Keklikgözü çiçeği

Pokrój

Kwiaty

Miłek wiosenny (Adonis vernalis L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w stanie dzikim na większości terytorium Europy oraz w Azji (Kaukaz, Zakaukazie i wschodnia Syberia)^[2]. W Polsce na Wyżynie Lubelskiej i w Małopolsce^[3], lokalnie na Pojezierzu Krajeńskim.

Morfologia

Pokrój

Roślina zielna do 40 cm wysokości.

Łodyga

Bruzdowana, wyprostowana, u dołu z brązowymi łuskami, słabo rozgałęziająca się.

Korzeń

Połyskująco czarny, wewnątrz biały. Rozgałęziony, silny, do 15 cm długości.

Liście

Odziomkowe i na dolnej części łodygi brunatne, łuskowate i krótkie, pozostałe liście wielokrotnie pierzaste, podzielone na wąskie łatki, osiągające do 20 cm długości.

Kwiaty

Na szczycie łodygi wierzchołkowaty kwiat o średnicy 4–7 cm. Pięć działek kielicha miękko owłosionych, jajowatych. Płatki (w liczbie 10-20) złotożółte. Pręciki liczne, żółte, słupki także liczne, ale zielone, z zagiętymi znamionami, osadzone skrętolegle na wypukłym dnie kwiatowym.

Owoce

Drobne orzeszki o jajowatym kształcie, pomarszczone, owłosione i wyposażone w haczykowaty dzióbek. Zebrane w szarozielony owocostan podobny do jeżyny.

Ekologia i biologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od kwietnia do maja. Występuje na murawach kserotermicznych, wrzosowiskach, w borach sosnowych. Rośnie wyłącznie na podłożu wapiennym lub gipsowym. Gatunek charakterystyczny dla muraw z rzędu Festucetalia valesiacae oraz zespołu Adonido-Brachypodietum^[4]. Liczba chromosomów 2n = 16^[3].

Roślina trująca: Cała roślina jest trująca. Dawka śmiertelna dla konia wynosi 25 g suchej rośliny i kilkakrotnie przewyższa dawkę leczniczą^[5]. U ludzi objawami zatrucia są: mdłości, wymioty, skurcze i paraliże, zaburzenia widzenia, a przy dużych dawkach śmierć spowodowana zatrzymaniem pracy serca^[6].

Zagrożenia i ochrona

Dawniej gatunek był w Polsce dość częsty w Polsce południowej i zachodniej. Zrywany przez zielarzy i z powodu walorów ozdobnych stał się bardzo rzadki. Objęty został ścisłą ochroną gatunkową. W Czerwonej liście roślin i grzybów Polski gatunek uznany za narażony (kategoria zagrożenia V VU)^[7][8]. Gatunek wymieniony jest także w załączniku II Konwencji Waszyngtońskiej CITES, wprowadzającej ograniczenie w obrocie handlowym tym gatunkiem.

Zastosowanie

• Roślina lecznicza
  • Surowiec zielarski: kwitnące ziele (Herba Adonidis vernalis) zawiera glikozydy kardenolidowe i flawonoidy (witeksyna, luteolina), w większych ilościach niż u miłka letniego.
  • Działanie: uspokajające, przeciwobrzękowe i moczopędne, substancje zawarte w roślinie wzmacniają też mięsień sercowy i zwiększają siłę jego skurczu z równoczesnym zmniejszeniem ich częstotliwości^[9].
  • Zastosowanie: wewnętrznie stosuje się wyciągi alkoholowe przy osłabieniu mięśnia sercowego, przewlekłej niewydolności krążenia, nerwicy serca, miażdżycy naczyń wieńcowych^[9]. Leczenie może odbywać się tylko pod kontrolą lekarza. Ziele miłka należy do surowców silnie działających, nie wolno więc przekraczać zalecanych dawek preparatów, gdyż może to spowodować nudności, wymioty, zwolnienie akcji serca i inne objawy zatrucia. Przetwory z miłka stosuje się tylko z przepisu lekarza^[10].
• Roślina ozdobna: chętnie sadzona w przydomowych ogródkach, nadaje się też na bukiety.

Uprawa

Najlepiej rośnie na słonecznym, ale osłoniętym od wiatru stanowisku, na wilgotnej, próchnicznej glebie^[11]. Rozmnaża się go przez podział rozrośniętych kęp lub przez wysiew nasion tuż po ich zbiorze^[11]. Nasiona sieje się na głębokość 1 cm, roślina zakwita po 3 latach uprawy^[9].

Przypisy