Lupinus nootkatensis (lat. Lupinus nootkatensis) - paxlakimilər fəsiləsinin acıpaxla cinsinə aid bitki növü.
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Lupinus nootkatensis (lat. Lupinus nootkatensis) - paxlakimilər fəsiləsinin acıpaxla cinsinə aid bitki növü.
Llysieuyn blodeuol (neu legume) yw Bysedd-y-blaidd gwyllt sy'n enw lluosog. Mae'n perthyn i'r teulu Fabaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Lupinus nootkatensis a'r enw Saesneg yw Nootka lupin.[1] Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Pys y Blaidd.
Eraill yn yr un teulu yw: ffa soya (Glycine max), y ffa cyffredin (Phaseolus), pys gyffredin (Pisum sativum), chickpea (Cicer arietinum), cnau mwnci (Arachis hypogaea), pys per (Lathyrus odoratus) a licrs (Glycyrrhiza glabra).
Llysieuyn blodeuol (neu legume) yw Bysedd-y-blaidd gwyllt sy'n enw lluosog. Mae'n perthyn i'r teulu Fabaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Lupinus nootkatensis a'r enw Saesneg yw Nootka lupin. Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Pys y Blaidd.
Eraill yn yr un teulu yw: ffa soya (Glycine max), y ffa cyffredin (Phaseolus), pys gyffredin (Pisum sativum), chickpea (Cicer arietinum), cnau mwnci (Arachis hypogaea), pys per (Lathyrus odoratus) a licrs (Glycyrrhiza glabra).
Die Alaska-Lupine (Lupinus nootkatensis) ist Pflanzenart aus der Familie der Hülsenfrüchtler (Fabaceae). Sie ist im nordwestlichen Nordamerika heimisch. Sie wurde weiters in Teilen Nordeuropas eingeführt.
Die Alaska-Lupine wächst als ausdauernde, krautige Pflanze die Wuchshöhen von 50 bis 120 Zentimeter erreichen kann. Die Stängel sind dicht behaart. Im Winter überdauert nur ihre Sprossbasis (Caudex), aus welcher sie im Frühling neu austreibt.[1]
Die grundständigen Blätter sind kurz gestielt und haben mehrere länglich verkehrt-eiförmige bis verkehrt-lanzettförmige Blättchen. Diese haben eine stumpfe oder spitz zulaufende Spitze und haben auf beiden Blattseiten mehr oder weniger dicht stehende weiße bis braune Haare. Die Blattoberseite kann aber auch unbehaart sein.[1]
Der traubige Blütenstand besteht aus blauen, selten weißen Einzelblüten. Die breiten Kelchblätter können gefurcht, gelappt oder gezähnt sein.[1]
Die Chromosomenzahl beträgt 2n = 48.[2]
Das natürliche Verbreitungsgebiet der Alaska-Lupine liegt im Nordwesten Nordamerikas. Man findet sie dort von den Aleuten im Norden entlang der arktischen Küste bis nach Haida Gwaii und Vancouver Island im Süden. Im 18. Jahrhundert wurde die Alaska-Lupine als Zierpflanze nach Großbritannien und im 19. Jahrhundert nach Island und Skandinavien eingeführt, wo sie verwilderte. Seit den 1970er Jahren gibt es auch Vorkommen im südwestlichen Grönland sowie auf den Färöer-Inseln.[1]
Die Erstbeschreibung als Lupinus nootkatensis erfolgte 1810 durch James Donn in Botanical Magazine, Band 32, Seite 1311. Ein Synonym für Lupinus nootkatensis Donn ex Sims ist Lupinus perennis subsp. nootkatensis (Donn ex Sims) L.Ll. Phillips.[3]
Die Art wird laut Plant List in zwei Varietäten unterteilt:[4]
Die Alaska-Lupine (Lupinus nootkatensis) ist Pflanzenart aus der Familie der Hülsenfrüchtler (Fabaceae). Sie ist im nordwestlichen Nordamerika heimisch. Sie wurde weiters in Teilen Nordeuropas eingeführt.
