Apis mellifera communication is based on chemical signals, and most of their communication and perception behaviors are centered around scent and taste. The members of the hive colony are bound chemically to each other. Each hive has a unique chemical signature that hivemates use to recognize each other and detect bees from other colonies.
Within the hive, bees are in constant chemical communication with each other. Workers feed and groom each other, as well as larvae, drones, and the queen. In the process they pass on pheromones, chemical signals that indicate information about the health of the queen and the state of the colony.
Chemicals not only help with detecting the right signature of hives but also with foraging. Honeybees use scent to locate flowers from a distance. When a successful forager returns to the hive, it passes the scent of the flowers to its nest mates, to help them find the same patch of flowers.
Bees also use chemicals to signal outside the hive. When a worker stings something, her stinger releases an alarm pheromone that causes other bees to become agitated, and helps them locate the enemy.
Thought it's always dark in the hive, vision is important to honeybees outside. They can see other animals, and recognize flowers. The eyes of Apis species can detect ultraviolet light wavelengths that are beyond the visible spectrum. This allows them to locate the sun on cloudy days, and see markings on flowers that are only visible in ultraviolet light. One portion of honeybee's eyes is sensitive to polarized light, and they use this to navigate.
Workers and queens can hear vibrations. New queens call to each other and workers when they first emerge. Workers hear the vibrations of the waggle dances made by returning foragers.
Apis species have a particularly notable form of communication called "dancing." Foragers that have located an abundant supply of food do a dance to communicate the location of the patch to other foragers. A "round dance" indicates food within about 300 meters of the hive, and only communicates the presence of the flowers, not the direction, though workers will also get the scent from the food the forager has brought back. The more complicated "waggle dance" indicates the direction and distance of food further away, using the location of the sun and the bee's memory of the distance it flew to return to the hive. Symbolic communication is quite unusual among invertebrates, and these honeybee "dances" have been intensively studied.
Communication Channels: visual ; tactile ; acoustic ; chemical
Other Communication Modes: pheromones ; scent marks ; vibrations
Perception Channels: visual ; ultraviolet; polarized light ; tactile ; acoustic ; chemical
While the species as a whole is still very numerous, there is concern in Europe that widespread commercialization of beekeeping is endangering locally-adapted populations and subspecies. This, combined with higher mortality of colonies due to Varroa mite and tracheal mite infestations, and the recent phenomenon of Colony Collapse Disorder in North America, has cause significant concern for the health of the population. Colony Collapse Disorder (CCD) is a condition of commercial beehives, where there are sudden massive waves of mortality among the workers. Beekeepers discover their hives simply empty of workers, with so few surviving that they cannot tend the queen and brood. This condition has occurred mainly in North America, and mainly in large commercial apiaries. No single cause has been identified yet.
US Federal List: no special status
CITES: no special status
State of Michigan List: no special status
Honeybees build a hive out of wax secretions from their bodies, and queens lay their eggs in cells in the wax. The speed of subsequent development of the young is strongly affected by temperature, and is fastest at 33-36°C.
Honeybees are holometabolous insects, and have four stages in the life cycle: egg, larva, pupa, and adult.
A. mellifera eggs hatch in 28-144 hours, depending on their temperature. The larva that emerges is a small white grub. It stays in its wax cell, growing, and is fed and groomed by adult workers. The food that a female larva receives determines whether it will be a queen or worker. At 34°C, larvae feed and grow for 4-5 days, queens for 6 days, and males for 6-7 days. At the end of that period their cell is sealed by adult workers, and the larva molts, spins a silk cocoon, and transforms into the pupa stage. Pupae undergo a massive metamorphosis that takes about 7-8 days for queens, 12 days for workers, and 14-15 days for males. Once their final metamorphosis is complete, they chew their way out of the cell and begin their adult life. They will not grow or molt after emerging. Adult workers will live for 2-4 weeks in the summer, or as long as 11 months if they live through the winter. Males only survive for 4-8 weeks, and do not live through the winter. Queens live 2-5 years.
. The next stage is the larval stage where the larva is fed the royal jelly, pollen/nectar, and honey combination. Next the larva goes into the pupae stage where it caps itself into its cell to metamorphose into the mature stage.
Queens normally take 16 days to reach maturity, the worker bees take 21 days, and the drone takes 24 days to mature.
Development - Life Cycle: metamorphosis
Honeybee workers will sting humans and domesticated animals in defense of themselves or their hive. A single sting is painful but not dangerous unless the target is allergic to the venom, in which case it can be life threatening. Otherwise, it takes about 20 stings per kilogram of body weight to be life threatening.
Each subspecies of Apis mellifera has different behavioral patterns in regards to intruders near or around the hive. The African subspecies are particularly aggressive. One of them, Apis mellifera scutellata, was accidentally released in South America, and has spread north to the southern United States. This is the "killer bee." It is notable for having a much higher aggressive response to disturbance -- more workers attack than in other subspecies, and they pursue targets much longer than European bees do. The spread of these bees made beekeeping much more expensive and complicated, and the aggressive bees caused many deaths.
Negative Impacts: injures humans (bites or stings, venomous )
Honeybees pollinate billions of US dollars worth of commercial agricultural crops around the world every year. They are important pollinators for economically important wild plant populations as well.
Honeybee hives provide honey and wax, and pollen, propolis, and royal jelly that are sold for medicines and cosmetics.
Honeybees are important study organisms for research in the connections between nervous system structure and behavior.
Some research suggests honeybee venom may have medically useful applications in the treatment of auto-immune disease or inflammation.
Positive Impacts: food ; source of medicine or drug ; research and education; pollinates crops
Honeybees are very important pollinators, and are the primary pollinator for many plants. Without honeybees, these plants have greatly reduced fertility. In North America and Australia, where there are no native bee species with large colonies, honeybees can have especially strong effects on native flowers, and on other pollinators such as solitary bee species. Honeybees ability to recruit fellow workers by “dancing” allows them to be more efficient than other pollinators at exploiting patches of flowers. This can create strong impacts on their competitors, especially solitary bees.
Like all social insects, honeybees are hosts to a variety of parasites, commensal organisms, and pathogenic microbes. Some of these can be serious problems for apiculture, and have been studied intensively. At least 18 types of viruses have been found to cause disease in bees, including Sacbrood disease. Several of them (but not sacbrood virus) are associated with parasitic mites. Bacteria infect bees, notably Bacillus larvae, agent of American Foulbrood disease, and Melissococcus pluton, agent of European Foulbrood. Fungi grow in bee hives, and Ascosphaera apis can cause Chalkbrood disease. One of the most common diseases in domesticated hives is Nosema disease, caused by a protozoan, Nosema apis. An amoeba, Malphigamoeba mellificae, also causes disease in honeybees.
In recent decades, two mite species have spread through domesticated and feral honeybee populations around the world. Acarapis woodi is a small mite species that lives in the tracheae of adult bees and feeds on bee hemolymph. It was first discovered in Europe, but its origin is unknown. Infestations of these mites weaken bees, and in cold climates, whole colonies may fail when the bees are confined in the hive during the winter. A much worse threat is Varroa destructor. This might evolved on an Asian honeybee, Apis cerana, but switched on to Apis mellifera colonies that were set up in east Asia. It has since spread all around the world, except Australia. Juvenile mites feed on bee larvae and pupae, and adult female mites feed and disperse on adult workers. This mite is known to spread several viruses as well. Infestations of V. destructor often wipe out colonies. Nearly all the feral, untended honeybee colonies in North American are believed to have been wiped out by mite infestations, along with a large proportion of domesticated colonies. Other mite species are known from honeybee colonies, but they are not considered harmful.
Another commensal or parasitic species is Braula coeca, the bee louse. Despite the common name, this is actually a wingless fly, that apparently feeds by intercepting food being transferred from one bee to another.
Beetles in the genera Hylostoma and Aethina are found in African honeybee nests, where they seem to do little harm. However, the "small hive beetle", Aethina tumida, has become a significant problem in European and North American hives. The larvae eat all the contents of comb: honey, pollen, and bee eggs and larvae.
Ecosystem Impact: pollinates; keystone species
Commensal/Parasitic Species:
Apis mellifera feed on pollen and nectar collected from blooming flowers. They also eat honey (stored, concentrated nectar) and secretions produced by other members of their colony.
Workers forage for food (nectar and pollen) for the entire colony. They use their tongues to suck up nectar, and store it in the anterior section of the digestive tract, called the crop. They collect pollen by grooming it off the bodies and onto special structures on their hind legs called pollen baskets.
Returning foragers transfer the nectar they have collected to younger worker bees that in turn feed other members of the hive, or process it into honey for long-term storage. They add enzymes to the honey, and store it in open cells where the water can evaporate, concentrating the sugars.
Young workers eat pollen and nectar, and secrete food materials, called “royal jelly” and “worker jelly”, from glands in their heads. This material is fed to young larvae, and the amount and type they get determines if they will be queens or workers.
Honeybees forage during daylight hours, but are equally active on cloudy or sunny days. They will not fly in heavy rain or high winds, or if the temperature is too extreme (workers can't fly when they get below 10°C). During the warm, calm weather the honeybees collect the most pollen even if it is cloudy. If the light intensity changes rapidly, they immediately stop working and return to the hive. If it lightly rains, pollen collection stops, because moisture inhibits the bee’s ability to collect it. However, nectar collection is not inhibited by light rain. Wind also affects the rate of pollen collection.
Honeybee workers are opportunistic. They will steal from other hives if they can. Hive-robbing can be dangerous, but a weakened or damaged hive may be raided by workers from other hives, especially when nectar flows in flowers are not abundant. Honeybees will also collect “honeydew,” the sweet fluid excreted by sap-feeding insects like aphids.
Plant Foods: nectar; pollen; sap or other plant fluids
Foraging Behavior: stores or caches food
Primary Diet: herbivore (Nectarivore )
Apis mellifera is native to Europe, western Asia, and Africa. Human introduction of Apis mellifera to other continents started in the 17th century, and now they are found all around the world, including east Asia, Australia and North and South America.
Biogeographic Regions: nearctic (Introduced ); palearctic (Native ); oriental (Introduced ); ethiopian (Native ); neotropical (Introduced ); australian (Introduced )
Other Geographic Terms: cosmopolitan
European honeybees prefer habitats that have an abundant supply of suitable flowering plants, such as meadows, open wooded areas, and gardens. They can survive in grasslands, deserts, and wetlands if there is sufficient water, food, and shelter. They need cavities (e.g. in hollow trees) to nest in.
Habitat Regions: temperate ; tropical ; terrestrial
Terrestrial Biomes: desert or dune ; savanna or grassland ; chaparral ; forest
Wetlands: swamp
Other Habitat Features: urban ; suburban ; agricultural
Apis mellifera queens usually live 2 to 3 years, but some have been known to last for 5 years. Workers typically only live for a few weeks, sometimes a few months if their hive becomes dormant in winter. Males live for 4-8 weeks at the most.
Typical lifespan
Status: wild: 2 to 3 years.
Generally, Apis mellifera are red/brown with black bands and orange yellow rings on abdomen. They have hair on thorax and less hair on abdomen. They also have a pollen basket on their hind legs. Honeybee legs are mostly dark brown/black.
There are two castes of females, sterile workers are smaller (adults 10-15 mm long), fertile queens are larger (18-20 mm). Males, called drones, are 15-17 mm long at maturity. Though smaller, workers have longer wings than drones. Both castes of females have a stinger that is formed from modified ovipositor structures. In workers, the sting is barbed, and tears away from the body when used. In both castes, the stinger is supplied with venom from glands in the abdomen. Males have much larger eyes than females, probably to help locate flying queens during mating flights.
There are currently 26 recognized subspecies of Apis mellifera, with differences based on differences in morphology and molecular characteristics. The differences among the subspecies is usually discussed in terms of their agricultural output in particular environmental conditions. Some subspecies have the ability to tolerate warmer or colder climates. Subspecies may also vary in their defensive behavior, tongue length, wingspan, and coloration. Abdominal banding patterns also differ - some darker and some with more of a mix between darker and lighter banding patterns.
Honeybees are partially endothermic -- they can warm their bodies and the temperature in their hive by working their flight muscles.
Range length: 10 to 20 mm.
Other Physical Features: endothermic ; ectothermic ; heterothermic ; bilateral symmetry ; venomous
Sexual Dimorphism: female larger; sexes shaped differently
Honeybees have many adaptations for defense: Adults have orange and black striping that acts as warning coloration. Predators can learn to associate that pattern with a painful sting, and avoid them. Honeybees prefer to build their hives in protected cavities (small caves or tree hollows). They seal small openings with a mix of wax and resins called propolis, leaving only one small opening. Worker bees guard the entrance of the hive. They are able to recognize members of their colony by scent, and will attack any non-members that try to enter the hive. Workers and queens have a venomous sting at the end of the abdomen. Unlike queens, and unusual among stinging insects, the stings of Apis workers are heavily barbed and the sting and venom glands tear out of the abdomen, remaining embedded in the target. This causes the death of the worker, but may also cause a more painful sting, and discourage the predator from attacking other bees or the hive. A stinging worker releases an alarm pheromone which causes other workers to become agitated and more likely to sting, and signals the location of the first sting.
Honeybees are subject to many types of predators, some attacking the bees themselves, others consuming the wax and stored food in the hive. Some predators are specialists on bees, including honeybees.
Important invertebrate enemies of adult bees include crab spiders and orb-weaver spiders, wasps in the genus Philanthus (called “beewolves”), and many species of social wasps in the family Vespidae. Vespid wasp colonies are known to attack honeybee colonies en masse, and can wipe out a hive in one attack. Many vertebrate insectivores also eat adult honeybees. Toads (Bufo) that can reach the entrance of hive will sit and eat many workers, as will opossums (Didelphis). Birds are an important threat – the Meropidae (bee-eaters) in particular in Africa and southern Europe, but also flycatchers around the world (Tyrranidae and Muscicapidae). Apis mellifera in Africa are also subject to attack by honeyguides. These birds eat hive comb, consuming bees, wax, and stored honey. At least one species, the greater honeyguide (Indicator indicator) will guide mammal hive predators to hives, and then feed on the hive after the mammal has opened it up.
The main vertebrate predators of hives are mammals. Bears frequently attack the nests of social bees and wasps, as do many mustelids such as the tayra in the Neotropics and especially the honey badger of Africa and southern and western Asia. In the Western Hemisphere skunks, armadillos and anteaters also raid hives, as do pangolins (Manis) in Africa. Large primates, including baboons, chimpanzees (<>) and gorillas are reported to attack hives too. Smaller mammals such as mice (Mus) and rats (Rattus) will burrow into hives as well.
Some insects are predators in hives as well, including wax moth larvae (Galleria mellonella, Achroia grisella), and hive beetles (Hylostoma, Aethina), and some species of ants. In their native regions these tend not to be important enemies, but where honeybees have not co-evolved with these insects and have no defense, they can do great harm to hives.
See Ecosystem Roles section for information on honeybee parasites and pathogens.
Known Predators:
Anti-predator Adaptations: aposematic
The great majority of female A. mellifera in a hive are sterile workers. Only queens mate and lay eggs. Normally there is only a single reproductive queen in a hive.
During periods of suitably mild weather in spring and summer, males leave the hive and gather at "drone assembly areas" near the hive. Virgin queens will fly through these areas, attracting the males with pheromones. The males pursue, and attempt to mate with the queen in flight. Sometimes a "comet" forms, as a cluster of males forms around the female, with a string of other males trying to catch up. Each male who succeeds in mating drops away, and dies within a few hours or days. Males who do not mate will continue to loiter in the assembly areas until they mate or die trying. Queens will mate with up to 10 males in a single flight.
Queens may mate with males from their own hive, or from other hives in the area. The queen's mating behavior is centered around finding the best place to mate beforehand, by taking directional flights for a period of time, lasting no more than a couple of days. Afterward, she leaves the hive and flies to mate with drones in an assembly area. This normally starts to occur after their first week of birth. The queen does this up to four times. After this congregate of mating has occurred, she never mates again in her lifetime.
Mating System: polyandrous ; eusocial
Apis mellifera queens are the primary reproducers of the nest and all of the activities of the colony are centered around their reproductive behaviors and their survival. The queen is the only fertile female in the colony. She lays eggs nearly continuously throughout the year, sometimes pausing in late fall in cold climates. A particularly fertile queen may lay as many as 1,000 eggs/day, and 200,000 eggs in her lifetime. It takes a queen about 16 days to reach adulthood, and another week or more to begin laying eggs. Males take about 24 days to emerge as adults, and begin leaving the nest for assembly areas a few days after that.
Queen honeybees can control whether or not an egg they lay is fertilized. Unfertilized eggs develop as males and are haploid (have only one set of chromosomes). Fertilized eggs are diploid (two sets of chromosomes) and develop as workers or new queens, depending on how they are fed as larvae. Queens may increase the ratio of male to female eggs they lay if they are diseased or injured, or in response to problems in the colony.
Healthy, well-fed honeybee colonies reproduce by "swarming." The workers in the colony begin by producing numerous queen larvae. Shortly before the new queens emerge, the resident, egg-laying queen leaves the hive, taking up to half the workers with her. This "swarm" forms a temporary group in a tree nearby, while workers scout for a suitable location for a new hive. Once they find one, the swarm moves into the space, and begins building comb and starting the process of food collection and reproduction again.
Meanwhile at the old hive, the new queens emerge from their cells. If the population of workers is large enough, and there are few queens emerging, then the first one or two may leave with "afterswarms" of workers. After the swarming is completed, any remaining new queens try to sting and kill each other, continuing to fight until all but one is dead. After her competition is removed, the surviving queen begins to lay eggs.
Normally the pheromones secreted by a healthy queen prevent workers from reproducing, but if a colony remains queenless for long, some workers will begin laying eggs. These eggs are unfertilized, and so develop as males.
Breeding interval: Colonies typically swarm once or twice a year, usually at the beginning of the season that provides the most nectar.
Breeding season: Late spring until the winter months
Range eggs per season: 60,000 to 80,000.
Average gestation period: 3 days.
Range age at sexual or reproductive maturity (female): 15 to 17 days.
Average age at sexual or reproductive maturity (male): 24 days.
Key Reproductive Features: iteroparous ; seasonal breeding ; gonochoric/gonochoristic/dioecious (sexes separate); sexual ; induced ovulation ; fertilization (Internal ); oviparous ; sperm-storing
As in most eusocial insects, the offspring of fertile females (queens) are cared for other members of the colony. In honeybees, the caretakers are sterile females, daughters of the queen, called workers.
Workers build and maintain the comb where young bees are raised, gather food (nectar and pollen) feed and tend larvae, and defend the hive and its young from predators and parasites.
Young queens inherit their hive from their mothers. Often several new queens emerge after the old queen leaves with a swarm to found a new colony. The new queens fight for control of the hive, and only one survives the conflict.
Parental Investment: pre-fertilization (Protecting: Female); pre-hatching/birth (Provisioning: Female, Protecting: Female); pre-weaning/fledging (Provisioning: Female, Protecting: Female); pre-independence (Provisioning: Female, Protecting: Female); inherits maternal/paternal territory; maternal position in the dominance hierarchy affects status of young
Chemical Structure
Melittin is the main component of apitoxin (Apis mellifera venom), accounting for approximately 50% of its dry weight (Terra et al., 2006). The water-soluble, 26 amino acid-long polypeptide chain, weighing 2,840 Da, is largely composed of hydrophobic residues, with the exception of the cationic and hydrophilic carboxy-terminal sequence (Vogel et al., 1986). It is this amphiphilic nature that gives melittin its characteristic detergent-like properties (Maulet et al., 1980).
Using a range of techniques, including X-ray crystallography, NMR spectroscopy, and molecular dynamics simulations, melittin was found to adopt a variety of conformations, depending on factors including the pH and the type of aqueous medium. For instance, when dissolved in water, the hydrophilic residues 22-26 were shown to form a non-helical segment, whereas the remaining hydrophobic residues of melittin were reported to form a bent helix, composed of two smaller α-helical segments of residues 1-11 and 12-21. The concave side of the bent helix was found to be hydrophobic, while the convex side was shown to be hydrophilic (Vogel, et al., 1986). Additionally, melittin was found to be tetrameric at high pH, a random coil at pH 7.0, and monomeric in plasma (Terra, et al., 2006).
Mode of Action
In the bloodstream, melittin is able to rapidly bind to erythrocytes (red blood cells), inducing the release of haemoglobin and other cellular contents into the extracellular medium. Once melittin has penetrated the erythrocyte, it causes micellisation of phosphatidylcholine bilayers, ultimately leading to haemolysis and cell death (Dempsey, et al., 1990).
Apart from its ability to disrupt lipid bilayers, melittin can also inhibit transmembrane proteins, including Na+/K+-ATPase, leading to a rise in sodium concentration within cells (Yang, et al., 2001). The increase in sodium induces an increase in the concentration of intracellular calcium, which results in the increased contraction of cardiac and smooth muscle.
Potential Therapeutic Use
Melittin is currently one of the most extensively used peptides in the research on lipid-peptide and peptide-peptide interactions (Wessman, et al., 2010). The presence of a single tryptophan residue at position 19 allows for a facilitated interpretation of fluorescence data via the tryptophan fluorescence technique, whereby intrinsic fluorescence emissions can be measured via the excitation of tryptophan residues (Raghuraman, et al., 2004).
More recently, the peptide has been shown to possess a variety of therapeutic uses. For instance, melittin is currently being analysed as a potential treatment and preventative for HIV. In a study currently being conducted at Washington University School of Medicine in St. Louis, a melittin-nanoparticle complex was shown to effectively destroy the AIDS-causing virus by forming pores in its protective viral envelope, required for viral reproduction (Evangelou Strait, 2013).
Another use of melittin is in the treatment of cancer. A promising study, once again conducted by researchers at Washington University School of Medicine in St. Louis, involves the attaching of melittin to a different nanoparticle. The novel melittin-nanoparticle complex, named the “nanobee”, selectively targets tumour cells, thus avoiding healthy cells. Once attached to a tumour cell, melittin is able to break down the tumour by forming pores in the cell membrane (Loftus, 2009).
Die heuningby (Apis mellifera) is 'n insek wat dwarsoor die wêreld versprei is. Heuningbye word deur deur die mens benut vanweë die heuning en byewas wat hulle produseer, asook vir die bestuiwing van gewasse (veral vrugte). Byebevolkings wat vir menslike gebruik aangewend word, word deur byeboere aangehou en onderhou.
In Europa bestaan daar twee geneties verskillende bevolkings. Uit DNS-analises blyk dit dat hierdie twee bevolkings nouer verwant aan die Afrika-heuningby is as aan mekaar.
Heuningbye beskik oor 'n interne biologiese klok wat hulle in staat stel om beter te kan navigeer en hul take te kan verdeel. Hulle is uiters sosiale insekte en woon in gemeenskappe wat uit ongeveer halfmiljoen bye bestaan. Verreweg die meeste lede van hierdie gemeenskappe is steriele vroulike werkerbye. Slegs 'n paar honderd bye in die bevolking is mannetjies, ook genoem hommels. 'n Hommel se taak is om met 'n koningin te paar ('n aantal van hulle met een koningin op haar "bruidsvlug) en dié vrugbare wyfie se taak is om daarna lewenslank eiers te lê ten einde die byegemeenskap se voortbestaan te verseker.
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Heuningby.Die heuningby (Apis mellifera) is 'n insek wat dwarsoor die wêreld versprei is. Heuningbye word deur deur die mens benut vanweë die heuning en byewas wat hulle produseer, asook vir die bestuiwing van gewasse (veral vrugte). Byebevolkings wat vir menslike gebruik aangewend word, word deur byeboere aangehou en onderhou.
In Europa bestaan daar twee geneties verskillende bevolkings. Uit DNS-analises blyk dit dat hierdie twee bevolkings nouer verwant aan die Afrika-heuningby is as aan mekaar.
Heuningbye beskik oor 'n interne biologiese klok wat hulle in staat stel om beter te kan navigeer en hul take te kan verdeel. Hulle is uiters sosiale insekte en woon in gemeenskappe wat uit ongeveer halfmiljoen bye bestaan. Verreweg die meeste lede van hierdie gemeenskappe is steriele vroulike werkerbye. Slegs 'n paar honderd bye in die bevolking is mannetjies, ook genoem hommels. 'n Hommel se taak is om met 'n koningin te paar ('n aantal van hulle met een koningin op haar "bruidsvlug) en dié vrugbare wyfie se taak is om daarna lewenslank eiers te lê ten einde die byegemeenskap se voortbestaan te verseker.
La abeya europea (Apis mellifera), tamién conocida como abeya doméstica o abeya melífera, ye una especie de himenópteru apócrito de la familia Apidae. Ye la especie d'abeya con mayor distribución nel mundu. Orixinaria d'Europa, África y parte d'Asia, foi introducida n'América y Oceanía. Foi clasificada por Carlos Linneo en 1758. A partir d'entós numberosos taxónomos describieron variedaes xeográfiques o subespecies que, anguaño, superen los trenta races.
Cuando un apicultor referir a los sos truébanos en forma colectiva facer dende un conceutu intuitivu de coleutividá, al falar de los componentes d'un apiario, fala lóxicamente de la conocencia de la bioloxía de les abeyes, que la so naturaleza social fai que l'individuu, en sí mesmu, escareza de valor en favor de la coleutividá de les abeyes. Por tou ello dizse que'l truébanu ye un superorganismo. Esti superorganismo portar con sinergia que ye l'efectu producíu pola interaición ente los componentes d'un sistema que fai qu'el tou seya más que la suma de les partes individuales. A esta sinergia de conxuntu demostrada por Farrar matemáticamente denominar regla de Farrar.
Les abeyes eusociales son inseutos sociales con trés distintos tipos d'individuos o castes na colonia: La reina, les obreres y los zánganos (los machos).
Cada casta tien la so función especial y desenvuelven un tipu de trabayu estremáu na colonia. La reina y les obreres son femes y los zánganos son machos.
La reina ye la única fema que puede ser fecundada polos zánganos; pon güevos fecundaos, que dan orixe a abeyes obreres y güevos ensin fecundar que dan orixe a zánganos, por un mecanismu denomináu partenogénesis.
Cada casta tien un tiempu o ciclu de desarrollu distintu, propiu pa cada especie y críase en distintos tipos de celdes. El periodu de desarrollu nel casu de Apis mellifera ye de 16 díes pa l'abeya reina, 21 díes pa les obreres y 23 díes pa los zánganos. Pa convertise en reina, un bárabu tien de ser nutrida con auria real y ser agospiada nuna celda especial. Tamién los bárabos de les obreres comen nes sos primeres fases auria real, pero depués dáse-yos otra dieta. Si una obrera come auria real puede desenvolver les sos posibilidaes de poner güevos, pero non d'apariase con un zánganu, polo que los sos güevos van ser infecundos (esto ye, van dar llugar namái a zánganos). Esti fenómenu puede producise en truébanos que quedaron quitaes de reina.
Les abeyes melíferas son unos animales bien interesantes en munchos aspeutos, sobreviven y perpetúense como una unidá que denominamos colonia. L'abeya reina, dependiendo de les condiciones climátiques, suel empezar a poner güevos en primavera. Esta actividá ta condicionada pola información que recibe dende l'esterior (ej. fluxu de néctar, recueya de polen, duración del día, temperatura, etc.). La reina ye la única fema fértil y deposita los güevos de los cualos van nacer toles demás abeyes. L'abeya reina nun abandona'l truébanu, salvu mientres los vuelos de fecundación, o cuando se produz un ensame pa dar llugar a una nueva colonia. La reina deposita los sos güevos en setos de cera que les obreres constrúin con celdes hexagonales. El güevu dempués del tercer día tresformar nuna pequeña bárabu que ye alimentada poles abeyes nodrizas (abeyes obreres moces). Depués d'aprosimao una selmana, el bárabu ye sellada na so celda poles abeyes nodrizas, produciéndose l'estadiu de pupa; al zarru de les celdes denominar operculado. N'aprosimao otra selmana, remanez l'abeya adulta.
Les reines nun son criaes nes típiques celdes horizontales del setu, sinón que les sos celdes son construyíes pa ser de mayor tamañu y en posición vertical. Amás, nun son alimentaes con polen como los bárabos de les obreres, sinón con auria real. Demostróse que ye esta alimentación especial lo que fai qu'una fema desenvuélvase como reina y non como obrera. Cuando la reina termina la so etapa d'alimentación llarval y conviértese en pupa, mover a una posición cabeza abaxo. Mientres la etapa de pupa, les abeyes obreres tapen o sellen la celda real. Xusto dempués de remanecer de les sos celdes, de cutiu abeyar reines producen un soníu'l cual créese que ye un retu a otres reines a batallar.
Les abeyes reines viven un promediu de trés años. Les obreres viven periodos muncho más curtios, de menos de tres meses en promediu. Les abeyes reines lliberen feromones pa regular les actividaes del truébanu. Les feromones de la reina, ente otres funciones, modifiquen el comportamientu de les obreres de cuenta qu'éstes alimenten los nuevos bárabos como obreres y non como reines en condiciones normales. Munches abeyes obreres tamién producen feromones pa comunicase con otres abeyes.
|- bgcolor="Khaki" !Tipu !Güevu
!Bárabu !Operculado
!Pupa !Periodu desenvuelvo !Fertilidá |-
|Reina |3 díes |5 1/2 díes |7 1/2 díes |8 díes |16 díes |aprox. 23 díes |}
Les abeyes obreres son femes infértiles. Elles segreguen la cera utilizada pa construyir los setos y son tamién les encargaes de llimpiar y caltener el truébanu, criar a los bárabos, xixilar el setu y recoyer el néctar y el polen.
Como en tolos miembros d'Aculeata, el ovipositor foi modificáu nun aguiyón que sirve pa inyectar venenu producíu por glándules abdominales. Pueden clavalo nun enemigu pa defendese, pero les abeyes muerren pocu dempués de clavar el so aguiyón, que ye rectu con escayos, que torguen retiralo. La glándula ta xunida a él y ye arrincada al tratar de retiralo.
|- bgcolor="Khaki" !Tipu !Güevu
!Bárabu !Operculado
!Pupa !Periodu desenvuelvo !Fertilidá |-
|Obrera |3 díes |6 díes |9 díes |12 díes |21 díes |nun tien |-
Los zánganos son les abeyes machu de la colonia. Los güevos que depués van producir zánganos nun fueron primeramente fecundaos, polo tanto tienen la metá de la dotación xenética de la especie. Los zánganos nun recoyer néctar nin polen. El principal propósitu de los zánganos ye fertilizar a la nueva reina. Estos copulan cola reina en plenu vuelu. En rematando la cópula, el zánganu muerre. L'abeya reina copula con dellos zánganos (más de 15) nos diversos vuelos de fecundación.
Los zánganos nun tener aguiyón, una y bones l'aguiyón ye en realidá un ovipositor modificáu[ensin referencies].
díes
6 1/2 díes 10 díes 14 1/2 díes 24 díes aprox. 38 díesTantu les obreres como l'abeya reina alimentar d'auria real mientres los primeros trés díes del estáu llarval. Depués les obreres camuden por una dieta de polen y néctar o miel esleida, ente que aquellos bárabos escoyíos pa ser abeyes reines siguen recibiendo auria real. Esto causa que'l bárabu convertir en pupa más rápido amás d'aumentar el so tamañu y desenvolvela sexualmente. El criadores de reines consideren qu'una bona nutrición mientres l'estáu larvariu ye de crucial importancia pa la calidá de les reines criaes, siendo otros factores importantes una bona xenética y un númberu abondu de apareamientos. Mientres los estaos llarval y pupal, dellos parásitos pueden atacar la pupa o'l bárabu y destruyila o mutala.
Toles abeyes zuquen néctar de les flores, que ye l'alimentu enerxético, y polen, del cual llogren les proteínes, grases y minerales necesarios pa la supervivencia.
Les abeyes tienen un sistema de comunicación propiu, que denominamos danza de l'abeya. Mientres munchos años el investigadores trabayaron tratando de descifrar el llinguaxe d'estos inseutos. Les distintes especies tienen adaptaciones propies del llinguaxe, pero son asemeyaos. En 1973 Karl R. von Frisch, Konrad Lorenz y Nikolaas Tinbergen ganaron el Premiu Nobel de Fisioloxía o Medicina al consiguir descifrar cómo al traviés del baille, con movimientos vibratorios, les abeyes indicaben la distancia y orientación con respectu al sol de la fonte d'alimentu.
Dende'l puntu de vista filoxenéticu, clasificóse a Apis mellifera en grupos d'alcuerdu a llinaxes o tipos d'ADN:
Ruttner dixebra Apis mellifera macedonica de Apis mellifera carnica en 1988, y asigna a la subespecie una distribución xeográfica que toma'l norte de Grecia, Bulgaria, Rumanía y, quiciabes, la parte colindante de la URSS.
Los búlgaros nun reconocen la hipótesis de Ruttner y denominar:
Los rumanos nun reconocen la hipótesis de Ruttner y denominar:
Los ucraínos nun reconocen el nome de:
Pa la mariña mediterránea conócense 13 races, que s'estremen en grupos:
Mediterraneu oriental:
Oriente del valle del Nilo:
Mediterraneu occidental
Mediterraneu central y nordeste:
Símbolu del trabayu y de la obediencia, de la elocuencia persuasiva y de l'adulación. Píndaro abandonáu na espesura d'un monte foi alimentáu con miel poles abeyes monteses. Dizse que cuando Platón topábase entá nel trubiecu baxaron les abeyes del monte Himeto pa depositar el miel na so boca, lo que fixo abarruntar la dulzura del so estilu. Xenofonte foi apellidado l'abeya ateniense.
Ente los antiguos l'abeya yera la imaxe de les colonies, Éfeso tener esculpida nel anverso de les sos monedes. Consagraes a la Lluna en Grecia y a Ibis n'Exiptu, sirvíen les abeyes de feliz agüeru en Beocia y nel Ática. Plutarco en la vida de Brutu diz qu'ente los romanos l'apaición de les abeyes de primeres d'una empresa anunciaba dalguna fatalidá. Apiano cunta que nel víspora de la batalla de Farsalia un ensame d'abeyes apaeció sobre los altares. Una tradición de los habitantes de Delfos atribuyía a les abeyes la construcción del templu que se llevantó naquella ciudá y añedía que lo fabricaron de cera y de plumes de distintes aves. Apolo unvió esti templu a los hiperbóreos, que nun teniendo casa fixa topar bien cómodu pola razón de ser portátil.
Les abeyes son consideraes como les nodrices de Xúpiter. Habiéndose atopáu na cueva de Dictea, onde Xúpiter foi criáu, dellos truébanos d'abeyes, darréu atribuyóse-yos l'honor de ser cuntaes nel númberu de les nodrizas d'aquel dios. Añedir que como entraren ciertu día cuatro homes na mesma cueva pa robar los truébanos, Xúpiter indignáu fixo retumbar los sos truenos y llanzó rayos contra los sacrílegos qu'osaron violar la santidá d'aquel asilu.
Diose tamién el nome de abeyes a les sacerdotises de Ceres y a les d'otres divinidaes porque s'esixía de toes l'actividá, la vixilancia y la pureza de les abeyes.[4]
La abeya europea (Apis mellifera), tamién conocida como abeya doméstica o abeya melífera, ye una especie de himenópteru apócrito de la familia Apidae. Ye la especie d'abeya con mayor distribución nel mundu. Orixinaria d'Europa, África y parte d'Asia, foi introducida n'América y Oceanía. Foi clasificada por Carlos Linneo en 1758. A partir d'entós numberosos taxónomos describieron variedaes xeográfiques o subespecies que, anguaño, superen los trenta races.
Cuando un apicultor referir a los sos truébanos en forma colectiva facer dende un conceutu intuitivu de coleutividá, al falar de los componentes d'un apiario, fala lóxicamente de la conocencia de la bioloxía de les abeyes, que la so naturaleza social fai que l'individuu, en sí mesmu, escareza de valor en favor de la coleutividá de les abeyes. Por tou ello dizse que'l truébanu ye un superorganismo. Esti superorganismo portar con sinergia que ye l'efectu producíu pola interaición ente los componentes d'un sistema que fai qu'el tou seya más que la suma de les partes individuales. A esta sinergia de conxuntu demostrada por Farrar matemáticamente denominar regla de Farrar.
Bal arısı (lat. Apis mellifera) – Pərdəqanadlılar dəstəsinin əsl arılar fəsiləsinə aid həşərat növü.
İşçi arının ömrü qışlama vaxtı 6 ay, yaz və yay aylarında isə 40-50 gün olur. Ana arı 16, işçi arı 21, erkək arı isə 24 günə yetkin fərdə çevrilir. Hansı arı ailəsinin işçi qüvvəsi çoxdursa, təbiətin gəlişindən asılı olaraq həmin ailə 10-40 kq təmiz bal toplaya bilir. Onlar 3 km dairəsində yaxşı məhsul toplaya bilirlər. Bir arı uzaq məsafədə nektarlı bitki tapsa, qayıdıb o biri arılara da xəbər verir. Sonra bütün arılar həmin yerə uçurlar.
Arılar həm harada yaxşı yem olarsa, onu hiss edirlər, həm də onlara qulluq edən insanı tanıyırlar. Arılar çox sədaqətli olurlar.
Bal arısı koloniyalarında da kimyəvi maddələr yolu ilə qidanın qaynağını göstərmə və təhlükəni xəbər vermə davranışları müşahidə olunur. Bundan başqa ana arının genetik proqramına kodlanmış informasiya ilə sintezlənən bəzi xüsusi kimyəvi maddələr də mövcuddur. Bu qoxular vasitəsilə işçi arıların yumurtalıqlarının böyüməsinə mane olunur. Törəmə qabiliyyəti olmayan bu işçilərə sadəcə pətəyin içində və xaricindəki fəaliyyətləri yerinə yetirmə vəzifəsi verilmişdir
Arıların pətəklərini birləşdirmə bucaqlarınıəhesablayan bəzi elm adamları, arıların istifadə etdikləri iki bucağın ən mükəmməl uyğunluqdakı ölçülərdən 0.02 dərəcəlik bir sapma göstərdiyini hesablamışlar. (Edilən ölçümlərdə arıların bu bucaqları sıraya 109.28 və 70.32 dərəcə olaraq etdikləri müəyyən olunmuşdur. Çox həssas hesablamalarla, riyaziyyatçı Konig bu məqsədə xidmət edəcək ən uyğun bucaqların 109.26 və 70.34 olmasının lazımlığını hesablamışdır)
Şotlandiyalı riyaziyyatçı Colin MacLaurin (1698-1746) isə bu izahlarla razılaşmayaraq təcrübəni təkrarlamışdır. Tapdığı nəticəyə görə Konig və qrupu loqarifm cədvəlində edilən kiçik bir səhv səbəbiylə 0.02 dərəcəlik fərq meydana gətirəcək səhv hesabat aparıblarmış. (G. Mansfield, Creation or Chance! God's purpose with mankind proved by the wonder of the universe, Logos Publications)
Beləliklə ən mükəmməl bucağı arıların doğru, elm adamlarının isə səhv olaraq hesabladıqları ortaya çıxmışdır.
İnternet mühitində ticarətin getdikcə artması özü ilə bəzi əhəmiyyətli problemləri də gətirir. Müştərilərin ticarət davranışları çox vaxt gözləniləndən uzaq və bir-birlərindən tamamilə fərqli olur. Bu vəziyyətin ortaya çıxardığı dəyişkən trafik isə onlayn satış edən internet serverləri üzərində ani yüklənmə meydana gətirir. (Server － istifadəçilərin internetdəki veb-səhifələrə və digər verilənlərə daxil olmasına şərait yaradan xüsusi proqramlar ilə təmin olunmuş kompüter) Məhz bu yüklənmələri nizamlayacaq texnologiyalar inkişaf etdirmək üçün Oksford Universiteti və Corciya Texnologiya İnstitutunun mütəxəssisləri birlikdə çalışırlar. Tədqiqatçılar bu işlərdə trafiki fəal şəkildə təşkil olunmuş bir topluluğu nümunə götürürlər. Trafikin sıx olduğu anlarda internet serverlərinin işini yüngülləşdirən texnologiyalarda “bal arısı koloniyalarının” davranışları təqlid edilir.
İnternetdə həyata keçirilən səhmlərin alqı-satqısında, alış və ya hərraclarda müştərilərin bir anda kəskin artması server işlədən firmalar üçün böyük çətinlik meydana gətirir. Maksimum gəlir əldə etmək üçün bağlı olduqları kompüterləri anbaan nəzarət etməklə, sürətli müdaxilələrlə dəyişən istək səviyyələrinə uyğunlaşma göstərə biləcək halda tutmalıdırlar. Ancaq bir kompüterə eyni vaxtda yalnız bir şəbəkə proqramı yükləmək mümkün olduğu üçün bu, çatışmazlıq meydana gətirir. Bu proqramları ard-arda dəyişdirmək kompüterin özünü yenidən nizamlaması üçün lazım olan 5-7 dəqiqəlik zaman intervalında kəsilmə, yəni zərər meydana gətirir.
Arıların gördüyü işdə də bənzər bir problem nəzərə çarpır. Çiçək sahələri keyfiyyət cəhətdən müxtəlifdirlər. Buna görə də maksimum miqdarda nektar toplamağa istiqamətli hərəkət edən bir koloniyada hər bir çiçək sahəsinə neçə arının göndəriləcəyi, bu arıların orada nə qədər zaman sərf edəcəkləri kimi qərarların problem yaradacağı düşünülə bilər. Ancaq arıların olduqca səmərəli iş sistemi sayəsində belə bir problem yaranmadan işlər asanlıqla həll edilir.
Bir pətəkdə olan arıların beşdə biri nektar toplayan işçi arılardan ibarətdir. Bunların vəzifəsi çiçək sahələri ilə pətək arasında daima gedib-gəlmək və mümkün qədər çox miqdarda nektar yığmaqdır. İşçi arılar pətəyə qayıtdıqları zaman yüklərini pətəyə nəzarət edən və yemləri tədarük edən arılardan birinə təhvil verirlər. Nektarı qəbul edən arılar da bunları pətəyin xanalarına yerləşdirirlər. Nektar daşıyıcı arı yoldaşlarının tapdığı çiçək sahələrinin özünün tapdığı çiçək sahəsinə nisbətən nə qədər məhsuldar olduğunu öyrənmək üçün yenə pətəkdəki yoldaşlarından faydalanır. Belə görünür ki, arı pətəyə gəldikdə yükünü təhvil verə biləcəyi, məşğul olmayan bir arı tapmaq üçün sərf etdiyi müddətə baxır. Əgər bu gözləmə müddəti çox uzun çəkərsə, nektar toplayıcı arı bunu öz çiçək sahəsinin yüksək keyfiyyətdə olmadığına, digər arıların çoxunun da müvəffəqiyyətli axtarışlar etdiyinə bir işarə olaraq qəbul edir. Ancaq nektarını özündən təhvil alacaq çox sayda arı ilə qarşılaşsa, yükünün yaxşı keyfiyyətdə olması ehtimalı artır.
Beləliklə, bu məlumatı istifadə edən arı çiçək sahəsinin daha çox zəhmətə dəyib dəymədiyinə qərar verir. Əgər bu zəhmətə dəyərsə, digərlərinin özünü təqib etməsi üçün məşhur arı rəqsini edir. Bu rəqsin uzunluğu isə çiçək sahəsinin nə qədər məhsuldar olacağına işarə edir.
İngiltərədənin Oksford Universitetindən Sanil Neykrani ilə ABŞ-ın Atlanta şəhərinin Corciya Texnologiya İnstitutundan Kreyq Tovi arıların strategiyasını internet serverlərinin problemlərilə uyğunlaşdırdılar. Bu uyğunlaşdırmada hər bir server nektar toplayıcı arı, müştəri tələbi də çiçək sahəsi rolunu üzərinə götürmüş oldu. Beləliklə, dr.Neykrani və dr.Tovi internet serveri "pətəkləri" üçün "bal arısı" alqoritmi yaratdılar. (Alqoritm — qarşıya qoyulan məsələni həll etmək üçün yerinə yetirilməsi vacib olan əməliyyatlar ardıcıllığıdır.)
Arıların rəqslə reallaşdırdığı işi server reklam hazırlayaraq və reklamı pətəkdəki digər serverlərə göndərərək edir. Bu reklamın müddəti o serverin müştərilərinin əhəmiyyətini və kar gətirmə dərəcəsini əks etdirir. Digər serverlər də reklamı oxuyub arı rəqsindəki təlimatları izləyən işçi arılar kimi davranır. Reklamı və öz təcrübələrini də dəyərləndirərək o an üçün xidmət etdikləri müştərilərdən reklamı göndərən serverin xidmət etdiyi müştərilərə keçid edib etməmə mövzusunda qərar verirlər.
Dr.Nakrani və dr.Tovi qurduqları bal arısı alqoritmini hal-hazırda bir çox internet provayderi (internet host providers) tərəfindən istifadə edilən və “açgöz” alqoritm adlandırılan alqoritmlə müqayisə etdilər. Açgöz alqoritm geriyə dönəndir; zamanı bərabər dilimlərə bölür və bir əvvəlki dilimdə ən qazanclı tənzimləmənin nə olduğunu təsbit edərək yeni dilimdə artıq serverlər müştərilərə ona görə xidmət edir. İnternet trafikinin olduqca dəyişkən olduğu anlarda bal arısı alqoritmi açgöz alqoritmdən 20% daha yaxşı performans göstərir. Bəlkə də, yaxın gələcəkdə bal arısı loqarifmi ilə işləyən serverlər yayılacaq və onda internet üçün “interkoloniya” terminini istifadə etmək daha uyğun olacaq.
Azərbaycanın arı genofondunu iki arı növü – Bozdağ Qafqaz arısı və Sarı İran arısı təşkil edir. Bozdağ Qafqaz arısının Qabaqtəpə və Şahdağ populyasiyası, Sarı İran arısının isə Lənkəran və Sarı İran populyasiyası var.
Bozdağ Qafqaz arı cinsi öz sakitliyinə və xortumunun uzunluğuna görə Sarı Qafqaz arı cinsindən fərqlənir. Ən uzun xortumlu arılardan biri də Qabaqtəpə arı populyasiyası hesab olunur. Bunu ilk dəfə 1906-cı ildə Qorbaçov soyadlı alim Şəkidə Qabaqtəpə kəndində olanda aşkar edib. Sonra dünyada məşhurlaşan Qabaqtəpə arılarından ana arını Amerikaya aparıb. Keçmiş ittifaq dövründə Qabaqtəpə arılarının yetişdirilməsi üçün qoruq və stansiyalar yaradılmışdı. Burada yetişdirilən ana arılar dünyanın 40-a qədər ölkəsinə göndərilib.
