Aerebezems (Fragaria) (Walchers:Frinzen) is 'n heslacht van bloeiende plant'n uut den roôzenfemielje (Rosaceae), veural bekend om z'n eêtbaore vruchen. Botanisch hezien is den aerebezem een schienvruch. D'r bin meêr as twintig soôrten en van den geteêlde aerebezems bin d'r veêle honderden rassen.
Fragula, o "fragarza", de sa Familia Rosacee. Piantighedda, chi s'agatat areste in sos buscos umbrosos e unu pagu umidos, in montagna, e faghet fruttos minores, saporidos. Sa fragula benit puru cultivada e si nd'agatat in commertsu. Su fruttu in custa occasione est mannu. Si mandigat frisca o a marmeddada, o a bicculeddos in su gioddu (yogourt).
Strēaƿberge is sēo plante, þe man iteþ. Hēo is rēad, mid grēnum hlēafum on toppe.
Çilege ya zi erdtuye (Fragaria), familyay gulan (Rosaceae) miyan ra yew nebato u meywe ena cınsio.
Честек-кат (орус. земляника) хөй чылдыг сиген үнүштерге хамааржыр, сывының узуну 5 см чедир, үш-үш бөкпек бүрүлерлиг, бүрүзү төгериксимээр, бажы сүвүр, узун сыптыг, чечээ ак, беш-адыр аякчыгаштарлыг. Кады кызыл, борбак хевирлиг, ооң үрезиннери бичии хензиг быйыргай сарыгзымаар. Честек-катты шаг-ан бээр улус ажыглап келген. Тывада арыг, арга кыдыы, чадаң ыяштар аразында, ажык терең сигенниг шөлдерде, чоога, ыйгыл черлерде кончуг хөй үнүп турар. Амгы үеде ооң янзы-бүрү сорттарын сад, огородтарда база сайзырадып, тарып өстүрүп турар. Черлик честек-кат ийи хевирлиг; арыгның, ажык шөлдүң дээн ышкаш. Амгы үеде арыгның честек-каттарының 3000 хире сорттары билдингир бооп турар.
Честек-катта чигир, органиктиг кислоталар, клетчатка, демир, фосфор, кальций, марганец, кобальт, дубильдиг бүдүмелдер, пектинниг бүдүмелдер, С витамин, В витамиңниң бөлүү, фолиевая кислота, каротин дээш өске-даа бүдүмелдер хөй. «Виктория» деп аттыг честек-каттың сорттарында аскорбинниг кислота кончуг хөй. Честек-каттан янаы-бурү ижер суксуннар, компоттар, варенье, арага дээш өске-даа чүүлдерни кылып турар.
Честек-каттың кадындан алдынган суук чүүлдер суксунга, аъш-чем хуулдурарында эки дээштиг. Ооң чаа кады чүрек аарыгларынга, кырыыр чорукка удур, улуг-хырынның оюлганнаар аарыынга, өт болгаш кара-бүүректиң дащталыр аарыгларынга, подагра эмнээринге болгаш хан базыышкынын эвээжедиринге ажыктыг. Аарыг кижилерни эмчилерңиң хайгаарап көргени-биле алырга, честек-каттың кадын эът-мага-ботка дус солчуушкуну үрелгенде аҗыглаарга ажыктыг болуп турар. Ол каттың суун болгаш оугга кылган хандызын дериттиреринге болгаш сидик элбедиринге ажыглап турар. Честек-катты үскүр арынныг кижилер чаап ажыглаарга база эки дээштиг болуп турар. Ооң бүрүлерин болгаш дазылындан кылып алган суук чүүлдү боостаа аараанда, ону чаярынга болгаш секпилдиг арынга чаарынга база хереглеп турар.
Улус честек-катты база-ла янзы-бүрү аарыгларга ажыглап чораан. Эң ылаңгыя ижин-шөйүндү, кеш аарыгларынга дээш өске-даа. Чамдык улустар честек-катты чиирге, эът-кеш кижиир, шивишкилээр, таарышпас болур. Ол үеде ындыг киҗилер ону ажыглавас болза эки.
Честек-кат (орус. земляника) хөй чылдыг сиген үнүштерге хамааржыр, сывының узуну 5 см чедир, үш-үш бөкпек бүрүлерлиг, бүрүзү төгериксимээр, бажы сүвүр, узун сыптыг, чечээ ак, беш-адыр аякчыгаштарлыг. Кады кызыл, борбак хевирлиг, ооң үрезиннери бичии хензиг быйыргай сарыгзымаар. Честек-катты шаг-ан бээр улус ажыглап келген. Тывада арыг, арга кыдыы, чадаң ыяштар аразында, ажык терең сигенниг шөлдерде, чоога, ыйгыл черлерде кончуг хөй үнүп турар. Амгы үеде ооң янзы-бүрү сорттарын сад, огородтарда база сайзырадып, тарып өстүрүп турар. Черлик честек-кат ийи хевирлиг; арыгның, ажык шөлдүң дээн ышкаш. Амгы үеде арыгның честек-каттарының 3000 хире сорттары билдингир бооп турар.
Честек-катта чигир, органиктиг кислоталар, клетчатка, демир, фосфор, кальций, марганец, кобальт, дубильдиг бүдүмелдер, пектинниг бүдүмелдер, С витамин, В витамиңниң бөлүү, фолиевая кислота, каротин дээш өске-даа бүдүмелдер хөй. «Виктория» деп аттыг честек-каттың сорттарында аскорбинниг кислота кончуг хөй. Честек-каттан янаы-бурү ижер суксуннар, компоттар, варенье, арага дээш өске-даа чүүлдерни кылып турар.
Честек-каттың кадындан алдынган суук чүүлдер суксунга, аъш-чем хуулдурарында эки дээштиг. Ооң чаа кады чүрек аарыгларынга, кырыыр чорукка удур, улуг-хырынның оюлганнаар аарыынга, өт болгаш кара-бүүректиң дащталыр аарыгларынга, подагра эмнээринге болгаш хан базыышкынын эвээжедиринге ажыктыг. Аарыг кижилерни эмчилерңиң хайгаарап көргени-биле алырга, честек-каттың кадын эът-мага-ботка дус солчуушкуну үрелгенде аҗыглаарга ажыктыг болуп турар. Ол каттың суун болгаш оугга кылган хандызын дериттиреринге болгаш сидик элбедиринге ажыглап турар. Честек-катты үскүр арынныг кижилер чаап ажыглаарга база эки дээштиг болуп турар. Ооң бүрүлерин болгаш дазылындан кылып алган суук чүүлдү боостаа аараанда, ону чаярынга болгаш секпилдиг арынга чаарынга база хереглеп турар.
Улус честек-катты база-ла янзы-бүрү аарыгларга ажыглап чораан. Эң ылаңгыя ижин-шөйүндү, кеш аарыгларынга дээш өске-даа. Чамдык улустар честек-катты чиирге, эът-кеш кижиир, шивишкилээр, таарышпас болур. Ол үеде ындыг киҗилер ону ажыглавас болза эки.
.jpg)
