龍芽草屬

Agrimonia
Agrimonia eupatoria Seleksionimi shkencor Lloji: Bimë Dega: Magnoliophyta Klasa: Magnoliopsida Fisi: Rosales Familja: Rosaceae Grupi: Agrimonia Antarët

Shiko Lista

Agrimona është një grup e familjes Rosaceae. Ky grup përbëhet nga disa antarë. Agrimona është bimë mjekësore.

Lista e antarëve

• Agrimonia eupatoria - Rrodhëza - kallar, podiqja e egër, bar i agrimonës, kallarja, rodhëz
• Agrimonia pilosa
• Agrimonia procera
• Agrimonia japonica

• A. eupatoria

• A. eupatoria

• A. japonica

• A. japonica

• A. japonica

Shiko dhe këtë

Agrimonio esas planto rozacea kun mikra flori qui esas disposita spike, olim uzita kom astriktivo.

Ang agrimonya^[1] (pangalang pang-agham: Agrimonia at Agrimonia spp.^[2]) ay isang sari ng mga 12 hanggang 15 uri ng perenyal at yerbang halamang namumulaklak sa pamilyang Rosaceae, na katutubo sa mga hindi-kainitang mga rehiyon sa Hilagang Hemispero, ngunit may isang uring nasa Aprika. Tumataas ang mga uri sa pagitan ng 0.5-2 metro, na may dilaw na mga bulaklak na nagmumula sa nag-iisa at karaniwang hindi nasasangahang tulis. Kinakain ang mga ito ng mga larba ng ilang uri ng mga Lepidoptera. Sa kasaysayan, pinaniniwalaang may kahalagahang sa panggagamot ang mga halaman, kaya't may kahulugan o pagpapahiwatig ng pasasalamat ang mga bulaklak nito sa larangan ng ploryograpiya.

Bilang yerba

Pangunahing may kahalagahan ang mga agrimonya bilang panglunas na mga yerba para sa mga bamban o membranong mukosa at sa pagpipigil ng pagdurugo ng mga sugat. Ginagamit na itong pampigil ng pagdurugo noong mga panahon pa ng mga Sakson, partikular na ang A. eupatoria. Noong ika-15 daantaon, isa ito sa mga pangunahing sangkap para sa isang tinimplang gamot na pampagaling ng mga sugat na sanhi ng pagkakabaril. Sa ngayon, napag-alamang mabisa ang agrimonya sa paghihilom ng mga sugat dahil sa pagkakaroon nito ng silika. Isa pang halimbawa ng agrimonya ginagamit sa ganitong paraan ang A. pilosa, na kilala rin sa Tsina bilang xian he cao (bigkas: /siyan-he-tsaw/).^[2]

Nagagamit ang mga bahagi ng agrimonya bilang gamot sa pagtatae, bronkitis, impeksiyong urinaryo, pamamaga, plema, ulser, at mga pagkalason (toksin). Nagagamit din ito bilang antiparasitiko (panlaban sa mga parasito), antibakteryal (panlaban sa mga bakterya), disenterya, malarya, at maging panlaban sa Trichomonas vaginalis at mga bulating Cestoda (bulating sapad o tapeworm sa Ingles).^[2]

Mga uri

• Agrimonia eupatoria - Karaniwang agrimonya (Europa, Asya, Aprika)
• Agrimonia gryposepala - Mataas at mabuhok na agrimonya (Hilagang Amerika)
• Agrimonia incisa - Hiniwang agrimonya (Hilagang Amerika)
• Agrimonia coreana - Koreanong agrimonya (Silangang Asya)
• Agrimonia microcarpa - Maliit-bungang agrimonya (Hilagang Amerika)
• Agrimonia nipponica - Agrimonyang Hapones (Silangang Asya)
• Agrimonia parviflora - Aning-kutong agrimonya (Hilagang Amerika)
• Agrimonia pilosa - Mabuhok na agrimonya (Silangang Europa, Asya)
• Agrimonia procera - Mabangong agrimonya (Europa)
• Agrimonia pubescens - Malambot na agrimonya (Hilagang Amerika)
• Agrimonia repens - Maiksing agrimonya (Timog-hilagang Asya)
• Agrimonia rostellata - May-tukang agrimonya (Hilagang Amerika)
• Agrimonia striata - Tabing-daang agrimonya (Hilagang Amerika)