Bu populyasiylar içərisində isə yerli arı genofondumuzun "qızıl arısı" sayılan Qabaqtəpə populyasiyası xüsusilə seçilir. "Qızıl arı" məşhur Bozdağ Qafqaz arısının bütün müsbət xüsusiyyətlərini özündə cəmləməklə yanaşı, ondan üstün olaraq yüksək sürətlə inkişaf etmək, soyuq qışı keçirmək, küləkli iqlim şəraitinə uyğunlaşmaq, böyük floramiqrasiya göstəricisi ilə seçilmək kimi müsbət xüsusiyyətlərə malikdir. Başqa arılardan fərqli olaraq, bu qiymətli seleksiya materialı sancmaya həsir deyil, beçəvermədən asan qayıdır, gün ərzində nektar ardınca uçuşa tez başlayıb, gec qurtarır. Nektar bolluğu rayonlarda belə digər arı cinslərindən çox bal toplayır ki, bu xüsusiyyətlər də onun yüksək məhsuldarlığını şərtləndirən əsas cəhətlərdəndir. Lakin çox təəssüf ki, qeyri-məqbul aqrar siyasəti nəticəsində "qızıl arı"nın gələcək mövcudluğu təhlükə altındadır.
Sarı Qafqaz arı cinsindən olan Sarı İran və Lənkəran arı populyasiyası isə Lənkəran-Astara bölgəsində, həmçinin Yardımlı, Lerik-Cəbrayıl, Zəngilan və Naxçıvanda yayılıb. Arılar bizim üçün bal gətirirlər
Əhliləşdirilmiş heyvanlarEv heyvanları Akvarium balıqları • Sarıbülbül • Cırtdan adadovşanı • Pişik • Əhliləşdirilmiş siçovul • Hind donuzu • Tutuquşular • Köpək • Dağsiçanları
Alpaqa • Camış • Dəvə • Keçi • İnək • Evdovşanı • Lama • At • At qatırı • Qatır • Qoyun • Maral • Ulaq • Donuz • Fil • Yak
Qaz • Hinduşka • Toyuq • Müşk ördəyi • Bildirçin • Dəvəquşu • Ördək • Qırqovul • Firəngtoyuğu
Bal arısı (lat. Apis mellifera) – Pərdəqanadlılar dəstəsinin əsl arılar fəsiləsinə aid həşərat növü.
İşçi arının ömrü qışlama vaxtı 6 ay, yaz və yay aylarında isə 40-50 gün olur. Ana arı 16, işçi arı 21, erkək arı isə 24 günə yetkin fərdə çevrilir. Hansı arı ailəsinin işçi qüvvəsi çoxdursa, təbiətin gəlişindən asılı olaraq həmin ailə 10-40 kq təmiz bal toplaya bilir. Onlar 3 km dairəsində yaxşı məhsul toplaya bilirlər. Bir arı uzaq məsafədə nektarlı bitki tapsa, qayıdıb o biri arılara da xəbər verir. Sonra bütün arılar həmin yerə uçurlar.
Arılar həm harada yaxşı yem olarsa, onu hiss edirlər, həm də onlara qulluq edən insanı tanıyırlar. Arılar çox sədaqətli olurlar.
Bal arısı koloniyalarında da kimyəvi maddələr yolu ilə qidanın qaynağını göstərmə və təhlükəni xəbər vermə davranışları müşahidə olunur. Bundan başqa ana arının genetik proqramına kodlanmış informasiya ilə sintezlənən bəzi xüsusi kimyəvi maddələr də mövcuddur. Bu qoxular vasitəsilə işçi arıların yumurtalıqlarının böyüməsinə mane olunur. Törəmə qabiliyyəti olmayan bu işçilərə sadəcə pətəyin içində və xaricindəki fəaliyyətləri yerinə yetirmə vəzifəsi verilmişdir
L'abella de la mel (també borinot o abellot), abella europea o abella occidental (Apis mellifera) és una espècie d'himenòpter apòcrit de la família dels àpids. És l'abella que s'utilitza preferentment (però no exclusivament) en apicultura en tot el món.[1]
El seu nom en llatí científic va ser creat el 1758 per Carl von Linné: Apis significa «abella», mellifer «mel·lífer, que porta o que té mel».[2] En adonar-se més tard que, en realitat, les abelles no porten mel, sinó pol·len, von Linné intentà corregir el nom pel d'Apis mellifica («abella que fabrica mel») en una publicació posterior. Tanmateix d'acord amb les regles dels sinònims taxonòmics el nom més antic té preferència. El 28 d'octubre de 2006, es va seqüenciar completament el genoma de l'abella Apis mellifera. Va ser el tercer insecte en assolir-se aquesta seqüenciació, després de la mosca de la fruita i del mosquit.
El 2007 els mitjans de comunicació alertaven sobre l'anomenada síndrome del despoblament dels ruscos (en anglès: Colony Collapse Disorder). Les abelles europees, des de fa uns dotze anys, pateixen importants pèrdues en totes les regions del món. Les causes no estan encara perfectament establertes (s'apunta al microorganisme Nosema). Les desaparicions arriben del 50% al 90% de les poblacions segons els indrets del món.[3]
En la zona de clima temperat les abelles sobreviuen durant l'hivern en forma de colònies i l'abella reina comença a pondre ous des de mitjans d'hivern. Aquest comportament es desencadena probablement per l'augment de la llargada dels dies. L'abella reina és l'única femella fèrtil de la colònia i diposita tots els ous d'on sortiran les altres abelles (mascles i femelles). L'abella reina no surt del rusc excepte pel curt període de l'aparellament o quan es forma un eixam nou per establir una nova colònia. La reina pon un únic ou en cadascuna de les cel·les preparades per les abelles obreres. De l'ou en surt una larva que serà alimentada per les obreres “mainaderes”. Aproximadament després d'una setmana la cel·la de la larva és segellada per les obreres i arriben a l'estadi de pupa. Després d'una altra setmana emergeix una abella adulta.
Durant els primers deu dies de les seves vides les obreres netegen el rusc i alimenten les larves amb el comportament anomenat trofal·làxia. Després d'això fan cel·les amb cera que surt d'unes glàndules del seu cos. Del dia 16 al 20 les obreres reben nèctar i pol·len de treballadores més velles i l'emmagatzemen. Cap al vintè dia de la seva vida les abelles deixen el rusc per anar a recol·lectar nèctar i pol·len fins al final de la seva vida. La població d'un rusc saludable està entre unes 40.000 i 80.000 abelles.
Tant les obreres com la reina s'alimenten de "gelea reial" durant els primers tres dies de l'estadi larval. Aleshores a les treballadores se'ls canvia la dieta per nèctar i pol·len o mel diluïda, mentre la reina continua rebent gelea reial. Aquesta alimentació fa que la reina desenvolupi els seus òrgans genitals i a més sigui més gran que les obreres que resten infèrtils.
La cel·la on es desenvolupen els ous destinats a ser reines és d'una mida més gran i de forma diferent (com de cacauet).
Encara que les obreres siguin infèrtils, en determinades circumstàncies poden pondre ous però com no poden aparellar-se amb abellots d'aquests ous no fertilitzats només en poden sortir mascles d'abella.
La vida mitjana d'una reina d'abella és de tres o quatre anys. Encara que hi ha informes d'alguna que ha arribat a 7 o 8 anys. L'abella reina s'aparella en llocs molt allunyats del rusc on se'n concentren de diversos orígens. Diversos mascles aconsegueixen acoblar-se amb una mateixa reina i, com que els genitals masculins queden enganxats al cos de la femella, tots els abellots que han aconseguit acoblar-se moren per esquinçament. La reina conserva per sempre el semen dels mascles. En el rusc hi haurà abelles de la mateixa mare però de diferent pare i les obreres instintivament saben si són germanes també de pare.
La vida de les obreres és variable, les abelles nascudes a la primavera viuen unes poques setmanes. Les abelles nascudes a la tardor viuen uns quants mesos, ja que hivernaran dins del rusc.
La mel té com a matèria primera el nèctar que les abelles emmagatzemen en un segon estómac i el porten al rusc on les abelles obreres el tornen a digerir i amb enzims trenquen el sucre complex en sucres simples. Aquests productes simples s'emmagatzemen en cel·les per a assecar-lo fins a arribar a menys del 20% d'humitat, aleshores segellen la cel·la amb mel amb un tel de cera.
La seva relació amb la mel fa aparèixer l'abella en nombroses obres literàries com a símbol de la primavera i la dolçor i també, com la formiga, com a animal treballador a la faula.
A la mitologia, es troba divinitzada o associada al culte de diferents déus, com la deessa Melissa minoica, les abelles d'Apol·lo o de l'egipci Ra (per aquell poble era també un emblema dels regnes del sud) i les del déu grec Aristeu.
L'abella Maia és una coneguda sèrie infantil de dibuixos animats on els protagonistes són un grup d'abelles. Dins també del sector d'animació, la pel·lícula Bee Movie va generar videojocs i merxandatge associat igualment a una colla d'abelles.
El 2018 la Fundació Joan Miró de Barcelona va fer una exposició monogràfica sobre la importància de les abelles dins de l'ecosistema del planeta.[4]
Es tracta d'un insecte poc agressiu i poc avesat a picar si no se sent agredit o veu amenaçat el seu rusc. A diferència d'altres himenòpters, les abelles tenen el fibló dentat en forma d'arpó. Per aquest motiu, un cop l'abella ha picat, es queda unida a la pell, havent de desgarrar l'aparell digestiu, cosa que la conduirá a la mort per tal de ser alliberada.
La composició del verí no ha estat del tot establerta, si bé s'hi han identificat nombroses substàncies actives com l'acetilcolina, la hialuronidasa (factor de difusió del verí), un pèptid degranulador de mastòcits i una neurotoxina anomenada apimina. A més, durant la reacció a la picada s'allibera una gran quantitat d'histamina i altres mediadors del sistema immunològic.[5]
La picada de l'abella sol donar lloc a una simptomatologia local i els casos greus o mortals que es coneixen són deguts o bé a un xoc anafilàctic (relacionat amb una resposta desorbitada de l'organisme i no amb els components del verí pròpiament dit), o bé a picades múltiples per l'abatiment d'un rusc. En aquest darrer cas, les abelles tenen tendència a atacar qualsevol animal en moviment, alliberant substàncies olfactives que atrauran a les seves companyes i concentrant així un gran nombre de picades en un mateix individu. Segons Valledor de Lozoya,[5] les reaccions davant les picades d'abella es poden classificar en tres:
Les mesures de primera línia davant una picada d'abella són:[6]
Altres mesures a utilitzar en les hores posteriors a la picada són l'administració d'antiinflamatoris i antihistamínics via oral, desaconsellant-se l'administració de pomades antihistamíniques.[6] En cas d'administració de medicaments és aconsellable consultar un metge/metgessa o farmacèutic/farmacèutica.
A Viquidites hi ha citacions, dites populars i frases fetes relatives a Abella de la mel 
L'abella de la mel (també borinot o abellot), abella europea o abella occidental (Apis mellifera) és una espècie d'himenòpter apòcrit de la família dels àpids. És l'abella que s'utilitza preferentment (però no exclusivament) en apicultura en tot el món.
El seu nom en llatí científic va ser creat el 1758 per Carl von Linné: Apis significa «abella», mellifer «mel·lífer, que porta o que té mel». En adonar-se més tard que, en realitat, les abelles no porten mel, sinó pol·len, von Linné intentà corregir el nom pel d'Apis mellifica («abella que fabrica mel») en una publicació posterior. Tanmateix d'acord amb les regles dels sinònims taxonòmics el nom més antic té preferència. El 28 d'octubre de 2006, es va seqüenciar completament el genoma de l'abella Apis mellifera. Va ser el tercer insecte en assolir-se aquesta seqüenciació, després de la mosca de la fruita i del mosquit.
El 2007 els mitjans de comunicació alertaven sobre l'anomenada síndrome del despoblament dels ruscos (en anglès: Colony Collapse Disorder). Les abelles europees, des de fa uns dotze anys, pateixen importants pèrdues en totes les regions del món. Les causes no estan encara perfectament establertes (s'apunta al microorganisme Nosema). Les desaparicions arriben del 50% al 90% de les poblacions segons els indrets del món.
Včela medonosná Apis mellifera L., 1758 patří mezi blanokřídlý hmyz. Jde o jednoho z nejznámějších zástupců společenského hmyzu.
Druh vznikl pravděpodobně extrémní geografickou izolací (alopatrická speciace) od mateřské populace včely východní, a to v době evolučně „nedávné“ – asi před 10 000 lety (Oldroyd 1999).[1] Oblast původního rozšíření zahrnovala Afriku, Blízký východ a Evropu. Do Ameriky, Austrálie a na Nový Zéland byla přivezena až v 17. století, na Dálný východ až začátkem 20. století.
Svá hnízda staví na chráněných místech, přičemž jsou jednotlivé plásty umístěny vedle sebe. Mezi ostatními druhy včel je nejvíce hospodářsky využívána.
Včela patří do kmene členovců (Arthropoda). Její tělo se skládá ze tří hlavních částí – hlavy, hrudi a zadečku. Tyto části jsou od sebe oddělené zúžením, které jim umožňuje pohyblivost.
Hlava (caput) včely je s hrudí spojena tenkým zúžením, které jí umožňuje pohyb. Oporu svalstvu poskytuje vnitřní kostra (tentorium). Po boku temene hlavy (vertex) má včela dvě složené oči (oculi compositi) a na vrcholu temena tři jednoduché oči (ocelli),[2] které jsou rozmístěné do tvaru trojúhelníku, jehož vrchol na přední části hlavy směřuje dolů. Od spodního jednoduchého oka se táhne středem temena tenká brázdička (carina), která se rozděluje na dvě větve končící u kořenů tykadel.
Tykadla (antennae) včel jsou dvě článkovitá ústrojí umístěná vedle sebe v jamkách přibližně ve středu přední strany hlavy nad čelním štítem. Na tykadlech se nachází mnoho smyslových orgánů, pomocí kterých včela dovede vnímat čichová a hmatová podráždění. Tykadla dělnic se skládají z 12 článků, u trubce ze 13. Nejdelší je základní článek tykadla, tzv. násadec, kterým je tykadlo na hlavě upnuté. Násadec pokračuje krátkým válcovitým kolínkem, které ho spojuje s ostatními články tykadla tzv. bičíky. U samiček se bičíky skládají z 10 článků, u trubce z 11.
Hlava včelí matky má srdcovitý tvar, dělnice trojúhelníkový a hlava trubce je kruhovitá.
Hruď (thorax) má hlavní funkci jako nosič orgánů pohybu – křídel a nohou. Tomu odpovídá i její vnitřní a vnější stavba a mohutné svalstvo. V larválním vývojovém stádiu má včela 3 hrudní články, dospělá včela má však hruď složenou ze 4 hrudních článků, protože při přestavbě orgánů ve stádiu kukly se první břišní článek přesunul k hrudi a využil se na stavbu její zadní části.
Jednotlivé hrudní články se nazývají: předohruď (prothroax), středohruď (mesothroax), zadohruď (metathroax), a přesunutý kroužek (propodeum).
Včela má 3 páry nohou (pedes). Včele slouží nohy k pohybu, k vytváření řetízků s ostatními včelami, k předávání voskových šupinek, sběru a ukládání pylu, čištění tykadel. Nesou též chemické a mechanické receptory. Známé je hlavně ústrojí na třetím páru nohou, zvané košíčky, do kterých sbírá pyl.
Články nohou: kyčel (coxa); příkyčlí (subcoxa); stehno (femur); holeň a článkované chodidlo (poslední článek nese drápky a polštářky)
Včela má na každém boku hrudní části jeden pár blanitých křídel (alae), která jsou na povrchu pokrytá množstvím drobných chloupků, okem běžně neviditelných. Křídla nejsou končetiny, nýbrž jen vychlípeniny pokožky, do nichž ve stadiu kukly pronikly vzdušnice a nervy a kolem nichž proudí do křídel i hemolymfa. Přední křídla jsou větší než zadní. Podle délky dvou určitých žilek na křídle včely včelaři vypočítávají tzv. loketní index, podle kterého poznají, o jaké geografické plemeno včely se jedná. Pohyb křídel je tak rychlý, že není možné sledovat jednotlivé kmity. Včela mávne křídly cca 230 krát za sekundu v úhlu 90°[3]. Pokud nese pyl jen zvětší úhel mávání, nikoli frekvenci. Vzájemná koordinace činnosti předního a zadního křídla je zajištěna háčky (je jich 13-25), které vyrůstají na předním okraji zadního křídla a zapadají při letu včely do žlábku na zadním okraji předního křídla. Vytvoří tak souvislou trojúhelníkovou plochu. Po skončení letu a návratu křídel do normální polohy v klidu se háčky posunutím předního křídla přes zadní samy vypnou. Pohyb křídel nahoru a dolů ve tvaru osmičky zajišťují hrudní svaly. Včela dokáže letět dopředu, stát za letu na místě (např. když zpracovává pyl do rousků) a také dokáže stát na podložce a pohybem křídel účinně větrat úl.
V zadečku (abdomen) včely jsou uložené zažívací orgány, medový váček, jedová žláza, vzdušné vaky a žihadlo. Je pohyblivě spojen s hrudní částí. Žihadlo na konci zadečku je duté, napojené na jedový váček. Na žihadle se nacházejí zpětné háčky, které znemožňují po bodnutí jeho vytažení z rány. Včela si tak po bodnutí vytrhne žihadlo i s jedovým váčkem a následně umírá. Po vytržení žihadla dochází ještě po nějakou dobu k vypouštění jedu do rány, což zvyšuje účinek bodnutí. Pokud má člověk žihadlo v ráně, v žádném případě ho nesmí vytahovat tak, že by ho uchopil za jedový váček, neboť by si tím vymáčkl zbytek jedu ve váčku do rány. Žihadlo je nutno vyškrábnout tenkým předmětem (nehtem).
Vajíčko pokládá matka včely medonosné do dělničí či trubčí buňky plástu nebo do mateří misky. Do včelí buňky a mateří misky klade vajíčka oplozená, do trubčích vajíčka neoplozená. Vajíčko je bílé tyčinkovité, lehce zakřivené, o délce 1,3–1,8 mm a hmotnosti kolem 0,130 mg.
Larva vylíhlá z vajíčka není ještě vůbec podobná včele a musí projít celou dokonalou proměnou, než se z ní stane dospělec (imago). Tělo larvy tvoří hlava a 13 článků. Pokožka larvy má bílou lesklou barvu. Larvy jsou v prvních hodinách dlouhé přibližně 1,5–2,0 mm a směrem k hlavě a zadečku se jejich tělo zužuje. V buňkách jsou larvy stočené bříškem dovnitř a postupem růstu se napřimují a vyplní téměř celý objem buňky.
Předkukla má v mateřské buňce, tzv. matečníku, vytvořený zámotek jen na bocích a ve vrchní části buňky. Do tohoto zámotku se larva zapřádá po zavíčkování buňky. Jednotlivé vnější části těla předkukly už začínají narůstat do tvarů podobných dospělé včele.
Kukla je čtvrtým stádiem vývoje včely. Stádium kukly trvá u matky 5 dní a u dělnic a trubců 8 dní. Během této doby se kukla nehýbe a je natočená v buňce hlavou směrem k otvoru buňky. Ve stádiu kukly nastává přeměna vnitřních orgánu. Živiny potřebné pro látkovou přeměnu a na tvorbu nových orgánů čerpá ze zásob proteinů, glykogenu a tuku, které si vytvořila v larválním stádiu.
Dospělec vylézá z buňky po vykousání jejího víčka. Celkový vývoj matky trvá 16 dní, dělnice 21 dní a trubce 24 dní.
Včely žijí ve společenstvu, které nazýváme včelstvo. Včelstvo je založeno na určité kastovní hierarchii. Zpravidla je složeno z jedné matky, mnoha dělnic a určitého množství trubců, závisejícího na síle včelstva, dostupnosti bílkovinné potravy (pylu) a roční době. Do určité míry je odchov trubců podmíněn i genetickými vlastnostmi a stářím matky. Jednotliví členové včelstva jsou na sobě závislí tak, že jeden bez ostatních nedovede plnit svou funkci a zahyne (např. osamělá dělnice, matka či trubec nebo plod). Mezi včelami funguje dokonalá dělba práce:
Matka je včelí samička, která má jako jediná z celého včelstva vyvinuté pohlavní orgány (dělnice je mají zakrnělé). Od dělnic se liší na první pohled většími rozměry. Matka měří 20–25 mm a její hmotnost se po vylíhnutí pohybuje v rozmezí 175–240 mg. Oplozená matka váží 225–290 mg. Od dělnice se dále liší tím, že nemá orgány uzpůsobené ke sběru, tedy pylové košíčky, voskotvorné žlázy ani hltanové žlázy. Dále se matka na rozdíl od dělnic nepodílí na pracích v úlu. Žihadlo má uzpůsobené nejen k obraně (pouze v případě konfliktu s jinou matkou; nemá na žihadle protiháčky, proto po bodnutí nehyne jako dělnice), ale zejména ke kladení vajíček (kladélko). O matku se musí dělnice soustavně starat. Celý život ji krmí tzv. mateří kašičkou (výměšek hltanových žláz mladých včel) bohatou na bílkoviny.
Vývoj matky je zpočátku podobný jako vývoj dělnice. Rozdíl je v tom, že larva matky dostává od začátku až do konce larválního vývoje mateří kašičku ve větším množství než dělnice. Postup je takový, že při přípravě na rojení (popř. při tiché výměně) položí matka na dno mateřské misky (matečníku) oplodněné vajíčko. Mateřská miska má tvar kulového vrchlíku o průměru 9 mm a je postavena dnem vzhůru, nejčastěji na okraji plástu. Pokud včelaři odchovávají „umělé“ matky, zhotovují si tyto misky sami z včelího vosku nebo používají misky sériově vyráběné z plastu. Po položení vajíčka do mateřské misky vystaví dělnice z této misky mateřskou buňku ve tvaru žaludu, dlouhou 20–30 mm. Z vajíčka se po třech dnech zárodečného vývoje vylíhne larvička, která rychle roste a za 5 dní zaplní mateřskou buňku. Na konci larválního vývoje dělnice buňku zavíčkují, larva se v ní na 8 dní zakuklí a během této doby se z kukly přemění na dospělou matku. Matka se tedy líhne 16. dne od položení vajíčka do mateřské misky. Z buňky se dostane pomocí kusadel: vykouše ve víčku otvor a víčko odklopí. Otvor si dovede vykousat přesně tak velký, aby jím akorát prolezla, takže podle velikosti otvoru včelař může poznat velikost matky. Okamžitě po vylíhnutí ji dělnice nakrmí. V případě nouze se jde matka sama nakrmit sladinou (medem). Pokud v úlu nalezne po vylíhnutí další matku, nastane mezi nimi souboj, při kterém slabší matka zpravidla zahyne. Někdy bývá i vítězící matka poraněná, v některých případech zahynou obě.
Rojení je přirozený způsob rozmnožování včelstev. Při rojení se včelstvo rozdělí na dvě části, ve kterých jsou zastoupeny včely všech věkových kategorií včetně trubců. S prvním rojem vyletí i stará matka. Roj se zabydlí v předem vyhlédnuté dutině a postaví si tam nové plásty. V úle zůstávají zavíčkované mateřské buňky (matečníky), ze kterých se vylíhnou mladé matky. Silné včelstvo se může vyrojit i vícekrát v jedné sezóně.
Matka produkuje feromon, kterému se ve včelařství říká „mateří látka“. Včely-dělnice tento feromon z matky olizují a předávají ho dál jedna druhé. Tato chemická informace ve včelstvu neustále koluje. Pokud bude matka ve včelstvu chybět, tento feromon přestane kolovat, a včelstvo tak zjistí, že je osiřelé, a proto začne zakládat nouzové matečníky. Aby je mohlo založit, musí ve včelstvu existovat otevřený plod (tzn. vajíčka, larvičky). Pokud ve včelstvu otevřený plod není, je včelstvo odsouzené k zániku. Včelař může pomoci tím, že do včelstva přidá plást s otevřeným plodem z jiného včelstva. Lepším řešením je přidání cizího zavíčkovaného matečníku ve stadiu těsně před vylíhnutím. Doba, po kterou ve včelstvu matka neklade, se nepříznivě projeví zeslábnutím včelstva. Proto zkušení včelaři takovému včelstvu přidávají oplozenou matku. Při této proceduře vzniká vždy riziko, že včelstvo matku nepřijme, a úspěch záleží na zkušenostech včelaře.
Dělnice tvoří ve včelstvu nejpočetnější kastu. Jsou to samičky, které mají nevyvinuté pohlavní orgány, a proto se nemohou spářit s trubci. Dělnice vyrůstají do velikosti 12–14 mm a jejich hmotnost se pohybuje okolo 100 mg. Líhnou se z oplodněných vajíček v dělničích buňkách, kterých bývá na 1 dm2 přibližně 400. V době hlavní snůšky se v úlu nachází dělnic 30 000–50 000, v době zimního klidu 10 000–20 000.
Dělnice se líhnou z oplozeného vajíčka 21. den od jeho položení do buňky.[zdroj?] Po vylíhnutí začnou sílit a po 2–3 hodinách se z nich stávají tzv. „včely-čističky“, jejichž úkolem je vyčistit buňky a připravit je matce k zakladení. Další vývoj včely v úlu probíhá různě, záleží na okolních podmínkách a na potřebách včelstva, kterým se mladé včely (mladušky) přizpůsobují. Přibližně od 4. dne po vylíhnutí začínají krmit včelí plod mateří kašičkou smísenou s medem a pylem. V dalším stadiu se dělnicím aktivují voskotvorné žlázy a 12. den se z nich stávají „stavitelky“, které staví včelí dílo. V následujícím stadiu vývoje se ze stavitelek stávají „strážkyně česna“ (úlová dvířka), které mají za úkol bránit před vetřelci, a v době, kdy není snůška, i před jinými včelami. V posledním stadiu, 21. dne, se z mladušek stávají „létavky“, vylétají z úlu a zapojují se do opatřování potravy a vody. Tato činnost včelí tělíčko vysiluje a po 6–8 týdnech je již znát velké opotřebení (vybledlé barvy) a včela uhyne. Včely hynou i v případě, že použijí žihadlo, protože si ho po bodnutí vytrhnou i s jedovou žlázou. Na zimu se líhnou tzv. dlouhověké včely, které mají za úkol přečkat zimu a jejichž délka života je i několik měsíců.
Den Stadium Činnost po 2–3 hodinách čistička čistění buněk ⇒ příprava pro matku k zakladení 4. den krmička zásobování larev potravou 6. den kojička krmení matky mateří kašičkou 12. den stavitelka stavění včelího díla 18. den strážkyně česna střežení vchodu do úlu 21. den létavka dopravování potravy do úluČinnost dělnic se přizpůsobuje hlavně tomu, co je ve včelstvu potřeba. Údaje uvedené v tabulce jsou příkladem získaným z pozorování označených dělnic.
Pokud včelstvo osiří a nedokáže si odchovat matku, dojde k vzájemnému krmení dělnic mateří kašičkou. Tím dojde k aktivaci jejich vaječníků a takovým včelám pak říkáme trubčice. Vzhledem k tomu, že nejsou schopny se spářit s trubcem, kladou vajíčka neoplodněná, ze kterých se líhnou pouze trubci. Takové včelstvo je odsouzené k zániku, neboť trubčice již nepřijmou žádnou matku. Existují sice postupy, kterými lze někdy takové včelstvo zachránit přidáním matky, ale zkušení včelaři to nedělají, neboť věková struktura těchto včelstev je vysoká a takto zachráněné včelstvo stejně zaostává. Včelaři se snaží k tomuto stavu nenechat dojít, a pokud k němu přece jen dojde, pak taková včelstva raději likvidují.
Trubčí larvy v dělničích buňkách dorůstají větších rozměrů, do buněk se nevejdou, a proto včely tyto buňky protahují. Po zavíčkování jsou tyto buňky nevzhledné a říká se jim hrboplod.
Trubec je včelí sameček. Měří 15–17 mm a váží okolo 220 mg. Na rozdíl od dělnic a matky nemá žihadlo. Trubci se líhnou z neoplozených vajíček, která matka naklade do trubčích buněk lišících se od dělničích velikostí. Trubčí buňky jsou větší než dělničí a na 1 dm2 trubčích buněk jich připadá 270. Trubci žijí zpravidla jen v letním období a jejich počet postupně klesá. Ve včelstvu jich může být několik set až pár tisíc, ale nejčastější množství je okolo 500 trubců. Včelaři, kteří chovají matky, záměrně ve včelstvech odchovávají větší množství trubců, aby zvýšili pravděpodobnost oplodnění matky trubci s kvalitnějšími genetickými vlastnostmi. Na konci léta dělnice vyženou trubce z úlu, protože snůška je přerušena déletrvajícím nepříznivým počasím. V zimě se tedy trubci v úlech nacházejí jen ve výjimečných případech.
Potrava včel[4] sestává z:
Sběrem a shromažďováním zásob se zabývají výhradně dělnice-létavky. Nektar a medovici sbírají do tzv. volátka – rozšířené části trávící trubice umístěné v přední části zadečku. Pyl městnají do košíčků na holenním článku třetího páru nohou.
Přinesený pyl je létavkami městnán do plástových buněk. Úlové včely (krmičky a kojičky) uskladněný pyl podle potřeby odebírají a pomocí enzymu hltanových žláz přeměňují ve svém těle na bílkovinnou složku potravy důležitou pro krmení plodu – larev v buňkách. Takto natrávenou a upravenou potravou je plod krmen včelami krmičkami. Složení krmného produktu je proměnlivé a ovlivňuje spolu s dalšími činiteli vývoj larev v dělnice, trubce či novou matku.
Larva matky v matečníku je po celou dobu svého vývoje živena produktem o vysoké biologické hodnotě. Krmivo za tím účelem produkované včelami kojičkami nese případné označení „mateří kašička“.
Po příletu do úlu předávají létavky nasbíraný nektar resp. medovici z volátka do volátka úlovým včelám. Úlové včely obdržený nektar zahušťují tak, že pomocí ústních orgánů vystavují kapku nektaru teplému a větranému prostředí úlu.[5] Zahuštěnou sladinu ukládají do buněk plástů. Dalším odpařováním vody uložená sladina dozrává postupně v med. Glycidová složka potravy je podle potřeby čerpána z takto nashromážděných zásob medu.
Matka a trubci se nechají krmit kojičkami.
Propolis je lepkavá pryskyřičná substance, kterou včely sbírají na pupenech stromů a keřů. Obsahuje vysoký podíl látek bránících rozvoji mikroorganismů. Včely ji používají k tmelení vnitřních stěn úlu, ucpávání nežádoucích štěrbin a mumifikaci mrtvých těl vetřelců.
Včelí vosk je vysoce odolný ester jednofunkčních alkoholů a vyšších mastných kyselin. Mladé úlové včely ho produkují jako výpotek tzv. zrcátek na spodní straně článků zadečku.
Včelí roj, který se volně usadí např. v dutině stromu, zahájí neprodleně výstavbu díla. Včely se zavěsí na strop dutiny a nožkami zaklesnuté jedna do druhé vytvoří jakýsi živý závěs. Voskové výpotky promíchávají se slinami a postupně modelují plást, což je svislá tenká vosková stěna osázená z obou stran hustou sítí šestistěnných buněk.
Včely v umělém prostředí úlu stavějí buňky na předem vylisovaných voskových polotovarech (mezistěnách). Mezistěny dodává do úlu včelař v potřebném množství a velikosti. Velikost mezistěny je limitována rozměrem dřevěného rámku – rámkovou mírou.
Voskový plást je pozoruhodný svojí strukturou. Základem je dutý šestistěn trubkovitého tvaru (buňka) až 15 mm hluboký. Šestiboký tvar umožňuje, že stěny buňky jsou společné buňkám sousedním a navzájem do sebe beze zbytku zapadají. Dno buňky je uzavřené a zároveň společné s buňkami na opačné straně plástu. V příčném řezu se plást jeví jako stromečková struktura. Střední osu tvoří dna buněk resp. mezistěna a jednotlivé buňky vybíhají do stran vzhůru v mírném úhlu asi 5°. Nevodorovný sklon přispívá spolu s adhezí k tomu, že obsah buněk (řídká sladina, med či voda) nemohou vytéci.
Vodu přinášejí včely létavky z vnějšího prostředí. Je zajímavé, že dávají přednost vodě z lidského hlediska nekvalitní (močůvka, okraje zakalených louží).
Přinesená voda slouží k ředění medu při zpracování na krmivo. Voda odpařující se z buněk při zahušťování sladiny a dozrávání medu se stává důležitým činitelem při regulaci úlového mikroklimatu. Fyzikální účinky odpařující se vody včely využívají tak, že aktivním větráním (víření křídel na česně) regulují vlhkost a teplotu úlového prostředí.
Včely vidí lépe, než se dříve soudilo.[6] Jsou také schopny se naučit sčítat a odčítat.[7] Včela medonosná je sociální hmyz s vysoce rozvinutou schopností komunikace.[8]
Zajímavý je způsob, jakým informuje včela průzkumnice o poloze nového zdroje potravy: Děje se tak pomocí včelího tance:
Uvedené jevy prozkoumal, popsal a v roce 1965 zveřejnil německý zoolog Karl von Frisch.[9]
Další způsob komunikace podobně, jako u ostatních živočichů, ale u hmyzu především, je na základě chemických podnětů pomocí feromonů:
Obranný pud včel je jednou ze základních podmínek přežití. Včely musejí uhlídat shromážděné zásoby a samotnou existenci včelstva. Útok včel lze očekávat jen tehdy, vnímají-li včely vzniklou situaci jako ohrožení zásob či existenci včelstva.
Pohotovost k útoku drží tzv. strážkyně na česně. Jsou velmi citlivé na pohyb a vibrace v blízkosti úlu. Zkušení včelaři vědí, že kritická vzdáleností od česna je asi 5 m. Při přiblížení pod tuto hranici lze očekávat útok.
Manipulace s úlem vyprovokuje k obranné činnosti. Nejprve nalétávají, varovně bzučí. Nakonec dojde na žihadlo. Po prvním vpichu je cítit zřetelnou nakyslou vůni včelího jedu a zřejmě i feromonu (viz komunikace včel). To je signál i pro ostatní včely k útoku.
Další příčiny provokující agresivitu včel mohou být:
Nejcitlivější na rušení jsou včely za časného jara a v ostatních obdobích mimo snůšku. Naopak při rojení, jakkoliv letící a hučící včelstvo působí impozantním až hrozivým dojmem, obavy nejsou na místě.[10]
Za pozoruhodné lze považovat zjištění, že pro imunitní systém a odolnost proti chorobám nemají včely příliš rozsáhlou genetickou výbavu. Tento nedostatek je kompenzován vysokou organizovaností a účelným chováním celého hmyzího společenství, což se odráží v celé řadě „hygienických návyků“ (čistící pud, desinfekce propolisem).
V moderní době obranné mechanismy včel selhávají v konfrontaci se zavlečenými parazity (kleštík včelí Varroa destructor) nebo pesticidy a insekticidy v zemědělství. O to více jsou odkázány na pomoc člověka. Proto dnes ve volné přírodě včelstvo nemůže dlouho přežít.[11]
Carl Linné, který pojmenoval včelu medonosnou jako včelu med nosící (mellifera), později poznal určitou nepřesnost, protože včely nosí jen nektar, který v úlu zpracují na med. Navrhl proto nový název Apis mellifica L. Podle mezinárodních zoologických pravidel je platným jménem jméno Apis mellifera.
Včely lidé chovají ze dvou hlavních důvodů:
Na světě je opylováno asi 85 % všech kvetoucích rostlin hmyzem; z toho 85 % včelami.[zdroj?] U ovocných stromů asi 90 % květů navštěvují včely.[zdroj?] Seznam kvetoucích rostlin navštěvovaných včelami čítá na 170 000 druhů. Rostliny, které by se bez opylování včelami těžko obešly, tvoří skupinu 40 000 druhů.[13]
Důležitým opylovačem je i čmelák, který opyluje lépe při nižších teplotách.[14] Úloha včel pro opylování se přeceňuje a není nezastupitelná.[15]
Biologický druh včela medonosná (Apis melifera Linnaeus, 1758) je rozčleněn do početné škály poddruhů[16]
skupina poddruhů původem ze STŘEDOZEMÍ české jménoČechy, severní Morava, Pobaltí, sev. Ukrajina, až po střední Rusko
VLAŠSKÁ ligustica Spinola, 1806 Apeninský poloostrov, Sardinie ŘECKÁ cecropia Kiesenwetter, 1866 oblast kontinentálního Řecka KRAŇSKÁ carnica Pollmann, 1879 JV od Alp, jižní Morava, Slovensko, celá karpatská kotlina, sev. Albánie, S od Severní Makedonie SICILSKÁ siciliana Grassi, 1881 ostrovní plemeno na Sicilii SAHARSKÁ sahariensis Baldensperger, 1932 SZ Afrika – ve vegetačním pásu na jih od pohoří Atlas KRYMSKÁ taurica Alpatov, 1935 Krym TELLSKÁ intermissa Maa, 1953 Maroko, Tunisko – v pásu mezi pohořím Atlas a pobřežím Středozemního moře MAKEDONSKÁ macedonica Ruttner, 1988 již. Rumunsko, Bulharsko, Severní Makedonie, již. Albánie MALTSKÁ ruttneriVčela medonosná syrská
Včela medonosná tmavá
Včela medonosná kraňská
Včela medonosná středoafrická
Včela medonosná při opylovávání květu
Včela medonosná při opylovávání květu
Obrázky, zvuky či videa k tématu včela medonosná ve Wikimedia Commons
Galerie včela medonosná ve Wikimedia Commons
Včela medonosná Včela medonosná Apis mellifera L., 1758 patří mezi blanokřídlý hmyz. Jde o jednoho z nejznámějších zástupců společenského hmyzu.
Druh vznikl pravděpodobně extrémní geografickou izolací (alopatrická speciace) od mateřské populace včely východní, a to v době evolučně „nedávné“ – asi před 10 000 lety (Oldroyd 1999). Oblast původního rozšíření zahrnovala Afriku, Blízký východ a Evropu. Do Ameriky, Austrálie a na Nový Zéland byla přivezena až v 17. století, na Dálný východ až začátkem 20. století.
Svá hnízda staví na chráněných místech, přičemž jsou jednotlivé plásty umístěny vedle sebe. Mezi ostatními druhy včel je nejvíce hospodářsky využívána.
Denne artikel omhandler den europæiske honningbi, der normalt forkortes "honningbi". For honningbi-slægten Apis, se Honningbier Den europæiske honningbi (Apis mellifera) er en art i slægten Apis i familien Apidae. Dens oprindelige udbredelsesområde var Afrika, Europa og Sydvestasien. På grund af evnen til at producere honning er den blevet udnyttet i biavl og er derved spredt over hele verden. Også som bestøver i landbruget spiller honningbien en stor rolle.
Det er sociale insekter, der lever i familier med en kompliceret og effektiv, social struktur. Som hos andre sociale insekter styres samfundet af en "dronning", som dels er den eneste bi i hele boet der forsyner familien med afkom og dels styrer familien ved hjælp af feromoner. Der findes omkring 25 underarter, kaldet biracer, hvoraf den brune bi (Apis mellifera mellifera) er oprindelig for Nordeuropa.
Bifamilien består næsten udelukkende af dronningens døtre – arbejderbierne. Deres trang til formering undertrykkes ved specielle feromoner, som dronningen udskiller. Da arbejderbierne samtidig i mange tilfælde er nærmere beslægtet med deres søstre end med evt. afkom arbejder de villigt for boet. Der findes fra få tusinde og op til 80.000 individer i en bifamilie. I bikuben (bistadet) findes mange opgaver. Arbejderbiernes opgaver er bestemt af biens alder:
Den aldersbestemte arbejdsfordeling styres af et bestemt ungdomshormon. Jo ældre bier bliver jo mere hormon. Hvis et nyt bo pludselig skal opbygges og der kun findes gamle bier – f.eks. efter en sværmning, falder hormonniveauet og de nødvendige kirtler begynder at udvikles.
Ud over arbejderbierne findes få hundrede droner – dvs. hanbier. De har tykkere kroppe og store øjne. Dronerne har ingen giftbrod og kan derfor ikke stikke. Deres opgave er udelukkende at befrugte en dronning – hvad kun enkelte af dem opnår. Til gengæld overlever en drone ikke en parring.
Dronerne bidrager dog også til boets temperaturregulering sammen med arbejderbierne: Ventilerer med vingerne, når der er for varmt og producerer varme i vingemusklerne, når der er for koldt.
Hannerne er haploide, da de er kommet fra et ubefrugtet æg. De har derfor kun et sæt gener, som alle stammer fra dronningen. Det betyder, at to arbejderbier, der har samme far har 50 – 100% af deres gener til fælles.
Dronerne opsøger særlige dronepladser for at søge efter unge dronninger - jomfrudronninger. Det er uvist, hvad der får droner og dronninger til at opsøge disse afgrænsede lokaliteter. Dronerne flyver op til 5 km fra boet. I modsætning til arbejderbierne kan dronerne frit flyve ind i fremmede bifamilier. Det reducerer formentlig risikoen for indavl, men bidrager også til spredning af sygdomme og parasitter.
I sensommeren bliver dronerne smidt ud. Arbejderbierne ophører med at fodre dem.
I en bifamilie findes normalt kun en enkelt dronning. Men hvis en gammel dronning dør eller bliver for svag, opfostres flere larver til nye dronninger. Dronningelarver opfostres i specielle store, lodrette celler i bikuben. Larven er ellers ikke anderledes end arbejderlarver (hunner), men føden, Gelée Royale, gør forskellen. Den første dronningelarve der udklækkes, vinder boet. De resterende dronninger dræbes ofte af den første dronning, så snart de klækkes eller mens de stadig ligger i cellen som pupper.
Bifamilien vil også opfostre dronningelarver, fx hvis bierne har for lidt plads. Dette er forberedelse til sværmning.
En dronning parrer sig, når den er få dage gammel med op til 10 droner. Derefter parrer den sig aldrig mere. Parringen foregår i luften i stor højde på særlige "dronepladser", hvor droner fra mange bifamilier samles. Man ved ikke, hvordan droner og dronninger finder disse steder.
En dronning kan blive op til 5-6 år og kan lægge op til 3000 æg i døgnet.[1] Biavlere vil ofte skifte dronningen, når den er højst to år gammel. Dronninger, der er avlet, mærkes med en farvet plet, der er en international kode for fødeåret.
Dronningen har en stikkebrod, men den bruger den kun til at dræbe andre dronninger med, som nævnt ovenfor.
Dronningen er den eneste, der yngler. Hun kan lægge befrugtede æg, der bliver til hun-bier (arbejdere eller dronninger), og hun kan lægge ubefrugtede æg, der bliver til droner. Æggene lægges i vokstavlernes omtrent vandrette, seks-kantede celler. Bierne bygger droneceller lidt større end de almindelige celler. Når dronningen kommer til en dronecelle, lægger hun et ubefrugtet æg. Dronningeceller står lodret og er meget større end de almindelige celler. De bygges kun, når bierne har brug for dronninger. Arbejderbier fodres med honning og pollen.
Om sommeren lever den enkelte arbejderbi ikke mange uger, men bier udklækket i september lever helt til foråret. Familien kan overleve i meget lang tid. Nye dronninger kan afløse de gamle og udslidte. Nyudklækkede dronninger overtager, mens gamle dronninger udvandrer, sværmer, med en del af familien, sådan at familien kan formere sig.
Men det vigtigste virkemiddel til familiens overlevelse er dog honningen, som sikrer familien energi og varme under den lange, inaktive periode om vinteren eller i tørtiden. En bifamilie har brug for ca. 15 kilo honning i løbet af en vinter. Når vinteren sætter ind sætter bierne sig i en stor vinterklynge omkring dronningen i boet. Den inderste kerne af bier opretholder en konstant temperatur på 33 grader hele vinteren igennem. Dette er yngleområdet. I kolde områder som Danmark holder bierne dog yngelpause og dermed lavere temperatur det meste af vinteren. I området herudenfor findes en løsere kreds af bier, der opretholder en temperatur på omkring 24 grader. Yderst sidder en kreds af tæt pakkede bier, der fungerer som en levende pels omkring resten af familien. I denne kreds er temperaturen omkring 15 grader. Bierne kan opretholde disse temperaturer selvom omgivelserne har minusgrader.
En stor del af vinterfoderet bliver brugt i det tidlige forår, når temperaturen øges for at starte yngelen. I denne periode er det også vigtigt, at bierne har et forråd af pollen til larvefoder.
I kolde perioder er bierne helt afhængige af at sidde på foderet. Hele klyngen kan gradvist bevæge sig hen over foderrammerne, men de kan ikke forlade den tætte klynge uden at dø af kulde. Det kan derfor forekomme, at bifamilier dør af sult, mens der er masser af foder i nærheden.
Bierne har et meget kompliceret dansesprog, som de bruger, når de skal meddele hinanden hvor der er fundet god nektar. Således kan en enkelt bi overgive viden om en nyudsprunget rapsmark til resten af boet, så mange arbejdere kan flyve ud og via de oplyste koordinater finde og høste nektar på marken. Ved forsøg med placeringer af sukkervandsstationer rundt om bistader har man kunnet dechifrere en del af biernes sprog i denne dans.
Honningbier har været efterstræbt for både honning og bivoks i årtusinder, og mennesker fandt tidligt på at holde bierne i særligt indrettede hjem, bikuber, senere bistader. Fordelen er, at bierne opholder sig på steder, hvor de er lette at komme til, og at man af samme grund kan skaffe sig honning på en forholdsvis let og hurtig måde.
Før opfindelsen af erstatningsføde i form af sukkervand var man nødt til at nøjes med at fjerne en beskeden del af honninglageret. Bierne finder sig ikke frivilligt i at blive frarøvet frugterne af deres indsats, og de stikker rasende mod alt, der bevæger sig i nærheden af deres forstyrrede hjem. Det har gjort, at biavlere over århundreder har udviklet to strategier: Dels brugen af en røgpuster som aggressionsdæmper og dels udvælgelse af ungdronninger fra særligt fredelige familier.
I nutiden har man indset, at bier er væsentlige ikke bare som honningproducenter, men også som bestøvere for økonomisk betydningsfulde afgrøder, raps og frugttræer først og fremmest. Biavlen har været i tilbagegang i en årrække, mest vel nok på grund af varroamiden, som gør biavl vanskelig. Bevidst avl med gener fra bier i varroamidens hjemland, Indien, lover dog godt for biavlens fremtid. De indiske bier kan nemlig selv befri sig for miderne og holde boet rent.
Uddybende artikel: Colony Collapse DisorderColony Collapse Disorder, CCD eller "Bifamilie Sammenbruds Forstyrrelse" er en uforklarlig sygdom, der rammer bikolonier og betegnes som massedød. Bierne forsvinder fra deres bistader og vender ikke tilbage. Sygdommen startede i USA, hvor der mellem 1971 og 2007 skete en halvering af bestanden af honningbier. Sygdommen har bredt sig over store dele af verden. Man kender endnu ikke årsagen eller årsagerne til sammenbruddet. I USA er sammenbruddet kaldt ”Den store bidød”. [2] [3] Som en forholdsregel har EU besluttet at forbyde tre meget udbredte og meget giftige insektmidler i en toårig periode fra 1. december 2013 (sprøjtegifte af typen neonikotinoider).[4]
Der udfoldes bestræbelser på at fremavle resistente honningbier ved hjælp af genteknologi og andre videnskabelige metoder.[5] Udfordringerne omfatter bl.a.
