Multimedia w Wikimedia Commons
![src=]()
Siedlisko (Park Narodowy Weerribben-Wieden, Holandia)
Gnidosz błotny (Pedicularis palustris L.) – gatunek należący do rodziny zarazowatych. Występuje w Europie, na Kaukazie i w Kanadzie[2]. W Polsce dość częsty na całym niżu[3].
Morfologia
- Łodyga
- Wzniesiona, prosta, o wysokości 20–60 cm, górą rozgałęziająca się. Jest prawie naga, w środku pusta.
- Liście
- Pierzastodzielne, o lancetowatych i karbowanych odcinkach, siedzące, żółtozielonego koloru.
- Kwiaty
- Zebrane w luźne grono. Są to kwiaty grzbieciste, wyrastają w kątach liści na krótkich szypułkach. Mają dwuwargowy rozdęty kielich z pierzastowciętymi i odgiętymi do tyłu łatkami. Jest to kielich trwały, pozostający po przekwitnięciu. Purpurowa lub różowa korona o rurce dłuższej od kielicha, orzęsiona na bokach. Dolna warga zamyka wejście do gardzieli korony, górna, dwuząbkowa warga jest ściśnięta po bokach. 1 słupek, 4 dwusilne pręciki ukryte pod górną wargą. Miodniki umieszczone u podstawy słupka, ale dostęp do nich utrudniają włoski pręcików.
- Owoc
- Dwukomorowa, otoczona kielichem, okrągła torebka.
- Korzeń
- Posiada ssawki, którymi wrasta w korzenie sąsiadujących roślin.
Biologia i ekologia
Roślina jednoroczna lub dwuletnia, hemikryptofit. Jest półpasożytem. Na użytkowanych łąkach uznawana za chwast, gdyż osłabia sąsiednie rośliny wysysając z nich wodę i sole mineralne. Roślina miododajna, owadopylna, kwitnie od maja do lipca. Zapylana jest przeważnie przez trzmiele. Roślina trująca.
Rośnie na mokrych łąkach i torfowiskach. W górach występuje po regiel dolny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Scheuchzerio-Caricetea nigrae[4].
Zmienność
Występuje w 2 podgatunkach[3]:
-
Pedicularis palustris L. subsp. opsiantha (Ekman) Almquist z Uznamu – o koronie średnicy ok. 15 mm i rozgałęzieniach łodygi o grubości prawie równej ich długości.
-
Pedicularis palustris L. subsp. palustris[5].
Zagrożenia i ochrona
W latach 2004–2014 roślina była objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową[6], od 2014 roku podlega ochronie częściowej[7]. Roślina została umieszczona w Polskiej Czerwonej Księgi Roślin jako gatunek narażony na wymarcie (kategoria zagrożenia VU)[8]. Tę samą kategorię zagrożenia otrzymała w Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006, 2016)[9][10]. Zagrożeniem jest zanikanie stanowisk wynikające z osuszania terenów podmokłych i przekształcania ich w łąki i inne tereny użytkowe[11]. Wiele stanowisk znajduje się na obszarach chronionych, m.in. w Białowieskim, Wielkopolskim i Tatrzańskim Parku Narodowym[11].
Przypisy
-
↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-03-24].
-
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
-
↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
-
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
-
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
-
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
-
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. nr 0, poz. 1409).
-
↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
-
↑ Z. Mirek, K. Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. W. Wojewoda, Z. Szeląg. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
-
↑ a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 247. ISBN 978-83-7073-444-2.
Bibliografia
- D. Gayówna, Ewa Śliwińska: Rośliny łąk. Warszawa: PZWS, 1960.
