleste arter vokser på den nordlige halvkule, og foretrekker heier og åpen skog.
Det vitenskapelige navnet vaccinium er av ukjent opprinnelse.
Bærlyng (Vaccinium) er ei planteslekt i lyngfamilien. Slekta inneholder 450 arter, deriblant blåbær, blokkebær, tyttebær og tranebær. De fleste arter vokser på den nordlige halvkule, og foretrekker heier og åpen skog.
Det vitenskapelige navnet vaccinium er av ukjent opprinnelse.
Borówka (Vaccinium L.) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae Juss). Według niektórych ujęć taksonomicznych należy do niego ok. 450 gatunków występujących głównie na półkuli północnej[2]. Gatunkiem typowym jest Vaccinium uliginosum L.[3].
Krzewinki, krzewy, pnącza lub małe drzewa o zimozielonym lub sezonowym ulistnieniu[2]. Kwiaty nieduże, dzwonkowate, w kolorze białym, bladoróżowym lub czerwonym. Owocami są niebieskoczarne lub czerwone jagody pozorne. Liście pojedyncze, często skórzaste, całobrzegie lub ząbkowane, za młodu często czerwone[2].
Hornemannia Vahl, Hugeria Small, Neojunghuhnia Koord., Oxycoccus Hill, Rigiolepis Hook. f.
Należy do podrodziny Vaccinioideae, rodziny wrzosowatych Ericaceae, która wraz z siostrzaną rodziną Cyrillaceae należą do rzędu wrzosowców, grupy astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots)[1].
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Ericanae Takht., rząd wrzosowce (Ericales Dumort.), podrząd Ericineae Burnett, rodzina wrzosowate (Ericaceae Juss.), podrodzina Vaccinioideae Arn., plemię Vaccinieae Rchb., podplemię Vacciniinae Klotzsch, rodzaj borówka (Vaccinium L.)[5].
Niektóre gatunki są uprawiane dla swoich jadalnych owoców. Nadają się one do bezpośredniego spożycia oraz do sporządzania przetworów. W Polsce uprawiana jest tylko borówka wysoka.
Borówka (Vaccinium L.) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae Juss). Według niektórych ujęć taksonomicznych należy do niego ok. 450 gatunków występujących głównie na półkuli północnej. Gatunkiem typowym jest Vaccinium uliginosum L..
Vaccinium L. é um género botânico pertencente à família Ericaceae.[1] As espécies deste género e seus frutos têm as seguintes designações vulgares: vacínio, mirtilo, arando, airela e uva-do-monte.
Uma classificação anterior à filogenia molecular divide vaccinium em subgéneros e várias secções:
Vaccinium L. é um género botânico pertencente à família Ericaceae. As espécies deste género e seus frutos têm as seguintes designações vulgares: vacínio, mirtilo, arando, airela e uva-do-monte.
Brusnica alebo staršie čučoriedka (lat. Vaccinium) je rod rastlín z čeľade brusnicovité.
Na Slovensku[1] sa vyskytujú druhy:
Brusnica alebo staršie čučoriedka (lat. Vaccinium) je rod rastlín z čeľade brusnicovité.
Na Slovensku sa vyskytujú druhy:
brusnica obyčajná / brusnica pravá / čučoriedka brusnicová / brusnica čučoriedka pravá / brusnica v užšom zmysle (Vaccinium vitis-idae) brusnica čučoriedková / čučoriedka obyčajná / brusnica čučoriedka obyčajná / čučoriedka v užšom zmysle (Vaccinium myrtillus) brusnica barinná / čučoriedka barinná / šialenica (Vaccinium uliginosum) brusnica drobnolistá / čučoriedka drobnolistá (Vaccinium gaultherioides)Glej besedilo
Vakcinij (znanstveno ime Vaccinium) je rod grmičevja v družini Ericaceae (vresnic). Sadeži mnogih vrst so užitni, nekateri imajo tudi komercialni pomen, vključno z brusnicami, borovnicami in mahunico. Kot mnoge druge vresnice, običajno uspevajo na kislih tleh.
Rod vsebuje približno 450 vrst, ki jih najdemo na hladnejših področjih severne poloble so listopadne. Veliko jih raste po gorah v tropskem in subtropskem pasu in so zimzelene.
Le štiri vrste vakcinij je samoraslih v severni Evropi: Vaccinium myrtillus (gozdna borovnica), Vaccinium uliginosum (barjanska kopišnica), Vaccinium oxycoccus (dlakava mahovnica) in Vaccinium vitis idaea (brusnica). Najdemo jih v ravninskih in gorskih območjih do 2800m nadmorske višine.
Pomen besede vaccinium je precej nejasen. Že Plinij Starejši je uporabljal to ime za isto rastlino[2].
Rastline potrebujejo kisla tla in zato samorasle rastline živijo v habitatih, kot so vresje, močvirja in kisli gozdovi. Rast rastlin se razlikuje med vrstami - nekatere se vijejo po tleh, nekatere so pritlikav grm, nekatere pa so lahko večje grmičevje.
Taksonomija je zapletena in se še vedno raziskuje. Številne azijske vrste, so bolj povezane z Agapetes kot z drugimi vrstami Vaccinium[3][4]. Druga skupina vključuje večino Orthaea in Notopora, nekaj Gaylussacia, ter številne vrste Vaccinium , kot je Vaccinium crassifolium.[3]. Drugi deli Vaccinium oblikujejo druge skupine, včasih skupaj z vrstami drugimi rodov[3].