Der er for få eller ingen kildehenvisninger i denne artikel, hvilket er et problem. Du kan hjælpe ved at angive troværdige kilder til de påstande, som fremføres i artiklen.
Den europæiske honningbi (Apis mellifera) er en art i slægten Apis i familien Apidae. Dens oprindelige udbredelsesområde var Afrika, Europa og Sydvestasien. På grund af evnen til at producere honning er den blevet udnyttet i biavl og er derved spredt over hele verden. Også som bestøver i landbruget spiller honningbien en stor rolle.
Det er sociale insekter, der lever i familier med en kompliceret og effektiv, social struktur. Som hos andre sociale insekter styres samfundet af en "dronning", som dels er den eneste bi i hele boet der forsyner familien med afkom og dels styrer familien ved hjælp af feromoner. Der findes omkring 25 underarter, kaldet biracer, hvoraf den brune bi (Apis mellifera mellifera) er oprindelig for Nordeuropa.
Die Westliche Honigbiene (Apis mellifera), auch Europäische Honigbiene, meist einfach Biene oder Honigbiene genannt, gehört zur Familie der Echten Bienen (Apidae), innerhalb derer sie eine Vertreterin der Gattung der Honigbienen (Apis) ist. Ihr ursprüngliches Verbreitungsgebiet war Europa, Afrika und Vorderasien. Da sie Honig erzeugt, wird sie durch den Menschen genutzt (Imkerei) und zählt zu den wichtigsten Nutztieren in der Landwirtschaft. Sie wurde weltweit verbreitet, unter anderem während der Kolonialisierung anderer Kontinente durch die Europäer. Wie einige andere Bienenarten ist auch die Westliche Honigbiene ein staatenbildendes Fluginsekt. In Asien kommen acht weitere Arten der Gattung Honigbienen vor. Die bekannteste davon ist die Östliche Honigbiene (Apis cerana), der ursprüngliche Wirt des Bienenschädlings Varroamilbe (Varroa destructor), die als der bedeutsamste Bienenschädling weltweit gilt.[1]
Es gibt etwa 25 Unterarten der Apis mellifera, die üblicherweise als Bienenrassen bezeichnet werden. Dies weil gerade die vorwiegend in der Imkerei gehaltenen europäischen Unterarten züchterisch bearbeitet wurden und inzwischen weltweit verbreitet sind. Daher ist in der Bienenwissenschaft der Begriff Rasse auch für Unterarten gebräuchlich. Die europäischen Rassen haben sich in der heutigen Form erst nach der letzten Eiszeit bei der Neubesiedlung herausgebildet. Die Rasse Dunkle Europäische Biene (Apis mellifera mellifera) verbreitete sich dabei in den gemäßigten und kühleren Klimazonen Europas, so zum Beispiel in Deutschland, Österreich und der Schweiz mit den Alpen als natürliche Barriere gegen wärmere südlichere Länder. In der Imkerei werden heute am häufigsten die Kärntner Biene (Apis mellifera carnica), die Zuchtrasse Buckfastbiene und in südlicheren Ländern die Italienische Biene (Apis mellifera ligustica) verwendet. In Nord-, Mittel- und Südamerika nimmt die Verbreitung der wegen ihrer Aggressivität nicht geschätzten Afrikanisierten Honigbiene zu.
Die Unterarten der Westlichen Honigbiene können in Gruppen unterteilt werden (weitgehend nach Ruttner[2]):
Dazu kommen Zuchtrassen wie die Buckfastbiene und die sich inzwischen in Amerika selbsttätig verbreitende Afrikanisierte Honigbiene.
Die Honigbiene hat seit jeher eine wichtige Rolle innerhalb vieler Ökosysteme und unterstützt die Bestäubung einer Vielzahl von Pflanzen (→Symbiose).
Schon seit mehreren tausend Jahren nutzt der Mensch die Honigbiene in Europa. So entstand die Felsmalerei aus Cuevas de la Araña, die eine frühe Form der Bienennutzung zeigt, etwa 10.000 bis 6.000 vor Chr.[3]
Obwohl spätestens seit dem 7. Jahrtausend v. Chr. Bauern des Neolithikums Bienen gezielt gehalten haben[4], wurde die Art bis heute nicht wirklich domestiziert. Eine Zucht von Honigbienen wurde dadurch erschwert, dass die erwünschten Eigenschaften, wie hoher Honigertrag, Leistungen des gesamten Volkes sind, das nicht genetisch identisch ist, während für die Zucht ausschließlich Königinnen beeinflusst werden. Durch die mehrfache Paarung abseits des Stocks war es zudem fast unmöglich, die väterliche Erblinie zu beeinflussen. Eine tatsächliche Bienenzucht, mit gezielter Auswahl von Königinnen, begann nicht früher als im 19. Jahrhundert.[5] Die Bienenzucht vorher beruhte auf der Auswahl geeigneter Stämme oder Rassen, die sich im Verbreitungsgebiet der Wildform mit dieser rückkreuzten und genetisch kaum von ihr unterscheidbar sind. Dies hat auch Vorteile: Anders als bei anderen Haustieren[6] kam es bei der Bienenhaltung nie zu einem genetischen Flaschenhals.[7]
Vor ca. 7000 Jahren begann die gezielte Haltung von Bienen in Zentralanatolien, und auch im Alten Ägypten gab es vor etwa 4000 Jahren eine hochentwickelte Bienenhaltung. Das Zeichen der Biene wurde zum Machtzeichen der Pharaonen in Unterägypten. In der Hieroglyphenschrift wird Herrschaft durch die Bienenkönigin symbolisiert. Der König wurde durch die Bienenkönigin dargestellt, einfache Arbeiter dagegen als Bienen. Wahrscheinlich betrieben die alten Ägypter bereits vor über 2000 Jahren v. Chr. Bienenzucht. Beuten bestanden dort aus geflochtenem Rohr, mit Lehm verschmiert, oder aus gebranntem Ton, wie sie auch noch heute in einigen Gegenden üblich sind.
In der heiligen Schrift der Hebräer wird an vielen Stellen vom Honig gesprochen. Johannes der Täufer hat sich von Heuschrecken und wildem Honig ernährt. Im Talmud sind bereits Kenntnisse über Entwicklung und das Schwärmen von Bienen enthalten. Es wird von verschiedenen Bienenwohnungen aus Stroh und Rohrgeflecht berichtet.
In Griechenland wurden um 600 v. Chr. die ersten Gesetze betreffend Bienen erlassen. Auch das heutige Bienenrecht hat eine lange Tradition und ist im BGB verankert. Erst in den letzten 300 Jahren wird die Biene auch von Biologen erforscht und ihr Verhalten untersucht.
Papst Urban VIII. trug drei Bienen als Symbole für Arbeit, Sparsamkeit und Süße in seinem Wappen.
Die Körperlänge der Tiere beträgt 15 bis 18 Millimeter bei der Königin, 13 bis 16 Millimeter bei Drohnen und 11 bis 13 Millimeter bei Arbeiterinnen. Die Arbeiterinnen erreichen ein Durchschnittsgewicht von 82 Milligramm, die Königin dagegen ein Gewicht von 250 bis 300 Milligramm. Diese Zahlenwerte gelten für die fast ausschließlich weltweit in der Imkerei gehaltenen europäischen Rassen der Westlichen Honigbiene, einige Rassen aus den wärmeren Klimaregionen Afrikas sind dagegen kleiner. Man kann die Königin leicht an ihrer Größe und dem verlängerten Hinterleib erkennen. Die Drohnen unterscheiden sich von den Arbeiterinnen vor allem durch ihre deutlich größeren Facettenaugen.
Die Grundfarbe der Westlichen Honigbiene ist braun, wobei bei einigen Rassen vor allem die ersten Hinterleibssegmente auch gelblich, orange über rot bis lederbraun gefärbt sein können. Am hinteren (basalen) Bereich besitzen die Segmente des Hinterleibs (Abdomen) jeweils eine helle, filzartige Haarbinde, die die helle und dunkle Streifenfärbung bewirkt. Anders als oft z. B. in Kinderbüchern dargestellt, ist der Hinterleib der Honigbiene also nicht schwarz-gelb gefärbt, im Unterschied zur schwarz-gelben Warnfärbung der Wespe. Der Brustteil (Thorax) der Tiere ist gelbbräunlich behaart.
Die Radialzelle des Vorderflügels ist schmal und sehr langgezogen und hat fast parallele Seiten mit nur einer leichten Krümmung. Die Bienen besitzen kräftige Flügelantriebsmuskeln, die für die Flügelbewegungen sorgen. Daneben können die Vibrationen der Thoraxmuskeln zur Temperaturregulierung im Stock genutzt werden. Es wird über sie entweder Wärme erzeugt, oder aber die Bienen setzen das Flügelfächeln zur Ventilation ein. Mit Hilfe ihrer Flugmuskulatur können die Bienen auch Laute erzeugen, was allerdings recht selten passiert. Beispiele dafür sind das sogenannte Tuten und Quaken junger Königinnen kurz vor und nach dem Schlüpfen und das "Bepiepen" beim Trachttanz, wenn die Trachtquelle versiegt ist.
Königin und Arbeiterinnen besitzen als weibliche Tiere einen Giftstachel. Zu Gunsten des Eierlegens hat sich jedoch bei der „Brutmaschine“ Königin der Stachelapparat zurückgebildet. Dieser ist somit nur bei den Arbeiterinnen voll ausgebildet. Der Giftstachel der Honigbiene ging in der Entwicklungsgeschichte aus einem Legestachel hervor. Die meisten Bienenarten besitzen ebenfalls einen Giftstachel zur Verteidigung. Der Stachel der Arbeiterinnen hat als Besonderheit kleine Widerhaken.
Die Beine der Honigbienen sind wie die anderer Insekten gegliedert. Die Hinterbeine der Arbeiterinnen spielen wie auch bei vielen anderen Bienenarten beim Pollensammeln eine große Rolle, weswegen das erste Tarsenglied stark verbreitert ist. An seiner Innenseite trägt es einen dichten Besatz von Haarborsten, das so genannte „Bürstchen“, mit dessen Hilfe die Biene hängengebliebenen Pollen von ihrem behaarten Körper oder ihren anderen Beinen abbürsten kann. Ein Pollenkamm am Ende jedes Unterschenkels hilft, den Blütenstaub aus dem Bürstchen des jeweils anderen Hinterbeines herauszukämmen. Der Unterschenkel ist außen mit langen Haaren besetzt, die eine flache Vertiefung, das „Körbchen“, umsäumen. Mit Hilfe eines Fersensporns wird der Pollen durch eine Spalte zwischen Fuß und Unterschenkel aus dem Pollenkamm heraus und auf die Körbchenseite des Unterschenkels gedrückt. Im Körbchen können dann größere Pollenmengen in Form von „Höschen“ gesammelt und zum Stock transportiert werden.
Die Honigbiene hat wie alle Bienen leckend-saugende Mundwerkzeuge. Neben den Mandibeln besitzen sie einen Saugrüssel, der aus den miteinander verwachsenen Maxillen und dem Labium besteht. Beim Nektarsaugen gelangt der Nektar, nachdem er den Rüssel passiert hat, in die Speiseröhre und anschließend in den Honigmagen, der dem eigentlichen Darm vorgeschaltet ist. Dieser Honigmagen (Synonyme: Honigblase, Sozialmagen) dient als Behälter, aus dem andere Stockmitglieder mit Nahrung versorgt werden können, indem die Arbeiterin den Nektar wieder erbricht. Ein Teil des dort gehorteten Nektars dient aber auch der Eigenversorgung. Über ein ventilartiges Verbindungsstück ist der Honigmagen mit dem Bienendarm verbunden. Wird das Ventil geöffnet, fließt Nektar in den Darm und kann dort verdaut werden.
Die Facettenaugen der Honigbiene sind mit feinen Härchen überzogen (siehe Bilder). Das unterscheidet sie eindeutig von fast allen Wildbienen. Die Augen von Arbeiterinnen und Königinnen sind etwa gleich groß, die der Königinnen wirken kleiner aufgrund von deren höherer Körpergröße. Diejenigen der Drohnen sind erheblich größer. Bei Arbeiterinnen wurden über 5000, bei den Königinnen knapp 4500 Facetten (Einzelaugen, Ommatidien) gezählt, bei den Drohnen sind es ungefähr 10000.[8] Außer den Komplexaugen besitzen Bienen drei Einzelaugen (Ocellen) auf der Stirn zwischen diesen.
Honigbienen sind Insekten und lassen sich zwar domestizieren, aber nicht zähmen. Eine erfolgreiche Haltung erfordert, den Bien zu verstehen.
Im Bienenstock gibt es drei Typen von Bienen, die sich in Größe und Körperform unterscheiden. Die Königin ist etwas größer und hat einen langen und schlanken Hinterleib, der die Flügelspitzen weit überragt. Sie ist normalerweise das einzige voll entwickelte Weibchen im ganzen Stock, sozusagen die Mutter des gesamten Bienenstaates. Die große Masse des Volkes wird von den Arbeiterinnen gebildet, zigtausend kleineren Weibchen, deren Ovarien im Vergleich zur Königin viel kleiner und wesentlich weniger leistungsfähig, aber dennoch voll funktionsfähig ausgebildet sind.
Von einer gesunden Königin wird fortlaufend eine Botenstoffmischung, die sogenannte Königinnensubstanz (englisch: Queen Mandibular Pheromone – QMP), aus ihren Mandibeldrüsen in den Stock abgegeben. Das in dieser Mischung enthaltene Pheromon namens 9-Oxo-trans-2-Decensäure unterdrückt bei den Arbeiterinnen die Funktion ihrer Ovarien und damit eine mögliche Eiablage. Aus unterschiedlichen Gründen kommt es bei der einen oder anderen Arbeiterin gelegentlich dazu, dass die Pheromone der Königin nicht wie beabsichtigt wirken und diese Arbeiterin dann Eier legt. Deshalb kontrollieren sich alle Arbeiterinnen ständig gegenseitig, ob eine von ihnen doch Eier legt, welche dann von den anderen Arbeiterinnen oder der Königin unverzüglich abgetötet werden.[9]
Außerdem sorgt diese Botenstoffmischung für eine Veränderung des Lernverhaltens der jungen Arbeiterinnen. Als frisch geschlüpfte Bienen sind sie in ihren ersten Lebenstagen dafür zuständig, ihre Königin zu füttern und zu pflegen. Bei dieser Tätigkeit sind sie hohen Dosen von QMP ausgesetzt, welches in erster Linie bewirkt, dass bei jungen Arbeiterinnen aversives Lernen verhindert wird. Sie entwickeln folglich keine Aggressionen untereinander und gegen ihre Tätigkeit, und verrichten ihre Aufgabe friedlich und widerstandslos. Insbesondere verzichten sie dadurch auf den Einsatz ihres Stachels bei unangenehmen Erfahrungen im Bienenstock. Dagegen ist appetitives Lernen durchaus ausgeprägt, d. h. angenehme Reize führen zu Lernerfahrungen. Mit fortschreitendem Alter der Bienen lässt der Einfluss der Pheromone zu ihrem Überlebensvorteil nach, da nun die Arbeiterinnen andere Aufgaben wie beispielsweise die Nahrungssuche übernehmen müssen. Hierbei ist Lernen auch durch unangenehme Erfahrungen unbedingt erforderlich.[10][11]
Zur Zeit, in der auch Schwärme möglich sind, etwa von April bis Juli, gibt es als dritten Phänotyp auch noch ca. 500 bis maximal 2000 Drohnen im Bienenvolk. Diese sind größer als die Arbeiterinnen und fallen durch ihre plumpe, gedrungenere Körperform und ihre großen Augen auf. Sie besitzen als männliche Tiere keinen Giftstachel. Ihre Antennen sind darauf spezialisiert, den Pheromonduft von jungen Königinnen aufzunehmen, um sich dann hoch in der Luft (im Flug) mit diesen zu paaren, siehe auch Drohnensammelplatz.
Die heute weltweit in der Imkerei gehaltenen Rassen der Westlichen Honigbiene leben in einem Staat, der als Maximum etwa zur Sommersonnenwende 40.000 bis 60.000 Bienen beherbergt. Die meiste Zeit des Jahres besteht das Bienenvolk nur aus Weibchen: aus der Königin, die als einzige Eier legt (bis zu 2000 Stück am Tag), und aus den unfruchtbaren Arbeiterinnen, die Pollen und Nektar sammeln, die Larven aufziehen und den Stock verteidigen. Ab dem Frühsommer werden auch laufend einige hundert männliche Bienen (Drohnen) aufgezogen.
Die Drohnen entstehen durch Parthenogenese, indem die Königin unbefruchtete Eier legt. Allein durch die besondere Form der Königinnenzelle an der Bienenwabe und die unterschiedliche Fütterung der Larven wird bestimmt, ob sich ein befruchtetes Ei zu einer Königin oder Arbeiterin entwickelt. Die Differenzierung der Larve zur Königin wird vor allem dadurch bestimmt, dass sie in weit größerem Maße als die Arbeiterinnenlarven den sogenannten Futtersaft Gelée royale erhält. Königinnen leben mehrere Jahre, während die Lebensspanne von Arbeiterinnen einige Wochen oder Monate beträgt.
Erreicht ein Bienenvolk ab etwa Mai eine gewisse Größe, so schwindet das Raumangebot im Stock (beispielsweise in der Magazin-Beute). Sinkt zudem die Konzentration bestimmter Pheromone unter einen Schwellenwert, so werden die Aufzucht neuer Königinnen und der Schwarmtrieb ausgelöst. Das Bienenvolk teilt sich, indem etwa eine Woche, bevor die erste neue Königin schlüpft, die Hälfte des Volkes mit der alten Königin ausschwärmt und eine neue Kolonie gründet.
Eine junge Königin fliegt im Alter ab sechs Tagen bei geeignetem, sonnigem Wetter mehrmals zu einem Hochzeitsflug aus. Dabei paart sie sich mit insgesamt bis zu 20 Drohnen anderer Staaten hoch in der Luft. Der Drohn stirbt bei der Kopulation. Die befruchtete Königin fliegt zum Stock zurück. Im Sommer, auch etwa zur Sonnenwende, werden die verbleibenden Drohnen dann aus dem Bienenstock bei der so genannten „Drohnenschlacht“ vertrieben, weil sie nicht mehr benötigt werden.
Ein nachgewiesener Vorteil der Promiskuität der Bienenkönigin ist die damit erreichte Steigerung der genetischen Vielfalt neuer freier Bienenvölker. Diese bewirkt, dass solche Völker im Vergleich zu experimental erzeugten genetisch einheitlichen Bienenvölkern mehr Nachwuchs aufziehen, mehr Futter sammeln und größere Vorräte anlegen, wodurch in der Regel mindestens ein Viertel dieser Völker auch den ersten Winter überstehen. Genetisch einheitliche Bienenvölker hatten dagegen ihre Vorräte spätestens im Dezember aufgebraucht und verhungerten anschließend.[12]
Bienen gründen neue Völker, indem ein Schwarm, ein Teil des bestehenden Volks, auszieht und sich ein neues Zuhause sucht.[13] Auf welche Weise Bienen das tun, wurde durch Martin Lindauer,[14] einen Schüler von Karl von Frisch, erstmals erforscht. Thomas Dyer Seeley entdeckte später das komplexe demokratische Entscheidungsprinzip bei der Einigung des Schwarms für einen neuen Nistplatz.
Die Schwarmzeit ist im Frühsommer, damit genügend Zeit für die Suche nach einem geeigneten Platz und für das Anlegen der Wintervorräte ist. Der Bienenschwarm, der sogenannte Vorschwarm, das sind etwa 6000 bis 14.000 Bienen beziehungsweise zwei Drittel eines alten Bienenvolks,[15] verlässt mit der alten Königin, die seit einiger Zeit nicht mehr gefüttert wurde, sein Volk. Die Schwarmbienen haben sich zuvor stark mit Honig gesättigt und waren bis dahin sehr inaktiv.[16] Die Muskulatur der auszugswilligen Bienen beginnt zu zittern, ihre Flugbereitschaftstemperatur steigt auf 35 °C. Bis heute ist nicht bekannt, welche Reize bei den aufbruchswilligen Bienen das Signal auslösen, dass sie zusammen plötzlich aufbrechen.[17] Dann lässt sich der Schwarm in der Nähe als Traube für wenige Stunden zum Beispiel an einem Baum nieder. Wenige hundert Kundschafterinnen, etwa 3–5 Prozent des Schwarms,[18] erkunden die nähere Umgebung nach einem neuen optimalen Nistplatz. Sie teilen den anderen Bienen in der Schwarmtraube mehrere geeignete Plätze durch Schwänzeltanz mit, den sie auf dem Rücken der wartenden Bienen ausführen. Zunächst weisen die Kundschafterinnen auf verschiedene geeignete Orte in einem Radius von bis zu 5 Kilometern hin. Diese Orte werden von den Kundschafterinnen nach sechs bis zehn Kriterien bewertet. Unter den Kriterien sind neben den genannten auch die Höhe des Eingangs über dem Boden, eventuell vorhandene Waben eines früheren Bienenschwarms, Feuchtigkeit und die Entfernung vom bisherigen Bienenvolk.[19] Mit Dauer und Intensität des Schwänzeltanzes wird den Bienen im Schwarm die Qualität jedes potenziellen Nistplatzes mitgeteilt. Besonders eifrige Kundschafterinnen (Spurbienen) veranlassen die anderen, ebenfalls ihr Angebot zu überprüfen. Nur selten können die Bienen des Schwarms sich nicht auf einen Platz einigen[20] oder verlieren ihre Königin, die sie aber in der Regel wieder suchen. Es kommt vielmehr in der zur Verfügung stehenden Zeit von wenigen Tagen, in denen die Bienen keinerlei Nahrung zu sich nehmen, zu einem komplizierten, optimalen Abwägungs- und Entscheidungsprozess.
Weist zum Schluss eine große Zahl von Kundschafterinnen auf denselben Ort, wird im Schwarm ein bis heute biochemisch nicht näher analysierter Schwellenwert oder Quorum überschritten.[21][22] Das Schwellenwertprinzip bei der Nistplatzwahl konnte von Seeley mathematisch simuliert werden.[23] Ist der Schwellenwert erreicht, bricht der Schwarm zusammen mit der Königin auf. Die Königin selbst hat keine Mitwirkung an der Schwarmentscheidung. In der Schwarmwolke weisen Spurbienen den Weg, indem sie immer wieder im Schwarm nach vorne fliegen und außen am Rand langsam wieder zurück. In der Nähe des Ziels fliegen sie zum Eingang und sterzeln, sie weisen also dem Schwarm durch Duftstoffe den Weg.
Mit dem gesamten geschilderten Prozess, einer Kombination aus individueller Intelligenz (Bewertung eines Nistplatzes durch einzelne Kundschafterinnen) und kollektiver Intelligenz oder Schwarmintelligenz (Entscheidung des Schwarms), wird in einem demokratischen Verfahren durch wenige Repräsentanten des Schwarms in kurzer Zeit ein für den ganzen Schwarm bestmöglicher und von allen akzeptierter Konsens für die neue Behausung gefunden und diese bezogen.[24]
Bienen bauen ihre Waben aus Wachs, das sie in Form kleiner Schuppen aus den Wachsdrüsen ihrer Bauchringe ausschwitzen. In den Waben ziehen sie ihren Nachwuchs auf und lagern Honig sowie Pollen. Der Honig dient als Energiequelle und liefert dem Bienenkörper sozusagen das Heiz- und Betriebsmaterial. Der eiweißreiche Blütenstaub bietet dem wachsenden Bienenkörper die Baustoffe. Der Honig wird von den Bienen entweder aus dem Nektar von Blüten oder aus Honigtau erzeugt. Honigtau kann von Sekreten lebender Pflanzen stammen oder von Sekreten, die von Insekten abgesondert wurden, die auf diesen Pflanzenteilen leben (Beispiel: Tannenhonig).
Da in einem Bienenstock die Insekten auf engstem Raum bei etwa 35 °C zusammenleben, herrschen dort im Grunde ideale Bedingungen für die Ausbreitung von Krankheiten. Deshalb dient ein von den Bienen in erster Linie aus Baumharz und Pollen selbst hergestellter Kitt (Propolis) mit seiner Verwendung zum Abdichten von kleinen Öffnungen, Spalten und Ritzen dazu, Bakterien, Pilze und andere Mikroorganismen, die in den Stock eingeschleppt werden könnten oder vorhanden sind, in ihrer Entwicklung zu hemmen oder sogar abzutöten. Hierzu werden Oberflächen, beispielsweise auch das Innere der Wabenzellen für die Brut, mit einem hauchdünnen Propolisfilm überzogen.
Honigbienen ernähren sich, wie auch alle anderen Bienenarten, normalerweise rein vegetarisch. Hierzu fliegen die schon etwas älteren Arbeiterinnen des Bienenstocks aus und sammeln Nektar und Pollen an Blütenpflanzen. Der Nektar wird im Honigmagen und der Pollen in den sogenannten Körbchen, einer speziellen Vorrichtung an den Hinterbeinen, heimgebracht und direkt im Brutnest an jüngere Arbeiterinnen zur Ernährung der Brut verteilt. Entsteht hierbei ein Überschuss – der Imker spricht dann von einer Tracht –, so wird der Pollen als Eiweißquelle neben und der Nektar über dem Brutnest in Wabenzellen eingelagert. Der Nektar wird dabei durch Wasserentzug eingedickt, wodurch er haltbar wird. Es entsteht schließlich eine übersättigte, stark osmotisch wirkende und sirupartige Zuckerlösung, die nicht mehr gärfähig ist, der Honig. Der Pollen wird mit etwas Nektar versehen und macht eine Milchsäuregärung durch.
Ab einem bestimmten Alter haben sich bei den mit der Brutaufzucht beschäftigten Arbeiterinnen sogenannte Futtersaftdrüsen (Hypopharynx-Drüsen) entwickelt. Sie können damit aus Pollen und Nektar eine eiweißreiche, milchartige Nährlösung erzeugen. Diese spucken sie in die Brutzellen mit den ganz jungen Larven, die dann regelrecht darin zu schwimmen scheinen. Nach drei Tagen wird die Kost dann allerdings auf Nektar und Pollen umgestellt. Nur Königinnenlarven und die Königin selbst werden weiterhin ausschließlich mit diesem speziellen Saft, der deswegen auch Gelée royale genannt wird, ernährt. Erwachsene Bienen ernähren sich nur noch von Nektar und etwas Pollen.
In Zeiten, in denen die Sammlerinnen witterungsbedingt nicht ausfliegen können, greift das Bienenvolk auf seine eingelagerten Vorräte zurück. Dabei kann nur der Pollen direkt verwendet werden. Der Honig muss zunächst wieder verflüssigt, also in einen nektarähnlichen Zustand gebracht werden. Bei der im Muskelgewebe stattfindenden Verbrennung der vorwiegend im Honig enthaltenen Zuckeranteile entsteht unter anderem Wasser, das zum Verflüssigen weiterer Vorräte verwendet werden kann. Falls aber Brut zu ernähren ist, reicht dies oft nicht aus. Es müssen zusätzlich Sammlerinnen ausfliegen, um in ihren Honigmägen Wasser (zum Beispiel von einem Gewässer in der Nähe) herbeizuschaffen. Bei besonders widrigen Witterungsverhältnissen kann nur ein kleiner Teil dieser Arbeiterinnen heimkehren.
Aufgrund von schlechter Witterung, die die Bienen am Ausfliegen hindert, oder durch mangelndes Angebot an Pollen in der Umgebung kann es passieren, dass die Pollenvorräte im Bienenstock ausgehen. In so einem Fall werden einige Larven getötet und gefressen, um Protein für die Aufzucht der anderen Larven zu beschaffen.[25] Dabei werden zunächst die jüngsten Larven gefressen und die ältesten Larven durchgebracht.[26]
Am Ende des Winters oder im zeitigen Frühjahr kommt es an einem milden Tag mit einer Lufttemperatur von mindestens 10 °C um die Mittagszeit zum Reinigungsflug. Dabei entledigen sich die Bienen ihrer Exkremente, die sich in ihrer Kotblase während der wochen- oder monatelangen Winterruhe angesammelt haben. Da Bienen im Bienenstock wegen der Verbreitung von Krankheitserregern nicht koten, ist der Reinigungsflug die einzige Möglichkeit der Entleerung.
Sehr energieaufwändig ist das Fliegen. Der „Treibstoff“ hierzu ist der zuckerhaltige Nektar oder der wiederverflüssigte Honig. Eine Honigbiene der in Europa gehaltenen Rassen Carnica oder Buckfast kann mit vollem Honigmagen gestartet etwa acht Kilometer weit fliegen. Solche Strecken legen die Sammlerinnen allerdings aus Effizienzgründen nur sehr selten zurück. Der überwiegend genutzte Bereich um ein im Gelände aufgestelltes Bienenvolk hat nur etwa einen Radius von einem Kilometer.
Eine Besonderheit bei den Honigbienen ist, dass sie in der Hämolymphe als Energielieferant den Einfachzucker Glucose haben, wie auch die Säugetiere in ihrem Blut. Die meisten anderen Insekten haben dagegen den Zweifachzucker Trehalose in der Hämolymphe. Als Folge davon sind die Honigbienen auch nicht als typisch wechselwarm zu bezeichnen. Sie erzeugen als Bienenvolk (Superorganismus) in der Vegetationszeit (Vorhandensein von Brut) eine konstante Temperatur von 35 °C. Bei einem Wert unter 10 °C erstarren sie und sterben ab. Andere Insekten dagegen erstarren erst bei noch tieferen Temperaturen und sind durch die andere Zusammensetzung ihrer Hämolymphe wie durch ein Frostschutzmittel geschützt.[27]
Die Honigbiene gilt als bekanntester Bestäuber, steht in der Liste der wichtigsten deutschen Nutztiere auf Platz 3[28] und wurde lange Zeit auch als wichtigster Bestäuber bezeichnet. Neuere Forschungen haben allerdings ergeben, dass der wichtigste Garant für eine sichere Bestäubung von Wild- und Kulturpflanzen ein gesunder Honigbienenbestand in Kombination mit arten- und individuenreichen Gemeinschaften von Wildbienen, Schwebfliegen und anderen Wildbestäubern ist. Außerdem wurde belegt, dass der Samen- und Fruchtansatz der Pflanzen besser ist, je mehr verschiedene Bestäuber-Arten eine Blüte besuchen. Die natürlichen Bestäuber arbeiten nicht nur doppelt so effektiv in der Bestäubung wie Honigbienen, sie erbringen dank der großen Vielfalt an Arten mit unterschiedlichen Blütenpräferenzen, Flugzeiten und/oder Witterungsabhängigkeiten auch den Großteil der Bestäubungsleistung. 28 verschiedenen Pflanzengattungen bzw. 22 verschiedenen Pflanzenfamilien können von der Honigbiene erst gar nicht bestäubt werden, darunter u. a. die Tomate. Die Honigbiene ergänzt also die wilden Bestäuber und sorgt in Kombination mit ihnen für bessere Erträge. Insgesamt sind 78 Prozent aller Blütenpflanzenarten der gemäßigten Breiten für ihre Bestäubung auf Insekten angewiesen. Von den 109 wichtigsten Kulturpflanzen sind 87 Arten bzw. 80 Prozent der Arten vollständig von tierischen Bestäubern abhängig. Der wirtschaftliche Wert der gesamten Bestäubungsleistung in der Landwirtschaft wird weltweit auf 153 Milliarden Euro pro Jahr geschätzt.[29][30]
Vom Menschen genutzte Produkte der Honigbiene sind neben Honig auch Bienenwachs, Pollen, Bienengift, Gelée royale und Propolis sowie der aus Honig gewonnene Met.
Die Drohnenlarven sind essbar, weshalb Honigbienen auch als Speiseinsekt gelten. Der Europäischen Kommission liegt derzeit ein Antrag zur Nutzung männlicher Larven der Europäischen Honigbiene als neuartiges Lebensmittel vor.[31]
Bienen können im Gegensatz zum Menschen den roten Anteil des Farbspektrums nicht wahrnehmen, dafür aber einen Teil des ultravioletten Lichts. Zudem sehen sie das Licht polarisiert, was ihnen in Kombination mit dem tageszeitlichen Sonnenstand eine genaue Bestimmung der Himmelsrichtung ermöglicht. Wenn die Biene sich nicht bewegt, sieht sie mit ihren Facettenaugen relativ schlecht (vergleichbar mit einer Digitalkamera, die nur wenige Tausend Pixel hat). Dies ändert sich aber deutlich beim Flug. In dieser Analogie läuft jetzt im Gegensatz zum statischen Bild ein Film ab, mit vielen Bildwechseln pro Zeiteinheit. Durch Interpolation wird die Bildauflösung verbessert.
Neben dem Sehen ist der Geruchssinn der Bienen sehr gut ausgebildet, sodass davon auszugehen ist, dass die Bienen im Nahbereich vorwiegend durch diesen Sinn gelenkt werden. Schließlich spielen auch Pheromone eine Rolle, durch die zum Beispiel beim Hochzeitsflug der Bienenkönigin die Drohnen alarmiert werden. Näheres zum Verhalten beim Hochzeitsflug siehe auch bei Drohnensammelplatz.
Zur Verständigung bedienen sich die Bienen unter anderem des sogenannten Schwänzeltanzes, der ebenso wie andere Sinnesleistungen der Bienen von dem späteren Nobelpreisträger Karl von Frisch erforscht wurde: Hierbei werden hauptsächlich neue Trachtquellen (Futterquellen) mitgeteilt, oder beim Schwarmvorgang (siehe Schwarmtrieb) Informationen über mehr oder minder geeignete Nistmöglichkeiten geliefert, die dann zu einer Ortsentscheidung führen.[32]
Spätestens seit den 1950er Jahren wissen Wissenschaftler, dass Bienen über Flügelschläge Geräusche von sich geben, die durch Vibrationen erzeugt werden. Stoßen zwei Bienen zusammen, geben sie durch einen speziellen Flügelschlag ein entsprechendes (für Menschen nicht ohne Beschleunigungssensoren wahrnehmbares) Geräusch von sich. Lange ging man davon aus, dass es sich dabei um eine Aufforderung zur Übergabe von Nahrung handelt, weil oft beobachtet wurde, dass Bienen genau dies nach dem Ertönen des Geräuschs taten.[33][34]
Mitglieder der Nottingham Trent University registrierten über einen neunmonatigen Beobachtungszeitraum im Jahr 2017 in einem Umkreis von 3,5 Zentimeter um einen eingesetzten Beschleunigungssensor zwischen sechs bis sieben Mal jener Geräusche pro Minute pro Biene, sodass die Forscher von den Theorien eines Warnsignals oder einer Aufforderung zur Nahrungsübergabe abrückten. Gleichzeitig registrierten sie eine Zunahme jener Zusammenstoßsignale in der Nacht, bei Dunkelheit. Weiter schreiben die Forscher, dass die speziellen Geräusche nach dem Schütteln und Klopfen eines Bienenstocks zugenommen hätten. Die Forscher gehen seit dem Studienergebnis davon aus, dass es sich bei dem Geräusch, wenn eine Biene mit einer anderen zusammenstößt, um ein Ausruf der Überraschung oder des Erschreckens handelt.[33][34]
Die Honigbiene benötigt eine Körpertemperatur von 35 °C, um fliegen zu können.[35] Dieselbe Temperatur benötigt die Brut über eine längere Zeit, um sich entwickeln zu können, des Weiteren ist diese Temperatur optimal für die Wachsbearbeitung.
In einer Schwarmtraube beträgt die Kerntemperatur 35 °C, die Manteltemperatur schwankt mit der Außentemperatur. In der Wintertraube beträgt die Kerntemperatur 20 bis 22 °C.
Die optimale Außentemperatur zum Sammeln beträgt 22 bis 25 °C. Sie muss in jedem Fall niedriger sein als die zum Fliegen notwendige Körpertemperatur, da bei dieser Fortbewegung durch die relativ große Flugmuskulatur viel Wärme entsteht, die abgeführt werden muss.
Unterhalb etwa 7 bis 10 °C fallen Bienen in Kältestarre, oberhalb von 38 °C begeben sie sich in Hitzeruhe.
Kurzzeitig verkraften Bienen Umgebungstemperaturen von annähernd 50 °C, ein Umstand, den die Östliche Honigbiene zur Verteidigung gegen die Asiatische Riesenhornisse nutzt, gegen die sie mit ihrem Stachel keine Chance hätte: Entdecken Bienen dieser Art in der Umgebung ihres Nestes eine Späherin, dann bilden mehrere Dutzend Bienen eine Kugel um die fliegende Hornisse und heizen diese durch heftige Flügelbewegungen auf über 45 °C auf. Die Späherhornisse verkraftet dies nicht lange, verendet und kann nicht zu ihrem Volk zurückkehren, sodass die Bienen von einem Angriff verschont bleiben.
In einer Schwarmtraube bilden die äußersten Bienen eine dachziegelartig deckende, isolierende Schicht. Ihre Körpertemperatur schwankt mit der Außentemperatur, ist aber immer um 2 bis 3 °C höher. Kurz vor dem Aufbruch einer Schwarmtraube weist auch der Mantel 35 °C auf. Bei der üblichen Größe einer Traube von einigen Tausend Tieren erzeugen die Bienen des Kerns in Ruhe mehr Energie, als sie für die Aufrechterhaltung von 35 °C benötigen. Sie geben die überschüssige Wärme an die Umgebung ab. Ohne größeren Energieaufwand steht der Schwarm in einem thermodynamischen Gleichgewicht mit seiner Umgebung. Wird der Kern zu heiß, strukturiert sich die Traube um: Es bilden sich starre Ketten von Bienen, die zwischen sich Korridore freilassen, in welchen Bienen aus dem überhitzten Kern nach außen laufen und kühlere Bienen vom Mantel nach innen. Die Korridore erleichtern auch die Luftzirkulation. Sinkt die Mantel-Temperatur auf einen kritischen Wert (13 bis 17 °C), erzeugen die Mantelbienen durch Muskelzittern Wärme, so dass ihre Körpertemperatur bei niedrigeren Außentemperaturen nicht weiter absinken kann. Gleichzeitig kriechen sie nach innen und schließen damit die Korridore.
Bei niedrigen Außentemperaturen ist der Schwarm dicht und kompakt, bei höheren lockert er sich auf, um eine Überhitzung zu vermeiden.
Kernbienen werden passiv erwärmt, Mantelbienen erzeugen Wärme durch Muskelzittern. Die Regulation der Temperaturverhältnisse im Schwarm erfolgt ohne Kommunikationssystem. Die Individuen verhalten sich unabhängig voneinander und ohne Kenntnis der Temperatur an einer anderen Stelle im Schwarm.
Die Temperaturregulation in der Wintertraube erfolgt im Prinzip auf die gleiche Weise.
Im Frühling und Sommer muss im Bienenstock eine Temperatur zwischen 32 und 36 °C aufrechterhalten werden. Wird es im Stock zu heiß, verlässt ein Teil der Arbeiterinnen den Bau, wodurch im Stock weniger Wärme entsteht. Zusätzlich fächern sie vor dem Eingang mit ihrem Flügelschlag die heiße Luft aus dem Stock, es entsteht ein kühlender Luftstrom. Zudem können Sammelbienen Wassertröpfchen auf die Waben verteilen, die Verdunstung kühlt ebenfalls die Luft im Stock ab.
Unterhalb von 30 °C stirbt die Brut ab oder schlüpft mit Entwicklungsschäden. Droht eine Abkühlung, drängen sich die Stockbienen bei der Brut zusammen oder schlüpfen in eigens freigelassene Zellen zwischen den Brutzellen und erhöhen durch Muskelzittern die Temperatur. Im Winter beträgt die Temperatur im Bienenstock um die 20 °C. Wenn es zu kalt wird, bilden die Insekten mit ihren Körpern eine sogenannte Wintertraube und wärmen sich gegenseitig.
In erster Linie wird der Stachel zur Verteidigung gegen andere Insekten eingesetzt, in deren nicht elastischem Chitinpanzer sich seine Widerhaken nicht verfangen. Beim Menschen oder anderen Wirbeltieren bleibt der Stachel durch die Widerhaken jedoch in der elastischen Oberhaut stecken, weswegen die Biene ihn, anders als zum Beispiel Wespen, nicht oder nur selten wieder herausziehen kann. Ihr kompletter Stechapparat inklusive Giftblase wird deswegen beim Wegfliegen aus dem Hinterleib gerissen, was für die Biene eine tödliche Verletzung bedeutet. Der so herausgerissene Stechapparat pumpt über den Stachel weiteres Bienengift in den Körper des Feindes. Des Weiteren setzt die Biene in dem Moment, in dem sie ihren Stachel einbüßt, ein Alarmpheromon frei. Dies kann in der Nähe des Bienenstocks weitere Artgenossinnen auf den Plan rufen, die ihrerseits den Feind angreifen. Sie stechen bevorzugt an die gleiche Stelle, dort, wo das Alarmpheromon am stärksten konzentriert ist, häufig aber auch in Gesicht und Kopf, wenn Augenpartie oder dunkle Haare für sie zu erkennen sind.[36] Deshalb sollte man sich in einem solchen Fall zügig von den Bienenstöcken entfernen. Imker vermeiden bei der Arbeit an den Bienenvölkern diese Gefahr, indem sie Rauch erzeugen. Da die Bienen dann ein Feuer erwarten, machen sich viele bereit, den Stock zu verlassen, indem sie Honig aufnehmen, was sie wiederum ablenkt. Auch mittels Imker-Schleier und heller, abschließender Kleidung sowie dem Verzicht auf Deodorant, Shampoo und Parfum (manche Inhaltsstoffe können Bienen aggressiv machen), kann man Stichen entgegenwirken.
Die bei einem Stich eingespritzte Giftmenge wird mit 0,1 mg angegeben.[37] Todesfälle durch Bienenstiche sind selten, kommen aber vor. In Deutschland sind 20 bis 30 Tote im Jahr zu erwarten.[38]
In unmittelbarer Nähe von Bienen ist es geboten, sich ruhig zu verhalten, um nicht angegriffen bzw. gestochen zu werden, und keine hektischen Bewegungen zu machen. Bienen stechen nur, wenn sie sich oder ihren Bau unmittelbar bedroht oder angegriffen sehen. Bienen, die im Garten beispielsweise auf Blütenbesuch sind, um Nektar und Pollen zu sammeln, sind keinesfalls aggressiv. Ein ruhiger Summton und langsames Herumfliegen von Blüte zu Blüte signalisiert „gute Laune“ bei der Biene, ein hochfrequentes, „schrilles“ Summen sowie nervöses Zickzackfliegen zeigt eine misstrauische und verteidigungsbereite Biene. Selbst wenn eine Biene auf der Haut eines Menschen landet, sondiert sie nur ihre Umgebung und beabsichtigt in der Regel keinen Stich – im Gegensatz z. B. zu einer Stechmücke, für die menschliches Blut eine Futterquelle darstellt. Wenn man gestochen wird, den Stachel ruhig mit dem Daumennagel hinausschieben und den Stichbereich kühlen.[39]
Eine einzelne Biene, eingeschlossen in einem Zimmer, lässt sich mit bloßer Hand aus dem Zimmer tragen, wenn man nicht versucht, sie einzufangen, sondern sich ihr stattdessen langsam nähert und sie auf die Hand krabbeln lässt. Sollte die Biene dabei Anzeichen von Unruhe anzeigen, sollte man stehen bleiben, sich nicht bewegen und die Aktion kurzzeitig unterbrechen.
Eine weitere einfache Methode, Bienen (oder andere Insekten) einzufangen und aus einem Raum zu transportieren, geschieht mit Hilfe einer leeren Streichholzschachtel: Diese wird zu zwei Dritteln aufgeschoben und dann mit der Öffnung über das zu fangende Insekt gestülpt. Daraufhin kann man die Schachtel langsam zuschieben, wodurch das Insekt in die Schachtel geschoben wird. Dann kann man es hinaustragen und dort freilassen. Man kann auch ein Trinkglas über die Biene stülpen, dann vorsichtig ein Blatt Papier darunterschieben und so anschließend nach draußen bringen.
Ein Bienenschwarm, der sich im Garten an einem Baum o. Ä. niederlässt, ist in der Regel friedfertig und neigt überhaupt nicht zum Stechen. Selbst im Augenblick der Ankunft, wenn sich also eine Wolke von bis zu 25.000 Bienen nähert, besteht kaum Gefahr; man kann einen solchen Schwarm aus der Nähe beobachten, muss allerdings damit rechnen, als Lande- oder kurzzeitiger Ruheplatz von einzelnen Bienen auserkoren zu werden. Sinnvoll ist es, so bald wie möglich einen Imker zu verständigen, der den Bienenschwarm einfängt. Wo kein Imker bekannt ist, helfen Feuerwehr, Polizei, Stadtverwaltung oder Umweltamt, die Kontakte zu Imkern unterhalten, weiter. Der Imker darf in Deutschland bei der Verfolgung seines Bienenschwarms auch fremde Grundstücke betreten ( BGB).
Die Krankheiten der Honigbiene werden durch Parasiten, Bakterien, Viren oder Pilze verursacht. Bienenkrankheiten lassen sich grob einteilen in Krankheiten der erwachsenen Biene und Brutkrankheiten. Daneben gibt es eine Reihe von Schädlingen, die zu Befallsymptomen wie Beunruhigung des Volkes, Wärmeverlust, Futtermangel, Krankheitsanfälligkeit und so weiter führen können.
Derzeit sind 22 Honigbienenviren bekannt.[40] Honigbienen können Viren wie z. B. das Flügeldeformationsvirus auf Wildbienen und Hummeln übertragen.[41][42]
Über die Krankheiten sind einzelne Artikel in der Liste von Bienenkrankheiten vorhanden. Deshalb werden sie hier nur als Übersicht aufgelistet:
Im Frühjahr des Jahres 2007 häuften sich die Berichte, vor allem aus den Vereinigten Staaten, dass in manchen Bundesstaaten bei den Honigbienen ein Massensterben stattgefunden hat. Betroffen waren bis zu 80 %[43] der Bienenvölker, manche Imkereien meldeten sogar Totalverlust. Die Gründe sind bislang noch nicht geklärt. Zu starken Verlusten kam es auch in Mecklenburg-Vorpommern und Jahre davor in anderen Teilen von Deutschland und 2003 auch in Frankreich. Ein typisches Symptom ist, dass sich die Völker kahlfliegen, d. h., die Sammelbienen kehren nicht in den Stock zurück. Die unversorgten Jungbienen mit der Königin und der Brut sterben dann ab. Im Darm der Bienen finden sich alle Arten von Krankheitserregern, so dass u. a. vermutet wird, dass das Immunsystem der Bienen zusammengebrochen ist.