Lupinus nootkatensis, the Nootka lupine,[1] is a perennial plant of the genus Lupinus in the legume family, Fabaceae. It is native to North America. The Nootka lupine grows up to 60 cm tall. Late in the 18th century it was first introduced to Europe.[2]
The Nootka lupine is common on the west coast of North America, and is one of the species from which the garden hybrids are derived, being valued in Britain and other North-European countries for its tolerance of cool, wet summers. In North America, it grows along roadsides, gravel bars, and forest clearings from the Aleutian Islands and Southcentral Alaska, and along the Alaskan panhandle to British Columbia. Rigorous self-seeders as they are, lupine can often be seen along roadsides and in open meadows, their bright blueish purple flowers catching ones eye from quite a distance. Their long tap roots make transplanting difficult, so sowing seed is preferable.
The species was first described as Lupinus nootkatensis in 1810 by James Donn in Botanical Magazine, Vol. 32, Page 1311.[3]
On the Plant List the species is divided in two varieties:[4]
A member of the pea family (Fabaceae), lupines form seeds in fuzzy pods that may be attractive to children. The seeds of the lupine can be toxic, though toxins flush through the system quickly and are not cumulative. However, internal use is not advised.[5]
In Iceland, the Nootka lupine has been designated an invasive species.[6] The plant was introduced in the first half of the 20th century to combat erosion, speed up land reclamation and help with reforestation. Dense lupine cover and soil fertility can be gained within a relatively short time span, where the growth of the lupine is not limited by droughts.[7] The plant has spread from the loose, eroded soil in which it was originally planted and is now found throughout the lowlands of Iceland.[8]
The lupine is well suited for reclamation of large, barren areas because of its nitrogen fixation and rapid growth. Furthermore, it has an ability to extract phosphorus from compounds in poor soils.[9] In spite of these good qualities, it has a tendency to become dominant and to colonize already vegetated areas such as dwarf shrub-highlands, where it overtakes the natural flora and threatens biodiversity.[8] The growth of the Nootka lupine has led to public debate about its presence in Iceland, with some praising its improvement of soil through nitrogen fixation and the vibrant colour it brings to Iceland's landscape, and others concerned that it will eradicate native flora, particularly the favoured native crowberry and blueberry patches.[10]
The initial expectation was for the Nootka lupine to retreat gradually along with increased fertility of the soil and give way for other species. This is evident on sites in Iceland where the lupine was introduced early, such as in Heiðmörk near Reykjavík.[11] However, plant succession is towards a forb-rich grassland, often dominated by the invasive species Anthriscus sylvestris, meaning that careful management of lupine is necessary to prevent it from colonizing areas where its presence is not desirable.[12]
Lupinus nootkatensis, the Nootka lupine, is a perennial plant of the genus Lupinus in the legume family, Fabaceae. It is native to North America. The Nootka lupine grows up to 60 cm tall. Late in the 18th century it was first introduced to Europe.
Iceland Nootka Lupin Flower 
Iceland Nootka Lupin Flower Fields The Nootka lupine is common on the west coast of North America, and is one of the species from which the garden hybrids are derived, being valued in Britain and other North-European countries for its tolerance of cool, wet summers. In North America, it grows along roadsides, gravel bars, and forest clearings from the Aleutian Islands and Southcentral Alaska, and along the Alaskan panhandle to British Columbia. Rigorous self-seeders as they are, lupine can often be seen along roadsides and in open meadows, their bright blueish purple flowers catching ones eye from quite a distance. Their long tap roots make transplanting difficult, so sowing seed is preferable.
Alaskanlupiini (Lupinus nootkatensis) on monivuotinen pohjoisamerikkalainen hernekasvilaji.