Klasifikacija, ki daje prednost molekularni filogeniji, deli Vaccinium v podrodove in sekcije:
Vakcinij (znanstveno ime Vaccinium) je rod grmičevja v družini Ericaceae (vresnic). Sadeži mnogih vrst so užitni, nekateri imajo tudi komercialni pomen, vključno z brusnicami, borovnicami in mahunico. Kot mnoge druge vresnice, običajno uspevajo na kislih tleh.
Odonsläktet[1], blåbärssläktet[2] eller skogsbär[2] (Vaccinium) är ett växtsläkte med buskar i familjen ljungväxter.[3] Släktet beskrevs av Carl von Linné 1753 och typarten är odon (Vaccinium uliginosum).[4] Släktet omfattar omkring 450 arter, bland annat blåbär och lingon. De flesta arterna finns på norra halvklotets svalare områden, men det finns även tropiska arter från så skilda områden som Madagaskar och Hawaii. Odonsläktet växer främst i hedlandskap och gles skog.
Tranbärsarterna (V. erythrocarpum, macrocarpon, microcarpon och oxycoccus) anses av vissa botaniker utgöra ett eget släkte, Oxycoccus. Naturhistoriska Riksmuseet i Sverige anger dock att dessa arter ingår i odonsläktet.[5]
Enligt Catalogue of Life består släktet av följande 482 taxa:[3]
Odonsläktet, blåbärssläktet eller skogsbär (Vaccinium) är ett växtsläkte med buskar i familjen ljungväxter. Släktet beskrevs av Carl von Linné 1753 och typarten är odon (Vaccinium uliginosum). Släktet omfattar omkring 450 arter, bland annat blåbär och lingon. De flesta arterna finns på norra halvklotets svalare områden, men det finns även tropiska arter från så skilda områden som Madagaskar och Hawaii. Odonsläktet växer främst i hedlandskap och gles skog.
Tranbärsarterna (V. erythrocarpum, macrocarpon, microcarpon och oxycoccus) anses av vissa botaniker utgöra ett eget släkte, Oxycoccus. Naturhistoriska Riksmuseet i Sverige anger dock att dessa arter ingår i odonsläktet.
Metne bakınız.
Dış bağlantılar Wikimedia Commons'ta Vaccinium ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. Wikispecies'te Vaccinium ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.Vaccinium, fundagiller (Ericaceae) familyasından bitki cinsi. Türleri Türkçede "yaban mersini" adıyla bilniir. Meyveleri yenir ve genelde asitli topraklarda yetişir.
Vaccinium, fundagiller (Ericaceae) familyasından bitki cinsi. Türleri Türkçede "yaban mersini" adıyla bilniir. Meyveleri yenir ve genelde asitli topraklarda yetişir.
Вакциніум або Чорниця[1] (Vaccínium) — рід вічнозелених і листопадних чагарників, напівчагарників та чагарничків (зрідка дерев, ліан) родини Вересові (Ericaceae). Більшість видів — з Північної півкулі, але деякі види трапляються і в Південній.
До цього роду належать багато цікавих та корисних для людини рослин — брусниця, чорниця високоросла, лохина звичайна, журавлина, чорниця. Ягоди цих видів їстівні та мають ряд цінних властивостей. Деякі види заради їстівних ягід культивуються, у тому числі у промисловому масштабі (у першу чергу це відноситься до журавлини великоплідної та лохини високорослої). У медичних цілях використовуються й інші частини рослин — наприклад, листя брусниці та чорниці. Деякі рослини знаходять застосування у декоративному садівництві.
Наукова назву роду взято з класичної латини: у Плінія Старшого слово vaccinium зустрічається як назва рослини («тип ягоди»; можливо, малася на увазі чорниця; лат. bacca — ягода) [2]. Зрідка наводиться версія, що назва Vaccinium походить від латинського слова vacca — корова (vaccinus — коров'ячий) та пояснюється корисними властивостями ягід, порівнянними з користю від корови у господарстві[3].
Синоніміка вакциніуму включає такі назви[4]:
Природний ареал переважної більшості видів — регіони з холодним та помірним кліматом Північної півкулі; є види, які ростуть в Андах, а також тропічні види, поширені на Гавайських островах, на Мадагаскарі, у Південній Африці.
Рослини, що представляють цей рід, ростуть здебільшого на відкритих просторах або у світлих лісах, віддають перевагу кислим ґрунтам. Деякі види пристосувалися до життя на сфагнових болотах: наприклад, лохина звичайна, представники підроду Журавлина. Деякі види вакциніуму утворюють суцільні зарості: наприклад, чорниця звичайна — у субальпийському поясі Карпат, журавлина на сфагнових болотах[5].
Представники роду — зазвичай чагарники або чагарнички, зрідка невеликі дерева. Трапляються і незвичайні життєві форми: наприклад, чорниця лавролиста (Vaccinium laurifolium) є напівепіфітом — свій розвиток цей вид починає як епіфіт, але коли звисаюче коріння досягає поверхні, рослина починає рости, як звичайна наземна рослина та досягає у висоту 5 м, тулячись при цьому стовбуром до того дерева, на якому почала рости.
Кореневище зазвичай довге, шнуроподібне, на ньому знаходяться численні кущики. У чорниці звичайної кореневище має довжину до 3 м, у деяких представників роду довжина кореневища сягає 10 м. Як і для інших вересових, для вакциніуму характерна мікориза — взаємовигідне співжиття коренів рослини з міцелієм грибів[6].
