dcsimg

Budleja ( Lehçe )

wikipedia POL tarafından sağlandı

Budleja (Buddleja L.) – rodzaj roślin należący do rodziny trędownikowatych obejmujący ok. 140 gatunków[3]. Występują na obu kontynentach amerykańskich, od Utah na północy po południowe krańce Ameryki Południowej[4], ale w większości w strefie klimatu tropikalnego i subtropikalnego w Ameryce Południowej i Środkowej. Poza tym liczne gatunki rosną we wschodniej Azji[5] (od Indii i Nepalu po Japonię[4]), obecne są też w południowej Afryce[6], w tym na Madagaskarze[4]. Rosną najczęściej na terenach skalistych, na zboczach i klifach, na żwirowych aluwiach[5], często na porębach i obrzeżach lasów[4]. Wiele gatunków należy do ulubionych źródeł nektaru dla motyli[5], ale zapylane są także przez inne owady i kolibry[4]. Niektóre budleje uprawiane są jako rośliny ozdobne, przy czym nierzadko dziczeją i stają się inwazyjne. W klimacie umiarkowanym najbardziej rozpowszechniona w uprawie jest budleja Davida, łatwo rozprzestrzeniająca się na terenach zaburzonych i gruzowiskach (szybko opanowała np. zburzone w czasie II wojny światowej dzielnice Londynu[5] czy Szczecina[6]). W niektórych częściach Stanów Zjednoczonych uprawa budlei Davida została zakazana[4]. Afrykańska budleja szałwiolistna jest ważnym źródłem drewna[7]. Nazwa rodzaju upamiętnia Adama Buddle'a – angielskiego botanika[5].

Morfologia

Pokrój
Najczęściej szybko rosnące[4] krzewy[8], rzadziej niewielkie drzewa (wyjątkowo okazałe, osiągające do 30 m wysokości[4]), liany i mniej lub bardziej drewniejące u nasady byliny[8][6]. Pędy okryte są włoskami gwiazdkowatymi, tarczkowatymi lub gruczołowatymi, stąd często są kutnerowate[6]. Młodsze części łodyg są czterokanciaste do oskrzydlonych[8].
Liście
Nakrzyżległe (tylko u budlei skrętolistnej skrętoległe)[6]. U różnych gatunków liście są opadające zimą lub w porze suchej, wiecznie zielone (w tropikach) lub częściowo zimozielone[6][5]. Występują przylistki w postaci liściopodobnej, lub zredukowane do półkolistych lub łuskowatych wyrostków, czasem tylko w postaci linii łączącej nasady liści. Ogonki liściowe zwykle krótkie[8]. Blaszka liściowa zwykle wydłużona do lancetowatej[6], gęsto kutnerowata przynajmniej od spodu[6][5]. Całobrzega, karbowana lub ząbkowana[8].
Kwiaty
Pachnące, obupłciowe (rzadko jednopłciowe[8]), drobne lub niewielkie, największe u budlei Colville'a osiągają do 2,5 cm. Zebrane są na szczytach tegorocznych pędów w gęste, gronopodobne (wąskie) wiechy lub główki, rzadko w pęczki na zeszłorocznych pędach (budleja skrętolistna)[6]. Kielich dzwonkowaty, kubeczkowaty lub stożkowaty, 4-ząbkowy[8]. Korona kwiatu utworzona jest z czterech płatków zrośniętych w dłuższą lub krótszą rurkę[5], czasem wygiętą[6][8]. Płatki na końcach zaokrąglone, białe, żółte, pomarańczowe, różowe do fioletowych. Pręciki są 4, schowane w rurce korony. Zalążnia górna[5], dwukomorowa, rzadziej czterokomorowa[8], z nitką słupka zwieńczoną okazałym znamieniem główkowatym lub rozwidlonym[8].
Owoce
Najczęściej dwuklapowe torebki z licznymi, drobnymi i rozsiewanymi przez wiatr nasionami[5], często oskrzydlonymi[8]. Rzadko owocami są soczyste jagody (Buddleja madagascariensis)[5][8].

Systematyka

Rodzaj, czasem rozbijany na kilka innych (Chilianthus Burchell, Emorya Torrey, Gomphostigma Turczanowicz, Nicodemia Tenore) w różnych systemach klasyfikacyjnych był zwykle wyodrębniany w rodzinę Buddlejaceae lub włączany do loganiowatych Loganiaceae. Badania molekularne wykazały, że rodzaj stanowi jedną z linii rozwojowych trędownikowatych Scrophulariaceae[5]. W obrębie rodziny włączany jest do monotypowego plemienia Buddlejeae Bartling, wskazywanego jako grupa siostrzana dla kladu obejmującego plemiona Limoselleae i Scrophularieae[1].

Wykaz gatunków[3][6]

Przypisy

  1. a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2018-01-23].
  2. a b Buddleja Linnaeus. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2018-01-23].
  3. a b Buddleja. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-01-24].
  4. a b c d e f g h David D. Stuart: Buddlejas. Timber Press, Royal Horticultural Society, 2006, s. 13-16. ISBN 978-0-88192-688-0.
  5. a b c d e f g h i j k l Roger Philips, Martyn Rix: The botanical garden. Vol. I. Trees and shrubs. Macmillan, 1988, s. 422-423. ISBN 0-333-73003-8.
  6. a b c d e f g h i j k Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. A-B. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991, s. 319-325. ISBN 83-01-10135-0.
  7. Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 555-557. ISBN 978-1-84246-634-6.
  8. a b c d e f g h i j k l Buddleja Linnaeus (ang.). W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-01-23].
lisans
cc-by-sa-3.0
telif hakkı
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
orijinal
kaynağı ziyaret et
ortak site
wikipedia POL

Budleja: Brief Summary ( Lehçe )

wikipedia POL tarafından sağlandı

Budleja (Buddleja L.) – rodzaj roślin należący do rodziny trędownikowatych obejmujący ok. 140 gatunków. Występują na obu kontynentach amerykańskich, od Utah na północy po południowe krańce Ameryki Południowej, ale w większości w strefie klimatu tropikalnego i subtropikalnego w Ameryce Południowej i Środkowej. Poza tym liczne gatunki rosną we wschodniej Azji (od Indii i Nepalu po Japonię), obecne są też w południowej Afryce, w tym na Madagaskarze. Rosną najczęściej na terenach skalistych, na zboczach i klifach, na żwirowych aluwiach, często na porębach i obrzeżach lasów. Wiele gatunków należy do ulubionych źródeł nektaru dla motyli, ale zapylane są także przez inne owady i kolibry. Niektóre budleje uprawiane są jako rośliny ozdobne, przy czym nierzadko dziczeją i stają się inwazyjne. W klimacie umiarkowanym najbardziej rozpowszechniona w uprawie jest budleja Davida, łatwo rozprzestrzeniająca się na terenach zaburzonych i gruzowiskach (szybko opanowała np. zburzone w czasie II wojny światowej dzielnice Londynu czy Szczecina). W niektórych częściach Stanów Zjednoczonych uprawa budlei Davida została zakazana. Afrykańska budleja szałwiolistna jest ważnym źródłem drewna. Nazwa rodzaju upamiętnia Adama Buddle'a – angielskiego botanika.

lisans
cc-by-sa-3.0
telif hakkı
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
orijinal
kaynağı ziyaret et
ortak site
wikipedia POL