Alaskanlupiini on monivuotinen ruoho, joka kasvaa 40–80 senttimetriä korkeaksi. Lehdet ovat pitkäruotiset, niissä on kuudesta kahdeksaan tylppäkärkistä sormilehdykkää. Varsi ja lehdyköiden alapinta ovat karvaiset. Kukinto on lupiinimainen latvaterttu. Kukan teriö on sininen, paitsi purjeen (ylimmän terälehden) keskiosa on valkoinen. Hedelmänä on kolme senttimetriä pitkä palko, jossa on neljästä kuuteen siementä. Alaskanlupiini risteytyy helposti komealupiinin kanssa.[2]
Alaskanlupiini esiintyy alkuperäisenä Pohjois-Amerikassa: Alaskassa, Kanadan Yukonissa ja Brittiläisessä Kolumbiassa.[3] Se kasvaa soramailla ja joutoalueilla.[4]
Viljelykasvina alaskanlupiini on villiintynyt Pohjoismaissa, Islannissa, Norjassa ja Ruotsissa.[2] Myös Suomesta on monia viljelykarkulaishavaintoja 2010-luvulta.[5][6]
Alaskanlupiini (Lupinus nootkatensis) on monivuotinen pohjoisamerikkalainen hernekasvilaji.
Lupinus nootkatensis est un lupin originaire d'Amérique du Nord, introduit en Europe au XVIIIe siècle.
Lupinus nootkatensis est un lupin originaire d'Amérique du Nord, introduit en Europe au XVIIIe siècle.
Alaskalúpína (fræðiheiti: Lupinus nootkatensis) er 30 til 90 sentimetra há fjölær jurt af ertublómaætt. Hún ber blá eða fjólublá blóm. Alaskalúpína hefur lengi verið notuð í landgræðslu á Íslandi en er upprunalega frá Alaska. Alaskalúpína er talin ágeng tegund á Íslandi af Náttúrufræðistofnun.[1]
Blóm lúpínunnar eru einsamhverf og í 20 til 30 sentimetra löngum klösum. Blómleggir eru 1 cm á lengd, eilítið loðnir. Krónan er 5-deild og óregluleg. Fánablaðið er með aftursveigðar hliðar sem eru rauðar að framan. Bikarinn er loðinn og eru 10 fræflar í hverju blómi. Þeir eru samvaxnir að neðan með fagurgular frjóhirslur. Frævan hins vegar er með einn stíl og verður að 2 til 5 sentimetra löngum belg við þroskun.
Blöðin hafa langa stilki og 7 til 8 smáblöð sem eru öfugegglaga. Þau eru hærð sem og stilkurinn.
Kjörlendi lúpínu eru melar, áreyrar og mólendi. Hún er dugleg að koma sér á legg þar sem lítill gróður er fyrir og græðir þannig upp ógróin svæði en getur einnig dreift sér inn í gróin svæði og eytt úr þeim öllum öðrum gróðri.[2]
Alaskalúpína er eilítið eitruð (beitarvörn) og sauðfé sem beitt er á lúpínubreiður getur lamast ef það fær of mikið af eitrinu í sig. Þetta ætti þó ekki að vera vandamál þar sem aðgengi að öðrum beitarplöntum er ótakmarkað.[3]
Í samvinnu við Rhizobium-gerla getur lúpínan unnið köfnunarefni úr andrúmsloftinu en þar sem þeir fyrirfinnast yfirleitt ekki í íslenskum jarðvegi er skortur á þeim þó hamlandi þáttur á vöxt lúpínunar .[4]
Lúpínan er góð á melum og söndum þar sem áfok er ekki mikið því henni er illa við slíkt. Hún nýtir kraft Rhizobium-gerla til að vinna köfnunarefni úr andrúmsloftinu og þarf því ekki áburðargjöf þó að hún nái betri fótfestu fái hún léttan áburðarskammt fyrsta árið. Þar sem tegundin er fjölær en vex upp af rót á ári hverju myndast mikil sina og lífræn efni í jarðveginum sem bætir vaxtarskilyrðin fyrir komandi tegundir.[5] Niturbindingin er um 150kg á hektara á ári.[6] Hún blómgast og setur fræ fyrst við 3 til 5 ára aldur. Um 70% allra frjóvgana hjá lúpínu eru vegna sjálfsfrjóvgunar en restin verður við hjálp býflugna.[7]