Пагони прямостоячі або сланкі.
Листки можуть як опадати на зиму, так і зимувати; краї як з рівними краями, так і з зубчастими; адаксіальний (верхній) бік листа — яскраво-зелений, абаксіальний (нижній) бік — різного забарвлення, від яскраво-зеленого до білого. У молодому віці листки іноді червоні, восени у деяких видів також червоніють (наприклад, у чорниці високорослої); часто шкірясті[7][8]. У деяких видів листя згортається в трубочку при настанні посушливого періоду: зокрема, таку властивість має брусниця[6].
Квітки з подвійною оцвітиною. Віночок більшою чи меншою мірою зрослопелюстковий, у видів з підроду Вакциніум має дзвоникоподібну, (келихоподібну або діжкоподібну) форму; у видів з підроду Журавлина повністю розвинена квітка нагадує квітку цикламена (Cyclamen): пелюстки загинаються. Забарвлення пелюсток — від білого до яскраво-червоного. Квітки частіше чотиричленні, рідше п'ятичленні (при тому, що у більшості вересових квітки п'ятичленні). Кількість тичинок — вдвічі більше, ніж часток віночка[2]. Тичинки вільні, двогніздові; як і в інших вересових, з двома «ріжками»; розкриваються парами; пилкові зерна з'єднані по чотири[9][6]. Квітки двостатеві, але іноді спостерігається явище функціональної одностатевості. Наприклад, для чорниці звичайної характерна слабка протерандрія (дозрівання андроцея раніше ніж гінецея) [6]. Зав'язь нижня[10].
Формула квітки: ∗ K ( 5 ) C ( 5 ) A 5 + 5 G ( 5 ¯ ) {displaystyle ast K_{(5)};C_{(5)};A_{5+5};G_{({overline {5}})}} [11]
Запилення відбувається за допомогою комах. Тичинки забезпечені придатками, схожими на роги, при відвідуванні квітки комахами придатки служать важелями, за допомогою яких комахи самі висипають на себе пилок. Плоди утворюються і в разі неможливості перехресного запилення, але лише за умови, що квітки будуть струшуватися; в природі струшування відбувається за допомогою вітру, тому в місцях, захищених від вітру оточуючими рослинами, ягід чорниці та лохини зазвичай менше[6].
Плід — соковита ягода. Забарвлення стиглих ягід — або червоне, або синє (різних відтінків, від блакитнуватого до темносинього, майже чорного). Для представників роду характерна ендозоохорія — метод поширення насіння, при якому птахи та ссавці поїдають плоди цілком. Насіння, яке знаходиться всередині плодів, пройшовши через травний тракт, виходить неушкодженим разом з екскрементами[6].
Види вакциніуму є першою ланкою багатьох харчових ланцюгів, зокрема, це харчові рослини для гусениць багатьох видів метеликів[12].
Хімічний склад добре вивчений у першу чергу в тих видів вакциніуму, які активно використовуються з лікувальною метою.
Одним з найважливіших для медичного застосування компонентів є глікозид арбутин, антисептик сечовивідних шляхів: в організмі він розщеплюється на цукор та гідрохінон, який має бактерицидні властивості. Арбутин знайдений у листі брусниці та чорниці (у брусниці — до 9 %), у ягодах брусниці[13][14]. Наявністю арбутину (вакциніну) пояснюється гіркуватий смак ягід брусниці та журавлини[15].
У листі брусниці та чорниці знайдені аскорбінова кислота (у чорниці — до 250 мг%), дубильні сполуки, флавоноїди, тритерпенові сполуки, хінна кислота[13].
У ягодах брусниці, журавлини та чорниці знайдені цукри, лимонна, аскорбінова (у брусниці — до 17 мг%) та інші кислоти, глікозиди. У ягодах брусниці та журавлини міститься бензойна кислота, що має антисептичні властивості, у плодах же чорниці її немає[13], саме цим пояснюється той факт, що ягоди брусниці та журавлини, на відміну від ягід чорниці, можуть тривалий час зберігатися у квашеному вигляді без додавання будь-яких консервантів.
Ягоди чорниці примітні тим, що займають перше місце серед усіх фруктів і ягід за вмістом марганцю[13].
Ягоди дуже багатьох видів вакциніуму їстівні як у сирому, так і у переробленому вигляді, з них готують варення, джеми, желе, сиропи, морси, екстракти, киселі, а також вино[13].
Для м'ясних страв багатьох європейських, що є також поширеними на американському континенті, кухонь характерне використання брусничного варення, брусничного желе або мочених ягід (журавлини, брусниці) як соусу або гарніру для страв з м'яса та дичини; з моченою брусницею подають і одну з традиційних фінських страв — круп'яні ковбаски (з рисової та перлової крупи)[16].
Журавлиновий джем, який американці називають журавлиновим соусом (англ. cranberry sauce), у США та Канаді традиційно подається з м'ясом індика на День подяки.
Листя брусниці та журавлини можуть вживатися замість чаю[13].
Ягоди журавлини та чорниці використовуються в харчовій промисловості, а ягоди журавлини — також у лікеро-горілчаному виробництві[13].
Найвідоміші лікарські рослини роду Вакциніум — чорниця та брусниця.