Tingnan din

• Aremonia (Bastardong agrimonya, isang kaugnay na sari)

Sanggunian

Talababa

Bibliyograpiya

• Eriksson, Torsten; Malin S. Hibbs, Anne D. Yoder, Charles F. Delwiche, Michael J. Donoghue (2003). The Phylogeny of Rosoideae (Rosaceae) Based on Sequences of the Internal Transcribed Spacers (ITS) of Nuclear Ribosomal DNA and the TRNL/F Region of Chloroplast DNA. International Journal of Plant Science 164(2):197–211. 2003. (bersiyong PDF)

Alomatchoy (Agrimonia) – ra’-nodoshlar oilasiga mansub ko‘p yillik o‘tlar turkumi. 10 turi ma’lum. O‘zbekistonda A.ning bir turi (A. asiatica) uchraydi. U toq, patsimon bargli, mayda sariq gulli, sertuk o‘simlik. Tarkibida S va K vitaminlari, flavinoidlar, 18% gacha oshlovchi va boshqa moddalar bor. Qaynatmasi tabobatda me’daichak, bod, istisqo kasalliklarini davolash hamda bavosilda qon ketishini to‘xtatish uchun ishlatiladi.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Йәбешкәк — йәшел һырлан (Agrimonia), роза һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты.

Таралышы

Яҡынса 12 төрө билдәле, башлыса Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда 3 төрө үҫә. Республиканың бөтә биләмәһендә урмандарҙа һәм уның ситтәрендә, сағыл болондарҙа, аҡландарҙа, юл буйҙарында (азия йәбешкәге, төклө йәбешкәк, шулай уҡ һыу ятҡылыҡтарының ярҙары буйлап) үҫә.

Ботаник яҙма

Йыуан ҡыҫҡа тамырһабаҡлы күп йыллыҡ үлән. Һабағы төҙ, биҙле, төклө, оҙонлоғо 30—80 см тиклем. Япраҡтары ябай, өҙөк‑ишһеҙ ҡанатлы, ғәҙәттә төклө, өҫ яҡтан ҡарағусҡыл йәшел, аҫтан — аҡһыл (азия йәбешкәге — һорғолт), өҫкө һабаҡ япраҡтары һирәк, аҫҡылары — розетка һымаҡ, яҡынайтылған. Сәскәләре ваҡ, һары, ике өс бүлемле сәскә ҡолаҡсыны булған ҡыҫҡа сәскә һаптарында, оҙон башаҡ һымаҡ, өҫкө өлөшөндә ҡуйыраҡ тәлгәштәргә йыйылған. Июнь—август сәскә ата. Емеше — осонда ырғаҡ һымаҡ бөгөлгән сәнскеле сәтләүек (1—2), июль—сентябрь өлгөрә.

Составы һәм ҡулланылышы

Составында әсе матдәләр, флавоноидтар, эфир майҙары һ.б. бар, халыҡ медицинаһында ҡулланыла. Ябай йәбешкәк — дарыу үҫемлеге, баллы үҫемлек. Төклө йәбешкәк — маралдар, боландар, селдәр өсөн мал аҙығы үҫемлеге. Ер өҫтөндәге өлөшөн туҡымаларға йәшел һәм һары буяу алыу өсөн ҡулланғандар.

Иҫкәрмәләр

Әҙәбиәт

• Agrimonia Linnaeus // Flora of China 9: 382–383. 2003.

Һылтанмалар

• Агримония // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том) — СПб., 1890—1907. (рус.)