Tegundin er ljóselsk en hægt er að halda aftur af henni í byrjun útbreiðslu, t.d. með beit búfjár. Alaskalúpína skilur eftir sig mjög næringarríkan jarðveg. Á sumum stöðum hörfar hún undan öðrum tegundum eftir 15 til 25 ár en á öðrum viðheldur hún miklum þéttleika eftir 30 ár.[7] Rannsóknir á frævistfræði alaskalúpínu á Íslandi benda til þess að langlífur fræforði tegundarinnar myndist í efri lögum jarðvegs, sem gerir mönnum erfiðara að stýra útbreiðslu lúpínunnar á þeim svæðum sem ekki á að leggja undir lúpínu.[8]
Lirfur tegunda á borð við Melanchra pisi og Euxoa ochrogaster eru skaðvaldar sem leggjast einkum á lúpínuna og valda þar usla. Fyrrnefnda tegundin veldur því að laufið fellur en sú síðarnefnda dregur einungis úr vaxtargetu plöntunnar.[7]
Á 18. öld komu lúpínur fyrst til Evrópu en heimkynni hennar eru sem fyrr segir í Alaska og árið 1795 var hún fyrst notuð sem garðplanta í Englandi. Vinsældir hennar sem slík jukust og talið er að hún hafi verið flutt til Svíþjóðar fyrst árið 1840. Þar var nýting hennar sú sama og í Englandi en dreifðist svo út í náttúrunni. Um sama leyti var henni sáð meðfram vegum og jarðbrautateinum í Noregi til að binda jarðveg og hefur síðan verið náttúruleg tegund þar í landi. Alaskalúpína er óalgeng í Finnlandi en hefur þó talist slæðingur frá 1986.
Elstu heimildir um lúpínu á Íslandi eru frá 1885 þar sem hún var notuð við plöntutilraunir hjá Georg Schierbeck, landlækni í Reykjavík. Náði hún engri útbreiðslu í það skiptið. Þá eru til heimildir um ræktun hennar í garðyrkjustöð í Reykjavík árið 1911 og sem fyrr náði hún ekki að skapa sér vinsældir.[7][9]
Árið 1945 safnaði Hákon Bjarnason, þáverandi skógræktarstjóri, fræjum af alaskalúpinu við College-fjörð (Prins Vilhjálms-sundi) á vesturströnd Alaska og flutti til Íslands. Sá Hákon að þar væri komin tilvalin landgræðslutegund. Var hún prófuð á ólíkum svæðum og við ólík skilyrði áður en hún var tekin upp sem ein af aðaltegundum Landgræðslunnar.[7][9]
Árið 2016 var talið að alaskalúpína þeki að lágmarki 314 ferkílómetra á Íslandi eða um 0,3% lands. [10]
Alaskalúpína (fræðiheiti: Lupinus nootkatensis) er 30 til 90 sentimetra há fjölær jurt af ertublómaætt. Hún ber blá eða fjólublá blóm. Alaskalúpína hefur lengi verið notuð í landgræðslu á Íslandi en er upprunalega frá Alaska. Alaskalúpína er talin ágeng tegund á Íslandi af Náttúrufræðistofnun.
Il lupino nootka (Lupinus nootkatensis Sims) è una pianta perenne della famiglia delle Fabaceae[2], nativa del Nord America.
Viene introdotta in Europa dopo la seconda guerra mondiale.
Diversamente da altre specie di lupini, il colore del fiore è blu.
È una specie capace di tollerare freddo e umido e di colonizzare facilmente diversi ambienti. Può diventare infestante.