Чорниця у науковій медицині використовується як в'яжучий засіб, пагони чорниці входять до складу протидіабетичного збору. Ягоди чорниці використовуються як джерело вітамінів, необхідних для нормальної роботи очей.
У брусниці у науковій медицині використовуються листя — їх відвар та настій застосовуються як дезінфікуючий та діуретичний засіб. Унаслідок того, що у брусниці знайдений арбутин (антисептик сечовивідних шляхів), при лікуванні розладів сечовивідної системи використовують витяжку з сухого листя (але при неправильному дозуванні така витяжка може викликати отруєння)[14].
Деякі види вакциніуму вирощують у промислових масштабах на спеціальних плантаціях.
Культивування рослин з роду вакциніум почалося з журавлини великоплодої (Vaccinium macrocarpon) на початку XIX століття у США та Канаді. Останнім часом у цих країнах великі площі зайняті під промислові плантації цього виду. За ці роки виведено більше двохсот сортів. Максимальна врожайність журавлинових плантацій — 220 ц/га, середня — 180 ц/га[17]. Особливість журавлини великоплідної, яку вирощують у величезних кількостях у США і Канаді, полягає в тому, що в її плодах є повітряні камери, тому це одна з небагатьох ягід, яка плавають на поверхні води. Це робить збір ягоди істотно менш трудомістким у порівнянні зі звичайним ручним збором: наприкінці сезону чеки з дозрілою ягодою заповнюють водою та пускають спеціальні комбайни, які збивають цю воду, при цьому стиглі ягоди відриваються. після цього зганяють всі ягоди до одного краю чека, де її — чисту та промиту — вичерпують для подальшої переробки[18].
З 1960-х років у культуру введена і брусниця (Vaccinium vitis-idaea); у першу чергу селекцією цього виду займалися у Швеції, Фінляндії, Німеччині та Нідерландах. Приблизна врожайність промислових плантацій — 70 ц/га[17].
Ще один вид, широко культивований у промислових масштабах (у першу чергу у США), — чорниця високоросла (Vaccinium corymbosum). Останнім часом її плантації є у США, Західній Європі, Австралії та Новій Зеландії[17]. Світовий врожай чорниці високорослої становить приблизно 50 тисяч тонн на рік[15]. Є також плантації лохини вузьколистої (Vaccinium angustifolium).
Як ягідні культури в аматорському садівництві крім журавлини, брусниці та вакциніуму високорослого використовують також буяхи (Vaccinium uliginosum). За врожайністю цей вид значно поступається вакциніуму високорослому (врожайність буяхів — до 1 кг з куща проти 3 кг з куща у вакциніуму високорослого в умовах Підмосков'я і до 10 кг з куща на батьківщині вакциніуму високорослого, в Північній Америці), але значно перевершує його за морозостійкістю[17].
Деякі вакциніуми вирощують як декоративні рослини, у першу чергу це стосується низькорослих гарноквітнучих чагарничків, які саджають на рокаріях та альпінаріях: вакциніуму монетчатого (Vaccinium nummularia) та брусниці (Vaccinium vitis-idaea). Трапляються в садах і відносно високі декоративні види — вакциніум високорослий (Vaccinium corymbosum) висотою до 1,8 м, Вакциніум циліндричний (Vaccinium cylindraceum) висотою до 3 м, а також Вакциніум деревовидний (Vaccinium arboreum) [7].
Рослини роду вакциніум вирощують на легких, добре дренованих ґрунтах з високим вмістом органічної речовини, що мають високу водоутримуючу здатність та низький рівень pH. Для покращення водних та повітряного-фізичних властивостей ґрунту зазвичай додають кислий верховий торф, подрібнену кору дерев чи перепрілу тирсу.
У культурі рослини роду Вакциніум розмножують вегетативно — вкоріненням зелених чи здерев'янілих живців. Останнім часом поширення набуло розмноження in-vitro та мікроживцюванням.
Щороку, переважно навесні, проводять обрізання, видаляючи пошкоджені та малопродуктивні гілки, щоб сформувати кущі з оптимальним загущенням крони.
Раніше рід Вакциніум виділяли в окрему родину Вакциневі, або Брусничні (Vacciniaceae), обґрунтовуючи це насамперед тим, що в рослин цього роду, на відміну від інших вересових, зав'язь верхня, а нижня[5].
Зараз рід Вакциніум, як і ще більше тридцяти родів, входить до триби Вакцинієві (Vaccinieae) підродини Вакцинієві, або Брусничні (Vaccinioideae) родини Вересові (Ericaceae)[4]:
Таксономія роду перебуває в стадії розробки. Наприклад, внаслідок генетичних досліджень виявлено, що значне число азіатських видів, які зараз включені в рід Вакциніум, знаходяться набагато ближче до видів роду Агапетес (Agapetes), ніж до інших видів роду Вакциніум[19][20].
Рід Вакциніум ділиться на два підроди — журавлина (subgen.Oxycoccus) і підрід власне вакциніум (subgen.Vaccinium). До першого підроду належать всього кілька видів, всі інші види належать до другого підроду.
Список підродів та секцій[4].
Рід, згідно з сучасними уявленнями, ділиться на два підроду — Журавлина (Oxycoccus) та власне Вакциніум (Vaccinium).
Підрід Журавлина (Vacciniumsubgen.Oxycoccus) — рослини з гнучкими повзучими недерев'яніючими пагонами; квітки — з відігнутими пелюстками. Раніше цей підрід зазвичай розглядався як самостійний рід Oxycoccus Hill (1756) .