Ein drastischer Fall von Bienensterben mit 11.500 betroffenen Bienenvölkern ereignete sich auch im Frühsommer 2008 im Rheintal. Hierbei konnte eindeutig als Ursache die Vergiftung durch ein Insektizid aus der Gruppe der Neonicotinoide nachgewiesen werden. Es wird gerade in Imkerkreisen vermutet,[44][45] dass diese für Insekten hochgiftige Stoffgruppe relativ neuer, moderner Schädlingsbekämpfungsmittel häufig einen sehr negativen Einfluss auf die Vitalität von Bienenvölkern hat. Insbesondere in Kombination mit anderen Belastungen wie z. B. Nosemose oder Varroose kann es dann viel leichter zu Völkerzusammenbrüchen kommen. Durch die EU-Kommission wurden einige Neonicotinoide für gewisse Zeit verboten, um zu beobachten, ob sich dadurch die Situation der Bienenvölker verbessert.[46]
Ein Team um Lena Wilfert, die damals an der University of Exeter (Großbritannien) tätig war, hat das Genom des Deformed wing virus (DWV), eines von 22 bekannten Honigbienen-Viren, untersucht und kam zu dem Schluss, dass sich das Virus im vergangenen Jahrhundert von Europa aus verbreitet hat. Es wird ein Zusammenhang zwischen der CCD und dem DWV vermutet.[40]
Neuere Ergebnisse deuten darauf hin, dass möglicherweise der Anstieg von Kohlenstoffdioxid in der Erdatmosphäre durch die Verbrennung fossiler Energieträger Bienensterben begünstigt. Höhere CO2-Konzentrationen in der Atmosphäre führen bei vielen Nutzpflanzenarten zu einem Rückgang der Proteinwerte und damit des Nährwertes, was auch für bestimmte wichtige Pollenlieferanten wie z. B. die Kanadische Goldrute zutrifft. Bei diesem wurden infolge des CO2-Anstiegs von 280 auf 398 ppm zwischen 1842 und 2014 Proteinrückgänge von rund einem Drittel festgestellt; dass der CO2-Anstieg ursächlich war, wurde anschließend im Labor durch Tests mit verschiedenen CO2-Levels zwischen 280 und 500 ppm experimentell bestätigt. Da Pollen der einzige Proteinlieferant für Bienen sind, kann dies die Gesundheit von Bienen schwächen und zum Absterben von Völkern führen.[47]
Aufgrund der Bedeutung der Honigbienen sind die Bienen Gegenstand wissenschaftlicher Forschung. Die Bienenkunde (lat. Apidologie) beschäftigt sich mit der Insektengruppe der Honigbienen und speziell ihren Funktionen als Bestäuber von Nutzpflanzen und ihrer Direktnutzung durch die Gewinnung von Bienenhonig. Forschungsabteilungen dazu gibt es an mehreren deutschen und österreichischen Universitäten, zum Teil mit der Einrichtung von Lehrstühlen wie in Frankfurt am Main, Halle, Jena und Linz. Forschung findet auch an verschiedenen Landesanstalten für Bienenkunde in Deutschland statt. In Österreich betreibt das Bundesamt und Forschungszentrum für Landwirtschaft (BFL) das Institut für Bienenkunde. Ein Institut für Bienengesundheit besteht an der Universität Bern.
Das vollständige Genom der Westlichen Honigbiene wurde mittlerweile sequenziert und besteht nach Angaben der Forscher aus 10.157 Genen mit rund 238 Millionen Basenpaaren. Das Genom des Menschen ist etwa zehnmal größer.[48] Bei der Entzifferung der Gensequenz konnten auch Anlagen für 163 chemische Geruchs-Rezeptoren, aber nur für 10 Geschmacksrezeptoren gefunden werden. Neben der Entdeckung neuer Gene für die Nutzung von Pollen und Nektar wurde festgestellt, dass die Westliche Honigbiene im Vergleich zu vielen anderen Insekten weniger Gene für angeborene Immunität, Entgiftung und Bildung der Cuticula besitzt.[49]
Auf Grund populationsgenetischer Analysen wird Afrika als ursprüngliche Heimat der Westlichen Honigbiene angesehen und gefolgert, dass ihre Ausbreitung nach Europa in zwei voneinander unabhängigen Wanderungen geschehen sein muss.[50] Die genetische Diversität der afrikanischen Bienen ist dadurch höher als diejenige der europäischen.
In Deutschland hat das heutige Bienenrecht eine lange Tradition und ist im BGB verankert. Die Regelungen im österreichischen ABGB gehen zum Teil auf das Jahr 1812 zurück.
In den österreichischen Bundesländern Wien, Niederösterreich, Steiermark und Kärnten ist grundsätzlich nur die Haltung oder Zucht von Kärntner Bienen mit ihr zugehörigen Stämmen und Linien zulässig. Die Haltung anderer „reinrassiger“ Bienen bedarf dort einer Genehmigung.[51]
Die florentinische Familie Barberini trug Bienen im Wappen, ebenso der aus ihren Reihen stammende Papst Urban VIII. Napoleon Bonaparte hat die Biene im Wappen vielen Städten als Auszeichnung (Bonne ville de l’Empire français) zukommen lassen.
Als Inbegriff des Fleißes wird die Biene als Symbol vielfach verwendet; zum Teil wird statt der Biene auch auf das Bienenkorb-Symbol (beispielsweise als Spardose) oder die typische Wabenstruktur zurückgegriffen.
Aufgrund antiker Vorstellungen von der nicht-sexuellen Vermehrung der Honigbienen konnten sie in christlicher Literatur zum verbreiteten Bild für religiös motivierte Sexualaskese werden.[52]
Das Institut für Bienenkunde (Oberursel) hat 18 hochauflösende Videos unter freier Lizenz im Anhang einer Fachveröffentlichung publiziert, in denen das Verhalten von Honigbienen im Inneren der Zellen ihrer Waben dokumentiert wird, siehe: Paul Siefert, Nastasya Buling und Bernd Grünewald: Honey bee behaviours within the hive: Insights from long-term video analysis. In: PLoS ONE. Band 16, Nr. 3, 2021, e0247323, doi:10.1371/journal.pone.0247323.
Die Westliche Honigbiene (Apis mellifera), auch Europäische Honigbiene, meist einfach Biene oder Honigbiene genannt, gehört zur Familie der Echten Bienen (Apidae), innerhalb derer sie eine Vertreterin der Gattung der Honigbienen (Apis) ist. Ihr ursprüngliches Verbreitungsgebiet war Europa, Afrika und Vorderasien. Da sie Honig erzeugt, wird sie durch den Menschen genutzt (Imkerei) und zählt zu den wichtigsten Nutztieren in der Landwirtschaft. Sie wurde weltweit verbreitet, unter anderem während der Kolonialisierung anderer Kontinente durch die Europäer. Wie einige andere Bienenarten ist auch die Westliche Honigbiene ein staatenbildendes Fluginsekt. In Asien kommen acht weitere Arten der Gattung Honigbienen vor. Die bekannteste davon ist die Östliche Honigbiene (Apis cerana), der ursprüngliche Wirt des Bienenschädlings Varroamilbe (Varroa destructor), die als der bedeutsamste Bienenschädling weltweit gilt.
La 'belha de miau es 'na 'belha domesticada per far dau miau.
Ang western honey bee o European honey bee (Apis mellifera) ay ang pinaka-karaniwan sa 7-12 uri ng honey bee sa buong mundo. Ang genus na pangalan Apis ay Latin para sa "bubuyog", at ang mellifera ay nangangahulugang "honey-bearing", na tumutukoy sa pagkahilig ng species upang makabuo ng isang malaking dami ng honey para sa imbakan sa taglamig.
Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Bėtės, aba bėtie (luotīnėškā: Apis mellifera) īr nuognē naudings vabzdis, katros muokslėškā prėgol bėtėniu (Apoidea) ontšeimiō. Tas īr patsā tonkiausē žmuoniu ougėnams vabzdis.
Mėslījama, ka bėtis prėjonkė kažkor Pėitū Azėjuo, aba Afganėstanė. Bėtiu medu mėnavuo jau senuobės šomerā.
Bėtis gīven šeimuom, katrūsna prėgol tūkstontē vabzdiū. Šeimuo būn trejuopė gīvē: bėtalės darbėninkės, bėtėnā ė bėtis muotėnielės. Darbėnėnkės skraidiuo ė renk nektara, dėrb medo, dėrb aulios, keravuo bėtiu lervas. Bėtėnā gausėnas so muotėnielė, katra atved vėsas naujės bėtis. Muotėnielė par vėsa šeima īr vėina, a bėtėnā šeimuom neprėgol ė skraidiuo liuosā.
Bėitės darbėninkė gīven aple mienesi, bat tas, katras lėik žėimuotė, ta būn lėgė pavasarė. Vuo muotėnielė gīven keleta metu.
Bėtis nu sena liuob gīventė mediu drevies. No žmuogus anuom dėrb vėsuokius aulius. Anūs bėtis padėrb vaška kuorios, katrūs augėn lervas. Bėtis prėveiz auli ėr eš mediu sakū dėrb pėkė, katruo ožkaiša aulė skīlės.
Kumet bėtis jau nab'telp aulī aba drevie, anas ožsėaugėn naujū muotėnieliu vuo so senāja padėrb spėitiu ėr ėškrėdosės ėišk naujės vėitas.
Vasara bėtis ėš žėidū nektara dėrbėn medo. Anas gal noskrėstė nu aulė nat kelis kėliuometros. Kāp rond naujė nektara, bėtės savuotėškā šuok ė tēp paruod kėtuom bėtim, kaap rastė naujė kvietka.
Medu bėtis renk ėš 40 augalū rūšiu. Tonkiausē ėš lėipu, vėržiu, rapsu, ōžoulū, duobėlū.
Bėtės, kumet īr prėspausta aba gėn auli, skaudē gel. Sīkio so sava gelounio bėtės sodraska sava skėlvė, tudie nomėra. Bėtėis gielėms tonkiausē nie pavuojings - īgelta vėita ėštėnst, pasuop ė praēn, no kāp īgel daug bėtiu aba jēgo žmuogus anuom īr alergėškos, tūmet gal būt ė smertės.
S Biili oder d Iime (Apis mellifera; alemanischi Näme), mengisch zur Underschaidig vo Wildbiili au Europäisches Hungbiili gnennt, isch e Huustier, wo zu de Insekte ghört. Biili wered ghalte um Hung und Wachs z gwüne. Dezue spiled si e wichtigi Role as Bistoiber vo Kultur- und Wildpflanze.
S gitt meriri Underarte, i de Schwiiz isch s Dunkli Europäische Biili (Apis mellifera mellifera) haimisch, wo guet de chalti Winter vertrait.
Di ursprünglichi Haimet vo de Wildform isch vermuetli i Chliiasie, wo d Kulturform vor öppe 7000 Joor züchtet woren isch. Hüt isch s Hungbiili weltwiit verbraitet, d Wildform selber chunnt nüme vor, woll gits aber verwildreti Völcher.
S Biili het en ovaale Chopf mit Füeler, grosse Facettenauge, wo au im UV-Biriich gsie chönd. D Brust und de Hinderliib isch länglich und bruu. A de geel bihoorte Brust sind di sechs Bai agmacht. De Hinderliib isch schwarz, jedes Segment het hine e helle Straiffe, so ass de Hindertail gstraifflet uusgsiet. D Flügel sind dorsichtig. D Wiibli hend am Hinderliib e Stachel mit eme Widerhooge, bim Wiisel isch de zugunste vom Legapparat weniger guet uusbildet. Wen e Biili e Warmblüeter anglet, bliibt de Stachel wegem Widerhoogge i de Huut stecke und werd us em Biili samt de Giftdrüese usegrisse, so as es sterbt.
D Biili tailet sich i drai Chaste, nämli in Wiisel oder Chüng, i Trenne und i d Arbaiterine, wo sich vor alem i de Grössi underschaidet. De Wiisel und d Arbaiterine sind Wiibli, aber nume de Wiisel isch fruchtbar und lait Aier. D Trenne sind Mandli
D Arbaiterine sind em chlinnste und wered 11 bis 13 mm gross, si hend e langi Zunge, demit si de Nektar und Pole us de Blüte sammle chönd und si hend Wachsdrüese um Wabe z Baue
De Wiisel isch mit 15 bis 18 mm Längi em grööste, het nume e chorzi Zunge und kai Wachsdrüese.
D Trenne wered zwösched 13 und 16 mm grooss und hend vill grösseri Facettanauge als d Wiibli. Zo dem ane hend si kann Stachel.
Wiisel
Arbaiteri
Trenne
D Biili sind wie vili Insekte imene Staat organisiert und jedi Chaste het sini aigni Uufgoob. E Biilivolch oder en Iime cha bis 100000 Individue haa, wobi di allermaiste Arbaiterine sind.
De Wiisel isch s Zentrum vom ene Iime und s gitt pro Volch nume ann Wiisel. Früener het me gmaint, as de Wiisel e Mandli sai, drum isch s grammatikalische Gschlecht mändlich. Hüt werd drum em Wiisel au Biinekönigi gsait. D Hoptufgoob vom Wiisel isch Aier lege. Er cha bis zo fööf Joor alt were und lait i dere Ziit bis 100000 Aier.
Trenne hend nume d Uufgoob de Wiisel z bifruchte, wa ufem Hoochzigsfluug passiert. Aslang gnueg Naarig im Biilistock ume isch, wered d Trenne, wo kai Arbet verrichtet, im Iime duldet. Im Herbst, wenn d Vorööt zruggönd, wered si usem Stock verdrängt und sterbed maist im chalte Winter.
D Arbaiterine sind för ali Arbete zuständig. Je noch Alter werd anere Arbaiteri en anderi Uufgoob zuetailt, dezue ghööred s Putze vom Biilistock, de Bau vo de Zele, d Füetterig und Uufzucht vo de Laarfe, d Pfleeg vom Wiisel, und s Sammle vo de Pole und vom Nektar. Arbaiterine wo vill schaffed wered nu wenigi Wuche alt, im Winter, wenns wenig Arbet gitt, öberlebet Arbaiterine meriri Mönet.
D Chastezueghörigkait vomene Biili werd dör d Ernäärig vo de Laarfe und dör Zele bistimmt, wo s Ai dri glait werd. De Wiisel lait i di normale Zele ai bifruchtets Ai und drus use werd en Arbaiteri. Zele för Trenne sind echli gröösser und liget im üssere Tail vo de Wabe, wo de Wiisel unbefruchteti Aier inelait. Wenn e Wiisel alt werd, sterbt oder de Iime vorhett uszschwärme, bauet d Arbaiterine groossi konischi Wiiselzele, wo am Rand vo de Wabe abehanged. Wenn de ersti Wiisel schlüpft, lauft er im Biilistock umenand und tötet ali Wiisel wo nonöd gschlüpft sind. E Tail vom Volch schwärmt mit em alte Wiisel uus und verloot de Biilistock. Schlüüft e zwaite Wiisel, verloot au de miteme Tail vom Volch de Billistock. De noi Wiisel flüügt den zäme mit de Trenne zum Hochzigsfluug uus und loot sich vo merere Trenne im Flug lo bifruchte. De Hochzigsfluug werd jede Früelig widerholt.
Laarfe
Wabe mit Aier
Biili bi de Pfleeg vo Laarfe
Hungbiili bauet kai aignigs Nest wie d Wespi oder Hornusse, sondern si suechet sich hooli Bömm oder anderi gaigneti Underschlüpf uuf. De Iimler baut drum gaigneti Biilistöck. Früener sind hüüffig us Strau Biicher gflochte wore miteme Loch oder Löösch, wo d Biili ine und use flüüge chönd. D Toggerborger Grotze degege isch us Ruete gflochte wore. Hüt wered eender Hölzchäschte uufgstellt. De Biicher und d Biilichäste hend de Vortel, as si a gaigneti Plätz transportiert were chönd. Hüüffig wered aber au ganzi Iimehüsli baut, wo de Vortail hend, as si meriri Joor bruucht were chönd und em Iime e bessere Schutz geend.
D Uufgoob vom Iimler oder Biinevatter isch, en Iime wo em schwärme isch, in Bau z Bringe. Chunnt en Iime i d Nööchi vomene Iimler und hangt sich anen Bomm, stülpt er e Netz oder de Biicher über de Iime und risplet Biili dör Schüttle drii. I de Stadt isch d Füürweer zueständig um en uusgschwärmte Iime iizfange.
Schwiizer Iimehüsli
Biinechäste bi Überlinge
Biicher
Iimler bim Flechte vo Biicher
D Biene händ en sehr grossi Bedüütig bi der Beschtäubig vo Pflanze, teils au vo Nutzpflanze, wo für die menschlichi Ernährig wichtig sii. Glichziitig sind si aber au in ihrer Exischtenz bedroht, uuf en erscht Blick z. B. dur d Varroamilbe, d Forschig chunnt aber immer wie mehr zum Schluss, dass die chemische Pestizid ebefalls en Rolle mitschpiile. Es heisst, dass es Uusschtärbe von de Biene au d Exischtenz vom Mensch chan in Frog schtelle. Vergliich dodezue au d Uussag vom Film More than Honey.
I de Schwiiz gitts no 615 (z Europa rund 700 und z Dütschland öpe 500) anderi, sogenannti Wildbiene-Arte (au d Hummle ghöre derzue), wo für Honigliferig zwar kei Rolle schpiile, aber für d Beschtäubig sind einigi vo dene wiitere Arte ebefalls sehr wichtig.
S Biili oder d Iime (Apis mellifera; alemanischi Näme), mengisch zur Underschaidig vo Wildbiili au Europäisches Hungbiili gnennt, isch e Huustier, wo zu de Insekte ghört. Biili wered ghalte um Hung und Wachs z gwüne. Dezue spiled si e wichtigi Role as Bistoiber vo Kultur- und Wildpflanze.
S gitt meriri Underarte, i de Schwiiz isch s Dunkli Europäische Biili (Apis mellifera mellifera) haimisch, wo guet de chalti Winter vertrait.
De Huningbij (Apis mellifera) is in ynsekt dy't sawat oer de hiele wrâld foarkomt. Huningbijen wurde troch minsken ynset foar de produksje fan huning, bijewaaks en medisinen, en foar de bestowing fan fruit. De bijefolken wurde ûnderhâlden troch ymkers.
Fanâlds komme de bijen út Afrika en hawwe letter harren wengebiet fergrutte. Yn Jeropa besteane der twa genetysk ferskillende populaasjes. Ut it DNA blykt dat se mear besibbe binne oan de Afrikaanske ûndersoarten as oan elkoar. It genoam fan de Huningbij wurdt op it stuit troch wittenskippers útinoar raffele.
Huningbijen libje op in komplekse wize byelkoar. Hja hawwe in ynterne klok dêr't se better troch navigearje kinne en wêrmei't se taken goed ferdiele kinne. Dêrneist is de biologyske klok fan grut belang by de bijedûns, dêr't de wurksters ynformaasje mei oan elkoar trochjaan kinne as it bygelyks oer it finen fan iten giet.
Yn de natoer libje bijen op beskutte plakken lykas in holle beam of oare holten. In folk libbet allinnich op plakken dy't wetterticht binne. Ek moat de yngong in sekere ôfmjitting hawwe. Bijen dy’t troch minsken hâlden wurde libben eartiids faak yn bijekuorren. Hjoeddeis hawwe ymkers de bijen faak yn in bijekast. In bijekoer is no allinnich noch mar omdat ymkers dat moai fine.
In bijefolk is in sterke sosjale ienheid. It yndividu yn dy mienskip telt net, útsein dy fan de keninginne. It folk docht der yn tiden fan need alles oan om de keninginne oerlibje te litten. Der binne yn it folk trije typen bijen, der is ien keninginne en der binne wurksters en darren. De keninginne is in froulike bij en soarget foar de neiteam. De wurksters binne ûnfruchtbere froulike bijen dy’t alle wurk dogge. De darren binne manlike bijen, sy dogge neat oars yn it folk as ite en de keninginne befruchtsje. Yn augustus binne se net mear nedich en wurde se troch de wurksters ôfmakke, dit wurdt de darrenslacht neamd. Grutte folken hâlde wol in pear darren oan omdat dy de winter makliker troch komme. Lytse folken sjogge de darren as in lêst. Wurksters kinne net foar neigeslacht soargje, mar mocht de keninginne dea wêze en der is gjin mooglikheid mear om in nije keninginne te meitsjen foar in folk dan feroarje in oantal wurksters. Sy gean aaikes lizzen. Ut dizze aaikes komme allinnich mar darren. It folk is dan wol ferlern mar de genen wurde dan dochs noch trochjûn. Al is de kâns lyts dat in dar mei in keninginne pearje sil.
De keninginne leit aaikes yn de sellen fan de raat. Nei trije dagen krûpt in larfke út it aaike. Dit larfke wurdt fuorre troch de bijen. De earste dei krijt it keninginnesjelei, in spesjaal guodsje wat de bijen sels meitsje. Se meitsje dit troch stomoal te ferwurkjen yn de mage. Dizze sjelei krijt de wurkster mar ien dei. Soe it larfke it mear dagen krije dan groeit it ta in keninginne út. Nei seis dagen wurdt de sel ôfsluten. Yn de ôfsluten sel feroaret it larfke yn in bij. Nei 21 dagen knaget de jonge by it waaksdekseltsje iepen. De bij dy’t út de sel krûpt is griis fan kleur. De ymker neamd dizze dan ek wol gryskes. De bij nimt earst wat huning en giet dêrnei daliks oan it wurk. De bij is de earste pear dagen skjinmakker. Nei seis dagen kin de bij jonge bijen fersoargje. Ek is de bij dan by steat om waaks te meitsjen. Fan dit waaks bouwe se de raten út. Nei fyftjin dagen komt de bij ek bûten. Noch net om nektar te sykjen mar om fijannen fan de kast fuort te jeien. Mocht it nedich wêze om it folk te rêden dan offert de bij syn eigen libben op foar de rest fan it folk. Is de bij 21 dagen âld dan fleant de bij foar it earst út om nektar en stomoal te sammeljen. Fan de iere moarn oant jûns let is er dêrmei dwaande. Troch it hurde wurkjen ferslyt de bij hurd. Nei likernôch trije wiken binne de spieren fan de wjukken sa fersliten dat de bij net weromkomt yn de kast. It libben fan de bij hat dan seis wiken bestien út wurkjen foar it folk.
In bij fleant allinnich oerdei. In bij brûkt de sinne om te navigearen. In bij kin troch de wolken hinne sjen wer't de sinne stiet. Fynt in bij blommen dan seint er dit troch nei de oare bijen yn de kast. De bij giet dûnsjen en oan de hân fan de dûns witte de oare bijen wêr’t se hinne moatte.
In wurkster libbet yn de winter langer. Yn de winter fleane de bijen net omdat se allinnich bûten komme as de temperatuer heger is as 10 graden. Ek hoege winterbijen minder larfkes te fersoargjen. De keninginne leit tusken novimber en jannewaris hast gjin aaikes. De winterbijen libje likernôch 5 moannen.
In nije keninginne moat noch befruchte wurde om aaikes te lizzen. It befruchtsjen bart tusken de trije en fyftjin dagen nei útkommen. It hinget fan it waar ôf. De keninginne fleant heech yn de loft. Troch de feromonen dy’t se ôfskiedet witte darren wêr’t se is. Sy besykje om har te befruchtsjen. Se fleant sa hurd mooglik, dat allinnich de bêste darren krije de kâns har te befruchtsjen. Se pearet leafst mei darren út in oar folk. As se werom komt fan de breidsflecht dan begjint se fuort mei it lizzen fan aaikes. Yn it heechseizoen leit se mear as 2000 aaikes op in dei. Mocht de keninginne net werom komme fan de breidsflecht omdat se bygelyks opfretten is troch in fûgel dan is it folk ferlern. It folk kin sels net mear in nije keninginne meitsje. Mocht de ymker de kast op sa’n momint iepen dwaan dan heart de ymker faak in gûlend lûd. Krekt of binne de bijen fertrietlik. It folk besiket noch safolle mooglik genen troch te jaan troch mantsje-bijen opgroeie te litten.
Yn in folk kin fan alles barre. De ymker dy’t bygelyks de keningin dea makket. It kin per ûngelok barre. It folk is dan net ferlern. It folk hat de mooglikheid om fan in gewoan aaike in nije keninginne te meitsjen. De omjouwing fan it aaike wurdt weihelle sadat it aaike genôch romte hat om út te waaksen ta in keninginne. Fan in aaike fan trije dagen âld kin noch in nije keninginne makke wurde.
Ornaris is de kleur fan de huningbij brún. By sommige rassen kin it achterliif ek wol gielich, of wat oranje-readich en sels ek wol lederbrún wêze. In grut fersin mar wol in algemiene opfetting is dat de bij syn achterliif in giel-swarte kleur hat. Dat is, oars as by de ealjebij, net wier. It hier fan de bij is frij ljocht of gielich te neamen, en sa liket it dat de bij twa ferskillende hûdskleuren hat.
De grutte fan in bijelichem is tusken de 15 en 18 milimeter by de keninginne, 13 en 16 milimeter by de darren, en tusken de 11 en 13 milimeter by de wurksters. Dizze sifers jilde foar suver alle huningbijen dy't troch ymkers oer de hiele wrâld hâlden wurde, in stikmannich bijerassen yn de waarmere regio's yn Afrika binne lykwols lytser. De keninginne is goed werom te kennen oan har grutte, bygelyks har achterliif is dúdlik langer as dat fan de darren en de wurksters. De darren ûnderskiede har fan de wurksters om't se gruttere faseteagen (gearstald út ljochtdetektors) hawwe.
De wjukken binne fan trochsichtige fleuzen dy't as wjuksellen suver parallel neist elkoar lizze. De bijen hawwe relatyf krêftige spieren om de wjukken mei bewege te kinnen. De spieren kinne ek brûkt wurde sûnder de wjukken te bewegen, sa kin de bij himsels opwaarmje. Oarsom kin er de wjukken bewege sûnder te fleanen. Dat docht de bij bygelyks as er yn syn nêst is en de wjukken brûke wol as fentilator om it kâlder te meitsjen. Neist it waarmer en kâlder meitsjen kin de bij syn wjukken brûke om lûd te meitsjen.
De keninginne en de wurksters hawwe as froulike bijen in angel dêr't se mei stekke kinne. Om't de keninginne ek noch aaien lizze moat is har angel oars as dy fan de wurksters. De wurksters hawwe in angel mei heakjes deroan en de keninginne net. Sa kin in keninginne ferskate kearen stekke sûnder dat sy dêrby har angel ferliest.
Bijen kinne de reade kleur binnen fan it sichtbere spektrum net sjen, mar kinne wol in diel fan de ultraviolette kleuren sjen. Troch it sjen kinnen fan it ultraviolette ljocht kin in bij better blommen ûnderskiede, wat fan belang is foar it finen fan huning. As in bij net beweecht sjocht er mei syn faseteagen net folle. Dat is te ferlykjen mei in digitale kamera dy't net folle piksels hat. It sicht fan de bij wurdt better as er him beweecht/fleant. Troch de beweging kriget er ferskate ympulsen binnen sadat der in film ûntstiet.
De huningbij hat seis poaten. De bij hat trije stel en elk stel hat in eigen funksje. De foarpoaten brûkt er om mei te fielen. It middelste stel poaten en benammen it achterste stel brûkt er foar stomoal.
In bijefolk is in mienskip dy’t der folslein op rjochte is om it trochjaan fan de genen sa folle mooglik slagje te litten. Der moatte mear folken komme om soks te dwaan. Yn it foarjier waakst it bijefolk stadich troch. Der binne in soad blommen dy’t bloeie dus der is nektar en stomoal genôch. De bijen begjinne yn maart en april mei it meitsjen fan gruttere sellen ûnderoan de raat. Yn dizze sellen leit de keninginne ûnbefruchte aaikes. Ut dizze aaikes komme de darren. Dit is it earste sinjaal dat der in swaarm kommendeweis is. As der hieltiten minder romte yn de kast is dan gean de wurksters ûnderoan de rânen fan de raten grutte sellen meitsjen. Dit binne keninginnesellen. De keninginne leit der in befruchte aaike yn. As nei trije dagen it larfke útkomt dan krijt dit larfke bysûnder iten, de saneamde keninginnesjelei. De keninginnesjelei is tige ryk oan aaiwyt. De wurksters meitsje dy sjelei mei de help en nektar, stomoal en in bysûndere klier op de kop. Dizze larven waakse tige fluch en ferpopkje al nei seis dagen. Op de trettjinde dei wurdt de nije keninginne berne mei oare kenninginne-susters. De âlde keninginne is al twa wiken op in dieet. Hja moat ôffalle oars kin se net fier fleane. De nije keninginnen warskôgje de âlde keninginne dat se der oan komme. De âlde keninginne giet dan fuort yn in grutte swaarm. Faak komt dizze swaarm net al te fier en giet yn in beam sitten. In earste bijeswaarm telt meastal likernôch 10.000 oant 20.000 bijen. De bijen hawwe huning meinaam út it folk wei. Se hawwe foar likernôch trije dagen oan iten. Foar dy tiid moat der dus in nije wente fûn wêze. Yn de kast komme de oare deis de ferskillende keninginnen út. It hinget fan de grutte fan it folk ôf hoefolle swaarmen der út komme. De nije keninginnen beslute faak ek om fuort te fleanen. Dizze swaarmen wurde neiswaarmen neamd en kinne út likernôch 5000 oant 10.000 bijen bestean. Meastentiids fleant 60 persint fan de bijen fuort mei alle swaarmen. Beslút it folk om net mear te swaarmjen dan stekke se de oare keninginne dea sadat der noch ien oer bliuwt.
In swaarm bijen giet faak yn in beam sitten. In tal bijen sil op ferkenning gean om in nij hús te finen. As in bij in goed plak fûn hat giet er werom nei de swaarm en besiket er om mear bijen nei syn plak te krijen. Der sille in oantal bijen reageare. Fine dizze bijen ek dat it in goed plak is dan besykje dizze bijen ek wer oare bijen mei te krijen. Fine guon bijen it gjin goed plak dan besykje se ek net om mear bijen oer te heljen om te kommen. Binne genôch bijen it iens oer it nije plak dan giet de swaarm tagelyk omheech om nei de wente ta te fleanen. In bijeswaarm yn de loft kin tige yndrukwekkend wêze. De bijen sille net stekke omdat se noch gjin hús hawwe om te ferdigenjen. Fuortendaliks gean de bijen oan it wurk yn de nije wente. Alles wurdt skjinmakke en der wurdt fuortendaliks begûn om raten te bouwen.
Huningbijen wurde oer de hiele wrâld hâlden. Der binne in soad ferskillende ûndersoarten Huningbijen. Oer it algemien kin sein wurde dat bijen súdliker yn Jeropa ljochter fan kleur binne. De bijerassen yn Jeropa wurde al iuwen lang hâlden. Se binne dus faak kruse om perfeksje te krijen. It perfekte folk wurdt sjoen as in folk dat net gau stekt, wat in soad huning jout en wat net sa gau swaarmet. Bijewaaks is no minder nedich, mar eartiids waard it brûkt op grutte skaal om kearsen te meitsjen. Foaral yn kleasters waarden bijen hâlden. Om perfeksje te krijen waarden bijekeninginnen ynfierd út it bûtenlân. Dat hat der foar soarge dat bijesykten maklik troch de wrâld gean koenen. In foarbyld is de Faraomyt, dy'y foar it grutste part yn it westen kaam is troch de ymport fan keninginnen.
Hjoed de dei binne der yn Nederlân noch plakken dêr't yn in straal fan 10 kilometer gjin oare bijefolken foarkomme. Dus de ymker is der wis fan dat de kenninginne befruchte wurdt troch bijen fan de bijekasten dy’t yn dy straal stean. Op De Lemmer en op Tessel wurde bijen kweekt fan in oar ras as de Nederlânske bij. De Nederlânske bij is yn de rin fan de jierren ferbastere mei oare soarten bijen. De Nederlânske bij is donker fan kleur. In bijefolk dêr't allinnich mar donkere bijen yn foarkomme is seldsum wurden. Der is in groeiende groep ymkers dy’t de Nederlânske bij werom hawwe wol. De Nederlânske bij wie net sa gau siik en yn de winter gienen dizze bijefolken net sa gau dea. It liket derop dat de bijen troch al it krusen swakker wurden binne tsjin firussen.
Dat bijen huning meitsje is wichtich mar net it wichtichste wat se dogge. De bijen bestowe de blommen fan alle planten dy’t se besykje. Dêrom wolle fruittelers graach bijekasten by harren beammen stean hawwe. De bij is plantfêst. In bij fleant hieltyd op ien plant oan salang't de blom fan dy iene plant noch nektar jout. Pas as de nektar fan dy iene plant hielendal op is fleant de bij nei in oare plant. Sa kin it wêze dat der altyd bestowing is. It stomoal, dat ek sammele wurdt, nimt de bij mei nei de kast.
Bijen meitsje huning fan de nektar dy’t sy sammelje op de blommen. Planten produsearje sûkerhâldende plantesappen wêrûnder nektar. De bij sammelt de nektar yn har huningblaas, deryn wurde bepaalde stoffen tafoege en begjint it omsettingsproses. As de bij yn de kast komt, wurdt de nektar oerjûn oan oare bijen. Dizze bijen dogge it yn de raten. Dêrnei wurdt it wer opsûge en wurdt it focht der út helle. Eins is huning de spui fan de bijen. As it sûkergehalte fan de huning heech genôch is sil de huning net mear bedjerre en wurde de sellen troch de wurkster ôfsluten mei in waaksdekseltsje. Sa is de huning ûnbeperkt hâldber en beskikber as de bijen it nedich hawwe. De bijen sammelje de huning foar yn de winter. Mocht de ymker de huning der út helje dan jout de ymker oan de bijen sa’n 20 pûn oan sûkerwetter werom oan it folk.
Der binne ferskillende bijesykten dêr't in folk oan kapot gean kin. In sykte kin stadich taslaan en it folk stadichoan ûnderút helje mar it kin ek tige hurd gean. De folgjende sykten binne bekend:
In soad fan dizze sykten binne fataal foar in folk. Troch it krusen fan de bijen en it ferkeapjen fan bijefolken binne in soad sykten sneller ferspraat as dat de bijen derop regeare. Der kin sein wurde dat it hjoeddeisk min giet mei de bijen. In soad ymkers hawwe yn de wintermoannen folken dea. Frjemd is wol dat der noch stees wylde folken binne. Dizze folken geane net ûnderút. Der binne guon wittenskippers op syk nei medisinen. En it is hoopfol foar de bijen dat der foar guon sykten medisinen binne.
– foto, fideo en harktriemmen
Wikiwurdboek: Huningbij – betsjutting, etymology, synonimen, besibbe wurden, oersetting en grammatika
De Huningbij (Apis mellifera) is in ynsekt dy't sawat oer de hiele wrâld foarkomt. Huningbijen wurde troch minsken ynset foar de produksje fan huning, bijewaaks en medisinen, en foar de bestowing fan fruit. De bijefolken wurde ûnderhâlden troch ymkers.
Fanâlds komme de bijen út Afrika en hawwe letter harren wengebiet fergrutte. Yn Jeropa besteane der twa genetysk ferskillende populaasjes. Ut it DNA blykt dat se mear besibbe binne oan de Afrikaanske ûndersoarten as oan elkoar. It genoam fan de Huningbij wurdt op it stuit troch wittenskippers útinoar raffele.
Huningbijen libje op in komplekse wize byelkoar. Hja hawwe in ynterne klok dêr't se better troch navigearje kinne en wêrmei't se taken goed ferdiele kinne. Dêrneist is de biologyske klok fan grut belang by de bijedûns, dêr't de wurksters ynformaasje mei oan elkoar trochjaan kinne as it bygelyks oer it finen fan iten giet.
Dissen Artikkel stoant in dät Wikipedia-Review.
Ju Ieme (Apis mellifera) is ne Oard fon do Insekte. Dät rakt fuul Unneroarden fon disse Oard, wierfon in Seelterlound ju Nominatfoarm (Apis mellifera mellifera) heemsk is. Daach häbe masse Imkere in Middel-Europa däälich uurswäkke, as ju Unneroard Apis mellifera carnica (ap Deele fon dän Balkan heemsk) af Buckfast-Iemen (een Misk-Tuchtenge uut Änglound). Ju Nominat-Foarm is deeruum in wäkke Rebätte fon't Uutstierwen betruued. Do Moanskene nutsje do Iemen, deermäd jo Huunich, Woaks un uur Ärtjuuchnisse hääbe. Dät naamt me Imkeräi. Wan me fon Iemen baalt, meent me normoal disse Oard, dät rakt uk uur nai früünde Oarden, toun Biespiel Moasiemen[1], do me uk Iemen naamt. Een noch äänelkere Oard, Apis cerana rakt dät uk in't Aaste un Suudaaste fon Asien, fon düsse Oard is ju freeselke Miete[2] Varroa destructor ap uus wäästelke Iemen uurgeen, ju do Ieme al as Moaden läip süük moaket un, juust so as t.B. wäkke Gifte, do in ju Buuräi (deelwiese indäid legoal!) iensät wäide, waareldwied een iedensthoaftige Betruuenge foar do Iemenbestounde is. Iemen fon ju hier beskrieuwene Oard Apis mellifera rakt dät däälich truch Imkeräi in ju heele Waareld, man fon Natuur uut kuume do bloot in Europa, Afrikoa un Faander-Asien foar.
Dät rakt een Muur, dät is n fruchtboar wieuwelk Diert, wät dän Swoorm gruundje mout un aal do Oaiere lait, dät rakt do Oarbaidsiemen, do uk wieuwelk, man uunfruchtboar sunt, un dät rakt do Droanen, dät sunt monnelke Iemen. Ne Muur äntstoant wan do Oarbaidsiemen ne Moade mäd n speziellen Foddersaap, dän me in ju Fäksproake "Gelée Royale" naamt, fodderje. Do Oarbaidsiemen kriege fuuls tou min Gelée Royale, moor Huunich un Blöimte, uut dissen Gruund ferkwienje se, wäide uunfruchtboar un sunt Oarbaidsiemen. Droanen äntstounde innerdoat uut n Oai, wät nit befruchted wuude. In n Swoorm rakt dät foarallen Oarbaidsiemen un een uutwoaksene Muur. Wan junge Muure ap ju Waareld kuume, gruundje se ätter ne kuute Tied hieren oainen Swoorm.
Deermäd do uur Iemen fluks wiete, wier ne fulle, goude Fodderwälle is, hääbe do Iemen n System, uum hiere Meeoarbaidere tou wiesen, wier fuul Fodder is. Ju wiest mäd ne Oard fon Dons-Sproake, wo die Winkel fon Sunne un ju Fodder-Wälle is. Wan ju hier Bääterdeel deerbie gau bewääget, betjut dät, dät ju Fodderwälle nai is, wan ju et nit so gau bewääget, dät ju Fodderwälle nit nai is. (Do Bielden links: A is die Dons, B is ju Betjuudenge)
N Foarskengeprojekt fon dän Biologe James L. Gould wiest, dät jo nit bloot disse Dons-Sproake hääbe, sunnern uk geografiske, mathematiske un logiske Gedanken hääbe: Hie toachte toueerst, do Iemen orientierje sik an apfaalende Punkte in ju Loundskup. Hie staalde dät Iemesküül in n Woold, truch dän me nit kiekje kuud, wier neen apfaalende Punkte (buute n poor oolde Boome) wieren. Hie määrkde, dät do Iemen liekuut tou ju Fodderwälle fljooge, man jo wieten uk Punkte in dät Lound un ju Loangte fon dän Ploats twiske do two Punkte. Jo hieden in hieren litjen Kop ne gjuchte Loundkoarte! Gould waas uurrasked un interessierde sik gnauer foar ju Intelligens fon Iemen. Hie noom also sien Iemesküül un staalde et an n gans grooten Fiskediek. Deerätter noom hie n Boot mäd fuul Bloumen un feronkerde et in ju Midde fon dän Fiskediek. Ätter do eerste Iemen spikkelierden un in ju Donssproake do uur Iemen fon ju Fodderwälle ap dän Fiskediek tälden, ignorierden jo dät, wült jo slau genouch wieren, uum dät uunlogisk tou fienden, dät Bloumen in n Fiskediek woakse. Uum seeker tou wieten, dät do Iemen nit bloot fon dän Woater-Röäk ouskräkked wuuden, geen hie snoagens mäd dät Iemesküül ätter ne Mäid wai, ju jusälge Foarm as die Fiskediek hiede, man as aal Mäide naan Woater-Röäk hiede. Dät Boot mäd do Bloumen laide hie in ju Midde fon ju Mäid. As smäidens do Iemen apwoakeden un toachten, jo wieren noch bie dän Fiskediek, wüül ook neen Ieme tou do Bloumen fljooge. Gould moakede noch n Experiment. Hie noom ne fierboare Fodderstation un häd ju älken Ättermiddai uum dän sälge Oustand ferskäuwen. Ätter ne kuute Tied kuuden do Iemen bereekenje, wier ju Fodderstation an dän naiste Ättermiddai weese woll un ferwachteden ju an disse Steede. Gould wüül nu wiete, af do Iemen uk noch beeter reekenje konnen. Hie häd dän Oustand, uum dän ju Fodderwälle ferskäuwen wuude, älken Dai uum 25 Prozent gratter moaked. Uk dät kuuden do Iemen ätter ne kuute Tied goud bereekenje un ferwachteden ju wier älken Ättermiddai.
Iemen konnen Faawen sjo. Uut dissen Gruund hääbe moonige Imkere ferskeedenfaawiche Iemensküüle. Karl von Frisch kuud dät truch dät lokjen fon Iemen mäd jeele Koarten ätterwiese. Man Iemen konnen, as me däälich weet, moor Faawen sjo as do Moanskene: So kon ne Ieme Ultraviolett sjo, dät is ne Faawe, ju do Moanskene eenfach nit sjo konnen. Foar Iemen sunt Faawen uk fuul wichtiger as foar Moanskene, wült Iemen fon Blöiten lieuwje. So konnen Iemen in ne Blöite, ju foar dät moanskelke Ooge bloot wiet is, mongs ne ultraviolette Teekenge sjo un disse Blöite so fon uur Blöiten beeter unnerskeede.
Haudartikkel: Imkeräi
Imkeräi is, wan n Moanske Iemen häd. Fröier, in ju Steentied, roowden do Ljuude wüülden Huunich, as me ap oolde Kritselteekengen sjo kon. Däälich häd die Moanske sälwen Iemen un kon so Woaks, Huunich un uur Ärtjuuchnisse gewinne. Uk foar dät Seelterlound waas die Honnel mäd Huunich wichtich.
Ju Ieme is 11 bit 18 mm loange. Die Bääterdeel häd ljoachtbruune "wullige" Striepen. Do Skienen fon do bääterste Beene hääbe ne Heeuwe. Iemen hääbe n Stiekel.
Anatomie (Körperbau) fon ne Oarbaidsieme. Klik ap ju Bielde foar ne grattere Ansicht un ne Beskrieuwenge ap düütsk, ängelsk un frantsöösk
Droane
Ju Muur (Midde) monken do Oarbaidsiemen
Stiekel fon ne Oarbaidsieme
– Bielden, Videos un AudiodoatäieJu Ieme (Apis mellifera) is ne Oard fon do Insekte. Dät rakt fuul Unneroarden fon disse Oard, wierfon in Seelterlound ju Nominatfoarm (Apis mellifera mellifera) heemsk is. Daach häbe masse Imkere in Middel-Europa däälich uurswäkke, as ju Unneroard Apis mellifera carnica (ap Deele fon dän Balkan heemsk) af Buckfast-Iemen (een Misk-Tuchtenge uut Änglound). Ju Nominat-Foarm is deeruum in wäkke Rebätte fon't Uutstierwen betruued. Do Moanskene nutsje do Iemen, deermäd jo Huunich, Woaks un uur Ärtjuuchnisse hääbe. Dät naamt me Imkeräi. Wan me fon Iemen baalt, meent me normoal disse Oard, dät rakt uk uur nai früünde Oarden, toun Biespiel Moasiemen, do me uk Iemen naamt. Een noch äänelkere Oard, Apis cerana rakt dät uk in't Aaste un Suudaaste fon Asien, fon düsse Oard is ju freeselke Miete Varroa destructor ap uus wäästelke Iemen uurgeen, ju do Ieme al as Moaden läip süük moaket un, juust so as t.B. wäkke Gifte, do in ju Buuräi (deelwiese indäid legoal!) iensät wäide, waareldwied een iedensthoaftige Betruuenge foar do Iemenbestounde is. Iemen fon ju hier beskrieuwene Oard Apis mellifera rakt dät däälich truch Imkeräi in ju heele Waareld, man fon Natuur uut kuume do bloot in Europa, Afrikoa un Faander-Asien foar.
Da Imp oda Fleißige Imp (oda d'Impn (f), d'Bei (f), af deitsch: Honigbiene) is as oanzige Insekt, des wos in Middleiropa wirtschafdlich gnutzt wird; er is desweng aa de am ollaweidan, nemli wöidweid, fabroadte Oart fo di Beifegl. A Mensch, der wos Impn zicht, is a Zeidla; as wichtigste Produkt fo da Zeidlarei is da Honi.
Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.
'Miodnô pszczoła' (Apis mellifica L., syn. Apis mellifera L.) – tó je ôrt ze szlachù pszczoła i rodzëznë prôwdzëwëch pszczołowatëch.
Hòdowónô przez człowieka ju w starożitnim Egipce. Dôwni wëstãpòwa w Europie, Azji i Africe, a dzysô je na całim swiece. Miodnô pszczoła żëje w familiach zwónëch rojama, chtërné skłôdają sã z robòtnic,samców (trónów)i pszczeli matczi(królewiónczi). Żëją wiedno w wiôldżich rodzëznach, Rój mòże liczëc òd 10 000 do 80 000 òwadów. Zanôléżno òd sprawióny robòtë, maja rozmajitą bùdowniã i ùfarbòwanié.
Mają długòtã 1,5 cm. Cało tegò òwôda je czôrno-żôłté i prawie całé we włoskach. Mają 12- człónowi różczi. Ji maklënë są dosc krótczé, a skrzidła przezérné. Na tëlnëch òdnogach mają kòsziczczi, chtërne są do przënoszeniô kwiatowégò piszkù. Pszczołë mògą latac òd wczasnégò zymkù tam, gdze są kwiatë z chtërnëch mògą wząc kwiatowi piszk i nektar (kwiatny sok). Zajimajã sã fùdrowaniém królewionczi i pònarwów, bùdowaniém flastra, wërôbianiém miodë i pierzdżi, òchróną gniôzda, zbieraniem nektarë i kwiatowégò piszkù. Òb czas 1 sekundë lôtaniégò robią òd 3 do 6 métrów i walą skrzidłama 190 razë.
Mô długòtã 25 mm i nié mô na nogach kòsziczków. Żëje kòle 5 lat i zajimô sã skłôdanięm jajów ( kòl 750 000 w całim zëcim. Larwë wëkluwają sã z jôj, chtërne matka zniosła w wòskòwëch kòmórkach wãdzë. Pònarwë robotnic i trónów fudrowóné są mléczkã przez pierszi 3-4 dni żëcégò, larwë namienioné na króléwiónczi przez całé czas rostë. Rozwij òd jaja do dozdrzelałégò warô w przëtrôfkù robòtnicë 21 dni, tróna 24 dni, królewiónczi 16 dni.Pszczelô matka mô gargùle żuwaczkòwé, chtërné wëdzelają substancëje hormonalné. Dzãka nima decidëje ò sprôwianim sã robòtnic (bùdowaniô plastrów abò jinszi dzejanié). Felënk matczi zaczinô nieprządk w plecónce i całowny rozprzig pszelégò rojë.