Il lupino nootka (Lupinus nootkatensis Sims) è una pianta perenne della famiglia delle Fabaceae, nativa del Nord America.
Viene introdotta in Europa dopo la seconda guerra mondiale.
Diversamente da altre specie di lupini, il colore del fiore è blu.
È una specie capace di tollerare freddo e umido e di colonizzare facilmente diversi ambienti. Può diventare infestante.
Sandlupin (Lupinus nootkatensis), også kalt alaskalupin, er en flerårig urt (staude) som danner klynger med korte, krypende jordstengler. Den formerer seg bare med frø. Sandlupinen, som trives på sand- og grusholdig mark, blir omkring 50-70 cm høy. Artsnavnet stammer fra Nootkasundet i Britisk Columbia, Canada. Arten er oppført på norsk svarteliste 2012 (SE).
Sandlupinen stammer fra det nordvestlige Nord-Amerika, hvorfra den ble introdusert til Europa. Til Norge kom den med NSB, som brukte den til å binde skråningene langs den nyanlagte Jærbanen sørover fra Stavanger. Derfra har planten spredt seg langs jernbanen og veinettet til store deler av landet. I dag er den kjent i 16 av landets fylker.
Arten startet sin ekspansjon fra Jæren på Sørvestlandet. Den ble observert i Stjørdal i 1911, Elverum i 1914, Eidsvoll i 1934, Ringsaker i 1942 og Gauldal i 1954. I senere tid har den også nådd helt nord i landet, der den er observert i Gamvik (Finnmark) i 2010. Arten har også okkupert store deler av Island og har stort potensial til spredning i litt kjøligere strøk, både i Norge og andre land.
Sandlupin (Lupinus nootkatensis), også kalt alaskalupin, er en flerårig urt (staude) som danner klynger med korte, krypende jordstengler. Den formerer seg bare med frø. Sandlupinen, som trives på sand- og grusholdig mark, blir omkring 50-70 cm høy. Artsnavnet stammer fra Nootkasundet i Britisk Columbia, Canada. Arten er oppført på norsk svarteliste 2012 (SE).
Sandlupinen stammer fra det nordvestlige Nord-Amerika, hvorfra den ble introdusert til Europa. Til Norge kom den med NSB, som brukte den til å binde skråningene langs den nyanlagte Jærbanen sørover fra Stavanger. Derfra har planten spredt seg langs jernbanen og veinettet til store deler av landet. I dag er den kjent i 16 av landets fylker.
Arten startet sin ekspansjon fra Jæren på Sørvestlandet. Den ble observert i Stjørdal i 1911, Elverum i 1914, Eidsvoll i 1934, Ringsaker i 1942 og Gauldal i 1954. I senere tid har den også nådd helt nord i landet, der den er observert i Gamvik (Finnmark) i 2010. Arten har også okkupert store deler av Island og har stort potensial til spredning i litt kjøligere strøk, både i Norge og andre land.
Sandlupin eller alaskalupin (Lupinus nootkatensis) är en växtart i familjen ärtväxter.
Wikimedia Commons har media som rör Sandlupin.
Sandlupin eller alaskalupin (Lupinus nootkatensis) är en växtart i familjen ärtväxter.
Багаторічна, трав'яниста рослина заввишки від 50 до 120 сантиметрів. Пагони густо волохаті. Узимку залишаються тільки стеблокорені (Caudex), з яких розвиваються нові пагони навесні. Базальні листки короткочерешкові й мають від кілька від подовженої обернено-яйцевидої до ланцетової форми листочків. Вони мають тупий або гострий кінчик і мають на обох поверхнях більш-менш щільні від білого до коричневого кольору волоски. Верх листочка може бути також голим. Гроновиді суцвіття складаються з синіх, рідко білих поодиноких квітів.