Підрід Вакциніум (Vacciniumsubgen.Vaccinium) — всі інші види; пагони тонкі, прямостоячі, дерев'яніючі, з дзвоникуватими квітами.
Вакциніум або Чорниця (Vaccínium) — рід вічнозелених і листопадних чагарників, напівчагарників та чагарничків (зрідка дерев, ліан) родини Вересові (Ericaceae). Більшість видів — з Північної півкулі, але деякі види трапляються і в Південній.
До цього роду належать багато цікавих та корисних для людини рослин — брусниця, чорниця високоросла, лохина звичайна, журавлина, чорниця. Ягоди цих видів їстівні та мають ряд цінних властивостей. Деякі види заради їстівних ягід культивуються, у тому числі у промисловому масштабі (у першу чергу це відноситься до журавлини великоплідної та лохини високорослої). У медичних цілях використовуються й інші частини рослин — наприклад, листя брусниці та чорниці. Деякі рослини знаходять застосування у декоративному садівництві.
Chi Việt quất (danh pháp khoa học: Vaccinium) là một chi chứa các loài cây bụi trong họ Thạch nam (Ericaceae), bao gồm các loại việt quất, mạn việt quất v.v. Chi này chứa khoảng 450 loài, chủ yếu sinh trưởng ở khu vực lạnh của Bắc bán cầu, mặc dù có một số loài nhiệt đới cũng như một vài loài sinh sống biệt lập tại khu vực Madagascar và Hawaii. Các loài trong chi này ưa thích các khu vực với thảm thực vật thấp và thưa, cũng như các cánh rừng thưa. Tên gọi Vaccinium đã từng được sử dụng để chỉ một loại quả mọng (có lẽ là việt quất quả đen V. myrtillus) trong tiếng Latinh kinh điển, nhưng nguồn gốc của từ này là không rõ ràng; nó không có gì gắn liền với vacca: "của con bò/gắn liền với con bò", mà có thể là sự sửa đổi sai lạc của từ baca/bacca: quả mọng trong tiếng Latinh.
Quả phát triển từ bầu nhụy hạ, là dạng quả mọng.
Các loài trong chi Vaccinium bị ấu trùng của một số loài cánh vẩy phá hại – xem Danh sách các loài cánh vẩy phá hại việt quất.
Phân loại của chi này là phức tạp và nó vẫn đang được nghiên cứu và rà soát lại; nhưng nói chung người ta phân ra thành 2 phân chi cùng một vài nhánh:
Chi Việt quất (danh pháp khoa học: Vaccinium) là một chi chứa các loài cây bụi trong họ Thạch nam (Ericaceae), bao gồm các loại việt quất, mạn việt quất v.v. Chi này chứa khoảng 450 loài, chủ yếu sinh trưởng ở khu vực lạnh của Bắc bán cầu, mặc dù có một số loài nhiệt đới cũng như một vài loài sinh sống biệt lập tại khu vực Madagascar và Hawaii. Các loài trong chi này ưa thích các khu vực với thảm thực vật thấp và thưa, cũng như các cánh rừng thưa. Tên gọi Vaccinium đã từng được sử dụng để chỉ một loại quả mọng (có lẽ là việt quất quả đen V. myrtillus) trong tiếng Latinh kinh điển, nhưng nguồn gốc của từ này là không rõ ràng; nó không có gì gắn liền với vacca: "của con bò/gắn liền với con bò", mà có thể là sự sửa đổi sai lạc của từ baca/bacca: quả mọng trong tiếng Latinh.
Quả phát triển từ bầu nhụy hạ, là dạng quả mọng.
Các loài trong chi Vaccinium bị ấu trùng của một số loài cánh vẩy phá hại – xem Danh sách các loài cánh vẩy phá hại việt quất.
Представители рода — обычно кустарники или кустарнички, изредка небольшие деревья. Встречаются и необычные жизненные формы: к примеру, черника лавролистная (Vaccinium laurifolium) является полуэпифитом — своё развитие этот вид начинает как эпифит, но когда свисающие корни достигают поверхности, растение начинает расти как обычное наземное растение и достигает в высоту 5 м, прислоняясь при этом стволом к тому дереву, на котором начало расти.
Корневище обычно длинное, шнурообразное, на нём находятся многочисленные кустики. У черники обыкновенной корневище имеет длину до 3 м, у некоторых видов вакциниума длина корневища достигает 10 м. Как и для других вересковых, для вакциниума характерна микориза — взаимовыгодное сожительство корней растения с мицелием грибов[13].
Побеги или прямостоячие, или стелющиеся.
Листья могут как опадать на зиму, так и зимовать; края как с ровными краями, так и с зубчатыми; адаксиальная (верхняя) сторона листа — ярко-зелёная, абаксиальная (нижняя) сторона — разной окраски, от ярко-зелёной до белой. В молодом возрасте листья иногда красные, осенью у некоторых видов также красные (например, у голубики высокорослой); часто кожистые[8][14]. У некоторых видов листья свёртываются в трубочку при наступлении засушливого периода: в частности, таким свойством обладает брусника[13].