Z niezaòdzónëch jôj wërôstają trôte, to znaczi trónë, chtërne nié mają żągłów. Wëstãpiają blós òd zymkù do lata. Òdbëwają kòpùlacëjã z młodëma matkama, a pózni są wënëkùnë przez robòtnice za rój i dżiną.
Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.
'Miodnô pszczoła' (Apis mellifica L., syn. Apis mellifera L.) – tó je ôrt ze szlachù pszczoła i rodzëznë prôwdzëwëch pszczołowatëch.
Pipiyōlin, caxtillāntlahtōlli: Abeja melífera (Apis mellifera) in yolcatzin.
De Westliche Honnigimm is en vun de negen Aarden vun de Honnigimmen, un dormank ene ganz besunnere. Se leevt mit ene Königin, mehr as 30.000 Arbeiterinnen un de Drohnen tosamen in enen Staat oder Volk. De Königin un de Arbeitsimmen hefft an ehr Achterliev enen Prickel mit ene Giftblaas un enen Wedderhaken. De wille Honnigimm wahnt tomeist in holle Bööm,un de vun den Imker tüchten Völker warrt in Körv oder Holtkassens unnerbrocht. In de Körv oder Kassens hangt in bestimmte Afstännen Holtrahmens, in de de Immen ehre sesseckigen Zellen inboot.
Blots de Königin hett vull utbillte wiefsch Geslechtsorganen. Up den Hochtietsflaag warrt se vun ene Drohn besamt. Se spiekert dat Sperma in ene Saatblaas. Na un na warrt de Eier in de Zellen afleggt, an'n Dag so wat bi 2000 bit 5000 Stück. Ut de befruchten Eier kaamt de wieflichen Immen, de entweder to Arbeitsimmen oder in gröttere Zellen dör besunnert Foder to Königinnen heranfodert warrt. Ut de unbefruchten Eier kaamt de Drohnen, de sik ahnen wat to doon in’n Stock herumdrievt, bit se na den Hochtietsfloog vun de Arbeitsimmen dootmaakt warrt. Den Honnig sammelt alleen de Arbeitsimmen. Se leevt sess Weken, un ehr Levensloop is nipp un nau fastleggt. Toeerst mööt se saubermaken un Larven fodern, darna hefft se Wachdeenst an dat Flooglock un eerst in de lesden veerteihn Daag hefft se de Upgaav, Honnig to sammeln.
De Immen besöökt lange Tiet ümmer de glieken Planten. Darbi överdräägt se den Blötenstoff vun ene Plant up de Noor vun de neegste, un so kummt dat to dat Bestöven vun Blomen un Aavtbööm. Mit enen Suugrüssel warrt de Honnigsaft ut de Blöten sagen, in den Honnigmagen upnahmen un denn in de Zellen spiekert. Den gröttsten Deel darvun bruukt de Immen för ehr egen Nähren. En Immenvolk bringt den Imker darum nich veel mehr as 10 kg Honnig in een Jahr. In honnigarme Jahren mutt Zucker oder Sirup tofodert warrn.To dat Sammeln vun Pollen deent de Körfkens an de Achterbenen, de as lütte Büxen utseht, wenn se vull sünd. De Blötenstoff warrt in den Stock transporteert un dar to enen Bree verarbeit un an de Larven verfodert.
Wenn sik dat Immenvolk so stark vermehrt hett, dat de Ruum in den Stock to eng warrt, so treckt de Königin mit enen Deel vun dat Volk ut un billt en neet Volk (Swarm). Hüdigendags maakt de Imker avers meist al de nee Königin doot, ehr dat se utswärmen deit. De Swarmtiet sett Midde Mai in un kann bit Midde August wohren. Meist fleegt de Immen nich wiet, sett sik bold in ene dichte Druuv an den Tack vun enen Boom un warrt vun enen Imker, wenn he bitieden dartokummt, in enen Korf oder Kassen afslaan. De Rest vun dat Volk blifft mit ene ne'e Königin trüch. Ahnen ene Königin kann en Volk nich leven un geiht bold in.
. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons. De Westliche Honnigimm is en vun de negen Aarden vun de Honnigimmen, un dormank ene ganz besunnere. Se leevt mit ene Königin, mehr as 30.000 Arbeiterinnen un de Drohnen tosamen in enen Staat oder Volk. De Königin un de Arbeitsimmen hefft an ehr Achterliev enen Prickel mit ene Giftblaas un enen Wedderhaken. De wille Honnigimm wahnt tomeist in holle Bööm,un de vun den Imker tüchten Völker warrt in Körv oder Holtkassens unnerbrocht. In de Körv oder Kassens hangt in bestimmte Afstännen Holtrahmens, in de de Immen ehre sesseckigen Zellen inboot.
Blots de Königin hett vull utbillte wiefsch Geslechtsorganen. Up den Hochtietsflaag warrt se vun ene Drohn besamt. Se spiekert dat Sperma in ene Saatblaas. Na un na warrt de Eier in de Zellen afleggt, an'n Dag so wat bi 2000 bit 5000 Stück. Ut de befruchten Eier kaamt de wieflichen Immen, de entweder to Arbeitsimmen oder in gröttere Zellen dör besunnert Foder to Königinnen heranfodert warrt. Ut de unbefruchten Eier kaamt de Drohnen, de sik ahnen wat to doon in’n Stock herumdrievt, bit se na den Hochtietsfloog vun de Arbeitsimmen dootmaakt warrt. Den Honnig sammelt alleen de Arbeitsimmen. Se leevt sess Weken, un ehr Levensloop is nipp un nau fastleggt. Toeerst mööt se saubermaken un Larven fodern, darna hefft se Wachdeenst an dat Flooglock un eerst in de lesden veerteihn Daag hefft se de Upgaav, Honnig to sammeln.
De Immen besöökt lange Tiet ümmer de glieken Planten. Darbi överdräägt se den Blötenstoff vun ene Plant up de Noor vun de neegste, un so kummt dat to dat Bestöven vun Blomen un Aavtbööm. Mit enen Suugrüssel warrt de Honnigsaft ut de Blöten sagen, in den Honnigmagen upnahmen un denn in de Zellen spiekert. Den gröttsten Deel darvun bruukt de Immen för ehr egen Nähren. En Immenvolk bringt den Imker darum nich veel mehr as 10 kg Honnig in een Jahr. In honnigarme Jahren mutt Zucker oder Sirup tofodert warrn.To dat Sammeln vun Pollen deent de Körfkens an de Achterbenen, de as lütte Büxen utseht, wenn se vull sünd. De Blötenstoff warrt in den Stock transporteert un dar to enen Bree verarbeit un an de Larven verfodert.
Wenn sik dat Immenvolk so stark vermehrt hett, dat de Ruum in den Stock to eng warrt, so treckt de Königin mit enen Deel vun dat Volk ut un billt en neet Volk (Swarm). Hüdigendags maakt de Imker avers meist al de nee Königin doot, ehr dat se utswärmen deit. De Swarmtiet sett Midde Mai in un kann bit Midde August wohren. Meist fleegt de Immen nich wiet, sett sik bold in ene dichte Druuv an den Tack vun enen Boom un warrt vun enen Imker, wenn he bitieden dartokummt, in enen Korf oder Kassen afslaan. De Rest vun dat Volk blifft mit ene ne'e Königin trüch. Ahnen ene Königin kann en Volk nich leven un geiht bold in.
Ches és obin moukes à mié ch’est un insanne d’insectes d’el fanmille des iménoptères (superfanmille des Apoidea). Ch’est des insectes butinneus qui s’noriçtte ed polèn, nectar pi d’mié. Achteure, pus d’20 000 espèches is ont ‘tè truvèes. Queuques és fourmtte des grandés colonnies sochiales pi os put les alver dins leus catoéres ( o ruques ) (ches grandés gayoles douqu’is vivtte pi porduiztte ech mié) por ertcheuiller leu mié.
Ches és obin moukes à mié ch’est un insanne d’insectes d’el fanmille des iménoptères (superfanmille des Apoidea). Ch’est des insectes butinneus qui s’noriçtte ed polèn, nectar pi d’mié. Achteure, pus d’20 000 espèches is ont ‘tè truvèes. Queuques és fourmtte des grandés colonnies sochiales pi os put les alver dins leus catoéres ( o ruques ) (ches grandés gayoles douqu’is vivtte pi porduiztte ech mié) por ertcheuiller leu mié.
Бал аары - (лат. Apis mellifera, L. 1758), бакма аарыжаргак канаттуулар түркүмүнө кирүүчү аарынын уюк-уюк болуп жашоочу түрү. Дүйнө жүзүндө түштүк кеңдиктен түндүккө чейин кеңири тараган. Аары уруусуна Бал аарынын 3 түрү (ири, кидик жана индия) кирет. Алар Түштук Индия, Шри-Ланка жана Түштук Азия аборигендери болуп эсептелет. Аары бакма түрүндө Индияда, Кытайда, Японияда, Ыраакы Чыгышта асырала баштаган. Алар эне аары (ургаачысы), эркеги «жатып ичер» жана жумушчу (өрчүп жетилбеген ургаачы) болуп бөлүнөт. Ар уюкта бирден эне аары, эркеги (200гө чейин) жана 40-60 миң (кышында10-15 миң) жумушчулары болот. Эне аарынын денеси 20-25 мм, жыныс органы жакшы өөрчүгөн. Ал тукумдоо кызматын гана аткарат. Эне аары 5 жылдай жашайт, 3 жаштан кийин жумуртка таштоосу азаят, ошондуктан балчелекчи уюкту (балчелекти) жаш эне аары менен толуктап турат. Бал жыйноо, уюкту таза сактоо, тоюттандырууну жумушчусу аткарат. Бал аары түрдүү гүл ширесин чогултуп, аны жемсөөсүндө балга айландырат да, уюктагы мом чөнөктөргө жыйнайт. Аары Кыргызстанда эгилме жана жапайы өсүмдүктүн 200дөй түрүнөн (негизинен эспарцет, беде, акация, тал, каражыгач, өрүк, караөрүк, алма, алмурут, күнкарама, пахта, четин ж. б.) бал ширесин чогултат. Кыргызстандын шартында ар уюктан сезондо 30-50 кг бал, 1 кг мом жана жаш уюк бөлүп алынат. Ал эми ар бир уюк кыш бою азык үчүн 20-25 кг бал керектейт. Чүй өрөөнү менен Ош областында жазда балчелектер бак ичине жайгаштырылып, кийин эспарцет жана пахта талааларына жакын өрөөнгө же жайытка коюлат. Кыргызстанда 73312 балчелек бар (2005). Республиканын шартында тоочул кавказ аарысын көбөйтүү ылайыктуу. Аарынын илдеттери: нозематоз, аспертллез ж. б. Бал аарыдан балдан тышкары мом, прополис, аары уусу, аары сүтү алынат. Ош, Талас жана Ысыккөл облусунда Бал аарычылыгы жакшы өнүккөн.
Бал аары - (лат. Apis mellifera, L. 1758), бакма аарыжаргак канаттуулар түркүмүнө кирүүчү аарынын уюк-уюк болуп жашоочу түрү. Дүйнө жүзүндө түштүк кеңдиктен түндүккө чейин кеңири тараган. Аары уруусуна Бал аарынын 3 түрү (ири, кидик жана индия) кирет. Алар Түштук Индия, Шри-Ланка жана Түштук Азия аборигендери болуп эсептелет. Аары бакма түрүндө Индияда, Кытайда, Японияда, Ыраакы Чыгышта асырала баштаган. Алар эне аары (ургаачысы), эркеги «жатып ичер» жана жумушчу (өрчүп жетилбеген ургаачы) болуп бөлүнөт. Ар уюкта бирден эне аары, эркеги (200гө чейин) жана 40-60 миң (кышында10-15 миң) жумушчулары болот. Эне аарынын денеси 20-25 мм, жыныс органы жакшы өөрчүгөн. Ал тукумдоо кызматын гана аткарат. Эне аары 5 жылдай жашайт, 3 жаштан кийин жумуртка таштоосу азаят, ошондуктан балчелекчи уюкту (балчелекти) жаш эне аары менен толуктап турат. Бал жыйноо, уюкту таза сактоо, тоюттандырууну жумушчусу аткарат. Бал аары түрдүү гүл ширесин чогултуп, аны жемсөөсүндө балга айландырат да, уюктагы мом чөнөктөргө жыйнайт. Аары Кыргызстанда эгилме жана жапайы өсүмдүктүн 200дөй түрүнөн (негизинен эспарцет, беде, акация, тал, каражыгач, өрүк, караөрүк, алма, алмурут, күнкарама, пахта, четин ж. б.) бал ширесин чогултат. Кыргызстандын шартында ар уюктан сезондо 30-50 кг бал, 1 кг мом жана жаш уюк бөлүп алынат. Ал эми ар бир уюк кыш бою азык үчүн 20-25 кг бал керектейт. Чүй өрөөнү менен Ош областында жазда балчелектер бак ичине жайгаштырылып, кийин эспарцет жана пахта талааларына жакын өрөөнгө же жайытка коюлат. Кыргызстанда 73312 балчелек бар (2005). Республиканын шартында тоочул кавказ аарысын көбөйтүү ылайыктуу. Аарынын илдеттери: нозематоз, аспертллез ж. б. Бал аарыдан балдан тышкары мом, прополис, аары уусу, аары сүтү алынат. Ош, Талас жана Ысыккөл облусунда Бал аарычылыгы жакшы өнүккөн.
Бал корты́ (лат. Apis millifera L.) — элпәканатлылар отрядының умарта кортлары өсгаиләлегеннән бөҗәк.
Ояларда гаилә булып яши, нектар (балга әверелдерелә) һәм үсемлекләр серкәсен җыя. Бал кортының биологик яше 150 млн. ел чамасы. Бал, балавыз һәм умартачылыкның башка продуктлары өчен кеше тарафыннан йортлаштырылган һәм үрчетелә (6 мең ел чамасы).
Русиядә түбәндәге төрләр урын алалар: Урта рус умарта корты — Apis mellifera mellifera Linnaeus, Кавказ умарта корты, Карпат умарта корты — Apis mellifera carpatica Татарстанда бал кортының урта рус урман (кара төстәге) токымы (A.m. mellifera) (татар популяциясе) хуҗалыкта аеруча әһәмиятле санала. Кайвакыт агач куышларында, кыя ярыкларында оялаган кыргыйлашкан гаиләләрдән тыш хәзер табигатьтә яшәми.
Күп очракта гаиләдә ыругны дәвам итүче бер ана корт (җенси органнары үскән ана корт), 50–70 меңгә якын (кайвакыт күбрәк тә) эшче корт (җенси яктан җитлекмәгән, гаиләдә бөтен «эшне» башкаручылар) һәм берничә йөз ата корт (соры кортлар яки әре кортлар) була.
Әлеге затларның 3 формасы да бер-берсеннән морфологик билгеләре буенча да, үзләренең функцияләре белән дә аерыла. Ана корт эшче һәм ата кортларга караганда зуррак, гәүдәсенең озынлыгы 20–25 мм, авырлыгы 280 мг чамасы. Ана кортның гаиләдәге функциясе йомырка салудан гына гыйбарәт, шуңа күрә аның балавыз бизләре үсмәгән, аякларында серкә җыю өчен җайланмалары юк, угының төзелеше дә бераз башкачарак. Эшче кортларның гәүдә озынлыгы 12-14 мм, авырлыгы 100 мг. Аларның органнары яшь кортларны тәрбияләү, гаиләне саклау, күзәнәкләр төзү белән бәйле төрле функцияләрне башкару өчен җайлашкан. Умарта кортлары өске казналыклары ярдәмендә күзәнәкләрне чистарталар, кәрәзләр ясыйлар, умарталарны чистарталар һ.б.ш. Арткы аякларында хортумчык һәм серкә җыю өчен аппаратлары бар, аларның саклагыч функцияне башкаручы уклары (үзгәргән йомырка салгыч) ана кортныкына караганда ныграк үскән; укның алга юнәлгән тешчеге бар, шуңа күрә чакканда ул ярада кала, һәм корт үлә. Соры кортлар җәй көне генә яши. Гәүдә озынлыклары 15–17 мм, авырлыгы 250 мг чамасы. Алар аталандыру өчен хезмәт итә, шуңа бәйле рәвештә ана кортны эзләп табу өчен күп кенә җайланмалары бар: ис сизү органнары, канатлары нык үскән, күзләре зур. Җәй ахырында, парлашканнан соң, эшче кортлар ата кортларны куып чыгара, һәм алар үлеп бетә. Ана корт һәм эшче кортлар кышлыйлар; актив халәттә булу сәбәпле, алар ояда исән калырлык температураны саклыйлар.
Ояда алты кырлы күзәнәкләрдән ясалган кәрәзләр вертикаль урнаша, аларда токым үрчи һәм азык запасы саклана. Кәрәзләр балавыздан ясала, алар эшче кортларның корсагында урнашкан махсус бизләрдән бүленеп чыга. Эшче кортлар личинкаларны бал катнашмасы һәм эшкәртелгән серкә белән туендыралар. Яңа яралган кортлар бер атна оя эчендә генә хезмәт итәләр. Аннан соң аларның һәрберсе үз өстенә йөкләнгән вазифаны аерым башкара башлый. Күзәтүче, сакчы, бал ташучы, чистартучы, яңа яралганнарны ашатучылар, ана һәм ата кортлар – аларның барысы да үз эшләрен төгәл һәм җиренә җиткереп башкаралар. Ана кортның гомер озынлыгы 4–5 ел (хуҗалыкта файдалану 2 ел), эшче кортларныкы 35–40 тәүлек (кышлаучыларныкы 200 тәүлеккә кадәр). Һәр гаилә сезонга 150–300 кг га кадәр бал әзерли.
Бал корты күп кенә кыргый үсемлекләрдән һәм авыл хуҗалыгы культураларыннан нектар һәм серкә җыю барышында аларны серкәләндерүдә беренчел рольне үти. Татарстан кырларын минималь стандартлар буенча серкәләндерү өчен, 163,5 мең бал корты гаиләсе кирәк, ә Татарстанда барлыгы 159 мең гаилә генә.[1]
Идел-Урал төбәгендә үсеш алган умартачылык тарихы Урта Идел буеның табигате хәзергедән йомшаграк булган һәм кыргый бал кортларының яшәешенә уңай тәэсир иткән неолит дәверенә барып тоташа. Умартачылык «бал аулаудан» башлап чолыкчылыкка (урман умартачылыгына) кадәр булган барлык стадияләрне узган, һәм шуннан соң гына бал кортлары өчен умарталыклар төзелә башлаган булса кирәк. Кайбер мәгълүматлар буенча, чолыкчылык Урта Идел буенда яңа эра чикләрендә барлыкка килгән, ә X гасырда чолыкчылык умартачылыкка әверелгән. Бу вакытка инде чолыкчылыкка гына түгел, ә бәлки чолыкчылык белән шөгыльләнергә мөмкин булган, бал бирүче агачлар үсә торган урман мәйданына да хокук бирү каралган булган.
Умарталыкта һәрвакытта да югары продукт бирүче көчле бал кортлары гаиләләре асрала. Умартачылыкта бал кортларын кышка әзерләү технологиясенә зур әһәмият бирелә. Чөнки бары тик көчле, яхшы кышлаган бал кортларыннан гына күпләп бал алырга һәм башка продуктлар җитештерергә була. Бал җыю тәмамлануга, өстәмә тукландыруны оештырып, бал кортларын көзге үстерү эше башлана. Кышка, гадәттә, 9 һәм аннан күбрәк рам кәрәз биләүче умар-талар калдырыла. Бал кортының бер гаиләсенә кышка уртача 25—30 кг азык кирәк. Кортларның яхшы кышлавы өчен, аларны саклау урынының коры булуы, дезинфекцияләнүе зарур. Кышлау урынында һава алмашын дөрес оештыру оптималь температураны (0± 2 °C) сакларга ярдәм итә. Һава температурасы +10, + 12 °С ка җиткәч, бал кортларын кышлау урыныннан чыгаралар. Аларны очыртып карап, күзәтү оештыралар, азык запасын ачыклыйлар, ояның торышын карый-лар, чистарталар, корт анасы бармы икәнен билгелиләр, аның сыйфатын ачыклыйлар. Гадәттә, безнең якларда умарта кортлары яхшы кышлыйлар. Иртә язда умартачының игътибары бал кортларын кабатланып торган салкыннардан саклауга, аларның яшәешен җанландыруга юнәлтелә. Моның өчен оялар кыскартыла, җылытыла, бал корт-лары тыгызлап каплаган кәрәзләр генә калдырыла. Яз көне, күкәй салуны стимуллаштыру өчен, балы аз булган ачык кәрәзләр куела. Корт гаиләләрендә азык запасы, аларның көченә карап, 9—12 кг га кадәр җиткерелә. Язгы ревизия вакытында бал корты гаиләләре чиста, дезинфек-цияләнгән умарталарга күчерелә.[2]
Татарстанда умартачылыкның азык базасы урман зонасында бал бирүче агач токымнары (юкә, өрәңге, тал һ. б.), шулай ук вак агачлары киселеп, үсентеләр басып киткән диләнкеләрдәге, янган урыннардагы, сирәклекләрдәге, ачык аланнардагы, сазлыклардагы һәм агачлары череп ауган мәйданнардагы чәчәкле-җиләкле үсемлек-куаклыклар (кипрей, кура җиләге, кара җиләк, зонтиклылар семьялыгы үсемлекләре һ. б.) белән билгеләнә. Монда экологик чиста умартачылык продуктлары (бал, серкә, балавыз һ.б.) алу өчен уңай шартлар бар. Безнең шартларда төп бал бирүче - юкә агачы. Юкәлекләрдән ел саен 50 мең тоннадан артык бал алына. Бал бирүче кыр культураларына Татарстанда 4% чәчүлек туры килә. Алар арасында төп урынны рапс чәчүлекләре алып тора, аннан соң карабодай һәм орлык өчен чәчелә торган күпьеллык кузаклы культуралар. Көнбагыш һәм бакчачылык мәйданнары зур түгел. Кырда үсүче бал үсемлекләре 15 832 т бал бирәләр.[3]
Бал бирүче үсемлекләрнең төп массасының чәчәк атуы һәм умарталарга бал кортларының нектар ташуы буенча Татарстанда умартачылык сезонын язгы, җәйге һәм көзге чорларга бүлеп була. Иртә яз чоры бал кортларын кышлаудан чыгарганнан башлап 16 майга кадәр бара, һәм бу чор бал бирүче үсемлекләрдән талчалар семьялыгына керүче агачларның: өрәңге, җиләк-җимеш бакчаларының чәчәк атуы белән сыйфатлана. Язның бу чорындагы нектар запасы бал кортларына һәр гаилә башына 10 кг бал җыярга мөмкинлек бирә. Язның икенче яртысына (16 майдан 16 июньгә кадәр) бал бирүче бу үсемлекләр чәчәк атуларын төгәллиләр. Аларга алмашка урман кура җиләге, болын үсемлекләре һ.б. чәчәк ата башлый, ләкин әле алар бу вакытта массакүләм төс алмый. Шуңа күрә Татарстан шартларында җәй башында бер ай чамасы вакытта бал җыярдай чәчәкләргә кытлык була.
16 июньнән 6 июльгә кадәр дәвам иткән иртә җәй чорында болыннар һәм көтүлекләрдәге төрле үләннәр, рапс, люцерна, вика, эспарцет, тәкәмөгез, урман кура җиләге һәм башка бал үсемлекләре чәчәк ата. Бу чордагы табыш югалтулардан күбрәк була, бал корты гаиләләрендә бал запаслары туплана башлый.
Татарстан шартларында җәйнең икенче яртысында (чама белән 6 июльдән 6 августка кадәр) табигый бал бирүче үсемлекләрнең дә, чәчеп үстерелә торган культураларның да төп массасы чәчәк ата. Республиканың төп бал ресурсларыннан саналган юкә белән карабодай да шушы чорда чәчәк ата. Сезон өчен теоретик мөмкин булган нектар запасының 84%ы шушы чорга туры килә. 6 августтан көзге чор башлана. Ул бал бирүче культураларның (карабодайның, соң чәчелгән көнбагышның, икенче чираты өлгергән күпьеллык үләннәрнең, кыргый үсемлекләрнең) чәчәк атуы төгәлләнгәнче бара. Сезонлык бал запасы бал бирүче үсемлекләрнең категорияләре буенча түбәндәгечә бүленә: авыл хуҗалыгы чәчүлекләре 9%, болын һәм көтүлекләр, урманнар, ташландык җирләр, сазлыклар 91%.
Татарстан шартларында бал җыю өчен иң кулай вакыт булып июльнең икенче бишкөнлеге санала. Кама аръягы районнарында бал җыю сезоны якынча 3—4 көнгә соңрак башлана. Умарталарның көнлек артымы 0,5 кг нан да кимү — төп бал җыю тәмамлана дигән сүз. Бу чор якынча 23 июльгә туры килә. Республикада төп бал җыю вакыты 17 көн чамасы дәвам итә.
Гомумән, бал кортлары белән бәйләнгән һәрнәрсә дә кешегә дәва һәм шифа китерә. Мәсәлән, бал, балавыз, умарта «сөте», чәчкә серкәсе, прополис – аларның барысын да чирләрне дәвалаганда кулланалар. Хәтта үлгән умарта кортларыннан да дару ясыйлар. Умартачылык продукцияләре нигезендә хәзер бик күп дарулар әзерләнә. Медицина өлкәсендә хәтта аерым дәвалау системалары барлыкка килде. Шуларның берсе — кортлардан чактыру, ягъни апитерапия.[4] Буын, умыртка баганасы, нерв системасы авырулары, остеохондроз, ревматизм вакытында аеруча яхшы нәтиҗәләр бирә.
Бал корты́ (лат. Apis millifera L.) — элпәканатлылар отрядының умарта кортлары өсгаиләлегеннән бөҗәк.
Занбӯри асал, ҳашарот, як намуди занбӯр, мансуби пардаболон. Дар аксари кишварҳои дунё паҳн шудааст. Аз занбӯри асал асал, муми асал, прополис, заҳри занбӯр ва шири шоҳзанбӯр мегиранд. Дар гардолудкунии растаниҳо роли муҳим мебозад. Занбӯри асал оила шуда (баҳору тирамоҳ аз 15 - 20 ва тобистон аз 60 - 80 ҳазор) зиндагӣ мекунанд. Оилаи занбӯри асал аз модарзанбӯр (шоҳзанбӯр, малика), занбӯрҳои корӣ, нарзанбӯр иборат аст. Модарзанбӯр (дарозиаш то 25 мм) 2-3 сол муттасил тухм мегузорад, шаҳд ва гарди гул ҷамъ намекунад ва ғадудҳои мумҷудокунӣ надорад. Занбӯри корӣ (дарозиаш то 15 мм) наслҳоро тарбия карда, шон месозанд, шаҳду гард чамъ менамоянд, шаҳдро ба асал, гардро ба перга (гарди гули растанӣ, ки занбӯр дар сурохиҳои шонҳо ҷой карда болояшро бо асал пӯшонидааст) табдил медиҳанд ва кандуро ҳимоя мекунанд. Тобистон 35-40 ва баҳору зимистон 6-8 моҳ умр мебинанд. Занбӯрҳои нар дар кандуҳо дар аввали тобистон пайдо шуда, баъди бордоршавии модарзанбӯр мемиранд. Занбӯрҳои нари боқимондаро занбӯрҳои корӣ охири тирамоҳ аз қанду меронанд. Оилаҳои нави занбӯр бо роҳи афзоиш пайдо мешаванд. Занбӯри асал навъ ва ҷинсҳои гуногун дорад. Занбӯрҳои ашхаби кавказӣ, украинӣ, русӣ, итолиявӣ бештар паҳн шудаанд. Дар Тоҷикистон занбӯрпарварӣ аз занбӯрҳои ваҳшии кӯҳӣ (қаротоғӣ, варзобӣ, ғармӣ ва ғайра) ибтидо гирифтааст. Соли 1977 дар Тоҷикистон қариб 83600 оилаи занбӯри асал парвариш карда мешуд.
Занбӯри асал, ҳашарот, як намуди занбӯр, мансуби пардаболон. Дар аксари кишварҳои дунё паҳн шудааст. Аз занбӯри асал асал, муми асал, прополис, заҳри занбӯр ва шири шоҳзанбӯр мегиранд. Дар гардолудкунии растаниҳо роли муҳим мебозад. Занбӯри асал оила шуда (баҳору тирамоҳ аз 15 - 20 ва тобистон аз 60 - 80 ҳазор) зиндагӣ мекунанд. Оилаи занбӯри асал аз модарзанбӯр (шоҳзанбӯр, малика), занбӯрҳои корӣ, нарзанбӯр иборат аст. Модарзанбӯр (дарозиаш то 25 мм) 2-3 сол муттасил тухм мегузорад, шаҳд ва гарди гул ҷамъ намекунад ва ғадудҳои мумҷудокунӣ надорад. Занбӯри корӣ (дарозиаш то 15 мм) наслҳоро тарбия карда, шон месозанд, шаҳду гард чамъ менамоянд, шаҳдро ба асал, гардро ба перга (гарди гули растанӣ, ки занбӯр дар сурохиҳои шонҳо ҷой карда болояшро бо асал пӯшонидааст) табдил медиҳанд ва кандуро ҳимоя мекунанд. Тобистон 35-40 ва баҳору зимистон 6-8 моҳ умр мебинанд. Занбӯрҳои нар дар кандуҳо дар аввали тобистон пайдо шуда, баъди бордоршавии модарзанбӯр мемиранд. Занбӯрҳои нари боқимондаро занбӯрҳои корӣ охири тирамоҳ аз қанду меронанд. Оилаҳои нави занбӯр бо роҳи афзоиш пайдо мешаванд. Занбӯри асал навъ ва ҷинсҳои гуногун дорад. Занбӯрҳои ашхаби кавказӣ, украинӣ, русӣ, итолиявӣ бештар паҳн шудаанд. Дар Тоҷикистон занбӯрпарварӣ аз занбӯрҳои ваҳшии кӯҳӣ (қаротоғӣ, варзобӣ, ғармӣ ва ғайра) ибтидо гирифтааст. Соли 1977 дар Тоҷикистон қариб 83600 оилаи занбӯри асал парвариш карда мешуд.
Медоносна пчела (латински: Apis mellifera, Apis mellifica ), или позната како: евроафриканска медоносна пчела, европска медоносна пчела – вид пчела која припаѓа на редот на хименоптера. Од 20 000 познати видови пчели, само шест произведуваат и складираат мед. Четирите видови од нив се одгледувани од страна на човекот, Apis mellifera (евроафриканска медоносна пчела), Apis florea (мала индиска пчела), Apis cerana и Apis dorsata (голема индиска пчела). Тие се одгледувани уште од антички Египет.
Распространета е низ целиот свет и само овој вид на пчели живее во кошници. Нивните карактеристики се добро познати, па одгледувачите ги нарекуваат домашни пчели .
Оваа медоносна пчела се дели на два подвида: црна или темна (Apis mellifera mellifica L.) и жолта (Apis mellifica faciata L. ). Основата за оваа поделба е бојата на пигментот на кутикулите. Подвидовите се поделени на раси или соеви, кои имаат имиња од крајот од каде потекнуваат.
Медоносната пчела има четири основни раси одредени преку бојата на кутикулите, пигментниот индекс, должината на јазикот на пчелите работнички, склоноста кон природно роење, склоноста кон кражба, отпорноста на болести и слично. Тие раси се:
Медоносната пчела е вид на инсект која потекнува од Југоисточна Азија (вклучувајќи ги и Филипините ). Првите траги од медоносните пчели се пронајдени на фосил од пред 40 милиони години во текот на еокенскиот период.
Медоносната пчела како најзастапена пчела, веројатно потекнува од тропска Африка од каде се ширела кон Европа и Азија. Исто така е наречена и „западна пчела“. Постојат многу подвидови кои се прилагодиле според нивниот географски и климатски простор.
Развој на пчелите во денови:
Медоносните пчели живеат во семејства кои се составени од голем број на пчели работнички, чиј број се движи од 10 до 80.000 единки[3], едена матица и во сезона на паша од неколку стотици до неколку илјади машки единки - трутови. Пчелата како единка не е способна за живот и како таква брзо пропаѓа.
Пчелното семејство е цврсто изградена заедница, во која работата е хармонично распоредена. Целата работа на индивидуата му служи само на заедницата, така што може да се спореди со организмот каде секоја клетка има своја функција.
Општеството на пчели се состои од жени (матица) и машки членови на општеството.
Матицата е единствената полово зрела жена во групата на пчели, чија задача е да несе јајца и со тоа да се обезбеди опстанок на семејството како и држење на пчелното семејство заедно со лачење на феромон. Од оплодените јајца се развиваат женки (работнички или матици), додека машките (трутовите) се развиваат од неоплодени јајца. Матицата може да снесе 2.500 до 5.000 јајца на ден.
Едно пчелно семејство може да има само една матица. Ако се појават повеќе матици, ќе има поделба на семејството пчели со природно роење или пак конфликт меѓу матиците ривалки, при што ќе остане најсилната и најспособната.
Матицата ја оплодуваат трутовите. За време на животот матицата излегува од кошница само еднаш и исклучително ако дојде до роење. Оплодената матица ги положува јајцата во ќелии од саќето.
Матицата се разликува од пчелата работничка по изгледот: телото на матицата е многу подолго и абдоминалниот дел е поотворен (бронзен) по боја, нозете ѝ се подолги, а грбот ѝ е без влакна. На задните нозе нема корици за одлагање на цветниот прав (како работничките), а формата на нејзиното осило е различна од онаа на работничките.
Матицата во кошницата се движи во правец на Сонцето . Во утринските часови е во источниот дел од кошница, напладне помеѓу централните рамки и во вечерните часови на западната страна.
Пчелата работничка е полово неразвиена пчела. Ги извршува сите задачи во пчелното семејство освен размножувањето: го храни леглото, собира нектар, полен, прополис (пчелна смола), гради саќе, одржува температура и влажност во кошницата, одржува чистота, ја штити кошница од натрапници, ја храни и ја негува матицата, произведува мед, матичен млеч. Животот на пчелата работничка е многу краток и трае од 30 до 45 дена во полната сезона. Само пчелите изведени во втората половина на летото и на есен живеат по неколку месеци за да го одржат пчелното семејство преку зима. Покрај другите органи пчелата има и осило кое им служи за одбрана од сите кои ја загрозуваат неа или пчелното семејство. При убодот преку осилото пчелата вбризгува отров во раната а заедно со осилото останува и кесичката со отров, па затоа пчелата после убодот за кратко време умира.[3]
Трутот е полово развиена машка пчела и една кошница отприлика содржи пет до шестотини. Тие се изведуваат од неоплодени јајца. Целта на машките пчели е да се спарат со матицата.
Нив ги има во пчелното семејство од почетокот на пролетта до есен, додека не престане пашата. Штом престане пашата и пчелното семејство почне да се спрема за зима, пчелите не ги пуштаат трутовите да влезат во кошницата а тие кои се затекнале во кошницата ги тераат во делот каде што нема храна, па така умираат од глад или од студ. Во сандакот трутовите ги има околу еден процент во однос на пчелите работнички. Тие се познаваат по тоа што се поголеми од пчелата работничка, а малку помали од матицата и крилата им се подолги од стомакот што не е случај кај пчелите работнички. Трутовите живеат пет до шест недели, а способни се да ја оплодат матицата после 12 дена од денот на изведувањето кога стануваат полово зрели. После оплодувањето на матицата трутот умира бидејќи половите органи му се откинуваат и остануваат во половите органи на матицата.[3]
Медоносна пчела (латински: Apis mellifera, Apis mellifica ), или позната како: евроафриканска медоносна пчела, европска медоносна пчела – вид пчела која припаѓа на редот на хименоптера. Од 20 000 познати видови пчели, само шест произведуваат и складираат мед. Четирите видови од нив се одгледувани од страна на човекот, Apis mellifera (евроафриканска медоносна пчела), Apis florea (мала индиска пчела), Apis cerana и Apis dorsata (голема индиска пчела). Тие се одгледувани уште од антички Египет.
Распространета е низ целиот свет и само овој вид на пчели живее во кошници. Нивните карактеристики се добро познати, па одгледувачите ги нарекуваат домашни пчели .
Най (латIин Apis mellifera ) ущущулгъир. Найрал дачIу ритайссар. Найрду хайр буми ущущулгъия, цанчирча найрал ницI дайсса дуну тIий.
西方蜜蜂或欧洲蜜蜂（学名：Apis mellifera）是一种蜜蜂。渠Apis是拉丁文个蜜蜂(bee)，种小名mellifera为“带有蜜糖”。卡尔·林奈后来发现蜜糖其实是蜜蜂制造个，故想更正其种小名为mellifica，即“制造蜜糖”个意思。弗过根据《国际动物命名法规》，首先命名个学名才是有效个。
Hınge, yew tewrê mozano. No heywan hıngımên vırazeno.
Ampulicidae (Cockroach wasps) 
Heterogynaidae (possible placement #1)
Crabroninae (part of "Crabronidae") 
Heterogynaidae (possible placement #2)
Anthophila (bees) 
The western honey bee or European honey bee (Apis mellifera) is the most common of the 7–12 species of honey bees worldwide.[3][4] The genus name Apis is Latin for "bee", and mellifera is the Latin for "honey-bearing" or "honey carrying", referring to the species' production of honey.[5]
Like all honey bee species, the western honey bee is eusocial, creating colonies with a single fertile female (or "queen"), many normally non-reproductive females or "workers", and a small proportion of fertile males or "drones". Individual colonies can house tens of thousands of bees. Colony activities are organized by complex communication between individuals, through both pheromones and the dance language.
The western honey bee was one of the first domesticated insects, and it is the primary species maintained by beekeepers to this day for both its honey production and pollination activities. With human assistance, the western honey bee now occupies every continent except Antarctica. Western honey bees are threatened by pests and diseases, especially the Varroa mite and colony collapse disorder. There are indications that the species is rare, if not extinct in the wild in Europe and as of 2014, the western honey bee was assessed as "Data Deficient" on the IUCN Red List. Numerous studies indicate that the species has undergone significant declines in Europe; however, it is not clear if they refer to population reduction of wild or managed colonies. Further research is required to enable differentiation between wild and non-wild colonies in order to determine the conservation status of the species in the wild, meaning self sustaining, without treatments or management.[6]
Western honey bees are an important model organism in scientific studies, particularly in the fields of social evolution, learning, and memory; they are also used in studies of pesticide toxicity, especially via pollen, to assess non-target impacts of commercial pesticides.
The western honey bee can be found on every continent except Antarctica.[7] The species is believed to have originated in Africa[8] or Asia,[9] and it spread naturally through Africa, the Middle East and Europe.[7] Humans are responsible for its considerable additional range, introducing European subspecies into North America (early 1600s),[10] South America, Australia, New Zealand, and eastern Asia.[11]
Western honey bees adapted to the local environments as they spread geographically.[8] These adaptations include synchronizing colony cycles to the timing of local flower resources, forming a winter cluster in colder climates, migratory swarming in Africa, and enhanced foraging behavior in desert areas. All together, these variations resulted in 31 recognized subspecies.[3]
Previously it was believed that the various subspecies were all cross-fertile, but in 2013 it was found that the A. m. mellifera queens do not mate with non-A. m. mellifera drones.[12]
The subspecies are divided into four major branches, based on work by Ruttner and confirmed by mitochondrial DNA analysis. African subspecies belong to branch A, northwestern European subspecies branch M, southwestern European subspecies branch C and Middle Eastern subspecies branch O.
Unlike most other bee species, western honey bees have perennial colonies which persist year after year. Because of this high degree of sociality and permanence, western honey bee colonies can be considered superorganisms. This means that reproduction of the colony, rather than individual bees, is the biologically significant unit. Western honey bee colonies reproduce through a process called "swarming".[13]
In most climates, western honey bees swarm in the spring and early summer, when there is an abundance of blooming flowers from which to collect nectar and pollen. In response to these favorable conditions, the hive creates one to two dozen new queens. Just as the pupal stages of these "daughter queens" are nearly complete, the old queen and approximately two-thirds of the adult workers leave the colony in a swarm, traveling some distance to find a new location suitable for building a hive (e.g., a hollow tree trunk). In the old colony, the daughter queens often start "piping", just prior to emerging as adults,[14] and, when the daughter queens eventually emerge, they fight each other until only one remains; the survivor then becomes the new queen. If one of the sisters emerges before the others, she may kill her siblings while they are still pupae, before they have a chance to emerge as adults.
Once she has dispatched all of her rivals, the new queen, the only fertile female, lays all the eggs for the old colony, which her mother has left. Virgin females are able to lay eggs, which develop into males (a trait found in bees, wasps, and ants because of haplodiploidy). However, she requires a mate to produce female offspring, which comprise 90% or more of bees in the colony at any given time. Thus, the new queen goes on one or more nuptial flights, each time mating with 1–17 drones.[15] Once she has finished mating, usually within two weeks of emerging, she remains in the hive, playing the primary role of laying eggs.
Throughout the rest of the growing season, the colony produces many workers, who gather pollen and nectar as cold-season food; the average population of a healthy hive in midsummer may be as high as 40,000 to 80,000 bees. Nectar from flowers is processed by worker bees, who evaporate it until the moisture content is low enough to discourage mold, transforming it into honey, which can then be capped over with wax and stored almost indefinitely. In the temperate climates to which western honey bees are adapted, the bees gather in their hive and wait out the cold season, during which the queen may stop laying. During this time, activity is slow, and the colony consumes its stores of honey used for metabolic heat production in the cold season. In mid- through late winter, the queen starts laying again. This is probably triggered by day length. Depending on the subspecies, new queens (and swarms) may be produced every year, or less frequently, depending on local environmental conditions and a number of characteristics inside the hive.
Like other insects that undergo complete metamorphosis, the western honey bee has four distinct life stages: egg, larva, pupa and adult. The complex social structure of western honey bee hives means that all of these life stages occur simultaneously throughout much of the year. The queen deposits a single egg into each cell of a honeycomb prepared by worker bees. The egg hatches into a legless, eyeless larva fed by "nurse" bees (worker bees who maintain the interior of the colony). After about a week, the larva is sealed in its cell by the nurse bees and begins its pupal stage. After another week, it emerges as an adult bee. It is common for defined regions of the comb to be filled with young bees (also called "brood"), while others are filled with pollen and honey stores.
Worker bees secrete the wax used to build the hive, clean, maintain and guard it, raise the young and forage for nectar and pollen; the nature of the worker's role varies with age. For the first 10 days of their lives, worker bees clean the hive and feed the larvae. After this, they begin building comb cells. On days 16 through 20, workers receive nectar and pollen from older workers and store it. After the 20th day, a worker leaves the hive and spends the remainder of its life as a forager. Although worker bees are usually infertile females, when some subspecies are stressed they may lay fertile eggs. Since workers are not fully sexually developed, they do not mate with drones and thus can only produce haploid (male) offspring.
Queens and workers have a modified ovipositor called a stinger, with which they defend the hive. Unlike those of bees of any other genus and of the queens of their own species, the stinger of worker western honey bees is barbed. Contrary to popular belief, a bee does not always die soon after stinging; this misconception is based on the fact that a bee will usually die after stinging a human or other mammal. The stinger and its venom sac, with musculature and a ganglion allowing them to continue delivering venom after they are detached, are designed to pull free of the body when they lodge. This apparatus (including barbs on the stinger) is thought to have evolved in response to predation by vertebrates, since the barbs do not function (and the stinger apparatus does not detach) unless the stinger is embedded in elastic material. The barbs do not always "catch", so a bee may occasionally pull its stinger free and fly off unharmed (or sting again).[13]
Although the average lifespan of a queen in most subspecies is three to five years, reports from the German honey bee subspecies (A. m. mellifera) previously used for beekeeping indicate that a queen can live up to eight years.[16] Because a queen's store of sperm is depleted near the end of her life, she begins laying more unfertilized eggs; for this reason, beekeepers often replace queens every year or two.
The lifespan of workers varies considerably over the year in regions with long winters. Workers born in spring and summer work hard, and live only a few weeks, but those born in autumn remain inside for several months as the colony clusters. On average during the year, about 1% of a colony's worker bees die naturally per day.[17] Except for the queen, all of a colony's workers are replaced about every four months.
Behavioral and physiological differences between castes and subcastes arise from phenotypic plasticity, which relies on gene expression rather than heritable genotypic differences.[18][19]
The queen bee is a fertile female, who, unlike workers (which are also female), has a fully developed reproductive system. She is larger than her workers, and has a characteristic rounder, longer abdomen. A female egg can become either a queen or a worker bee. Workers and queen larva are both fed royal jelly, which is high in protein and low in flavonoids, during the first three days. After that, larval prospective workers are switched to a diet of mixed pollen and nectar (often called "bee bread"), while prospective queens continue to receive royal jelly. In the absence of flavonoids and the presence of a high-protein diet, female bees grow into queens by developing the vigorous reproductive system[20] necessary to maintain a colony of tens of thousands of daughter workers.
Periodically, the colony determines that a new queen is needed. There are three general causes:
Emergency supersedure can generally be recognized because new queen cells are built out from comb cells, instead of hanging from the bottom of a frame. Regardless of the trigger, workers develop existing larvae into queens by continuing to feed them royal jelly, rather than switching them to bee bread, and by extending the selected larvae's cells to house the developing larger-bodied queens.
Queens are not raised in the typical horizontal brood cells of the honeycomb. A queen cell is larger and oriented vertically. If workers sense that an old queen is weakening, they produce emergency cells (known as supersedure cells) from cells with eggs or young larvae and which protrude from the comb. When the queen finishes her larval feeding and pupates, she moves into a head-downward position and later chews her way out of the cell. At pupation, workers cap (seal) the cell. The queen asserts control over the worker bees by releasing a complex suite of pheromones, known as queen scent.
After several days of orientation in and around the hive, the young queen flies to a drone congregation point – a site near a clearing and generally about 30 feet (9.1 m) above the ground – where drones from different hives congregate. They detect the presence of a queen in their congregation area by her smell, find her by sight and mate with her in midair; drones can be induced to mate with "dummy" queens with the queen pheromone. A queen will mate multiple times, and may leave to mate several days in a row (weather permitting) until her spermatheca is full.
The queen lays all the eggs in a healthy colony. The number and pace of egg-laying is controlled by weather, resource availability and specific racial characteristics. Queens generally begin to slow egg-laying in the early fall, and may stop during the winter. Egg-laying generally resumes in late winter when the days lengthen, peaking in the spring. At the height of the season, the queen may lay over 2,500 eggs per day (more than her body mass).
She fertilizes each egg (with stored sperm from the spermatheca) as it is laid in a worker-sized cell. Eggs laid in drone-sized (larger) cells are left unfertilized; these unfertilized eggs, with half as many genes as queen or worker eggs, develop into drones.