До природного ареалу поширення входять деякі території Північної Америки: США — Аляска, Канада — Юкон, Британська Колумбія. Вид натуралізований ув Європі: Велика Британія (Шотландія й Північна Ірландія), Норвегія, Швеція, Ісландія, а також у Гренландії.
У своєму рідному діапазоні поширення L. nootkatensis перебуває на гравійних барах уздовж узбережжя й річок і на сухих схилах. У своєму чужому діапазоні рослина зростає в аналогічних місцях проживання, наприклад, це піщані пляжі, краї залізних і автомобільних доріг і гравійні річкові береги. Як і більшість інших видів люпину L. nootkatensis є світлолюбною, пристосованою до відкритих середовищ проживання рослиною.
Вид був уведений до Європи з Північної Америки в кінці XVIII століття. Рослину вирощували декоративно в Англії в 1795 році, де вона стала популярною садовою рослиною. Англія, ймовірно, є початковим джерелом насіння в Скандинавії. Перше введення до Швеції — невідоме, але це, можливо, було ще в 1840-х роках, де рослина також стала популярною в садах у кінці XIX і початку XX століття з деяким поширенням у природному середовищі. У той час вид був, імовірно введений до Норвегії, де ним були засіяні площі вздовж автомобільних і залізничних доріг, аби стабілізувати ґрунт, а потім був натуралізований. Вид відомий також як утікач із садів в одному місці на південному сході Фінляндії. Перші згадки про L. nootkatensis в Ісландії з 1885 р. Насіння було, ймовірно, від виробників Норвегії чи Швеції. У 1945 році насіння було зібране на Алясці й доставлене в Ісландію, що призвело до введення на кількох ділянках залісення та подальшої натуралізації виду в середині 1950-х років. L. nootkatensis був введений до Гренландії з Ісландії в 1970 році й став натуралізованим у кількох пунктах між 60 і 64 градусами у прибережних районах на південному заході острова. З Ісландії вид був також доставлено на Фарерські острови незабаром після 1970 р.
Дослідження, проведені в Ісландії вказують, що L. nootkatensis залежить у великій мірі від самозапилення (70%), але перехресне запилення за допомогою джмелів також стається. Виробництво насіння є основним способом відтворення, а бокове розширення пагонами рідкісне. Тривалість життя окремих рослин, імовірно, може бути більш як 20 років за сприятливих умов. Окремі рослини з 25 квітучими стеблами можуть виробляти понад 2000 насінин за сезон. Насіння відносно велике, довжиною 4 мм, 3 мм завширшки, 15–20 мг у вазі. Насіння зазвичай розосереджується на 1–3 м від материнських рослин, але експансія є значно більшою на похилій поверхні й уздовж водотоків. Значне поширення може відбуватися при допомоги сильних вітрів. Є переконливі свідчення того, що в Ісландії насіння може бути розосереджене на великі відстані птахами.
У більшості європейських країн люпин був введений як декоративна рослина. В Ісландії, з іншого боку, L. nootkatensis грає важливу роль в освоєнні сильно деградованих територій. Родючість ґрунту може бути піднята впродовж відносно короткого часу за дуже низької вартості, оскільки не потрібні жодні додаткові добрива.
Як і багато інших диких люпинів, L. nootkatensis має відносно високий вміст алкалоїдів. Вівці, які мають обмежений доступ до інших кормів, окрім L. nootkatensis, як відомо, стають враженими отрутою, яка тимчасово впливає на нервову систему і викликає параліч.
Запилення джмелем
Поле в Ісландії
Рослини в Ісландії
Це незавершена стаття про Бобові.Lupinus nootkatensis là một loài thực vật có hoa trong họ Đậu. Loài này được Sims miêu tả khoa học đầu tiên.[1]
_5735.JPG)
.jpg){kind=small}
Bài viết liên quan đến tông đậu Genisteae này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.
Lupinus nootkatensis là một loài thực vật có hoa trong họ Đậu. Loài này được Sims miêu tả khoa học đầu tiên.