Цветки с двойным околоцветником. Венчик в большей или меньшей степени сростнолепестный, у видов из подрода Вакциниум имеет колокольчатую (бокальчатую, бочонковидную) форму; у видов из подрода Клюква полностью развитый цветок напоминает цветок цикламена (Cyclamen): лепестки у него загибаются назад. Окраска лепестков — от белой до ярко-красной. Цветки чаще четырёхчленные, реже пятичленные (при том, что у большинства вересковых цветки пятичленные). Число тычинок — вдвое больше, чем долей венчика[4]. Тычинки свободные, двугнёздные; как и у других вересковых, с двумя «рожками»; вскрываются порами; пыльцевые зёрна соединены по четыре[9][13]. Цветки двуполые, но иногда наблюдается явление функциональной однополовости. К примеру, для черники обыкновенной характерна слабая протерандрия (созревание андроцея раньше гинецея)[13]. Завязь нижняя[15].
Формула цветка: ∗ K ( 5 ) C ( 5 ) A 5 + 5 G ( 5 ¯ ) {displaystyle ast K_{(5)};C_{(5)};A_{5+5};G_{({overline {5}})}} [16].
Опыление происходит с помощью насекомых. Тычинки снабжены придатками, похожими на рога, при посещении цветка насекомыми придатки служат рычагами, с помощью которых насекомые сами высыпают на себя пыльцу. Плоды образуются и в случае невозможности перекрёстного опыления, но только при условии, что цветки будут встряхиваться; в природе встряхивание происходит с помощью ветра, поэтому в местах, защищённых от ветра окружающими растениями, ягод черники и голубики обычно меньше[13].
Плод — сочная ягода. Окраска зрелых ягод — или красная, или синяя (различных оттенков, от голубоватой до тёмно-синей, почти чёрной). Для представителей рода характерна эндозоохория — метод распространения семян, при котором животные (птицы и млекопитающие) поедают плоды целиком, а находящиеся внутри них семена, проходя через пищеварительный тракт, выходят неповреждёнными вместе с экскрементами[13].
Виды вакциниума являются первым звеном многих пищевых цепей, в частности, это пищевые растения для гусениц многих видов бабочек[17].
Химический состав хорошо изучен в первую очередь у тех видов вакциниума, которые активно используются в лекарственных целях.
Одним из наиболее важных в медицинском отношении компонентов является гликозид арбутин, антисептик мочевыводящих путей: в организме он расщепляется на сахар и гидрохинон, который имеет бактерицидные свойства. Арбутин найден в листьях брусники и черники (у брусники — до 9 %), в ягодах брусники[18][19]. Арбутином (вакцинином) объясняется горьковатый вкус ягод брусники и клюквы[20].
В листьях брусники и черники найдены аскорбиновая кислота (у черники — до 250 мг%), дубильные вещества, флавоноиды, тритерпеновые соединения, хинная кислота[18].
В ягодах брусники, клюквы и черники найдены сахара, лимонная, аскорбиновая (у брусники — до 17 мг%) и другие кислоты, гликозиды. В ягодах брусники и клюквы содержится бензойная кислота, обладающая антисептическими свойствами, в плодах же черники её нет[18], именно этим объясняется тот факт, что ягоды брусники и клюквы, в отличие от ягод черники, могут длительное время храниться в мочёном виде без добавления каких-либо консервантов.
Ягоды черники примечательны тем, что занимают первое место среди всех фруктов и ягод по содержанию марганца[18].
Ягоды очень многих видов вакциниума съедобны как в сыром, так и в переработанном виде; из них готовят варенья, джемы, желе, сиропы, морсы, экстракты, кисели, а также вино[18].
Ягоды клюквы, черники и брусники входят в состав классических русских блюд и напитков, в том числе сбитней и киселей.
Для мясных блюд финской кухни характерно использование брусничного варенья, брусничного желе или мочёных ягод (клюквы, брусники) в качестве соуса или гарнира для блюд из мяса и дичи; с мочёной брусникой подают и одно из традиционных финских блюд — крупяные колбаски (из рисовой и перловой крупы)[21].
Клюквенный джем, который американцы называют клюквенным соусом (англ. cranberry sauce), в США традиционно подаётся с мясом индейки на День благодарения.
Листья брусники и клюквы могут употребляться вместо чая[18].
Ягоды клюквы и черники используются в пищевой промышленности, а ягоды клюквы — также в ликёро-водочном производстве[18].
Наиболее известные лекарственные растения рода Вакциниум — черника и брусника.
Черника в научной медицине используется как вяжущее средство, побеги черники входят в состав противодиабетического сбора. Ягоды черники используются как источник витаминов, необходимых для нормальной работы глаз.
У брусники в научной медицине используются листья — их отвар и настой применяются как дезинфицирующее и диуретическое средство. По причине того, что в бруснике найден арбутин (антисептик мочевыводящих путей), при лечении расстройства мочевыводящей системы используют вытяжку из сухих листьев (но при неправильной дозировке такая вытяжка может вызвать отравление)[19].
Некоторые виды вакциниума выращивают в промышленном масштабе на специальных плантациях.
Культивирование растений из рода вакциниума началось с клюквы крупноплодной (Vaccinium macrocarpon) в начале XIX века в США и Канаде. В настоящее время в этих странах большие площади заняты под промышленные плантации этого вида. За эти годы выведено более двухсот сортов. Максимальная урожайность клюквенных плантаций — 220 ц/га, средняя — 180 ц/га[22]. Особенность клюквы крупноплодной, выращиваемой в огромных количествах в США и Канаде, состоит в том, что в её плодах имеются воздушные камеры, поэтому это одна из немногих ягод, плавающих на поверхности воды. Это делает сбор ягоды существенно менее трудоёмким по сравнению с обычным ручным сбором: в конце сезона чеки с созревшей ягодой заполняют водой и пускают специальные комбайны, которые взбивают эту воду, при этом зрелые ягоды отрываются. После этого сгоняют все ягоды к одному краю чека, где её — чистую и промытую — вычерпывают для дальнейшей переработки[23].