Workers are females produced by the queen that develop from fertilized, diploid eggs. Workers are essential for social structure and proper colony functioning. They carry out the main tasks of the colony, because the queen is occupied with only reproducing. These females raise their sister workers and future queens that eventually leave the nest to start their own colony. They also forage and return to the nest with nectar and pollen to feed the young.
Drones are the colony's male bees. Since they do not have ovipositors, they do not have stingers. Drone honey bees do not forage for nectar or pollen. The primary purpose of a drone is to fertilize a new queen. Many drones mate with a given queen in flight; each dies immediately after mating, since the process of insemination requires a lethally convulsive effort. Drone honey bees are haploid (single, unpaired chromosomes) in their genetic structure, and are descended only from their mother (the queen). In temperate regions, drones are generally expelled from the hive before winter, dying of cold and starvation since they cannot forage, produce honey or care for themselves. Given their larger size (1.5 times that of worker bees), inside the hive it is believed that drones may play a significant role in thermoregulation. Drones are typically located near the center of hive clusters for unclear reasons. It is postulated that it is to maintain sperm viability, which may be compromised at cooler temperatures. Another possible explanation is that a more central location allows drones to contribute to warmth, since at temperatures below 25 °C (77 °F) their ability to contribute declines.[21]
When a fertile female worker produces drones, a conflict arises between her interests and those of the queen. The worker shares one-half of her genes with the drone and one-quarter with her brothers, favouring her offspring over those of the queen. The queen shares one-half of her genes with her sons and one-quarter with the sons of fertile female workers.[22] This pits the worker against the queen and other workers, who try to maximize their reproductive fitness by rearing the offspring most related to them. This relationship leads to a phenomenon called "worker policing". In these rare situations, other worker bees in the hive, who are genetically more related to the queen's sons than those of the fertile workers, patrol the hive and remove worker-laid eggs.
Another form of worker policing is aggression toward fertile females.[23] Some studies suggest a queen pheromone which may help workers distinguish worker-laid and queen-laid eggs, but others indicate egg viability as the key factor in eliciting the behavior.[24][25]
Worker policing is an example of forced altruism, where the benefits of worker reproduction are minimized and that of rearing the queen's offspring maximized.
In very rare instances, workers subvert the policing mechanisms of the hive, laying eggs faster than other workers remove them; this is known as anarchic syndrome. Anarchic workers can activate their ovaries at a higher rate and contribute a greater proportion of males to the hive. Although an increase in the number of drones decreases the overall productivity of the hive, it increases the reproductive fitness of the drones' mother. Anarchic syndrome is an example of selection working in opposite directions at the individual and group levels for the stability of the hive.[26]
Under ordinary circumstances, if the queen dies or is removed, reproduction in workers increases because a significant proportion of workers then have activated ovaries. The workers produce a last batch of drones before the hive collapses. Although during this period worker policing is usually absent, in certain groups of bees it continues.[27]
According to the strategy of kin selection, worker policing is not favored if a queen mates just once. In that case, workers are related by three-quarters of their genes, and the sons of workers are related more than usual to sons of the queen. Then the benefit of policing is negated. Experiments confirming this hypothesis have shown a correlation between higher mating rates and increased rates of worker policing in many species of social hymenoptera.[28]
The western honey bee needs an internal body temperature of 35 °C (95 °F) to fly; this temperature is maintained in the nest to develop the brood, and is the optimal temperature for the creation of wax. The temperature on the periphery of the cluster varies with outside air temperature, and the winter cluster's internal temperature may be as low as 20–22 °C (68–72 °F).
Western honey bees can forage over a 30 °C (86 °F) air-temperature range because of behavioral and physiological mechanisms for regulating the temperature of their flight muscles. From low to high air temperatures, the mechanisms are: shivering before flight and stopping flight for additional shivering, passive body-temperature regulation based on work, and evaporative cooling from regurgitated honey-sac contents. Body temperatures differ, depending on caste and expected foraging rewards.[29]
The optimal air temperature for foraging is 22–25 °C (72–77 °F). During flight, the bee's relatively large flight muscles create heat which must be dissipated. The honey bee uses evaporative cooling to release heat through its mouth. Under hot conditions, heat from the thorax is dissipated through the head; the bee regurgitates a droplet of warm internal fluid — a "honeycrop droplet" – which reduces the temperature of its head by 10 °C (18 °F).[30]
Below 7–10 °C (45–50 °F) bees are immobile, and above 38 °C (100 °F) their activity slows. Western honey bees can tolerate temperatures up to 50 °C (122 °F) for short periods.
Western honey bee behavior has been extensively studied. Karl von Frisch, who received the 1973 Nobel Prize in Physiology or Medicine for his study of honey bee communication, noticed that bees communicate with dance. Through these dances, bees communicate information regarding the distance, the situation, and the direction of a food source by the dances of the returning (honey bee) worker bee on the vertical comb of the hive.[31] Honey bees direct other bees to food sources with the round dance and the waggle dance. Although the round dance tells other foragers that food is within 50 metres (160 ft) of the hive, it provides insufficient information about direction. The waggle dance, which may be vertical or horizontal, provides more detail about the distance and direction of a food source. Foragers are also thought to rely on their olfactory sense to help locate a food source after they are directed by the dances.
Western honey bees also change the precision of the waggle dance to indicate the type of site that is set as a new goal. Their close relatives, dwarf honey bees, do not.[32] Therefore, western honey bees seem to have evolved a better means of conveying information than their common ancestors with the dwarf honey bee.[33]
Another means of communication is the shaking signal, also known as the jerking dance, vibration dance or vibration signal. Although the shaking signal is most common in worker communication, it also appears in reproductive swarming. A worker bee vibrates its body dorsoventrally while holding another bee with its front legs. Jacobus Biesmeijer, who examined shaking signals in a forager's life and the conditions leading to its performance, found that experienced foragers executed 92% of observed shaking signals and 64% of these signals were made after the discovery of a food source. About 71% of shaking signals occurred before the first five successful foraging flights of the day; other communication signals, such as the waggle dance, were performed more often after the first five successes. Biesmeijer demonstrated that most shakers are foragers and the shaking signal is most often executed by foraging bees on pre-foraging bees, concluding that it is a transfer message for several activities (or activity levels). Sometimes the signal increases activity, as when active bees shake inactive ones. At other times, such as the end of the day, the signal is an inhibitory mechanism. However, the shaking signal is preferentially directed towards inactive bees. All three forms of communication among honey bees are effective in foraging and task management.
Pheromones (substances involved in chemical communication) are essential to honey bee survival. Western honey bees rely on pheromones for nearly all behaviors, including mating, alarm, defense, orientation, kin and colony recognition, food production and integrating colony activities.[34][35]
There is some degree of variability of sociality between individuals.[36][37] Like a great many other social insects, A. mellifera engages in trophallaxis.[36][37] When the duration of trophallaxis pairings was measured, it was found that like human social interactions, there are durable long-term trends for each individual bee.[36][37] There is less inter-individual variation than found in humans however, possibly reflecting the higher genetic relatedness between hivemates.[36]
Humans have been collecting honey from western honey bees for thousands of years, with evidence in the form of rock art found in France and Spain,[38] dating to around 7,000 BCE.[39] The western honey bee is one of the few invertebrate animals to have been domesticated. Bees were likely first domesticated in ancient Egypt, where tomb paintings depict beekeeping, before 2600BC.[40] Europeans brought bees to North America in 1622.[41][42]
Beekeepers have selected western honey bees for several desirable features:[41]
These modifications, along with artificial change of location, have improved western honey bees from the point of view of the beekeeper, and simultaneously made them more dependent on beekeepers for their survival. In Europe, cold weather survival was likely selected for, consciously or not, while in Africa, selection probably favoured the ability to survive heat, drought, and heavy rain.[41]
Authors do not agree on whether this degree of artificial selection constitutes genuine domestication. In 1603, John Guillim wrote "The Bee I may well reckon a domestic insect, being so pliable to the benefit of the keeper."[43] More recently, many biologists working on pollination take the domesticated status of western honey bees for granted.[44][45] For example, Rachael Winfree and colleagues write "We used crop pollination as a model system, and investigated whether the loss of a domesticated pollinator (the honey bee) could be compensated for by native, wild bee species."[46] Similarly, Brian Dennis and William Kemp write: "Although the domestication of the honey bee is closely connected to the evolution of food-based socio-economic systems in many cultures throughout the world, in current economic terms, and in the U.S. alone, the estimated wholesale value of honey, more than $317 million dollars in 2013, pales in comparison to aggregate estimated annual value of pollination services, variously valued at $11–15 billion."[47]
On the other hand, P. R. Oxley and B. P. Oldroyd (2010) consider the domestication of western honey bees, at best, partial.[48] Oldroyd observes that the lack of full domestication is somewhat surprising, given that people have kept bees for at least 7,000 years. Instead, beekeepers have found ways to manage bees using hives, while the bees remain "largely unchanged from their wild cousins".[49]
Leslie Bailey and B. V. Ball, in their book Honey Bee Pathology, call western honey bees "feral insects", in contrast to the domestic silkmoth (Bombyx mori) which they call "the only insect that has been domesticated", and refer to the "popular belief among many biologists as well as beekeepers that bees are domesticated". They argue that western honey bees are able to survive without human help, and in fact require to "be left at liberty" to survive. Further, they argue that even if bees could be raised away from the wild, they would still have to fly freely to gather nectar and pollinate plants. Therefore, they argue, beekeeping is "the exploitation of colonies of a wild insect", with little more than the provision of a weatherproof cavity for them to nest in.[50] Likewise, Pilar de la Rua and colleagues argue that western honey bees are not fully domesticated, because "endemic subspecies-specific genetic footprints can still be identified in Europe and Africa", making conservation of wild bee diversity important. Further, they argue that the difficulty of controlling drones for mating is a serious handicap and a sign that domestication is not complete, in particular as "extensive gene flow usually occurs between wild/feral and managed honeybee populations".[51]
The western honey bee is a colonial insect which is housed, transported by and sometimes fed by beekeepers. Honey bees do not survive and reproduce individually, but as part of the colony (a superorganism).
Western honey bees collect flower nectar and convert it to honey, which is stored in the hive. The nectar, transported in the bees' stomachs, is converted with the addition of digestive enzymes and storage in a honey cell for partial dehydration. Nectar and honey provide the energy for the bees' flight muscles and for heating the hive during the winter. Western honey bees also collect pollen which, after being processed to bee bread, supplies protein and fat for the bee brood to grow. Centuries of selective breeding by humans have created western honey bees which produce far more honey than the colony needs, and beekeepers (also known as apiarists) harvest the surplus honey.
Beekeepers provide a place for the colony to live and store honey. There are seven basic types of beehive: skeps, Langstroth hives, top-bar hives, box hives, log gums, D. E. hives, and miller hives.[13] All U.S. states require beekeepers to use movable frames to allow bee inspectors to check the brood for disease. This allows beekeepers to keep Langstroth, top-bar and D.E. hives without special permission, granted for purposes such as museum use. Modern hives also enable beekeepers to transport bees, moving from field to field as crops require pollinating (a source of income for beekeepers).
In cold climates, some beekeepers have kept colonies alive (with varying degrees of success) by moving them indoors for winter. While this can protect the colonies from extremes of temperature and make winter care and feeding more convenient for the beekeeper, it increases the risk of dysentery and causes an excessive buildup of carbon dioxide from the bees' respiration. Inside wintering has been refined by Canadian beekeepers, who use large barns solely for the wintering of bees; automated ventilation systems assist in carbon dioxide dispersal.
Honey bees are one of the products of a beehive. They can be purchased as mated queens, in spring packages of a queen along with two to five pounds (0.91 to 2.27 kg) of honey bees, as nucleus colonies (which include frames of brood), or as full colonies. Commerce of western honey bees dates back to as early as 1622, when the first colonies of bees were shipped from England to Virginia. Modern methods of producing queens and dividing colonies for increase date back to the late 1800s. Honey was extracted by killing off the hive, and bees and bee products were mainly an object of local trade. The first commercial beekeeper in the United States is considered Moses Quinby of New York, who experimented with movable box hives, which allow extraction without killing the hive. The improvements in roads and motor vehicles after World War I allowed commercial beekeepers to expand the size of their businesses.[52]
The western honey bee is an important pollinator of crops; this service accounts for much of the species' commercial value. In 2005, the estimated commercial value of western honey bees was just under $200 billion worldwide.[53] A large number of the crop species farmed worldwide depend on it.[54] Although orchards and fields have increased in size, wild pollinators have dwindled. In a number of regions the pollination shortage is addressed by migratory beekeepers, who supply hives during a crop bloom and move them after the blooming period. Commercial beekeepers plan their movements and wintering locations according to anticipated pollination services. At higher latitudes it is difficult (or impossible) to overwinter sufficient bees, or to have them ready for early blooming plants. Much migration is seasonal, with hives wintering in warmer climates and moving to follow the bloom at higher latitudes.
In California, almond pollination occurs in February, early in the growing season before local hives have built up their populations. Almond orchards require two hives per acre, or 2,000 m2 (22,000 sq ft) per hive, for maximum yield, and pollination is dependent on the importation of hives from warmer climates. Almond pollination (in February and March in the U.S.) is the largest managed pollination event in the world, requiring more than one-third of all managed honey bees in the country. Bees are also moved en masse for pollination of apples in New York, Michigan, and Washington. Despite honey bees' inefficiency as blueberry pollinators,[55] large numbers are moved to Maine because they are the only pollinators who can be easily moved and concentrated for this and other monoculture crops. Bees and other insects maintain flower constancy by transferring pollen to other biologically specific plants;[56] this prevents flower stigmas from being clogged with pollen from other species.[57] In 2000, Drs. Roger Morse and Nicholas Calderone of Cornell University attempted to quantify the effects of the western honey bee on only US food crops. Their calculations came up with a figure of US$14.6 billion in food crop value.[58]
Honey is the complex substance made from nectar and sweet deposits from plants and trees, which are gathered, modified and stored in the comb by honey bees.[59] Honey is a biological mixture of inverted sugars, primarily glucose and fructose. It has antibacterial and anti-fungal properties. Honey from the western honey bee, along with the bee Tetragonisca angustula, has specific antibacterial activity towards an infection-causing bacteria, Staphylococcus aureus.[60] Honey will not rot or ferment when stored under normal conditions, but it will crystallize over time. Although crystallized honey is acceptable for human use, bees can only use liquid honey and will remove and discard any crystallized honey from the hive.
Bees produce honey by collecting nectar, a clear liquid consisting of nearly 80 percent water and complex sugars. The collecting bees store the nectar in a second stomach and return to the hive, where worker bees remove the nectar. The worker bees digest the raw nectar for about 30 minutes, using digestive enzymes to break down the complex sugars into simpler ones. Raw honey is then spread in empty honeycomb cells to dry, reducing its water content to less than 20 percent. When nectar is being processed, honey bees create a draft through the hive by fanning with their wings. When the honey has dried, the honeycomb cells are sealed (capped) with wax to preserve it.
Mature worker bees secrete beeswax from glands on their abdomen, using it to form the walls and caps of the comb.[61] When honey is harvested, the wax can be collected for use in products like candles and seals.
Bees collect pollen in a pollen basket and carry it back to the hive where, after undergoing fermentation and turning into bee bread, it becomes a protein source for brood-rearing.[62] Excess pollen can be collected from the hive; although it is sometimes consumed as a dietary supplement by humans, bee pollen may cause an allergic reaction in susceptible individuals.
Bee brood, the eggs, larvae, or pupae of honey bees, is edible and highly nutritious. Bee brood contains the same amount of protein that beef or poultry does. Bee brood is often harvested as a byproduct when the beekeeper has excess bees and does not wish to have any more.
Propolis is a resinous mixture collected by honey bees from tree buds, sap flows or other botanical sources, which is used as a sealant for unwanted open spaces in the hive.[63] Although propolis is alleged to have health benefits (tincture of propolis is marketed as a cold and flu remedy), it may cause severe allergic reactions in some individuals.[64] Propolis is also used in wood finishes, and gives a Stradivarius violin its unique red color.[65]
Royal jelly is a honey bee secretion used to nourish the larvae and queen.[66] It is marketed for its alleged but unsupported claims of health benefits.[67][68] On the other hand, it may cause severe allergic reactions in some individuals.[69]
Female bees are diploid and have 32 chromosomes, whereas males are haploid and have only 16.
As of October 28, 2006, the Honey Bee Genome Sequencing Consortium fully sequenced and analyzed the genome of Apis mellifera, the western honey bee. Since 2007, attention has been devoted to colony collapse disorder, a decline in western honey bee colonies in a number of regions.
The western honey bee is the third insect, after the fruit fly and the mosquito, whose genome has been mapped. According to scientists who analyzed its genetic code, the honey bee originated in Africa and spread to Europe in two ancient migrations.[8] Scientists have found that genes related to smell outnumber those for taste, and the European honey bee has fewer genes regulating immunity than the fruit fly and the mosquito.[70] The genome sequence also revealed that several groups of genes, particularly those related to circadian rhythm, resembled those of vertebrates more than other insects. Another significant finding from the honey bee genome study was that the western honey bee was the first insect to be discovered with a functional DNA methylation system since functional key enzymes (DNA methyltransferase-1 and -3) were identified in the genome. DNA methylation is one of the important mechanisms in epigenetics to study gene expression and regulation without changing the DNA sequence, but modifications on DNA activity.[71] DNA methylation later was identified to play an important role in gene regulation and gene splicing.[72] The genome is unusual in having few transposable elements, although they were present in the evolutionary past (remains and fossils have been found) and evolved more slowly than those in fly species.[70]
Since 2018 a new version of the honey bee genome is available on NCBI (Amel_HAv3.1, BioProject ID: PRJNA471592).[73] This assembly contains full chromosome length scaffolds, which means that the sequence data for each chromosome is contiguous, and not split between multiple pieces called scaffolds. The existence of a highly contiguous reference genome for a species enables more detailed investigations of evolutionary processes that affect the genome as well as more accurate estimations of for example differentiation between populations and diversity within populations.
An important process that shapes the honey bee genome is meiotic recombination, the rate of which is strongly elevated in honey bees and other social insects of the Hymenoptera order compared to most other eukaryotic species except fungi and protozoa.[74] The reason for elevated recombination rates in social Hymenoptera is not fully understood, but one theory is that it is related to their social behaviour. The increased genetic diversity resulting from high recombination rates could make the workers less vulnerable to parasites and facilitate their specialisations to different tasks in the colony.[74]
Western honey bee populations face threats to their survival increasing interests into other pollinator species, like the common eastern bumblebee.[75] North American and European populations were severely depleted by Varroa mite infestations during the early 1990s, and U.S. beekeepers were further affected by colony collapse disorder in 2006 and 2007.[76] Some subspecies of Apis mellifera show naturally varroa sensitive hygiene, for example Apis mellifera lamarckii[77] and Apis mellifera carnica.[78] Improved cultural practices and chemical treatments against Varroa mites saved most commercial operations; new bee breeds are beginning to reduce beekeeper dependence on acaricides. Feral bee populations were greatly reduced during this period; they are slowly recovering, primarily in mild climates, due to natural selection for Varroa resistance and repopulation by resistant breeds. Although it is generally believed that insecticides have also depleted bee populations, particularly when used in excess of label directions, as bee pests and diseases (including American foulbrood and tracheal mites) are becoming resistant to medications, research in this regard has not been conclusive. A 2012 study of the effect of neonicotinoid-based insecticides showed "no effects observed in field studies at field-realistic dosages."[79] A new study in 2020 found that neonicotinoid insecticides affected the developmental stability of honey bees, particularly haploid males were more susceptible to neonicotinoids than diploid females.[80] The 2020 study also found that heterozygosity may play a key role in buffering insecticide exposure.[80]
In North America, various native milkweed species may be found with dead western honey bees stuck to their flowers. The non-native western honey bees are attracted to the flowers but are not adapted to their pollination mechanisms. The milkweed pollinium is collected when the tarsus (foot) of an insect falls into one of the flower's stigmatic slits as it obtains nectar from the flower's hood. If the insect is unable to remove its tarsus from the stigmatic slit it is likely to die due to predation or starvation/exhaustion. If the insect is able to escape with damaged or missing tarsi it may also be likely to die from its injuries. Western honey bees which escape with their tarsi intact may have their nectar gathering ability obstructed by parts of the pollinia being stuck to the bee's proboscis, resulting in starvation. The pollinia may also stick to the bee's tarsal claws, causing a lack of climbing ability and honey gathering which may result in expulsion from the colony leading to death. Native butterflies, moths, flies, beetles, bees and wasps are common milkweed visitors which are often able to escape without issue, though some species of Megachile, Halictus, Astata, Lucilia, Trichius, Pamphila and Scepsis have been found dead on the flowers. After removing over 140 dead bees from a patch of A. sullivantii, entomologist Charles Robertson quipped "... it seems that the flowers are better adapted to kill hive-bees than to produce fruit through their aid."[81]
Insect predators of western honey bees include the Asian giant hornet and other wasps, robber flies, dragonflies such as the green darner, some mantises, water striders and the European beewolf.
Arachnid predators of western honey bees include fishing spiders, lynx spiders, goldenrod spiders[82] and St. Andrew's cross spiders.
Reptile and amphibian predators of western honey bees include the black girdled lizard, anoles, and other lizards, and various anuran amphibians including the American toad, the American bullfrog and the wood frog.
Specialist bird predators of western honey bees include the bee-eaters; other birds that may take western honey bees include grackles, hummingbirds, tyrant flycatchers and the summer tanager. Most birds that eat bees do so opportunistically; however, summer tanagers will sit on a limb and catch dozens of bees from the hive entrance as they emerge.[83]
Mammals that sometimes take western honey bees include giant armadillos, [84]both brown bears and black bears,[85] opossums, raccoons, skunks, the North American least shrew and the honey badger.
As an invasive species, feral western honey bees are a significant environmental problem in non-native areas. Imported bees may displace native bees and birds, and may also promote reproduction of invasive plants ignored by native pollinators.[86]
Honey bees are not native to the Americas, arriving with colonists in North America in the 18th century. Thomas Jefferson mentioned this in his Notes on the State of Virginia:
The honey-bee is not a native of our continent. Marcgrave indeed mentions a species of honey-bee in Brasil. But this has no sting, and is therefore different from the one we have, which resembles perfectly that of Europe. The Indians concur with us in the tradition that it was brought from Europe; but, when, and by whom, we know not. The bees have generally extended themselves into the country, a little in advance of the white settlers. The Indians therefore call them the white man's fly, and consider their approach as indicating the approach of the settlements of the whites.[87]
Honey bees have become an invasive species in the US, outcompeting native pollinators when resources are tight.[88] With an increased number of honey bees in a specific area due to beekeeping, domesticated bees and native wild bees often have to compete for the limited habitat and food sources available.[89] Western honey bees may become defensive in response to the seasonal arrival of competition from other colonies, particularly Africanized bees which may be on the offence and defence year round due to their tropical origin.[90] In the United Kingdom, honey bees are known to compete with native bumblebees such as Bombus hortorum, because they forage at the same sites. To resolve the issue and maximize both their total consumption during foraging, bumblebees forage early in the morning, while honey bees forage during the afternoon.[91]
Most flowering plants depend on specialized pollinators to efficiently fertilize them. Cucurbits, for example, are pollinated by squash bees that specifically visit the early-blooming male flowers before sunrise, when honey bees are inactive, and then return to pollinate the female flowers later in the day. Such symbiotic relationships also mean that the specialized pollinator will be covered mainly in its host's specific pollen.
The very generalized nature of the honey bee's nectar-gathering activities, potentially visiting dozens of different species in a single day, means that a flower visited by a honey bee will often get very little pollen from its own species. This diminished pollination can reduce the plant's ability to produce seeds, especially when the honey bees are squeezing out the native pollinators for a species, a problem occurring all over the United States because of honey bees and other invasive species.[92][93]
Unlike native bees, they do not properly extract or transfer pollen from plants with pore anthers (anthers which only release pollen through tiny apical pores); this requires buzz pollination, a behavior rarely exhibited by honey bees. Honey bees reduce fruiting in Melastoma affine, a plant with pore anthers, by robbing its stigmas of previously deposited pollen.[94]
Apart from Apis mellifera, there are six other species in the genus Apis. These are Apis andreniformis, Apis cerana, Apis dorsata, Apis florea, Apis koschevnikovi, and Apis nigrocincta.[95] These species all originated in southern and southeastern Asia. Only Apis mellifera is thought to have originated in Europe, Asia, and Africa.[96]
,_Hartelholz,_M%C3%BAnich,_Alemania,_2020-06-27,_DD_81-88_FS.jpg)
,_Hartelholz,_M%C3%BAnich,_Alemania,_2020-06-26,_DD_80-83_FS.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Wikimedia Commons hää bilen of filmer tu: 
Wikispecies hää en artiikel tu: 
.jpg)
.jpg)
.jpg)
{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)old-form url {{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) {{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) {{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) {{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) The western honey bee or European honey bee (Apis mellifera) is the most common of the 7–12 species of honey bees worldwide. The genus name Apis is Latin for "bee", and mellifera is the Latin for "honey-bearing" or "honey carrying", referring to the species' production of honey.
Like all honey bee species, the western honey bee is eusocial, creating colonies with a single fertile female (or "queen"), many normally non-reproductive females or "workers", and a small proportion of fertile males or "drones". Individual colonies can house tens of thousands of bees. Colony activities are organized by complex communication between individuals, through both pheromones and the dance language.
The western honey bee was one of the first domesticated insects, and it is the primary species maintained by beekeepers to this day for both its honey production and pollination activities. With human assistance, the western honey bee now occupies every continent except Antarctica. Western honey bees are threatened by pests and diseases, especially the Varroa mite and colony collapse disorder. There are indications that the species is rare, if not extinct in the wild in Europe and as of 2014, the western honey bee was assessed as "Data Deficient" on the IUCN Red List. Numerous studies indicate that the species has undergone significant declines in Europe; however, it is not clear if they refer to population reduction of wild or managed colonies. Further research is required to enable differentiation between wild and non-wild colonies in order to determine the conservation status of the species in the wild, meaning self sustaining, without treatments or management.
Western honey bees are an important model organism in scientific studies, particularly in the fields of social evolution, learning, and memory; they are also used in studies of pesticide toxicity, especially via pollen, to assess non-target impacts of commercial pesticides.
Apis mellifera estas dombesta mielabelo kun eŭropa origino. Ĝi estas konsiderata kiel duondombesta. Ĝi estas unu el la grandskale bredataj abeloj en abelbredado por produkti mielon kaj por polenado.
La nomo de la genro Apis estas la latina termino por "abelo", kaj mellifera signifas "kiu donas mielon", reference al la emo de tiu specio produkti gandan kvanton da mielo por stoki ĝin printempe kaj somere antaŭ konsumado en vintro.
Dank'al la homoj, la eŭropa abelo estas nun sur ĉiuj kontinentoj escepte de Antarkto. Pro sia vastega disvastiĝo, tiu specio estas la plej grava polenanto por agrikulturo je monda skalo. Diversaj difektegantoj kaj malsanoj minacas la abelojn, aparte la kolapso de abelaroj.
Apis mellifera enhavas 28 subspeciojn (ĉiuj fekundigeblaj inter si) disigitaj en kvin ĉefaj grupoj (laŭ iliaj evoluoj kaj geografiaj situoj) bazitaj sur la laboro de Friedrich Ruttner kaj konfirmitaj per analizo de l'mitokondria DNA :
La varioj plej uzataj en abelbredado estas[2] :
La Afrikigita abelo, konata ankaŭ kiel Afrikigita mielabelo, kaj konata populare kiel la "murdabelo", estas hibrido de okcidenta mielabela specio (Apis mellifera), produktita origine per kruc-bredado de orientafrika malaltera mielabelo (A. m. scutellata) kun variaj eŭropaj mielabeloj kiel la itala mielabelo A. m. ligustica kaj la iberia mielabelo A. m. iberiensis.
Apis mellifera estas dombesta mielabelo kun eŭropa origino. Ĝi estas konsiderata kiel duondombesta. Ĝi estas unu el la grandskale bredataj abeloj en abelbredado por produkti mielon kaj por polenado.
La nomo de la genro Apis estas la latina termino por "abelo", kaj mellifera signifas "kiu donas mielon", reference al la emo de tiu specio produkti gandan kvanton da mielo por stoki ĝin printempe kaj somere antaŭ konsumado en vintro.
Dank'al la homoj, la eŭropa abelo estas nun sur ĉiuj kontinentoj escepte de Antarkto. Pro sia vastega disvastiĝo, tiu specio estas la plej grava polenanto por agrikulturo je monda skalo. Diversaj difektegantoj kaj malsanoj minacas la abelojn, aparte la kolapso de abelaroj.
La abeja europea (Apis mellifera), también conocida como abeja doméstica o abeja melífera, es una especie de himenóptero apócrito de la familia Apidae. Es la especie de abeja con mayor distribución en el mundo. Originaria de Europa, África y parte de Asia, fue introducida en América y Oceanía. Fue clasificada por Carlos Linneo en 1758. A partir de entonces numerosos taxónomos describieron variedades geográficas o subespecies que, en la actualidad, superan las treinta razas. Actualmente la población de abejas en algunos países se halla en franco retroceso sin que se conozca de manera clara las causas, que bien podría ser un cúmulo de diversos factores.[1] Son importantes en la polinización de un número de cosechas.[2]
Cuando un apicultor se refiere a sus colmenas en forma colectiva lo hace desde un concepto intuitivo de colectividad, al hablar de los componentes de un apiario, habla lógicamente del conocimiento de la biología de las abejas, cuya naturaleza social hace que el individuo, en sí mismo, carezca de valor en favor de la colectividad de las abejas. Por todo ello se dice que la colmena es un superorganismo. Este superorganismo se comporta con sinergia que es el efecto producido por la interacción entre los componentes de un sistema que hace que el todo sea más que la suma de las partes individuales. A esta sinergia de conjunto demostrada por Farrar matemáticamente se le denomina regla de Farrar.
Las abejas eusociales son insectos sociales con tres diferentes tipos de individuos o castas en la colonia: La reina, las obreras y los zánganos (los machos).
Cada casta tiene su función especial y desarrollan un tipo de trabajo diferenciado en la colonia. La reina y las obreras son hembras y los zánganos son machos.
La reina es la única hembra que puede ser fecundada por los zánganos; pone huevos fecundados, que dan origen a abejas obreras y huevos sin fecundar que dan origen a zánganos, por un mecanismo denominado partenogénesis.
Cada casta tiene un tiempo o ciclo de desarrollo diferente, propio para cada especie y se cría en distintos tipos de celdas. El periodo de desarrollo en el caso de Apis mellifera es de dieciséis días para la abeja reina, veintiún días para las obreras y veintitrés días para los zánganos. Para convertirse en reina, una larva debe ser nutrida con jalea real y ser alojada en una celda especial. También las larvas de las obreras comen en sus primeras fases jalea real, pero luego se les da otra dieta. Si una obrera come jalea real puede desarrollar sus posibilidades de poner huevos, pero no de aparearse con un zángano, por lo que sus huevos serán infecundos (es decir, darán lugar solo a zánganos). Este fenómeno se puede producir en colmenas que han quedado privadas de reina.
La abeja reina, dependiendo de las condiciones climáticas, suele comenzar a poner huevos en primavera. Esta actividad está condicionada por la información que recibe desde el exterior (ej. flujo de néctar, recolección de polen, duración del día, temperatura, etc.). La reina es la única hembra fértil y deposita los huevos de los cuales nacerán todas las demás abejas. La abeja reina no abandona la colmena, salvo durante los vuelos de fecundación, o cuando se produce un enjambre para dar lugar a una nueva colonia. La reina deposita sus huevos en panales de cera que las obreras construyen con celdas hexagonales. El huevo después del tercer día se transforma en una pequeña larva que es alimentada por las abejas nodrizas (abejas obreras jóvenes). Luego de aproximadamente una semana, la larva es sellada en su celda por las abejas nodrizas, produciéndose el estadio de pupa; al cierre de las celdas se le denomina operculado. En aproximadamente otra semana, emerge la abeja adulta.
Las reinas no son criadas en las típicas celdas horizontales del panal, sino que sus celdas son construidas para ser de mayor tamaño y en posición vertical. Además, no son alimentadas con polen como las larvas de las obreras, sino con jalea real. Se ha demostrado que es esta alimentación especial lo que hace que una hembra se desarrolle como reina y no como obrera. Cuando la reina termina su etapa de alimentación larval y se convierte en pupa, se desplaza a una posición cabeza abajo. Durante la etapa de pupa, las abejas obreras tapan o sellan la celda real. Justo después de emerger de sus celdas, a menudo las abejas reinas producen un sonido el cual se cree que es un reto a otras reinas a batallar.
Las abejas reinas viven un promedio de tres años. Las obreras viven períodos mucho más breves, de menos de tres meses en promedio. Las abejas reinas liberan feromonas para regular las actividades de la colmena. Las feromonas de la reina, entre otras funciones, modifican el comportamiento de las obreras de modo que estas alimentan las nuevas larvas como obreras y no como reinas en condiciones normales. Muchas abejas obreras también producen feromonas para comunicarse con otras abejas.
Las abejas obreras son hembras infértiles. Ellas segregan la cera utilizada para construir los panales y son también las encargadas de limpiar y mantener la colmena, criar a las larvas, vigilar el panal y recolectar el néctar y el polen.
Como en todos los miembros de Aculeata, el ovipositor ha sido modificado en un aguijón que sirve para inyectar veneno producido por glándulas abdominales. Pueden clavarlo en un enemigo para defenderse, pero las abejas mueren poco después de clavar su aguijón, que tiene forma de anzuelo que impide retirarlo. La glándula está unida a él y es arrancada al tratar de retirarlo.
Los zánganos son las abejas macho de la colonia. Los huevos que luego producirán zánganos no han sido previamente fecundados, por lo tanto tienen la mitad de la dotación genética de la especie. Los zánganos no recolectan néctar ni polen. El principal propósito de los zánganos es fertilizar a la nueva reina. Estos copulan con la reina en pleno vuelo. Tras finalizar la cópula, el zángano muere. La abeja reina copula con varios zánganos (más de 15) en los diversos vuelos de fecundación.
Los zánganos no poseen aguijón, ya que el aguijón es en realidad un ovipositor modificado.
Las abejas se alimentan de néctar y polen obtenidos de las flores. El néctar es el alimento energético y el polen proporciona las proteínas, grasas y minerales necesarios para la supervivencia.
Tanto las obreras como la abeja reina se alimentan de jalea real (segregada por las glándulas hipofaríngeas de la cabeza de abejas obreras) durante los primeros tres días de la fase larval. Luego las obreras cambian por una dieta de polen y néctar o miel diluida, mientras que aquellas larvas elegidas para ser abejas reinas continúan recibiendo jalea real. Esto causa que la larva se convierta en pupa más rápidamente además de aumentar su tamaño y desarrollarla sexualmente. Los criadores de reinas consideran que una buena nutrición durante los estadio larvarios es de crucial importancia para la calidad de las reinas criadas, siendo otros factores importantes una buena genética y un número suficiente de apareamientos. Durante los estadios larval y pupal, varios parásitos pueden atacar la pupa o la larva y destruirla o mutarla.
Las abejas tienen un sistema de comunicación propio, que denominamos danza de la abeja. Durante muchos años los investigadores trabajaron tratando de descifrar el lenguaje de estos insectos. Las diferentes especies tienen adaptaciones propias del lenguaje, pero son semejantes. En 1973 Karl R. von Frisch recibió el Premio Nobel de Fisiología o Medicina al conseguir descifrar cómo a través del baile, con movimientos vibratorios, las abejas indicaban la distancia y orientación con respecto al sol de la fuente de alimento (el premio fue otorgado también conjuntamente a Konrad Lorenz y Nikolaas Tinbergen por investigaciones de comportamiento social).[3]
Desde el punto de vista filogenético, se ha clasificado a Apis mellifera en grupos de acuerdo a linajes o tipos de ADN:
Ruttner separa Apis mellifera macedonica de Apis mellifera carnica en 1988, y asigna a la subespecie una distribución geográfica que abarca el norte de Grecia, Bulgaria, Rumania y, quizá, la parte colindante de la URSS.
Los búlgaros no reconocen la hipótesis de Ruttner y la denominan:
Los rumanos no reconocen la hipótesis de Ruttner y la denominan:
Los ucranianos no reconocen el nombre de:
Para la costa mediterránea se conocen 13 razas, que se dividen en grupos:
Mediterráneo oriental:
Oriente del valle del Nilo:
Mediterráneo occidental
Mediterráneo central y nordeste:
Símbolo del trabajo y de la obediencia, de la elocuencia persuasiva y de la adulación. Píndaro abandonado en la espesura de un bosque fue alimentado con miel por las abejas silvestres. Se dice que cuando Platón se hallaba aun en la cuna descendieron las abejas del monte Himeto para depositar la miel en su boca, lo que hizo presagiar la dulzura de su estilo. Jenofonte fue apellidado la abeja ateniense.
Entre los antiguos la abeja era la imagen de las colonias, Éfeso la tiene esculpida en el anverso de sus monedas. Consagradas a la Luna en Grecia y a Ibis en Egipto, servían las abejas de feliz agüero en Beocia y en el Ática. Plutarco en la vida de Bruto dice que entre los romanos la aparición de las abejas al principio de una empresa anunciaba alguna fatalidad. Apiano cuenta que en la víspera de la batalla de Farsalia un enjambre de abejas apareció sobre los altares. Una tradición de los habitantes de Delfos atribuía a las abejas la construcción del templo que se levantó en aquella ciudad y añadía que lo fabricaron de cera y de plumas de diferentes aves. Apolo envió este templo a los hiperbóreos, los cuales no teniendo domicilio fijo lo hallaron muy cómodo por la razón de ser portátil.
Las abejas son consideradas como las nodrizas de Júpiter. Habiéndose encontrado en la cueva de Dictea, donde Júpiter fue criado, varias colmenas de abejas, inmediatamente se les atribuyó el honor de ser contadas en el número de las nodrizas de aquel dios. Se añade que como entrasen cierto día cuatro hombres en la misma cueva para robar las colmenas, Júpiter indignado hizo retumbar sus truenos y lanzó rayos contra los sacrílegos que osaron violar la santidad de aquel asilo.
Se dio también el nombre de abejas a las sacerdotisas de Ceres y a las de otras divinidades porque se exigía de todas la actividad, la vigilancia y la pureza de las abejas.[7]
La abeja está asociada a la diosa del amor Afrodita (Venus, en la mitología romana), y también a Deméter (diosa de la agricultura), como símbolo de fecundidad.[8] Existen extensos pasajes en que la abeja se asocia a Afrodita, por ejemplo en la muerte de Adonis. También se asocia a Anquises.[9]
La abeja europea (Apis mellifera), también conocida como abeja doméstica o abeja melífera, es una especie de himenóptero apócrito de la familia Apidae. Es la especie de abeja con mayor distribución en el mundo. Originaria de Europa, África y parte de Asia, fue introducida en América y Oceanía. Fue clasificada por Carlos Linneo en 1758. A partir de entonces numerosos taxónomos describieron variedades geográficas o subespecies que, en la actualidad, superan las treinta razas. Actualmente la población de abejas en algunos países se halla en franco retroceso sin que se conozca de manera clara las causas, que bien podría ser un cúmulo de diversos factores. Son importantes en la polinización de un número de cosechas.
Cuando un apicultor se refiere a sus colmenas en forma colectiva lo hace desde un concepto intuitivo de colectividad, al hablar de los componentes de un apiario, habla lógicamente del conocimiento de la biología de las abejas, cuya naturaleza social hace que el individuo, en sí mismo, carezca de valor en favor de la colectividad de las abejas. Por todo ello se dice que la colmena es un superorganismo. Este superorganismo se comporta con sinergia que es el efecto producido por la interacción entre los componentes de un sistema que hace que el todo sea más que la suma de las partes individuales. A esta sinergia de conjunto demostrada por Farrar matemáticamente se le denomina regla de Farrar.
Meemesilane (ka kodumesilane; Apis mellifera) on mesilase liik perekonnast mesilane (Apis).
Meemesilase algne levila oli Euroopa, Aafrika ja Ees-Aasia. Et ta annab mett, siis inimene kasutab teda (vt mesindus) ning ta on levinud üle maailma: teda on levitanud eurooplased teisi maailmajagusid koloniseerides. Põllumajandusele on oluline, et meemesilane tolmeldab õisi, mistõttu ta on üks tähtsamaid koduloomi.
Meemesilasel on umbes 25 alamliiki, mida nimetatakse mesilastõugudeks. Need kujunesid praegusel kujul alles pärast viimast jääaega jääst vabanenud alade taasasustamise käigus. Euroopa parasvöötmes ja jahedates piirkondades (Alpidest põhja pool) levis euroopa meemesilane.
Nagu mõned teisedki mesilaseliigid, on meemesilane ühiseluline (peredena elav) lendav putukas. Aasias elab veel kaheksa mesilase perekonna liiki. Kõige tuntum neist on india mesilane, keda peetakse mesilasekahjuri varroalesta algseks peremeheks.
Pikemalt artiklis Mesilasrass
Meemesilasel on järgmised alamliigid:
Pikemalt artiklis Aafrika meemesilane (hübriid)
1956. aastal viidi Aafrika meemesilaste emamesilased Brasiiliasse, kus puutudes kokku euroopa meemesilasega, tekkis ülimalt agressiivne hübriid, mida nimetatakse brasiilia meemesilaseks, kuid mis on meedia kaudu enam tuntud tapjamesilase nime all. Tapjamesilased suudavad toota mett inimese toodetud magusvedelike abita.[1]
Apidoloogia ehk mesindusteadus uurib mesilasi, eriti nende rolli kasulike taimede tolmeldamisel ning nende kasutamist mee saamiseks.
Glia. 1989;2(1):1–9., veebiversioon (vaadatud 13.10.2014) (inglise keeles)
Meemesilane (ka kodumesilane; Apis mellifera) on mesilase liik perekonnast mesilane (Apis).
Meemesilase algne levila oli Euroopa, Aafrika ja Ees-Aasia. Et ta annab mett, siis inimene kasutab teda (vt mesindus) ning ta on levinud üle maailma: teda on levitanud eurooplased teisi maailmajagusid koloniseerides. Põllumajandusele on oluline, et meemesilane tolmeldab õisi, mistõttu ta on üks tähtsamaid koduloomi.
Meemesilasel on umbes 25 alamliiki, mida nimetatakse mesilastõugudeks. Need kujunesid praegusel kujul alles pärast viimast jääaega jääst vabanenud alade taasasustamise käigus. Euroopa parasvöötmes ja jahedates piirkondades (Alpidest põhja pool) levis euroopa meemesilane.
Nagu mõned teisedki mesilaseliigid, on meemesilane ühiseluline (peredena elav) lendav putukas. Aasias elab veel kaheksa mesilase perekonna liiki. Kõige tuntum neist on india mesilane, keda peetakse mesilasekahjuri varroalesta algseks peremeheks.
Erle arrunta (Apis mellifera) Apidae familiako intsektu-espeziea da[1]. Eurasia eta Afrikan jatorria duen erle hau Amerikara eraman dute.
Erle arruntak oso espezie hedatua denez, azpiespezie asko ditu:
Ipar-mendebaldeko Europa
Artikulu hau biologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. Erle arrunta (Apis mellifera) Apidae familiako intsektu-espeziea da. Eurasia eta Afrikan jatorria duen erle hau Amerikara eraman dute.
Tarhamehiläinen eli kesymehiläinen (Apis mellifera) on mesipistiäisiin lukeutuva hyönteislaji. Se elää pesissään yhdyskunnissa, joihin kuuluu kuningatar sekä kuhnureita ja kymmeniä tuhansia työmehiläisiä.
Työmehiläinen on 9−10 millimetriä pitkä. Kuningatar on pesän suurin mehiläinen ja elää useita vuosia. Se munii munia, joista kehittyviä toukkia työmehiläiset ruokkivat kukista keräämällään siitepölyllä sekä medestä valmistamallaan hunajalla ja ruokamehulla.
Mehiläispesistä kerätään erilaisia mehiläistuotteita kuten hunajaa ja mehiläisvahaa. Mehiläiset ovat myös hyvin tärkeitä pölyttäjiä.
Tarhamehiläisen luontainen levinneisyysalue ulottuu Skandinavian eteläosiin. Suomessa tarhamehiläinen esiintyy käytännössä ainoastaan tarhattuna. Lajissa on 25 nimettyä rotua, jotka eroavat toisistaan luontaisen sopeutumisen sekä jalostuksen seurauksena.
Maailman mehiläiskannat ovat kärsineet 1990-luvun puolivälistä alkaneesta mehiläiskadosta, jonka syyksi on epäilty viruksia, sieniä ja torjunta-aineita.