С 1960-х годов в культуру введена и брусника (Vaccinium vitis-idaea); в первую очередь селекцией этого вида занимались в Швеции, Финляндии, Германии и Нидерландах. Приблизительная урожайность промышленных плантаций — 70 ц/га[22].
Ещё один вид, широко культивируемый в промышленных масштабах (в первую очередь в США), — голубика высокорослая (Vaccinium corymbosum). В настоящее время её плантации имеются в США, Западной Европе, Австралии и Новой Зеландии[22]. Мировой урожай голубики высокорослой составляет примерно 50 тысяч тонн в год[20]. Имеются также плантации голубики узколистной (Vaccinium angustifolium).
В качестве ягодных культур в любительском садоводстве помимо клюквы, брусники и голубики высокорослой используют (в первую очередь в России) также голубику обыкновенную, или болотную (Vaccinium uliginosum). По урожайности этот вид значительно уступает голубике высокорослой (урожайность голубики обыкновенной — до 1 кг с куста против 3 кг с куста у голубики высокорослой в условиях Подмосковья и до 10 кг с куста на родине голубики высокорослой, в Северной Америке), но значительно превосходит её по морозостойкости[22].
Некоторые вакциниумы выращивают как декоративные растения, в первую очередь это относится к низкорослым красивоцветущим кустарничкам, которые сажают в рокариях и альпинариях: вакциниуму монетчатому (Vaccinium nummularia) и бруснике (Vaccinium vitis-idaea). Встречаются в садах и относительно высокие декоративные виды — Голубика высокорослая (Vaccinium corymbosum) высотой до 1,8 м, Вакциниум цилиндрический (Vaccinium cylindraceum) высотой до 3 м, а также Вакциниум древовидный (Vaccinium arboreum)[8].
Растениям из рода Вакциниум, как и другим вересковым, для успешного роста требуется дренированная кислая почва, хорошо удерживающая влагу и имеющая хорошую воздухопроницаемость. В культуре вакциниумы размножают семенами, а также полуодревесневшими черенками. Сухие и загущённые ветви вырезают в конце зимы[14][22].
Ранее род Вакциниум выделяли в отдельное семейство Вакциниевые, или Брусничные (Vacciniaceae), обосновывая это прежде всего тем, что у растений этого рода, в отличие от других вересковых, завязь не верхняя, а нижняя[12].
Сейчас род Вакциниум, как и ещё более тридцати родов, входит в трибу Вакциниевые (Vaccinieae) подсемейства Вакциниевые, или Брусничные (Vaccinioideae) семейства Вересковые (Ericaceae)[11]:
Таксономия рода находится в стадии разработки. К примеру, в результате генетических исследований обнаружено, что значительное число азиатских видов, которые сейчас включены в род Вакциниум, находятся намного ближе к видам рода Агапетес (Agapetes), чем к другим видам рода Вакциниум[24][25].
Род Вакциниум делится на два подрода — Клюква (subgen. Oxycoccus) и подрод собственно Вакциниум (subgen. Vaccinium). К первому подроду относятся всего несколько видов, все остальные виды относятся ко второму подроду.
Список подродов и секций[11].
По информации базы данных The Plant List (2013), род включает 223 вида[26].
Род, согласно современным представлениям, делится на два подрода — Клюква (Oxycoccus) и собственно Вакциниум (Vaccinium).
Подрод Клюква (Vaccinium subgen. Oxycoccus) — растения с гибкими ползучими недеревенеющими побегами; цветки — с отогнутыми лепестками. Ранее этот подрод обычно рассматривался как самостоятельный род Oxycoccus Hill (1756).
Подрод Вакциниум (Vaccinium subgen. Vaccinium) — все прочие виды; побеги тонкие, прямостоячие, деревенеющие, с колокольчатыми цветами. Некоторые из них:
Представители рода — обычно кустарники или кустарнички, изредка небольшие деревья. Встречаются и необычные жизненные формы: к примеру, черника лавролистная (Vaccinium laurifolium) является полуэпифитом — своё развитие этот вид начинает как эпифит, но когда свисающие корни достигают поверхности, растение начинает расти как обычное наземное растение и достигает в высоту 5 м, прислоняясь при этом стволом к тому дереву, на котором начало расти.
Корневище обычно длинное, шнурообразное, на нём находятся многочисленные кустики. У черники обыкновенной корневище имеет длину до 3 м, у некоторых видов вакциниума длина корневища достигает 10 м. Как и для других вересковых, для вакциниума характерна микориза — взаимовыгодное сожительство корней растения с мицелием грибов.
Побеги или прямостоячие, или стелющиеся.
Листья могут как опадать на зиму, так и зимовать; края как с ровными краями, так и с зубчатыми; адаксиальная (верхняя) сторона листа — ярко-зелёная, абаксиальная (нижняя) сторона — разной окраски, от ярко-зелёной до белой. В молодом возрасте листья иногда красные, осенью у некоторых видов также красные (например, у голубики высокорослой); часто кожистые. У некоторых видов листья свёртываются в трубочку при наступлении засушливого периода: в частности, таким свойством обладает брусника.