Tarhamehiläinen eli kesymehiläinen (Apis mellifera) lukeutuu mesipistiäisten Apis-sukuun. Sen luontainen levinneisyysalue ulottui alun perin Etelä-Afrikan kärjestä Skandinavian eteläosiin. Euroopasta laji levisi uudisasukkaiden mukana Amerikkaan 1500-luvulla. Nykyisin lajia tavataan napapiirillä asti.[1] Suomessa tarhamehiläinen ei esiinny luonnonvaraisena.[2]
Tarhamehiläiselle on levitessään kehittynyt alueellisia ominaispiirteitä sen sopeutuessa muuttuneisiin olosuhteisiin kuten uuteen ilmastoon, kasveihin ja vihollisiin. Lajia on myös jalostettu taloudellisten seikkojen kuten helppohoitoisuuden, hunajantuotantokyvyn ja pölytyshyötyjen pohjalta. Tarhamehiläisen alalajit eli rodut eroavat toisistaan kooltaan, väritykseltään ja käyttäytymiseltään. Eurooppalaiset rodut ovat muita rotuja paremmin tuottavia.[3]
Tarhamehiläisellä on 25 nimettyä rotua. Ensimmäisenä rotuna luokittelun kehittänyt Carl von Linné nimesi tumman mehiläisen, joten se sai nimekseen Apis mellifera mellifera. Sana mellifera tarkoittaa hunajankantajaa.[4] Tarhamehiläisen rotuja ovat:[5]
Yleisesti tarhattuja mehiläisrotuja ovat italialainen, krainilainen, risteymäkanta buckfast ja tumma mehiläinen.[3] Tumma eli musta mehiläinen oli aiemmin maailman yleisin rotu, mutta se oli kadonnut lähes kokonaan 1960-luvulle tultaessa. Hybridiksi muuttuneessa rodussa voimistuneet aggressiiviset käyttäytymispiirteet tekivät sen kanssa työskentelyn vaikeaksi, mikä johti rodun vaihtamiseen lempeämpiin rotuihin ja sen nopeaan harvinaistumiseen 1960-lukuun mennessä. Rotua on alettu elvyttää 2000-luvulla.[6][4][7]
Yleisimmät Suomessa tarhatut rodut ovat Euroopan yleisin mehiläisrotu italialainen sekä krainilainen. Lisäksi tarhataan muun muassa buckfastia, joka on usean rodun risteytyksellä luotu mehiläiskanta.[8]
Afrikkalainen tarhamehiläinen on aggressiivinen alalaji, ja se tunnetaan ”tappajamehiläisenä”. Se on levinnyt risteymineen suureen osaan Amerikkaa Brasilian kautta.[9]
Aasiassa elävä intianmehiläinen on tarhamehiläisen lähisukulainen. Se on tarhamehiläistä pienempi ja tuottaa vähemmän hunajaa, mutta se on vastustuskykyisempi ja kestää kylmää paremmin.[10]
Tarhamehiläisen työläinen on 9−10 millimetriä pitkä.[11]
Tarhamehiläisen ruumiissa on mustia raitoja valkoisella, oranssilla ja ruskealla pohjalla.[11] Mehiläisen ihossa on karvoitus, joka kuluu sen vanhetessa. Mehiläinen käyttää karvojaan tuntoelimenä. Niihin tarttuu myös siitepölyä, mikä tekee mehiläisestä hyvän pölyttäjän.[12]
Tarhamehiläisellä on ulkoinen tukiranka, johon lihakset kiinnittyvät, sekä kolme ruumiinosaa: pää, keskiruumis ja takaruumis.[12]
Mehiläisen päässä on purevia ja nuolevia suuosia, joilla mehiläinen voi muokata siitepölyä pienemmiksi kappaleiksi ja puristella vahaa. Kuhnurit ja emot pystyvät myös leikkaamaan leuoillaan. Mehiläisen kieli on imutorven sisällä. Se liikkuu torvessa edestakaisin ja pumppaa mettä kukasta suuhun. Kielen kärjessä olevalla lusikalla mehiläinen levittää sylkeä kiinteää ravintoa liuottaessaan. Mehiläisellä on isot verkkosilmät ja lisäksi kolme pistesilmää päälaellaan. Kahdella tuntosarvellaan mehiläinen aistii tuoksuja, joilla se erottelee kukat, veden ja yhteiskunnat.[12]
Mehiläisen keskiruumiiseen kiinnittyvät liikuntaelimet: raajat ja siivet. Raajoja on kolme paria. Eturaajoillaan mehiläinen puhdistaa tuntosarvensa, silmänsä ja suuosansa siitepölystä. Keskimmäisillä jaloillaan se myös pakkaa siitepölyä ja propolista takaraajojen siitepölyvasuun, joka sijaitsee säären sisäpuolella.[13]
Siipiä mehiläisellä on kaksi paria. Siivet värähtelevät noin 200 kertaa sekunnissa. Mehiläinen pystyy lentämään paikallaan, eteen, taakse ja sivulle.[13]
Mehiläisen takaruumiissa sijaitsevat ruuansulatuselimet, lisääntymiselimet, vaha- ja feromonirauhaset sekä pistin ja myrkkyrauhanen, joka erittää mehiläismyrkkyä.[14] Pistin on vain työmehiläisillä ja emolla. Mehiläinen pistää suojellakseen itseään tai yhdyskuntaansa pesässä. Kun mehiläinen pistää ihmistä tai eläintä, pistin jää väkäsistä kiinni ihoon ja irtoaa mehiläisen ruumiista sitä liikuttavan lihaksiston ja myrkkyrakon kanssa. Mehiläinen kuolee itse piston jälkeen. Toista hyönteistä pistävä mehiläinen ei menetä pistintään eikä kuole.[15] Vaharauhasissaan mehiläinen tuottaa mehiläisvahaa, jonka se siirtää jaloillaan suuhun ja pehmittää tasaiseksi massaksi. Ruuansulatuskanava laajenee takaruumiissa mesikuvuksi, johon mehiläinen varastoi kukista imetyn meden sekä oman ravintonsa. Feromonirauhasillaan mehiläinen erittää erilaisia feromoneja, jotka auttavat esimerkiksi parveilussa, ravintolähteille suunnistamisessa, pesän lentoaukon merkitsemisessä ja hälyttämisessä.[16]
Mehiläisen kehitys alkaa munasta, jonka kuningatar laskee kennoon. Hedelmöittyneistä munista kehittyy naaraita: työmehiläisiä ja kuningattaria. Hedelmöittymättömistä munista kehittyy uroksia eli kuhnureita. Toukka kuoriutuu kolmen vuorokauden kuluttua. Ruokkijamehiläiset ruokkivat sitä ruokamehulla ja myöhemmin hunajalla ja siitepölyllä. Kuningatartoukkia ruokitaan loppuun asti erityisen runsaasti emotoukan ruokamehulla. Kennot peitetään vahakannella ja toukka koteloituu. Kotelovaiheessa se kehittyy aikuisen mehiläisen näköiseksi ja lopulta nakertaa tiensä ulos kennosta.[17]
Kuningatar kehittyy munasta aikuiseksi keskimäärin 16 päivässä, työmehiläinen 21 päivässä ja kuhnuri 24 päivässä.[18]
Mehiläisyhdyskunta asuu omassa mehiläispesässään. Pesässä on kuusikulmaisia kennoja, joita työmehiläiset rakentavat vaharauhasissaan valmistamastaan mehiläisvahasta. Kennot muodostavat 2,5 senttimetriä paksuja seinämiä eli kakkuja. Mehiläiset säilövät kennoihinsa hunajaa ja siitepölyä ravinnokseen, ja kennoissa munista kehittyy aikuisia mehiläisiä. Luonnonvaraiset mehiläiset rakentavat vahakakustonsa puunkoloon tai onkaloon. Tarhattujen mehiläisten pesiin laitetaan valmiita puukehyksisisä vahapohjukkeita, joihin mehiläiset rakentavat kakkunsa.[19]
Mehiläisyksilöillä on pesässä erikoistunut työnjako. Jokainen on toisistaan riippuvainen, ja pesän etu ja selviytyminen on yksilön etua tärkeämpi. Mehiläispesässä on kuningatar, kuhnureita ja työmehiläisiä. Kuningatar tuottaa jälkeläisiä, ja jokainen saman yhdyskunnan työläinen ja kuhnuri on kuningattaren jälkeläinen. Kuhnureiden tehtävä on parittelu toisen yhdyskunnan kuningattarien kanssa, jolloin syntyy uusi yhdyskunta. Työläiset tekevät pesän työt kuten kennojen rakentamisen ja meden keräämisen. Päätöksenteko on hajautettu koko yhdyskunnalle. Eri yhdyskunnilla on omat persoonallisuuspiirteensä, mikä voi johtua geeniperimästä tai ympäristön vaikutuksesta.[20]
Kuningatar on mehiläispesän ainoa yksilö, joka pystyy munimaan hedelmöittyneitä munia. Poikkeustapauksissa pesässä saattaa olla kaksi kuningatarta. Kuningatar munii keväällä noin 1500 munaa vuorokaudessa, joskus enemmänkin. Kuningatar on pidempi ja hoikempi kuin pesän muut mehiläiset. Pistintään se käyttää vain toisia kuningattaria vastaan. Kuningatarta ympäröi työmehiläisten piiri, joka ruokkii ja puhdistaa sitä alituiseen.[21]
Syntymänsä jälkeen, säästä riippuen yleensä 5–15 päivän ikäisenä, kuningatar tekee parittelulennon. Se lentää toisen yhdyskunnan kuhnurien kokoontumispaikalle kilometrin tai parin päähän ja parittelee ilmassa niiden kanssa. Kuningatar säilyttää saamansa siemennesteen siittiörakossaan niin kauan kuin se munii.[21]
Kuningatar säätelee yhdyskuntaansa erittämällä leukarauhasestaan feromoneja, joiden vaikutuksesta työmehiläiset keskittyvät munien hoivaamiseen eivätkä rakenna emokennoja.[21]
Kuningatar voi elää useita vuosia. Kun se kuolee tai alkaa tuottaa liian vähän munia, työmehiläiset alkavat ruokkia työmehiläiskennoja kuningatarmehulla, jotta niistä kasvaisi uusi emo yhteiskunnalle. Jos vanha emo on elossa uuden synnyttyä, parittelunsa jälkeen uusi kuningatar tai työmehiläiset surmaavat vanhan. Jos useita kuningattaria kuoriutuu yhtä aikaa, ne tappelevat, kunnes jäljellä on yksi.[21]
Mehiläisyhdyskunnan parveillessa vanha kuningatar lähtee ja ottaa osan yhdyskunnasta mukaansa uuteen pesäpaikkaan. Vanhaan pesään syntyy sen jälkeen emokennoista uusi kuningatar.[21]
Kuhnurit ovat mehiläispesän ainoita koiraita. Ne ovat lyhyempiä ja leveämpiä kuin kuningatar mutta suurempia kuin työmehiläiset. Pistintä kuhnureilla ei ole. Kuhnurit syntyvät hedelmöittymättömistä munista toukokuun alusta lähtien. Niitä kasvatetaan muutamia satoja pesää kohti. Kuhnurien elämän ainoa tarkoitus on kilpailla parittelumahdollisuudesta, eivätkä ne osallistu pesän töihin tai edes syö omin avuin. Kuhnurit lentävät isoissa ryhmissä kokoontumispaikoille, joissa ne parittelevat paikalle tulevien emojen kanssa. Kuhnurit voivat elää kuudesta kahdeksaan viikkoa, mutta yleensä ne häädetään pesästä ennen sitä, sillä ne ovat parittelulentonsa jälkeen vain rasite yhdyskunnalle.[22]
Suurin osa yhdyskunnan mehiläisistä on naaraspuolisia työmehiläisiä. Talvella niitä on pesässä vähintään 10 000 ja kesällä jopa yli 50 000. Työmehiläiset ovat pesän pienimpiä mehiläisiä. Niillä on siitepölyvasut, ja ne käyttävät pistintään ja leukojaan pesän puolustamiseen. Munasta kehittyy aikuinen työmehiläinen 21 päivässä. Työmehiläinen elää viidestä kuuteen viikkoa, mutta heinäkuun lopulla syntyneet talvimehiläiset voivat elää yhdeksänkin kuukautta.[23]
Työmehiläiset vastaavat yhdyskunnan kaikista ylläpito-, ilmastointi-, siivous- ja ravinnonhankintatehtävistä. Elämänsä alkupäivinä ne poistavat kennoista kuolleet sikiöt ja ruokkivat toukkia siitepölyllä, hunajalla ja ruokamehulla. Kymmenpäiväisinä ne alkavat rakentaa kennoja ja peittää sikiökakkuja sekä vastaanottaa kentältä saapuvia mesilasteja, kypsyttää mettä hunajaksi ja kuivattaa hunajaa. Ne myös puhdistavat pesää kuolleista mehiläisistä. Alle 20-päiväiset työmehiläiset vartioivat pesää sen lentoaukolla. Yli 20-päiväiset työmehiläiset keräävät pesän ulkopuolelta mettä, siitepölyä, vettä ja kittivahan raaka-aineita. Työmehiläiset osallistuvat koko elämänsä aikana myös pesän lämmittämiseen syömällä hunajaa ja polttamalla sitä lihaksissaan. Ne myös viilentävät pesää tarvittaessa heiluttamalla siipiään lentoaukolla.[23]
Kesän lopulla elokuussa mehiläisyhdyskunta alkaa valmistautua talvehtimiseen. Kuhnurit häädetään pois tarpeettomina, ja emon muninta vähenee ja loppuu kokonaan päivien lyhennyttyä tarpeeksi. Pesään jäävät talvehtimaan emo ja kesällä viimeisinä syntyneet työläiset.[24] Mehiläishoitaja poistaa elokuussa pesästä hunajakennot ja linkoaa niistä hunajan. Hän antaa mehiläisille sokeriliuosta, jonka mehiläiset varastoivat talviruoakseen. Sokeri on mehiläisille talvella parempaa ravintoa kuin hunaja, sillä siitä ei jää kuona-aineita.[25]
Syksyllä kun lämpötila laskee 19–14 asteen vaiheille, mehiläiset muodostavat pesässään talvipallon.[24] Talvipallonsa sisällä ne pystyvät normaalisti pitämään yllä tasaista ja riittävää lämpötilaa jopa silloin, kun pesässä ei ole lämpöeristystä. Mehiläiset lisäävät lämpöä tiivistämällä palloa ja viilentävät sitä väljentämällä. Pallon lämpötilan on pysyttävä yli 18 asteessa, jotta mehiläiset kykenevät säätelemään sen lämpötilaa. Alle kymmenessä asteessa mehiläiset kuolevat kahden vuorokauden sisällä. Mehiläiset tuottavat pallossa lämpöenergiaa supistelemalla lentolihaksiaan. Ravinnon ne saavat talvivarastoistaan.[26]
Kun päivä keväällä pidentyy, emo alkaa munia. Talvehtineet työmehiläiset alkavat ruokkia syntyneitä toukkia edellisenä kesänä kerätyllä siitepölyllä. Kesäkuussa mehiläisten määrä lisääntyy voimakkaasti. Nuoret mehiläiset rakentavat kakustoa ja aloittavat meden keruun. Pesän mehiläismäärä on suurimmillaan heinäkuussa, jos pesä ei ole parveillut.[24]
Työmehiläiset keräävät lennoillaan kukkien mettä sekä kasvien tuottamia ja kasveja syövien eläinten eritteitä. Mehiläiset sekoittavat niihin ruokamehurauhastensa eritteitä ja tuottavat näin hunajaa ravinnokseen. Mehiläiset varastoivat hunajan pesänsä vahakennoihin ja tarkkailevat sen kosteutta. Hunaja koostuu pääosin erilaisista sokereista.[27] Mehiläiset keräävät myös siitepölyä, jota ne antavat sikiöidensä ravinnoksi siitepölyn korkean proteiini- ja vitamiinipitoisuuden vuoksi.[28]
Yhdyskunta voi kerätä mettä päivässä 7 kilogrammaa. Suomen kesän aikana mehiläiset keräävät hunajaa omaan kulutukseensa 50–60 kilogrammaa ja varastoonsa 40–100 kilogrammaa sekä siitepölyä 30–50 kilogrammaa. Vettä ne voivat kerätä kuumana päivänä kaksi litraa. Kun pääsatokausi on ohi, yhdyskunta voi lähteä ryöstöretkelle toisiin pesiin.[29]
Mehiläiset viestivät monella tavalla, sillä tehokas viestintä on tärkeää mehiläisen kaltaisen yhdyskuntahyönteisen menestymisessä. Mehiläiset välittävät toisilleen viestejä kemiallisesti tuoksuvien hormonien, tanssin ja värähtelyn, ääntelyn, ja mahdollisesti myös sähkön avulla.[30]
Hyvän ruokapaikan löytänyt mehiläinen kertoo pesään palattuaan muille mehiläisille mehiläistanssilla, mistä lasti on peräisin. Se juoksee kennojen päällä suoraan eteenpäin ja ravistaa ruumistaan. Sen jälkeen se kiertää takaisin lähtöpisteeseen puoliympyrän muotoisessa kaaressa. Tämän jälkeen se kävelee uudelleen suoraan ja tekee sen jälkeen uuden puoliympyrän toiselle puolelle. Mehiläinen välittää väristykset toisten mehiläisten tuntosarviin synnyttämällä ääntä siivillään ja heiluttamalla takaruumistaan. Tanssin nopeus kertoo ravinnonlähteen etäisyyden pesään ja sen suunta ruokalähteen sijainnin suhteessa aurinkoon. Mehiläinen tanssii sitä enemmän ravistuksia sekunnissa, mitä lähempänä kohde on. Mehiläinen myös tarjoaa tanssin seuraajille näytteitä löytämästään ravinnonlähteestä. Kun muut mehiläiset lähtevät lentoon ravinnonlähdettä kohti, ne löytävät sen tarkan sijainnin tuoksusta.[31] Jos ravinnonlähde on vain 50–100 metrin etäisyydellä, mehiläiset tanssivat pyörötanssi, jossa keräysalueen suuntaa ei tarkemmin kerrota.[29] Mehiläisten tanssin salat selvitti Karl von Frisch, joka sai työstään Nobelin palkinnon vuonna 1973.[32][33]
Mehiläiset viestivät toisilleen hyvin ahkerasti myös kemiallisten signaalien kautta. Feromonit vaikuttavat mehiläisten kasvuun, paritteluun, meden keräämiseen, puolustamiseen ja suunnistamiseen. Kuningattaren erittämät feromonit ovat kaikkein tärkeimpiä.[30] Niillä kuningatar kertoo olevansa kunnossa. Kun työläiset aistivat emon feromonit, ne jatkavat meden keräämistä ja pesän rakentamista. Kun feromonit vähenevät pesän laajetessa ja yksilömäärän kasvaessa, mehiläiset alkavat rakentaa emokennoja ja valmistelemaan parveilua. Hälytysferomonit saavat pesän mehiläiset hyökkäämään tunkeutujia vastaan. Mehiläiset merkitsevät feromoneilla myös reitit mesi- ja vesilähteille sekä uuteen pesään.[34]
Mehiläinen suunnistaa näköaistinsa ja hajuaistinsa avulla. Nuori mehiläinen opettelee suunnistamaan pesänsä ympärillä vähitellen pitenevillä suunnistuslennoilla. Vanhatkaan mehiläiset eivät kuitenkaan osaa palata pesään enää kolmen kilometrin päästä. Mehiläinen käyttää näöllä suunnistamiseen maamerkkejä ja aurinkoa. Värinäköään se käyttää löytämään kukat ja palaamaan pesään. Mehiläinen ei erota kaikkia sateenkaaren värejä, kuten punaista, mutta toisaalta se erottaa ultravioletin. Hajuaistiaan mehiläinen käyttää pesän lentoaukon löytämiseen ja mesilähteiden löytämiseen.[30]
Mehiläisten parveilu tarkoittaa sitä, että kuningatar lähtee pesästä kymmenien tuhansien työmehiläisten kanssa ja perustaa uuden yhdyskunnan jonnekin muualle. Parveilemalla mehiläisyhdyskunnat lisääntyvät luontaisesti. Mehiläiset torjuvat parveilun avulla myös ulkoisia uhkia kuten tauteja, loisia ja saalistajia.[35]
Parveilu ajoittuu alkukesään, kun nopeasti kasvanut yhdyskunta on täyttänyt koko pesän. Ahtauden seurauksena kuningattaren feromonien leviäminen estyy, ja työläiset alkavat varautua parveiluun rakentamalla emokennoja uuden kuningattaren syntymää varten. Emo lopettaa muninnan keventyäkseen lentomatkaa varten. Tiedustelijamehiläiset tarkkailevat kuningatarkennojen tilaa ja säätä, ja oikealla hetkellä ne kiihottavat parven lähtöön tanssimalla ja värisyttämällä takaruumistaan. Noin kaksi kolmasosaa pesän mehiläisistä syö vatsansa täyteen hunajaa ja lentää ulos. Kuningatar ja muu parvi odottavat ulkona pesän läheisyydessä, ja tiedustelijat alkavat antaa niille ehdotuksia uudesta pesäpaikasta. Kun parvi päättää uuden pesän sijainnista muutaman tunnin tai päivän kuluessa, se lentää uuteen pesäpaikkaan. Joskus parvi ei onnistu valitsemaan uutta pespäaikkaa ja jää aloilleen tai saattaa palata vanhaan pesään. Joskus sama pesä parveilee monta kertaa muutaman päivän välein.[36]
Tarhamehiläisiä syövät etenkin päästäiset, hiiret, rotat, karhut ja linnut. Mehiläispesä on talvella lämmin, joten hiiri saattaa tehdä siihen pesän, mikä häiritsee mehiläisiä. Mehiläispesissä esiintyy myös bakteereita, homeita, hyönteisiä ja hämähäkkejä.[37] Kekomuurahaiset ja mauriaiset käyvät mielellään ruokailemassa mehiläisten varastoissa.[38]
Tarhamehiläisen haitallisin loinen on verta imevä ja viruksia levittävä varroapunkki. Se pienentää merkittävästi hunajasatoa ja tappaa hoitamattoman pesän 1–3 vuodessa. Varroan jatkuva torjunta onkin tärkeää mehiläisenhoidossa. Muita loisia ovat sisuspunkki, mehiläistäi ja pieni pesäkuoriainen.[39]
Tarttuvat taudit voivat tarttua mehiläispesästä ja -tarhasta toiseen mehiläishoidon yhteydessä tai mehiläisten omilla ryöstöretkillä toisiin pesiin. Vanhin mehiläistauti on nosema.[40]
Hyönteismyrkyt ovat mehiläisille haitallisia, joten mehiläispesät sijoitetaan riittävän kauas myrkytettävistä aloista. Kasvien geenimuuntelun seurauksena erittämät aineet eivät tutkimusten mukaan ole mehiläisille kovin vaarallisia, mutta ne näyttävät aiheuttavan joidenkin mehiläistautien kanssa kohonnutta kuolleisuutta. Joidenkin geenimuunneltujen kasvien steriiliksi tehty siitepöly on mehiläisille haitallista.[41]
Mehiläisiä hyödynnetään eri tavoin. Pesistä saatavalla hunajalla on monia käyttöjä, kuten makeuttajana, ravintona ja ihonhoidossa. Mehiläispesästä saadaan myös mehiläisvahaa, kittivahaa eli propolista, kuningatarhyytelöä, mehiläismyrkkyä, siitepölyä sekä proteiinipitoisia toukkia.[42] Mehiläisten ja mehiläispesän tuotteiden lääkinnällinen käyttö on nimeltään apiterapia.[42]
Mehiläisten suurin taloudellinen merkitys on marja- ja hedelmäkasvustojen pölyttäjinä.[42] Mehiläispölytys lisää satoa keskimäärin 20 prosenttia. Joskus mehiläispesiä kuljetetaan peltojen viereen varta vasten pölytystä varten. Yksittäinen mehiläinen vierailee vain yhden lajin kasveissa niin kauan kuin pystyy, joten se siirtää karvoituksessaan juuri oikean lajin siitepölyä kukasta kukkaan. Koko yhdyskunta vierailee jokaisessa pesästä 200 metrin säteellä olevassa kukassa, joka erittää mettä ja siitepölyä, ja joskus jopa kilometrin päässä. Alkukesällä tehokkaimpia pölyttäjiä ovat krainilaiset ja pohjoismaiset tummat mehiläiset, koska ne lentävät melko viileälläkin. Italialaiset mehiläiset runsaslukuistuvat myöhemmin kesällä.[43]
Lisäksi mehiläisten surina pitää toukkia loitolla kasvista, jonka toukat muuten söisivät.[44]
Mehiläishoito tarkoittaa tarhamehiläisten kasvatusta ja hoitoa. Mehiläisille rakennetaan irtokehäisiä pesiä, joissa vahakakut riippuvat irrallaan tukien varassa. Mehiläispesät koostuvat osastoista, jotka on asetettu päällekkäin torniksi. Hunajasato korjataan heinä-elokuussa.[45]
Mehiläisten hoito on tuhansia vuosia vanha elinkeino. Metsästäjä-keräilijät ovat nauttineet villimehiläisten hunajaa jo varhain ihmiskunnan historiassa. Vanhimmat merkit mehiläisten tarhaamisesta ovat peräisin Lähi-idästä viiden tuhannen vuoden takaa. Silloin mehiläispesinä käytettiin tyhjiä saviruukkuja. Mehiläishoitotekniikka kehittyi 1500-luvulla kun mehiläisyhdyskuntia ja lisääntymistä opittiin ymmärtämään. Jalostuksen, pesämallien ja hunajankeruun kehityksen myötä mehiläistenhoito saavutti 1800-luvun lopulla lähes nykymuotonsa.[46]
Mehiläisten massakuolemat ovat mehiläistarhauksen historiassa melko yleinen ilmiö. Massakuolemia on tapahtunut yli kaksikymmentä. Uusin mehiläisten massakuolema alkoi 1990-luvun puolivälissä Ranskassa, ja yleiseen tietoisuuteen se nousi 2000-luvun ensimmäisellä vuosikymmenellä levittyään Yhdysvaltoihin. Mehiläiskadosta epäiltiin torjunta-aine neonikotinoideja, joista kolmen käyttöä rajoitettiinkin Euroopan unionissa joulukuussa 2013. Neonikotinoidien osuudesta mehiläiskatoon ei kuitenkaan ole vielä saatu aukotonta näyttöä. Mehiläiskadon syyksi on esitetty myös muita kemikaaleja tai varroapunkkia, joka levittää mehiläispesiin viruksia.[47]
Vuonna 2017 julkaistussa kahdessa tutkimuksessa havaittiin neonikotinoidilla olleen vahingollinen vaikutus mehiläisyhdyskuntiin Kanadassa, Isossa-Britanniassa ja Unkarissa mutta ei Saksassa.[48] Vuonna 2010 valmistuneen tutkimuksen mukaan mehiläiskatoa on aiheuttanut virus- ja sieni-infektion yhtäaikainen esiintyminen.[49][50]
Kristillisessä symboliikassa mehiläisten väsymättömyyttä on pidetty esimerkillisenä.[51] Mehiläinen on usein ahkeruuden symboli. Vaakunassaan mehiläistä ovat käyttäneet esimerkiksi Barberini-suku, johon kuuluu paavi Urbanus VIII, sekä Ranskan keisari Napoleon.[52] Yhdysvalloissa hunajamehiläinen on 17 osavaltion virallinen osavaltionhyönteinen.[53][54]
Barberinin vaakuna
Napoleonin vaakuna
Latvialaisen Viļānin pikkukaupungin vaakuna
Venäläisen Novoje Meston kylän vaakuna
Kalevalan Lemminkäisen tarinassa mehiläinen tuo taivaasta lääkkeitä, joilla poika hoidetaan terveeksi.[55][56] Kalevalassa sana 'mehiläinen' ei kuitenkaan välttämättä tarkoita hunajamehiläistä, eikä 'mesi' mettä.[57]
Tarhamehiläinen eli kesymehiläinen (Apis mellifera) on mesipistiäisiin lukeutuva hyönteislaji. Se elää pesissään yhdyskunnissa, joihin kuuluu kuningatar sekä kuhnureita ja kymmeniä tuhansia työmehiläisiä.
Työmehiläinen on 9−10 millimetriä pitkä. Kuningatar on pesän suurin mehiläinen ja elää useita vuosia. Se munii munia, joista kehittyviä toukkia työmehiläiset ruokkivat kukista keräämällään siitepölyllä sekä medestä valmistamallaan hunajalla ja ruokamehulla.
Mehiläispesistä kerätään erilaisia mehiläistuotteita kuten hunajaa ja mehiläisvahaa. Mehiläiset ovat myös hyvin tärkeitä pölyttäjiä.
Tarhamehiläisen luontainen levinneisyysalue ulottuu Skandinavian eteläosiin. Suomessa tarhamehiläinen esiintyy käytännössä ainoastaan tarhattuna. Lajissa on 25 nimettyä rotua, jotka eroavat toisistaan luontaisen sopeutumisen sekä jalostuksen seurauksena.
Maailman mehiläiskannat ovat kärsineet 1990-luvun puolivälistä alkaneesta mehiläiskadosta, jonka syyksi on epäilty viruksia, sieniä ja torjunta-aineita.
Abeille européenne, Avette, Mouche à miel
Abeille européenne, avette ou mouche à miel (Apis mellifera) est une abeille à miel originaire d'Europe. Elle est considérée comme semi-domestique. C'est une des abeilles élevées à grande échelle en apiculture pour produire du miel et pour la pollinisation.
Le nom de genre Apis est le terme latin signifiant « abeille », et l'épithète spécifique mellifera signifie « qui donne du miel », en référence à la tendance de l'espèce à produire une grande quantité de miel pour le stocker au printemps et en été avant consommation pendant l'hiver.
L'abeille européenne occupe désormais tous les continents sauf l'Antarctique. En raison de sa grande diffusion, cette espèce est le pollinisateur le plus important pour l'agriculture à l'échelle mondiale. Un certain nombre de ravageurs et de maladies menacent l'abeille, en particulier le syndrome d'effondrement des colonies[1].
Apis mellifera comporte vingt-huit sous-espèces (toutes fécondables entre elles) réparties en cinq groupes majeurs (selon leurs évolutions et leurs répartitions géographiques) basés sur le travail de Friedrich Ruttner (en) et confirmés par l'analyse de l'ADN mitochondrial :
Les variétés les plus utilisées en apiculture sont[3] :
Une analyse biométrique détaillée d'une trentaine d'abeilles d'une même colonie est un moyen assez fiable d'identifier la variété dont on dispose. On doit alors étudier la coloration de l'abdomen, la pilosité abdominale, la largeur du tomentum (bande pileuse abdominale), la longueur de la langue (proboscis), l'indice cubital et la transgression discoïdale des nervures de l'aile. Cette analyse nécessite de disposer d'un microscope ou de passer par des sites Internet spécialisés[4] qui permettent de faire ces analyses à partir d'images d'ailes envoyées par les utilisateurs. Les résultats sont à comparer aux grilles de références établies par Ruttner[5].
Une analyse éthologique est moins précise mais permet de se faire une idée sans matériel particulier. On doit alors tenir compte de critères tels que :
Puis comparer les résultats obtenus au tableau de caractéristiques créé par Frère Adam (Karl Kehrle)[6]. Certaines variétés comme les Buckfast (assez pures) sont toutefois assez reconnaissables notamment pour leurs bourdons très jaune doré voire blonds.
La Reine mesure de 15 à 20 millimètres de long et les ouvrières entre 11 et 13 millimètres. Cependant certaines sous-espèces des climats plus chauds de l'Afrique sont plus petites. On peut facilement reconnaître la reine à sa taille et son abdomen élargi.
La couleur de base de l'abeille occidentale est brune, avec les premiers segments abdominaux jaune, orange à rouge. Le thorax poilu est jaune brunâtre. Contrairement à une croyance populaire, l'abdomen de l'abeille n'est pas coloré en noir et jaune. Les illustrations colorées dans les livres pour enfants, par exemple, correspondent en fait à la coloration abdominale jaune et noir de la guêpe.
Les pattes des abeilles sont structurées comme celles des autres insectes. Les pattes postérieures des ouvrières servent à recueillir le pollen. Le bas des pattes est recouvert de longs poils formant une sorte de « panier » à pollen.
L'abeille, outre les mandibules, dispose d'un tuyau d'aspiration.
En zone tempérée, les abeilles survivent à l'hiver en tant que colonie, et la reine, seule femelle féconde, commence à pondre des œufs à la fin de l'hiver (probablement déclenché par la longueur du jour). La reine pond les œufs dont toutes les autres abeilles sont produites. Sauf pour une brève période (quand elle peut voler pour s'accoupler avec des mâles ou partir plus tard avec un essaim pour établir une nouvelle colonie), la reine quitte rarement la ruche après que les larves sont devenues des abeilles.
Le processus de naissance est ensuite variable selon qu'il s'agit d'une reine, d'une ouvrière ou d'un faux bourdon.
Les éleveurs de reine considèrent qu'une bonne nutrition pendant la phase larvaire (et une bonne génétique) est cruciale pour la qualité de la reine. Pendant les stades larvaire et pupal, les parasites peuvent endommager (ou détruire) la pupe ou la larve.
La population moyenne d'une ruche saine en plein été varie de 40 000 à 80 000 abeilles. Elle est 10 fois inférieure en hiver.
Les cadres d'une ruche contenant les larves et les nymphes sont appelées « cadres de couvain », et sont vendus aux apiculteurs accompagnés d'au moins un cadre de pollen et un cadre de miel (avec des abeilles nourricières) pour commencer de nouvelles ruches.
Périodiquement, la colonie détermine qu'une nouvelle reine est nécessaire. Il y a trois causes générales:
Comme toutes les abeilles mellifères, l'abeille européenne est eusociale, créant des colonies avec une seule femelle féconde (ou « reine »), de nombreuses femelles stériles ou « ouvrières », et une faible proportion de mâles fertiles ou « faux-bourdon ». Chaque colonie peut héberger des dizaines de milliers d'abeilles. Les activités de colonie sont organisées par une communication complexe entre les individus, à travers les odeurs et une langue dansée.
La reine se distingue des autres abeilles par sa plus grande taille (1,5 à 2 cm contre 1,1 et 1,3 cm). Son abdomen et ses organes génitaux sont plus développés. Elle passe tout son temps à pondre, et c'est elle qui donne naissance à toutes les abeilles d'une ruche.
En pleine saison, la reine peut pondre plus de 2 500 œufs par jour (plus que sa masse corporelle) durant une miellée d'été et à l'apogée de sa fertilité (à l'âge de deux ans). Elle produit deux types d'œufs: les œufs fécondés, qui donnent naissance aux abeilles femelles (ouvrières ou reines), et les œufs non fécondés d'où sortent les abeilles mâles (faux bourdons).
Les reines ne sont pas élevées dans les cellules de ponte horizontales typiques du nid d'abeille. Une cellule de reine est plus grande et orientée verticalement. Si les ouvrières sentent qu'une vieille reine s'affaiblit, elles produisent des cellules d'urgence (appelées cellules de supersédure) faites à partir de cellules contenant déjà des œufs ou de jeunes larves et qui dépassent du rayon.
Quand la reine vierge émerge, elle cherche d'autres cellules de reine et pique les reines encore dedans; Si deux reines émergent simultanément, elles combattent jusqu'à la mort. La reine affirme son contrôle sur les abeilles ouvrières en libérant une suite complexe de phéromones connue sous le nom de parfum de reine.
Après plusieurs jours d'orientation dans et autour de la ruche, la jeune reine vole à un point de rassemblement des faux bourdons - un site près d'une clairière et généralement à environ 9 m au-dessus du sol - où les mâles de différentes ruches se rassemblent. Ils détectent la présence d'une reine dans leur zone de congrégation par son odeur, la trouvent par la vue et s'accouplent avec elle dans l'air; Les mâles peuvent être induits à s'accoupler avec des reines «fictives» portant la phéromone de la reine. Une reine s'accouple plusieurs fois, et peut s'accoupler plusieurs jours d’affilée (si le temps le permet) jusqu'à ce que sa spermathèque soit pleine.
Bien que la durée de vie moyenne d'une reine dans la plupart des sous-espèces soit de trois à cinq ans, les rapports de la sous-espèce d'abeille noire germano-européenne souvent utilisé pour l'apiculture indiquent qu'une reine peut vivre jusqu'à huit ans. Parce que le magasin de sperme d'une reine est épuisé près de la fin de sa vie, elle commence à pondre plus d'œufs non fécondés; Pour cette raison, les apiculteurs remplacent souvent les reines chaque année ou une année sur deux.
La durée de vie des ouvrières varie considérablement au cours de l'année dans les régions où les hivers sont longs. Les ouvrières nées au printemps et en été travaillent dur et ne vivent que 5 à 6 semaines, mais celles nées en automne resteront à l'intérieur pendant 4 à 6 mois. En moyenne pendant l'année, environ un pour cent des abeilles ouvrières d'une colonie meurent naturellement par jour. Sauf pour la reine, toutes les ouvrières d'une colonie sont remplacées tous les quatre mois environ.
L'ouvrière d'été vit un peu moins de 6 semaines. Elle passe ses 3 premières semaines à travailler dans la ruche et ses 3 dernières à butiner à l'extérieur.
À la fin de l'été, au début de l'automne naissent des ouvrières d'hiver, qui vont vivre de cinq à six mois. Leur corps est plus riche en acide gras. Elles ont à protéger la reine, à maintenir la colonie, qui passe l’hiver à une température de 25 à 30 °C au cœur[réf. nécessaire], puis, dès le mois de février, à préparer l'arrivée des nouvelles générations.
Bien que les abeilles ouvrières soient généralement des femelles infertiles, quand certaines sous-espèces sont stressées, elles peuvent pondre des œufs fertiles. Comme les ouvrières ne sont pas pleinement développées sexuellement, elles ne s'accouplent pas avec les faux bourdons. Les œufs des ouvrières, non fécondés, sont donc haploïdes (n'ayant que la contribution génétique de leur mère), et ces œufs haploïdes se développent toujours en faux bourdons.
Les faux bourdons sont les abeilles mâles. Ils sont de taille supérieure aux ouvrières, car produits de la ponte (par la reine) d'œufs non fécondés dans de plus grands alvéoles. Ils naissent au printemps, quand les ruches sont actives et que de nouvelles reines non fécondées peuvent être présentes dans la ruche ou dans les environs. Ils sont dépourvus de dard. Ayant de plus gros yeux que les ouvrières, ils sont facilement reconnaissables. Ils n'ont pas de corbeille à pollen, et leur langue ne leur permet pas de recueillir le nectar des fleurs, mais ils butinent pour se nourrir. Dans la ruche, ils contribuent au maintien de la température et à la répartition de la nourriture[réf. nécessaire].
Leur développement dure 24 jours de l'œuf à l'insecte parfait, dans des conditions optimales. Même s'ils commencent à voler dès le 7e jour de leur vie d'insecte parfait, ils n'atteignent leur maturité sexuelle qu'après leur 12e jour.
Leur rôle principal est la fécondation des jeunes reines. Un faux bourdon peut produire 1,25 microlitre de sperme. Ils sont attirés par la substance chimique acide ceto-9-décene-2-oïque sécrétée par les glandes mandibulaires des reines.
À la suite de la fécondation en vol, le mâle meurt, car son abdomen est arraché pendant l'acte de reproduction. Les faux bourdons de différentes ruches du voisinage se rassemblent chaque année aux mêmes endroits, ayant des conditions thermiques spécifiques, en général dans un rayon de 4 kilomètres de leur ruche initiale. Il en résulte un brassage génétique.
En favorisant le mélange de différentes colonies, les faux bourdons sont aussi des vecteurs pour les maladies et les parasites tels que le varroa.
Leur durée de vie est d'environ deux mois, mais les abeilles peuvent consommer le couvain de faux bourdons en cas de disette. Ils sont chassés des ruches avant l'hiver, parfois dès les premiers refroidissements nocturnes d'août[7].
En cas de perte de la reine en fin de saison chaude, la ruche devient orpheline. Si aucun jeune couvain ne produit une reine, la ruche devient bourdonneuse. Des ouvrières pondent et élèvent des œufs qui, étant non fécondés, donneront naissance à des faux bourdons. Lorsque la dernière ouvrière meurt, la population uniquement constituée de faux bourdons est condamnée à mourir.
Les abeilles adultes se nourrissent principalement de pollen et de miel élaboré à partir de nectar. Le miel est leur réserve de nourriture pour l'hiver. La butineuse peut aussi consommer directement le nectar prélevé sur les fleurs comme « carburant » pour retourner à la ruche.
Le miel constitue un apport énergétique (glucides). Le pollen est lui principalement constitué de protéines et de lipides. Le pollen est donc indispensable à l'ouvrière notamment dans les premiers jours de sa vie pour terminer le développement de son organisme. Les nourrices aussi utilisent de grandes quantités de pollen pour fabriquer les protéines de la gelée royale. La consommation mixte de miel et de pollen est indispensable à l'abeille. Si elle peut supporter des carences passagères de pollen, elle doit disposer de miel (ou de sucre) en permanence.
Les ouvrières adultes échangent également de la nourriture par trophallaxie. Les reines peuvent s'alimenter elles-mêmes de miel (ou de candi donné par l'apiculteur), dans la colonie, mais pendant toute leur vie, elles sont le plus souvent nourries par les ouvrières, d'un mélange de gelée royale et de miel. La reine est alimentée au pro rata du volume de sa ponte.
Pendant les trois premiers jours de leur stade larvaire, les ouvrières et les reines sont nourries de gelée royale. Les ouvrières passent ensuite à un régime de pollen et de nectar (ou de miel dilué), tandis que les reines continueront de recevoir de la gelée royale (ce qui aide les larves grosses et sexuellement développées à atteindre le stade pupal puis adulte plus rapidement). N'importe quelle larve peut devenir une reine si elle est nourrie exclusivement de gelée royale. On a longtemps pensé que la composition de la gelée royale était ce qui permettait à certaines larves de devenir des reines mais c'est en fait l'absence d'alimentation en pollen qui permet le développement supérieur des organes génitaux[8].
La colonie se développera d'autant mieux qu'elle sera située dans un endroit riche en plantes mellifères dans une zone de 3 km à la ronde de la ruche. En effet, une colonie d’abeilles a besoin, chaque saison, de plus ou moins 140 kg de nectar et 20 kg de pollen.
Si les ressources en pollen et en nectar sont nombreuses au printemps, elles sont parfois plus rares en été et en automne. Cette pénurie saisonnière peut déclencher des pillages des colonies les plus fortes sur les colonies les plus faibles. C’est pour éviter ces pillages que les apiculteurs fusionnent souvent deux colonies faibles pour en faire une forte.
L'abeille a besoin d'une température corporelle interne de 35 °C pour voler. Cette température est maintenue dans le nid pour développer le couvain[9]. C'est aussi la température optimale pour la création de la cire. Lorsqu'il fait froid, les abeilles se regroupent au centre du nid et forment une grappe compacte. La température à la périphérie de cette grappe varie avec la température de l'air extérieur, et la température interne de la grappe hivernale peut être aussi basse que 20 22 °C. Pour ne pas abaisser la température du couvain qui a besoin de chaleur pour bien se développer, les apiculteurs évitent d'ouvrir leurs ruches avant l'arrivée de températures régulières au-dessus de 15 °C soit généralement à partir du milieu du printemps en France métropolitaine.
Les abeilles peuvent se nourrir à une température de 30 °C en raison de mécanismes comportementaux et physiologiques pour réguler la température de leurs muscles de vol[réf. nécessaire]. En fonction de la température de l'air, les abeilles peuvent frissonner pour se réchauffer avant le vol ou s'arrêter pendant le vol pour frissonner à nouveau, ou s'arrêter pour se refroidir par évaporation. Les températures corporelles varient en fonction de la caste et de l'alimentation allouée correspondante. La température optimale de l'air pour la nourriture est de 22-25 °C. Pendant le vol, les muscles de vol relativement grands de l'abeille créent la chaleur qui doit se dissiper. L'abeille utilise un refroidissement par évaporation pour libérer de la chaleur à travers sa bouche. Dans des conditions chaudes, la chaleur du thorax est dissipée à travers la tête; L'abeille régurgite une goutte de fluide interne chaud qui réduit la température de sa tête de 10 °C. Au-dessous de 7 10 °C, les abeilles sont immobiles, et au-dessus de 38 °C leur activité ralentit. Les abeilles peuvent tolérer des températures allant jusqu'à 50 °C pendant de courtes périodes.
Au Canada, certains apiculteurs font hiverner leurs ruches dans des entrepôts ventilés (pour évacuer le CO2) à une température et un niveau d'humidité supportables pour les abeilles.
Les abeilles possèdent entre elles un langage d'une extrême précision et découvert par Karl von Frisch, celui de la danse des abeilles.
Cette danse est exécutée dans l'obscurité par l'abeille éclaireuse revenue à la ruche pour renseigner les autres sur la distance, la direction, la quantité et la nature de nourriture.
Les autres abeilles, grâce à leurs perceptions tactiles et olfactives, perçoivent l'agitation et viennent s'agglutiner à elle pour décoder les informations contenues dans ces mouvements.
Il y a deux types de danses différentes :
La nature de la nourriture est indiqué par l'odeur de l'abeille qui s'y est frottée.
La quantité de nourriture dépend du frétillement de l'abeille : plus elle frétille, plus la quantité est importante.
La distance qui sépare la source de nourriture de la ruche est transmise en fonction de la vitesse à laquelle l’abeille tourne. Plus la danse est rapide plus la source est proche.
La direction (angle entre la source de nourriture et l'aplomb du soleil par rapport à la position de la ruche) est transmise par l'inclinaison de la danse par rapport à la verticale. La précision est ± 3°. Quand la danse se prolonge, l'abeille danseuse corrige son angle en fonction de la course du soleil, et ce malgré l'obscurité complète, dans laquelle elle se trouve.
Le spectre visible de l'abeille s'étend dans l'ultraviolet (au moins jusqu'à une longueur d'onde de 300 nm)[10] donc les nuages cachant le soleil ne sont pas gênants pour elles.
Lors de l'essaimage, 300 à 500 ouvrières (souvent les butineuses les plus âgées et expérimentées) se dispersent afin de trouver un lieu pour installer la colonie (cavité). Lorsqu'une éclaireuse trouve un lieu propice à l'installation de la colonie, elle l'inspecte, durant le plus souvent moins d'une heure, à l’extérieur comme à l’intérieur et estime le volume de la cavité, la taille de l'entrée et son positionnement, sa hauteur, son exposition au vent et au soleil. Elle rentre alors à l'essaim et fait partager sa découverte grâce à une danse frétillante à la surface de l'essaim. D'autres abeilles vont alors visiter les lieux et si elles en sont satisfaites, elles le dansent à leur tour. Certains sites sont peu à peu délaissés tandis que d'autres obtiennent de plus en plus de « supporters ». L'enthousiasme des danseuses est décisif pour le choix de l'habitat, plus le site est proche des critères d’excellence plus la danse est longue et intense. Une éclaireuse qui revient de la découverte d'une habitation idéale fait en moyenne quatre-vingt dix tours d'une danse qui dure environ 135 secondes ; tandis qu'une autre ayant trouvé un site possible mais pas idéal dansera pendant 45 secondes et effectuera 30 tours. La danse d'une éclaireuse peut parfois être interrompu par une de ses sœurs qui la heurte à la tête en émettant un son bref jusqu'à ce que l'éclaireuse cesse de danser. Le lieu le plus adapté finit par obtenir l'adhésion de toutes et l'essaim s'envole vers sa nouvelle demeure.
Les phéromones (substances impliquées dans la communication chimique) sont essentielles à la survie des abeilles mellifères. Les abeilles s'appuient sur les phéromones pour pratiquement tous les comportements, y compris l'accouplement, l'alarme, la défense, l'orientation, la reconnaissance des familles et des colonies, la production alimentaire et l'intégration des activités des colonies.
Les abeilles ouvrières ont un ovipositeur modifié, un dard avec lequel elles défendent la ruche. À la différence des abeilles de tout autre genre et des reines de leur espèce, cet aiguillon ressemble à un harpon. Contrairement à la croyance populaire, une abeille ne meurt pas toujours après avoir piqué; Cette idée fausse est basée sur le fait qu'une abeille mourra habituellement après avoir piqué un humain ou un autre mammifère à peau épaisse car son dard et son sac de venin sont arrachés quand elles les piquent. Mais pour d'autres cibles plus petites et à la peau plus souple (par exemple lors de combats entre abeilles), le dard se désharponne, de sorte que l'abeille peut alors piquer puis repartir indemne (ou piquer à nouveau).
Dans de très rares cas, les ouvrières subissent les mécanismes de police de la ruche, pondant des œufs qui sont enlevés à un taux inférieur par d'autres ouvrières; C'est ce qu'on appelle le syndrome anarchique. Les travailleurs anarchiques peuvent activer leurs ovaires à un taux plus élevé et contribuer une plus grande proportion de mâles à la ruche. Bien que l'augmentation du nombre de bourdons diminuerait la productivité globale de la ruche, la capacité de reproduction de la mère des bourdons augmenterait. Le syndrome anarchique est un exemple de sélection opérant dans des directions opposées aux niveaux individuel et collectif pour la stabilité de la ruche. Dans les circonstances ordinaires, la mort (ou le retrait) d'une reine augmente la reproduction chez les ouvrières, et une proportion importante de travailleurs aura des ovaires actifs en l'absence d'une reine. Les travailleurs de la ruche produisent un dernier lot de faux bourdons avant que la ruche ne s'effondre. Bien que pendant cette période la police ouvrière est généralement absente, dans certains groupes d'abeilles elle continue.