Цветки с двойным околоцветником. Венчик в большей или меньшей степени сростнолепестный, у видов из подрода имеет колокольчатую (бокальчатую, бочонковидную) форму; у видов из подрода полностью развитый цветок напоминает цветок цикламена (Cyclamen): лепестки у него загибаются назад. Окраска лепестков — от белой до ярко-красной. Цветки чаще четырёхчленные, реже пятичленные (при том, что у большинства вересковых цветки пятичленные). Число тычинок — вдвое больше, чем долей венчика. Тычинки свободные, двугнёздные; как и у других вересковых, с двумя «рожками»; вскрываются порами; пыльцевые зёрна соединены по четыре. Цветки двуполые, но иногда наблюдается явление функциональной однополовости. К примеру, для черники обыкновенной характерна слабая протерандрия (созревание андроцея раньше гинецея). Завязь нижняя.
Формула цветка: ∗ K ( 5 ) C ( 5 ) A 5 + 5 G ( 5 ¯ ) {displaystyle ast K_{(5)};C_{(5)};A_{5+5};G_{({overline {5}})}} .
Опыление происходит с помощью насекомых. Тычинки снабжены придатками, похожими на рога, при посещении цветка насекомыми придатки служат рычагами, с помощью которых насекомые сами высыпают на себя пыльцу. Плоды образуются и в случае невозможности перекрёстного опыления, но только при условии, что цветки будут встряхиваться; в природе встряхивание происходит с помощью ветра, поэтому в местах, защищённых от ветра окружающими растениями, ягод черники и голубики обычно меньше.
Плод — сочная ягода. Окраска зрелых ягод — или красная, или синяя (различных оттенков, от голубоватой до тёмно-синей, почти чёрной). Для представителей рода характерна эндозоохория — метод распространения семян, при котором животные (птицы и млекопитающие) поедают плоды целиком, а находящиеся внутри них семена, проходя через пищеварительный тракт, выходят неповреждёнными вместе с экскрементами.
Виды вакциниума являются первым звеном многих пищевых цепей, в частности, это пищевые растения для гусениц многих видов бабочек.
越橘属[2](学名:Vaccinium)是杜鵑花科下的一个常绿灌木属,适应於酸性土壤,包含蓝莓、蔓越莓、越橘、笃斯越橘、欧洲越橘等多种重要的经济植物。越橘属植物的果实为浆果,大多可食用。
vaccinium在古典拉丁语中指的是一种浆果,很有可能是欧洲越橘(V. myrtillus),但其确切的词源仍不能确定。vaccinum直译是“与牛有关系的”,但这种说法不可靠,实情可能这个词是拉丁语bacca(意为“浆果”)的讹误。[3]
越橘属大多生长在酸性土壤中,常见於石楠灌丛、沼泽和酸性林地。它们种间的形态差异很大,包括匍匐形、亚灌木和1-2米的大灌木。果实属假果,是由下位子房发育而来,通常颜色鲜艳,颜色为红或蓝色,果汁为紫色。
越橘属的分类较为复杂,仍在研究中。多个分布於亚洲的越橘属物种与树萝卜属(Agapetes)亲缘关系更近。[4][5]另一组亲缘关系近的物种包括笔花莓属(Orthaea)和大梗莓属(Notopora)的大部分物种、佳露果属(Gaylussacia)的部分甚至全部物种,以及厚叶越橘(Vaccinium crassifolium)等一部分越橘属植物。[4]剩下的越橘属物种和一些其他属的物种也可以组成一个亲缘关系较近的组。[4]
根据分子系统发生学的研究结果,越橘属被分成了如下的亚属和组:
又稱毛蒿豆亞屬,俗稱蔓越莓,枝條細長蔓性,花被反捲程度很大。部分生物學家將紅莓苔子亞屬視為一個獨立的屬。
其余所有物种,枝干粗壮直立,花朵钟形。
专食越橘属植物的物种:
杂食性物种:
产量/吨。数据为2003年-2004年统计。
FAOSTAT数据(FAO)
スノキ属(すのきぞく、学名:Vaccinium、和名漢字表記:酢の木属)はツツジ科の属の一つ。
常緑または落葉の低木で、まれに小高木なる。葉は互生し、鋸歯があるものと無いものとがある。花冠は小型のつぼ形または鐘形になり、先端が浅く4-5裂するが、ときに基部まで深く裂け、裂片が著しく反り返るものもある。果実は漿果となり、甘酸っぱく熟す。世界に約450種があり、北半球の寒い地域に分布するものが多いが、マダガスカルやハワイに分布する種もある。日本には19種が自生し、ビルベリーやブルーベリーなどが栽培される。他の多くのツツジ科の植物と同様、酸性土壌を好む。
スノキ亜属 (Subgenus Vaccinium) とツルコケモモ亜属(クランベリー)(Subgenus Oxycoccus) に分けられる。
クランベリー、ブルーベリー、コケモモ、ビルベリー、ハックルベリーといった欧米で果樹として利用されてきた植物を多く含む。日本産のシャシャンボなども、子供の野遊びのときのおやつとして古くから食用にされてきた。
산앵도나무속(Vaccinium)은 진달래과에 속하는 속이다. 월귤, 넌출월귤, 들쭉, 블루베리, 빌베리 등을 포함한다.
수십여 종이 속한다.