Selon la stratégie de sélection des parents , la police ouvrière n'est pas favorisée si une reine ne s'accouple pas plusieurs fois. Les ouvrières seraient liées par trois quarts de leurs gènes, et la différence de relation entre les filles de la reine et ceux des autres travailleurs diminuent. Les avantages de la police sont annulés et les services de police sont moins favorisés. Des expériences confirmant cette hypothèse ont montré une corrélation entre des taux d'accouplement plus élevés et des taux accrus de surveillance des ouvrières dans de nombreuses espèces d'hyménoptères sociaux.
Les premiers ancêtres d'Apis mellifera sont originaires d'Afrique d'où ils ont essaimé deux fois : une première vague de migration vers l’ouest en Europe, une seconde (voire plusieurs) vers l'est, l’Asie et l’Europe orientale[11].
Au cours de l'histoire, l'abeille a évolué grâce à une forte diversité génétique. En effet, la reine de cette espèce s'unit au cours du vol nuptial à une ou deux douzaines de faux bourdons (phénomène de polyandrie), puis pond des ovules non fécondés donnant des mâles, et des ovules fécondés donnant des ouvrières qui forment une ou deux douzaines de groupes de demi-sœurs. De plus, il y a vingt fois plus de recombinaisons génétiques lors de la formation des ovules de cette espèce que dans ceux de la femme[12].
Cette diversité donne un avantage adaptatif aux colonies de cette abeille : émergence de processus coopératifs plus efficaces, d'une plus grande productivité[13].
En 2006, le consortium international Honey Bee Genome Sequencing Consortium (en) publie le premier séquençage complet du génome d'Apis mellifera, cette abeille devenant ainsi le quatrième insecte à être séquencé après la drosophile en 2000, l'anophèle en 2002 et le ver à soie en 2004[14].
Des colonies sont souvent installées ou déplacées de milieux semi-naturels vers des milieux naturels, voire introduites dans des aires naturelles protégées ou des espaces naturels sensibles riches en fleurs, ce qui peut poser des problèmes de cohabitation avec les abeilles sauvages (dont près de 1000 espèces étaient en 1995 recensées en France, 403 [21] espèces en Belgique, 587 en Suisse et 274 au Luxembourg[22]), rappelle[23] l’Observatoire des Abeilles [24]. Cette cohabitation forcée entraîne trois types de risques :
Cette coexistence n'est toutefois pas nouvelle. L'abeille mellifère est domestiquée par l'homme depuis des milliers d'années sans conséquences négatives de grande envergure pour la faune et la flore sauvage. Ces risques sont par ailleurs difficiles à évaluer car ils dépendent fortement du nombre de colonies, de leurs localisations et des périodes considérées. On notera par exemple que dans certaines régions du monde, en Afrique et en Asie, l'abeille mellifère est indigène et présente à l'état sauvage.[30]
L'abeille à miel a un génome différent selon le sexe. La femelle (la reine et les ouvrières) est diploïde. Son génome est composé de 2n=32 chromosomes[31]. Le mâle (le faux bourdon), issu d'un œuf non fécondé, n'a lui que 16 chromosomes et est donc haploïde. Les mâles produits à partir d'une reine ne contiennent que ses gènes. Ceci peut être utilisé avantageusement dans les programmes de sélection. Même les reines fécondées naturellement peuvent être utilisées pour produire des mâles purs de la lignée de la reine.
Chaque abeille est unique en raison de la recombinaison très importante des chromosomes de la reine lors de la formation des œufs (méiose). Il a été constaté qu'il y a beaucoup plus de recombinaisons ou de «croisements» de chromosomes chez les abeilles domestiques que dans tout autre animal étudié jusqu'à présent. La recombinaison est une source de variation, et la variation est la matière première de l'adaptation. C'est peut-être ce qui a permis à l'abeille de s'adapter à presque toutes les régions de la Terre[32].
Les sélectionneurs du monde entier tentent d'améliorer la génétique de l'abeille pour obtenir des variétés plus productives en miel et plus résistantes aux maladies et aux différents problèmes environnementaux. La majorité des variétés sont nées naturellement en s'adaptant à leur milieu mais il existe aussi des variétés « synthétiques » comme la Buckfast qui ont été créées par l'Homme par croisement multiples de variétés naturelles.
Les qualités et les caractéristiques désirées pour l'élevage peuvent être divisées en trois groupes : primaire, secondaire et tertiaire, ceux qui ont une incidence sur la gestion.
Les qualités primaires sont les qualités essentielles à une production maximale de miel.
En collectant de grandes quantités de pollen, les abeilles diminuent la quantité de pollen allergène (ou devenant allergène en vieillissant et/ou en se dégradant).
Ceci a notamment été montré au début des années 2000 dans les serres de culture du poivron aux Pays-Bas (où environ 8 000 ouvriers agricoles le cultivent dans 10 000 hectares de serre). La fleur du poivron produit un pollen irritant auquel les travailleurs des serres sont exposés quand ils les cueillent. Dans les serres classiques, 1/3 de ces travailleurs finissent par devenir allergiques à ce pollen. Mais on a montré qu'introduire une colonie d'abeille domestique (ruche) dans la serre suffit à faire chuter le taux d'allergie et sa gravité[33] ; Dans les serres où les abeilles étaient présentes, le pollen était récolté par les abeilles sur les anthères au fur et à mesure de sa production, et les symptômes d'allergies diminuaient ou disparaissaient chez les travailleurs. L'étude n'est cependant pas allé jusqu'à calculer le nombre minimal ou optimal d'abeilles par serre.
Tous les apidés (ou leurs larves) sont victimes de divers insecticides aéroportés.
Des études les ont proposé et utilisé comme bioindicateur pour certaines retombées ou émissions radioactives[réf. nécessaire]
Elles sont aussi exposées à des métalloïdes et métaux lourds toxiques, dont le plomb. Les taux d'éléments traces métalliques (As, Mn, Pb et Zn) et las compositions isotopiques du Pb ont été relevés sur des échantillons d'abeilles, de cire et de miel provenant de sols urbains (Sydney) et jouxtant un parc national (Broken Hill) en Australie. Dans tous les cas le métal le plus contaminant était le Plomb (provenant du sol et de la poussière) trouvé à des taux correspondants chez les abeilles mellifères, leur cire et leur miel[34]. Le taux de plomb du sol était le meilleur facteur prédictif de la contamination des abeilles et de leurs produits. Les analyses isotopiques du plomb (206Pb/207Pb et 208Pb/207Pb) ont en outre montré que :
Ceci confirme que :
Abeille européenne, Avette, Mouche à miel
Abeille européenne, avette ou mouche à miel (Apis mellifera) est une abeille à miel originaire d'Europe. Elle est considérée comme semi-domestique. C'est une des abeilles élevées à grande échelle en apiculture pour produire du miel et pour la pollinisation.
Le nom de genre Apis est le terme latin signifiant « abeille », et l'épithète spécifique mellifera signifie « qui donne du miel », en référence à la tendance de l'espèce à produire une grande quantité de miel pour le stocker au printemps et en été avant consommation pendant l'hiver.
L'abeille européenne occupe désormais tous les continents sauf l'Antarctique. En raison de sa grande diffusion, cette espèce est le pollinisateur le plus important pour l'agriculture à l'échelle mondiale. Un certain nombre de ravageurs et de maladies menacent l'abeille, en particulier le syndrome d'effondrement des colonies.
A abella do mel europea ou melífera (Apis mellifera) é unha especie de insectos himenópteros, a especie de abellas máis común de entre todas as abellas produtoras de mel do mundo (hai de 7 a 12 especies produtoras), polo que tamén se lle chama abella común. O nome da especie, do latín apis, 'abella' e mellifera, 'que leva mel', indica o costume destas abellas de producir e almacenar gan cantidade de mel como alimento para pasar o inverno.
É un insecto eusocial, que forma colonias que teñen unha soa femia fértil chamada raíña ou mestra da colmea e moitas femias estériles ou obreiras e unha pequena proporción de machos fértiles ou abázcaros. Cada colonia pode albergar decenas de miles de abellas. As actividades da colonia están organizadas por medio dunha complexa comunicación entre os individuos, na que interveñen sinais odoríferos e unha linguaxe de danzas.
A abella do mel europea foi un dos primeiros insectos domesticados, e segue sendo a principal especie que crían os apicultores tanto para a obtención do seu mel e outros produtos coma polo seu labor polinizador. Coa axuda humana, a abella do mel europea vive agora en todos os continentes, excepto a Antártida. Debido á súa estendida crianza, esta especie é o polinizador máis importante para a agricultura en todo o mundo. Porén, diversas pragas e doenzas ameazaron esta abella, especialmente a síndrome de despoboamento das colonias de abellas.
É tamén un importante organismo modelo en estudos científicos, especialmente nos campos da evolución social, aprendizaxe e memoria. Tamén se usaron en estudos sobre a toxicidade dos pesticidas, para avaliar os impactos indirectos non pretendidos dos pesticidas comerciais.
A abella do mel europea pode encontrarse en todos os continentes menos na Antártida. Crese que a especie se orixinou ou ben en África,[2] ou ben en Asia,[3] desde onde se espallou por África, Próximo Otriente e Europa. Os humanos son responsables do considerable aumento da súa área de distribución, introducindo as subespecies europeas en Norteamérica (a inicios do século XVII)[4] Suramérica, Australia, Nova Zelandia e leste de Asia.[5]
A especie adaptouse aos ambientes locais a medida que se espallaba xeograficamente.[2] Estas adaptacións inclúen sincronizar os ciclos coloniais co momento de floración das plantas locais, formar agrupamentos en inverno nos climas máis fríos, enxamiarse en África, e incrementar o comportamento de busca de comida en áreas desertas. En conxunto, estas variacións tiveron como resultado a formación das 28 subespecies recoñecidas,[1] todas as cales son fértiles cruzándose entre si. As subespecies están divididas en catro grandes ramas, baseadas no traballo de Ruttner e confirmados polas análises de ADN mitocondrial. As subespecies africanas pertencen á rama A, as subespecies do oeste de Europa á rama M, as do suroeste de Europa á rama C e as do Medio-Leste á rama O.
A diferenza da maioría das outras especies de abellas, as abellas do mel teñen colonias perennes, que persisten ano tras ano. Debido a este alto grao de socialidade e permanencia, as colonias de abellas do mel poden considerarse superorganismos, o que significa que a unidade biolóxica significativa para a reprodución é a colonia, máis que as abellas individuais. As colonias das abellas do mel reprodúcense por un proceso chamado "enxamiamento".
Na maioría dos climas, as abellas do mel enxamianse en primavera e inicios do verán, cando hai unha abundancia de plantas en floración para recoler néctar e pole. En resposta a estas condicións favorables, a colmea crea unha ou dúas ducias de novas raíñas. Xusto cando estas "raíñas fillas" están case formadas no estadio pupal, as vellas raíñas e aproximadamente dous terzos das obreiras adultas abandonan a colonia formando un enxame, e viaxan certa distancia para encontrar unha nova localización axeitada e construír alí unha colmea, como un tronco de árbore oco. Na antiga colonia, as raíñas fillas a miúdo empezan a "chiar", xusto antes de emerxer como adultos,[6] e, cando as raíñas fillas emerxen finalmente, loitan unhas con outras ata que só queda unha, que se converterá na nova raíña. Se unha destas irmás emerxe antes que as outras, matará as súas irmás mentres son aínda pupas, antes de que teñan a oportunidade de emerxer como adultos.
Unha vez que eliminou os seus rivais, a nova raíña, que é a única femia fértil da colonia, é a responsable de poñer todos os ovos da antiga colonia, que a súa nai abandonou. As raíñas femias virxes poden poñer ovos, que se desenvolven orixinando machos (unha característica que comparten coas avespas, outras abellas e formigas debido á súa haplodiploidía). Porén, a raíña terá que aparearse cun macho para producir descendencia feminina, a cal supón o 90% ou máis das abellas da colonia. Deste modo, a nova raíña fará un ou máis voos nupciais, e cada vez aparearase con de 1 a 17 machos.[7] Unha vez que acabou de aparearse, xeralmente ás dúas semanas de emerxer, permanece na colonia e dedícase a poñer ovos.
Ao longo do resto da estación de crecemento, a colonia producirá moitas obreiras que recollerán pole e néctar para prepararse para o inverno; a poboación media dunha colmea sa a mediados do verán pode ser de 40 000 a 80 000 abellas. O néctar das flores procésano as obreiras, que fan que se evapore a súa humidade ata que o seu contido de auga é baixo dabondo como para non favorecer o crecemento de balores, transformándoo despois en mel, que pode ser selado nunha cela de cera e almacenado case indefinidamente. Nos climas temperados aos cales as abellas do mel están adaptadas, as abellas reúnense nas súas colmeas para esperar polo inverno, durante o cal a raíña pode parar de poñer ovos. Durante este tempo, a actividade é lenta, e a colonia consome os seus almacéns de mel para ter enerxía para permanecer quente. A mediados e finais de inverno, a raíña empeza a poñer ovos outra vez en preparación para a chegada da primavera (probablemente causada pola duración da luz do día). Dependendo da subespecie, poden producirse novas raíñas (e novos enxames) cada ano, ou máis dun ano, dependendo das condicións ambientais locais.
Igual que outros insectos, as abellas experimentan unha metamorfose completa, na que pasa por catro estadios vitais: ovo, larva, pupa e adulto. A complexa estrutura social das súas colonias significa que todos os seus estadios vitais ocorren simultaneamente durante a maior parte do ano. A raíña deposita un só ovo en cada cela preparada polas obreiras. Do ovo eclosiona unha larva sen patas nin ollos alimentada por unhas "coidadoras" (obreiras que manteñen o interior da colonia). Despois de aproximadamente unha semana, a larva é selada na súa cela polas coidadoras e empeza a súa fase pupal. Despois doutra semana, sae convertida en abella adulta. É común que determinadas rexións do panal estean cheas de abellas novas, mentres que outras conteñan pole e mel almacenados.
As obreiras segregan a cera usada para construír a colmea, límpana, consérvana e deféndena, coidan das crías e saen a procurar néctar e pole, e a natureza do papel das obreiras varía coa idade. Durante os primeiros dez días da súa vida as obreiras limpan a colmea e alimentan as larvas. Despois diso, empezan por construír as celas ou favos do panal. Entre os días 16 a 20, as obreiras reciben néctar e pole das obreiras máis vellas e almacénano. Despois do 20º día, as obreiras saen da colmea e pasan o resto da súa vida como recolledoras de alimento. Aínda que as obreiras son xeralmente femias infértiles, cando algunhas subespecies están estresadas poden poñer ovos fértiles. Como as obreiras non están completamente desenvolvidas sexualmente, non se aparean con machos, polo que só poden producir descendencia haploide (machos).
As raíñas e obreiras teñen un ovipositor modificado, transformado en aguillón, co cal defenden a colmea. A diferenza das abellas doutros xéneros e das raíñas da súa propia especie o aguillón da obreira da abella do mel na parte lateral ten puntas ou dentes dirixidos cara atrás (é dentado ou barbado). Contrariamente a unha crenza popular, unha abella non sempre morre pouco despois de picar, aínda que isto sexa un resultado común. O aguillón está deseñado para separarse do corpo cando pican, e o seu saco de veleno, con musculatura e un ganglio permite que continúe inxectando veleno despois de que se separou da abella. Este aparato (incluíndo as puntas laterais do aguillón) crese que evolucionou en resposta á predación polos vertebrados, xa que as puntas laterais non funcionan (e o aparato do aguillón non se desprende) a non ser que o aguillón se crave nun material elástico, polo que non sempre quedan ben prendidas, e a abella pode ocasionalmente sacar o aguillón e marchar voando sen sufrir danos (ou poden volver picar).
Aínda que a duración da vida dunha raíña na maioría das subespecies é de tres a cinco anos, hai informes da subespecie negra xermanoeuropea usada previamente en apicultura que indican que unha raíña pode vivir ata oito anos.[8] Como as raíñas almacenan o esperma que reciben do macho e vano usando pouco a pouco, este está esgotado ao final das súas vidas, polo que empezan a poñer máis ovos non fecundados; por esta razón os apicultores adoitan substituír a raíña cada ano ou cada dous anos.
A esperanza de vida das obreiras varía considerablemente ao longo do ano en rexións con invernos longos. As obreiras que nacen en primavera e verán traballan duro, e viven só unhas poucas semanas, pero as que nacen en outono permanecen dentro da colonia durante varios meses formando grupos coloniais. Como media durante o ano, aproximadamente un 1% das obreiras da colonia morren diariamente de forma natural.[9] Excepto a raíña, todas as obreiras da colonia son substituídas aproximadamente cada catro meses.
A raíña ou mestra é unha femia fértil, que, a diferenza das obreiras (que xeneticamente son tamén femias), ten un tracto reprodutor totalmente desenvolvido. É meirande que as obreiras, e ten un abdome caracteristicamente máis longo e arredondado. Un ovo feminino pode dar lugar a unha raíña ou a unha obreira, dependendo de como se alimente a larva. Durante os primeiros tres días do seu estado larvario tanto as obreiras coma as raíñas son alimentadas con xelea real, que é rica en proteínas e baixa en flavonoides. A dieta das obreiras cámbiase despois a unha mestura de pole e néctar, mentres que as raíñas continúan recibindo todo o tempo xelea real. En ausencia de flavonoides e cunha dieta alta en proteínas, as raíñas desenvolven o seu tracto reprodutivo funcional,[10] que necesitarán para poñer ovos e manter o número de individuos da colonia, que é de decenas de miles de obreiras fillas.
Periodicamente a colonia determina que se necesita unha nova raíña. Hai tres causas xerais:
Independentemente de cal sexa a causa, as obreiras fan que algunhas larvas se desenvolvan en raíñas ao alimentalas continuamente con xelea real.
As raíñas non se crían nas típicas celas situadas no plano horizontal do conxunto do panal. A cela de cría da raíña é máis grande e constrúena verticalmente, sobresaíndo do panal. Se as obreiras detectan que a vella raíña se está debilitando, forman ditas celas de emerxencia con forma de copa feitas a partir de celas con ovos ou con larvas novas, que sobresaen da superficie do panal. Cando a raíña acaba a súa alimentación larvaria e empeza a pupar, móvese poñéndose boca abaixo e finalmente abrirase paso mastigando as paredes para saír da cela. Na pupación as obreiras selan cunha tapa a cela. A raíña asegúrase o control das obreiras liberando un complexo conxunto de feromonas coñecido como aroma da raíña.
As novas raíñas, despois de pasados varios días que dedican a orientarse arredor da colmea, voan ata un punto de congregación de machos (un sitio preto dunha zona despexada e xeralmente a uns 9 m do chan, onde se congregan machos de diferentes colonias). Eles detectan a presenza dunha raíña na súa área de congregación polo olfacto, encóntrana visualmente e aparéanse con ela en voo; os machos poden ser inducidos a aparearse con raíñas "falsas" (monecos) que levan a feromona da raíña. A raíña aparéase moitas veces e pode seguir facéndoo durante varios días (se o tempo climatolóxico o pemite) ata que a súa espermateca (bolsa onde almacena o esperma) está chea.
A raíña é a que pon todos os ovos nunha colonia san. O número e ritmo de posta de ovos está controlado polo tempo climatolóxico, a dispoñibilidade de recursos e características específicas raciais do animal. As raíñas xeralmente empezan a poñer ovos máis lentamente ao principio do outono, e poden parar de poñelos durante o inverno. A posta de ovos reiníciase xeralmente ao final do inverno cando os días se fan máis longos, chegando ao máximo en primavera. No período culminante da estación pode chegar a poñer uns 2 500 ovos diarios (que pesan máis que a súa propia masa corporal).
A raíña fertiliza cada ovo co esperma que almacenou na espermateca a medida que os pon nas celas que teñen o tamaño apropiado para as obreiras, e delas nacen obreiras diploides, co mesmo número de cromosomas que a raíña. Os ovos que pon nas celas para machos (que son máis grandes) non están fertilizados, desenvólvense por partenoxénese dando lugar a machos haploides (coa metade dos cromosomas que as obreiras ou a raíña).
As obreiras son femias estériles producidas pola raíña a partir de ovos fertilizados diploides. As obreiras son esenciais para a estrutura social e o funcionamento axeitado da colonia. Realizan a maioría das tarefas da colonia, porque a raíña se ocupa só da reprodución. Estas femias crían as obreiras novas irmáns súas e as futuras raíñas que finalmente abandonarán o niño para fundar a súa propia nova colonia. Tamén recollen o alimento (néctar e pole) e regresan con el ao niño para alimentar a toda a colonia.
Os abázcaros son os machos das colonias de abellas (non obstante, en galego abázcaro tamén é o nome que se lle dá á Vespa crabro). Como non teñen ovopositores, tampouco teñen aguillóns. Non saen a buscar comida; aliméntanse do que traen as obreiras. O súa principal función é fecundar unha nova raíña e non son importantes na defensa do niño. Moitos abázcaros aparéanse en voo cunha determinada raíña; cada un deles morre inmediatamente despois do apareamento, xa que o proceso de inseminación require un esforzo letalmente convulsivo. Son haploides (teñen un só conxunto de cromosomas non apareados), e descenden só da súa nai (a raíña) por partenoxénese. En rexións temperadas os abázcaros son xeralmente expulsados da colmea antes do inverno, polo que morren de frío e fame, xa que non buscan comida, nin se coidan por si mesmos. Investigouse sobre o papel dos machos de A. mellifera na termoregulación da colmea. Dado o seu gran tamaño (1,5x), os abázcaros poden xogar un papel significativo nesa función. Están normalmente localizados case no centro da agrupación da colmea por razóns que non están claras. Propúxose que isto é así para manter a viabilidade do esperma, que declina a temperaturas frías. Outra posible explicación é que unha localización máis central lles permite contribuír ao quentamento, xa que a temperaturas por debaixo de 25 °C a súa viabilidade para contribuír a isto declina.[11]
Cando unha obreira produce abázcaros, orixínase un conflito entre os seus intereses e os da raíña. A obreira comparte a metade dos seus xenes cos fillos machos que poida ter e un cuarto cos seus irmáns fillos da raíña, o que favorece os seus descendentes sobre os da raíña. A raíña comparte a metade dos seus xenes cos seus fillos machos e un cuarto cos fillos de obreiras fértiles.[12] Isto enfronta os intereses das obreiras contra os da raíña e doutras obreiras aliadas coa raíña, que tratan de maximizar as súas respectivas fitness reprodutivas criando a descendencia máis emparentada con elas. Esta relación leva a un fenómeno coñecido como "vixilancia das obreiras" (eliminación de ovos de obreiras). Nesas raras situacións, outras obreiras da colmea que están xeneticamente máis relacionadas cos fillos da raíña que coas obreiras fértiles, patrullan a colmea e eliminan os ovos postos por obreiras. Outra forma de vixilancia baseada nas obreiras é a agresión ás femias fértiles.[13] Algúns estudos suxiren que unha feromona da raíña pode axudar as obreiras a distinguir os ovos postos por obreiras dos postos pola raíña, pero outros indican que a viabilidade dos ovos é o factor clave que determina este comportamento.[14][15] A vixilancia das obreiras é un exemplo de altruísmo forzado, onde os beneficios da reprodución das obreiras son minimizados e os da crianza da descendencia da raíña maximizados.
En moi raros casos as obreiras subverten os mecanismos de vixilancia da colmea, poñendo ovos que só son eliminados en baixa proporción polas outras obreiras; isto denomínase síndrome anárquico. As obreiras anárquicas poden activar os seus ovarios a un alto nivel e contribuír a unha maior proporción de machos na colmea. Aínda que un incremento no número de machos fai decrecer a produtividade global da colmea, a fitness reprodutiva da nai dos machos increméntase. A síndrome anárquica é un exemplo de selección funcionando en direccións opostas a niveis de individuo e grupo para a estabilidade da colmea.[16]
En circunstancias ordinarias a morte (ou eliminación) dunha raíña incrementa a reprodución das obreiras, e unha proporción significativa de obreiras activa os seus ovarios en ausencia dunha raíña. As obreiras da colmea producen un último lote de machos antes de que a colmea acabe de colapsarse. Aínda que durante este período a vixilancia das obreiras está xeralmente ausente, en certos grupos de abellas esta continúa.[17]
Segundo a estratexia da selección de parentesco, a vixilancia das obreiras non está fovarecida se a raíña non se aparea moitas veces. As obreiras estarían emparentadas nuns 3/4 dos seus xenes, e as diferenzas no parentesco entre fillos da raíña e os doutras obreiras diminuiría. Os beneficios da vixilancia non existirían entón, e a vixilancia estaría menos favorecida. Os experimentos que confirman esta hipótese mostraron unha correlación entre taxas de apareamento maiores e un incremento das taxas de vixilancia das obreiras en moitas especies de himenópteros sociais.[18]
A abella do mel necesita ter unha temperatura interna de 35 °C para poder voar. Esta temperatura mantense no niño para que se desenvolvan as crías e é a temperatura óptima para fabricar cera. A temperatura na periferia do agrupamento varía ao variar a tempratura exterior do aire, e a temperatura interna das agrupacións de inverno pode baixar a 20-22 °C.
Poden saír a buscar comida a unha temperatura do aire de 30 °C porque teñen mecanismos fisiolóxicos e de comportamento para regular a temperatura dos seus músculos do voo. De temperaturas do aire baixas a altas, os mecanismos para regular a súa temperatura son: tremer antes de voar, e parar de voar para volver a tremer; regulación da temperatura corporal pasiva baseada no traballo realizado, e arrefriamento evaporativo a partir de contidos do saco de mel regurxitados. As temperaturas corporais difiren, dependendo da casta e a expectativa de recompensas de comida.[19]
A temperatura óptima do aire para as abellas provedoras que buscan comida é de 22 a 25 °C. Durante o voo, os músculos de voo relativamente grandes das abellas xeran calor que se debe disipar. A abella do mel usa o arrefriamento evaporativo para liberar calor pola súa boca. Cando as condicións son cálidas, a calor do tórax disípase pola cabeza da seguinte maneira: a abella regurxita unha pinga de fluído interno quente — unha "pinga de mel do boche" – que reduce a temperatura da súa cabeza en 10 °C.[20]
Por debaixo de 7 a 10 °C as abellas están inmóbiles, e por riba de 38 °C a súa actividade faise máis lenta. Poden tolerar temperaturas ata os 50 °C durante curtos períodos.
O comportamento da abella do mel foi moi estudado, xa que as abellas están moi estendidas polo mundo e a xente está moi familiarizada con elas. Karl von Frisch, que recibiu en 1973 o Premio Nobel de Medicina e Fisioloxía polo seu estudo da comunicación das abellas melíferas, decatouse de que as abellas se comunican por medio da danza. Coas danzas que realizan, as abellas comunican información sobre a distancia, a situación e a dirección dos sitios onde hai unha fonte de comida. Estas danzas realízanas as obreiras que regresan ao panel vertical da colmea.[21] Estas abellas dirixen as outras abellas á fonte de comida cunha danza circular e cunha danza bambeante. Aínda que a danza circular dille ás outras obreiras buscadoras de comida que o alimento está a unha distancia duns 50 m da colmea, non proporciona suficiente información sobre en que dirección. A danza bambeante, que pode ser vertical ou horizontal, proporciona máis detalles sobre a distancia e dirección na que está unha fonte de alimento. As obreiras provedoras crese que tamén utilizan o seu sentido do olfacto para axudar a localizar unha fonte de comida despois de que son dirixidas pola información das danzas. A diferenza de A. mellifera, a especie Apis florea non cambia a precisión da danza bambeante para indicar o tipo de sitio que se establece como novo obxectivo ao que chegar.[22] Por tanto, as Apis mellifera son mellores á hora de transmitir información que esta outra especie emparentada e isto apoia a noción de que A. mellifera está máis evolucionada que Apis florea.[23]
Outro medio de comunicación son os sinais de sacudida, tamén chmados danza de sacudidas ou danza (ou sinal) de vibración. Aínda que este sinal é máis común na comunicación das obreiras, tamén aparece no enxamiamento reprodutivo. Unha obreira vibra o seu corpo dorsoventralmente mentres agarra outra abella coas patas anteriores. Jacobus Biesmeijer estudou os sinais de sacudida realizados durante a vida das obreiras provedoras de comida e as condicións que facían que a realizasen, e atopou que as obreiras provedoras experimentadas executaban o 92,1 % dos sinais de sacudida observados na colmea e o 64 % destes sinais fixéronse durante o descubrimento dunha fonte de alimento. Aproximadamente o 71 % dos sinais de sacudida realizábanse antes dos primeiros voos do día exitosos en busca de comida; outros sinais de comunicación, como a danza bambeante, realizábanse máis frecuentemente despois dos primeiros cinco éxitos. Biesmeijer demostrou que a maioría dos individuos que fan as sacudidas son obreiras buscadoras de comida e que o sinal de sacudida o executan as abellas buscadoras para as abellas prebuscadoras, polo que chegou á conclusión de que é unha mensaxe de transferencia para varias actividades (ou niveis de actividade). Ás veces o sinal incrementa a actividade, como cando as abellas activas sacoden as inactivas. Noutros momentos, como ao final do día, o sinal é un mecanismo inhibidor. Porén, o sinal de sacudida está dirixido preferentemente ás abella inactivas. As tres formas de comunicación mencionadas entre as abellas melíferas son efectivas para a procura de comida e organización das tarefas.
As feromonas (substancias que interveñen na comunicación química) son esenciais para a supervivencia das abellas do mel, as cales dependen das feromonas para case todos os comportamentos, como o apareamento, alarma, defensa, orientación, recoñecemeno do parentesco e da colonia, produción de comida e integración nas actividades da colonia.[24][25]
A abella do mel é un dos poucos animais invertebrados que foi domesticado. O mel silvestre foi recollido polo home desde hai uns 3 millóns de anos, pero a súa produción é moito máis recente e empezou hai uns 10 000 anos. Porén, as abellas foron domesticadas probablemente no Antigo Exipto, e escenas de acuicultura están representadas nas tumbas da época; as primeiras imaxes rexistradas de abellas son máis antigas e aparecen na arte rupestre de Francia e España. As abellas foron traídas a Norteamérica en 1622.[26][27]
Os apicultores seleccionaron as abellas segundo as súas características desexables, como eran:[26]
Estas modificacións, xunto cos cambios artificiais de localización, melloraron as abellas desde o punto de vista do apicultor, e simultaneamente fixéronas máis dependentes do ser humano para a súa supervivencia. En Europa, a supervivencia ao tempo frío foi probablemente seleccionada polo home, de forma consciente ou non, mentres que en África a selección realizada probablemente favoreceu a supervivencia á calor, seca e chuvias torrenciais.[26]
Os autores non se poñen de acordo se este grao de selección artificial constitúe unha verdadeira e plena domesticación ou non. Moitos biólogos que traballan actualmente na polinización non dubidan do carácter de animal doméstico da abella melífera.[28][29] Por exemplo, Rachael Winfree e os seus colegas escribiron o seguinte: "Usamos a polinización das colleitas como o sistema modelo, e investigamos se a perda do polinizador doméstico (a abella do mel) podería ser compensada por especies de abellas silvestres nativas."[30] De xeito similar, Brian Dennis e William Kemp escribiu que "Aínda que a domesticación da abella do mel está estreitamente conectada coa evolución de sistemas socioeconómicos baseados co alimento en moitas culturas de todo o mundo, en termos económicos actuais, e só en EUA, o valor de venda estimado do mel, máis de 317 millóns de dólares en 2013, palidece en comparación co valor anual estimado dos servizos conxuntos da polinización, diversamente valorados en de 11 a 15 mil millóns."[31]
Por outra parte, P. R. Oxley e B. P. Oldroyd (2010) consideran que a domesticación foi como moito parcial.[32] Oldroyd observa que a falta dunha domesticación completa é algo sorprendente, dado que a xente leva criando abellas desde hai polo menos 7 000 anos. En vez diso, os apicultores atoparon maneiras de xestionar as abellas usando colmeas, onde as abellas permanecen "en gran medida sen cambiar respecto ás súas curmás silvestres".[33] Leslie Bailey e B. V. Ball, no seu libro Honey Bee Pathology, chama ás abellas do mel "insectos semisalvaxes", a diferenza do verme da seda (Bombyx mori) que consideran "o único insecto que foi domesticado", e refírense á "crenza popular entre moitos biólogos e tamén apicultores de que as abellas están domesticadas". Argumentan que as abellas do mel son capaces de sobrevivir sen a axuda do home, e de feito necesitan que "as deixen en liberdade" para sobrevivir. Argumentan ademais que incluso se as abellas se puidesen criar lonxe da natureza, aínda terían que voar libremente para recoller o néctar e polinizar as plantas. Por tanto, argumentan que a apicultura é "a explotación de colonias de insectos silvestres", na que pouco máis se fai que proporcionarlles unha cavidade que as resgarde do mal tempo para que fagan o niño.[34] Pilar de la Rua e os seus colegas igualmente consideran que as abellas do mel non están completamente domesticadas, xa que "as pegadas xenéticas específicas de subespecies endémicas aínda poden identificarse en Europa e África", facendo que a conservación da abella do mel silvestre sexa importante. Ademais coida que a dificultade de controlar os apareamentos dos abázcaros é un serio hándicap e un signo de que a domesticación non é completa, en particular tendo en conta que "xeralmente se produce un amplo fluxo xénico entre as poboacións de abellas melíferas silvestres e semidomesticadas".[35]
Séculos de crianza selectiva feita polos humanos crearon abellas que producen máis mel da que necesita a colonia, que os apicultores colleitan, xunto con outros produtos.
Os apicultores proporcionan á colonia un lugar onde vivir e almacenar o mel e ás veces algúns coidados se a saúde da colmea se veu ameazada. Hai moitos tipos de colmeas para apicultura; os tipos modernos permiten o seu transporte, por exempo para mover as abellas de campo en campo para que realicen a polinización cando isto é solicitado, o que é unha fonte de ingresos para os apicultores nalgúns países.
En climas fríos algúns apicultores manteñen as colonias vivas durante o inverno poñéndoas baixo teito e controlando a acumulación de dióxido de carbono, para evitar a posible propagación de enfermidades.
As propias abellas son un produto comercializable en apicultura. Véndense colonias con raíñas ou raíñas apareadas para crear colonias. Nalgunhas rexións a escaseza de polinizadores naturais para os cultivos fai que se contraten os servizos de apicultores que transportan colmeas ata os campos. Por exemplo, as plantacións de amendoeiras de Estados Unidos requiren unha colonia de abellas por cada 2 000 m² para a polinización e que haxa un máximo rendemento. A polinización das amendoeiras en Estados Unidos (en febreiro e marzo) é a maior polinización favorecida artificialmente no mundo e necesita máis dun terzo das abellas do mel criadas no país. Tamén se usan moito para a polinización de maceiras, pero son menos efectivas na polinización dos arandos Vaccinium angustifolium,[36][37][38]
O mel é unha complexa substancia feita polas abellas a partir do néctar e dos depósitos doces das plantas herbáceas e árbores que xuntan, modifican e almacenan nos panais. O mel é unha mestura biolóxica de azucres invertidos, principalmente glicosa e frutosa. Ten propiedades antibacterianas e antifúnxicas. O mel das abellas Apis mellifera e Tetragonisca angustula, teñen unha actividade específica contra a bacteria causante de infeccións Staphylococcus aureus.[39] O mel non fermenta ou apodrece cando se almacena en condicións normais, mais pode cristalizar co tempo. O mel cristalizado pódeno consumir os humanos, pero as abellas só usan mel líquido e retiran da colonia e desbotan o mel cristalizado.
As abellas almacenan o néctar no seu segundo estómago e regresan á colmea. As obreiras dixiren o néctar cru durante uns 30 minutos, usando encimas que degradan os azucres complexos que contén a azucres simples. Despois o mel cru é despois vertido en celas baleiras dos panais para que seque, reducindo o seu contido de auga a menos do 20%. Cando o néctar está sendo procesado, a abella crea unha corrente de aire pola colmea ao abanear as ás. Cando o mel está seco, sélanse as celas do panal con cera para que se conserve.
Cando unha colmea detecta fume, moitas das abellas fanse non agresivas; isto crese que forma parte dun mecanismo de defensa. As colonias salvaxes xeralmente viven en ocos en troncos de árbores; cando detectan fume, crese que se preparan para evacuar a colmea e afastarse dun lume forestal con tanta comida como poidan levar. Para facelo, van ás celas de mel do panal e comen mel ata ateigarse. Nese estado son dóciles, xa que nese momento defenderse dos depredadores é menos importante que salvar a maior cantidade de comida posible.
As obreiras maduras segregan cera en glándulas do seu abdome, e úsana para formar as paredes da colmea. A cera recóllese ao colleitar o mel e utilizouse historicamente para facer candeas (pero hoxe a maioría son de parafina artificial) e úsase aínda como compoñente na industria cosmética.
As abellas recollen pole nunha cesta de pole das súas patas e transpórtano á colmea, onde serve de fonte de proteínas para a nutrición das larvas. O exceso de pole pode colleitarse e consumirse como complemento dietético.
O propóleo é unha mestura resinosa recollida polas abellas dos gromos das árbores ou doutras plantas, que usan para selar buratos na colmea. Atribúenselle beneficios para a saúde. Tamén se usa en acabados de produtos de madeira como na fabricación dos violíns Stradivarius, ao que lles dá a súa cor única.
A xelea real é unha secreción da abella que elas utilizan para alimentar as larvas. É comercializada porque se lle atribúen beneficios para a saúde.
O 28 de outubro de 2006, o Honey Bee Genome Sequencing Consortium (Consorcio para a Secuenciación do Xenoma da Abella do Mel) secuenciou completamente e analizou o xenoma de Apis mellifera. Desde 2007, a atención centrouse na síndrome de despoboamento das colonia, un declive nas poboacións desta especie en varias rexións.
Apis mellifera é o terceiro insecto, despois da mosca do vinagre Drosophila melanogaster e os mosquitos (por exemplo, Aedes albopictus, Anopheles gambiae), do que se mapou o xenoma. Segundo os científicos que analizaron o seu xenoma, a abella do mel orixinouse en África e espallouse a Europa en dúas antigas migracións.[2] Os científicos encontraron que o número de xenes relacionados co olfacto superan os relacionados co gusto, e a abella do mel europea ten menos xenes que regulen a inmunidade que a mosca do vinagre e o mosquito.[40] A secuencia xenómica revelou tamén que varios grupos de xenes, particularmente aqueles relacionados co ritmo circadiano, lembraban máis o dos vertebrados que o doutros insectos. Outros descubrimentos significativos feitos ao estudar o seu xenoma foi que a abella do mel foi o primeiro insecto no que se descubriu que tivese un sistema de metilación do ADN funcional, porque teñen os encimas funcionais claves (ADN metil-transferases 1 e 3) no xeu xenoma. A metilación do ADN é un dos importantes mecanismos en epixenética para estudar a expresión xénica e a regulación sen cambiar a secuencia de nucleótidos do ADN, senón por medio doutro tipo de modificacións no ADN.[41] Posterioremnte descubriuse que a metilación do ADN xogaba un importante papel na regulación xénica e o empalme alternativo xénico.[42] O seu xenoma é pouco habitual porque ten poucos elementos transpoñibles, aínda que estes estaban presentes no pasado evolutivo (encontráronse restos inactivos) e evolucionaron máis lentamente que nas especies voadoras.[40]
Desde o punto de vista filoxenético, clasificáronse as subespecies de Apis mellifera en grupos de acordo coas liñaxes xenéticas observadas ou tipos de ADN:
As poboacións de A. mellifera enfróntanse a varias ameazas á súa supervivencia, o que incrementa o interese por outras especies polinizadoras como Bombus impatiens.[43] As poboacións europeas e norteamericanas quedaron moi reducidas pola infestación polos ácaros varroa a inicios da década de 1990, e en Estados Unidos estendeuse despois a síndrome do despoboamento das colonias en 2006 e 2007.[44] Prácticas culturais melloradas e tratamentos químicos contra a varroa salvaron moitas operacións comerciais; novas variedades de abellas están empezando a reducir a súa dependencia dos acaricidas. As poboacións de abellas quedaron moi reducidas durante este período e agora están recuperándose lentamente, especialmente nos climas temperados, debido á selección natural da resistencia á varroa e a repoboación con variedades resistentes. O uso en exceso de insecticidas afecta tamén as abellas, e algunhas das pragas (a bacteria Paenibacillus larvae e o ácaro traqueal) están facéndose tamén resistentes.
As abellas son prexudicadas pola presenza de especies invasoras como as abellas africanizadas, que ademais poden afectar á polinización de diversas plantas.[45]
Entre os insectos predadores das abellas están as abellas xigantes asiáticas (Vespa mandarinia), a Vespa velutina asiática (que se está convertendo nun grave problema como especie invasora en Galicia e outros países) e tamén outras avespas, moscas asílidas, libélulas como a Anax junius, o crabrónido Philanthus triangulum, algunhas barbantesas e os hemípteros Gerridae.
Entre os arácnidos predadores das abellas do mel están as Dolomedes, as Oxyopidae, as Misumena[46] e as Argiope.
Réptiles e anfibios predadores de abellas son o sapo americano, os lagartos anolis, o sapo touro americano e a ra Rana sylvatica.
Aves especialistas en depredar abellas son os abellarucos. Outras son algúns ictéridos, colibrís e tiránidos.
Entre os mamíferos que ás veces comen abellas ou o mel están os osos, certas musarañas, zarigüeias, mapaches, rateis e mofetas.
Ademais de Apis mellifera, hai outras 6 especies no xénero Apis. Estas son Apis andreniformis, Apis florea, Apis dorsata, Apis cerana, Apis koschevnikovi e Apis nigrocincta.[47] Estas outras especies orixináronse todas no sur e sueste de Asia. Pénsase que só Apis mellifera se orixinou en Europa, Asia e África.[1][48][49]
A abella do mel europea ou melífera (Apis mellifera) é unha especie de insectos himenópteros, a especie de abellas máis común de entre todas as abellas produtoras de mel do mundo (hai de 7 a 12 especies produtoras), polo que tamén se lle chama abella común. O nome da especie, do latín apis, 'abella' e mellifera, 'que leva mel', indica o costume destas abellas de producir e almacenar gan cantidade de mel como alimento para pasar o inverno.
É un insecto eusocial, que forma colonias que teñen unha soa femia fértil chamada raíña ou mestra da colmea e moitas femias estériles ou obreiras e unha pequena proporción de machos fértiles ou abázcaros. Cada colonia pode albergar decenas de miles de abellas. As actividades da colonia están organizadas por medio dunha complexa comunicación entre os individuos, na que interveñen sinais odoríferos e unha linguaxe de danzas.
A abella do mel europea foi un dos primeiros insectos domesticados, e segue sendo a principal especie que crían os apicultores tanto para a obtención do seu mel e outros produtos coma polo seu labor polinizador. Coa axuda humana, a abella do mel europea vive agora en todos os continentes, excepto a Antártida. Debido á súa estendida crianza, esta especie é o polinizador máis importante para a agricultura en todo o mundo. Porén, diversas pragas e doenzas ameazaron esta abella, especialmente a síndrome de despoboamento das colonias de abellas.
É tamén un importante organismo modelo en estudos científicos, especialmente nos campos da evolución social, aprendizaxe e memoria. Tamén se usaron en estudos sobre a toxicidade dos pesticidas, para avaliar os impactos indirectos non pretendidos dos pesticidas comerciais.
Alibýfluga (fræðiheiti: Apis mellifera)
Auk Apis mellifera, eru 6 aðrar tegundir í ættkvíslinni Apis. Þær eru Apis andreniformis, Apis florea, Apis dorsata, Apis cerana, Apis koschevnikovi, og Apis nigrocincta.[1] Þessar tegundir, fyrir utan Apis mellifera, eiga uppruna sinn í Suður og Suðaustur Asíu. Aðeins Apis mellifera er talin eiga uppruna sinn í Evrópu, Asíu og Afríku.[2]
Gildin fyrir blómasafann og frjókornin eru frá 1 (lélegt) til 3 (mjög gott). Ekkert gildi þýðir að upplýsingar vantar eða að að magn sé of lítið til að nýtast.[3]
Mynd Íslenskt nafn Vísindanafn Nektar Frjó Tími
Krókus Crocus 1 3 Apríl, Maí 
Síberíulilja Scilla sibirica 2 1 Maí til Júní 
Bjarnarlaukur Allium ursinum 3 1 Júní 
Graslaukur Allium schoenoprasum 3 1 Júní 
Snæstjarna Chionodoxa 2 1 Maí 
Lævirkjaspori Corydalis nobilis Júní 
Lykill Primula Apríl, Maí, Júní, Júlí. Eftir tegundum 
Bláliljur Mertensia Júní júlí .jpg)
Lyfjajurt Pulmonaria 2 2 Maí, júní 
Tágamura Potentilla anserina 1 2 Júní 
Geitabjalla Pulsatilla vulgaris 2 2 Maí, júní 
Skógarsóley Anemone nemorosa 3 Júní 
Maríuskór Lotus corniculatus 1 1 Júní 
Fjalldalafífill Geum rivale Júní, júlí .JPG)
Sigurskúfur Epilobium_angustifolium 3 1 Júlí 
Burnirót Rhodiola rosea 2 2 Júní 
Hnoðrar Sedum 2 2 Júní til september (eftir tegundum) 
Eyrarrós Epilobium latifolium 3 1 Júní 
Síberíublaðka Montia siberica 3 2 Maí, júní 
Músareyra Cerastium alpinum Maí, júní .JPG)
Blágresi Geranium sylvaticum Júní 
Þúfusteinbrjótur Saxifraga cespitosa Maí, júní 
Holtasóley Dryas octopetala Maí, júní 
Blendingsmura Potentilla x hybrida 1 2 Júlí, Ágúst 
Villijarðarber Fragaria vesca 2 2 Júlí 
Vorblóm Draba Maí, júní 
Nálablóm Alyssum 3 1 Júní, júlí 
Dagstjarna Silene dioica Júní til september 
Þrenningarfjóla Viola tricolor 1 1 Maí, júní _-_geograph.org.uk_-_403952.jpg)
Ljósatvítönn Lamium album 3 2 Júní - Júlí 
Heggur Prunus padus 3 3 Júní 
Hindber Rubus idaeus 3 3 júní, júlí 
Víðir Salix 3 3 Maí, júní .JPG)
Reynir Sorbus aucuparia 2 3 Júní 
Sólber Ribes nigrum 3 2 Maí, júní 
Rifs Ribes rubrum 3 2 Maí, júní 
Túnfífill Taraxacum 3 3 Apríl til júní 
Hvítsmári Trifolium repens 3 3 Júní, júlí 
Rauðsmári Trifolium pratense 3 3 Júlí, ágúst 
Skógarsmári Trifolium medium 3 3 Ágúst, september 
Beitilyng Calluna vulgaris 3 1 Ágúst,september 
Bláberjalyng Vaccinium uliginosum 2 2 Maí, júní 
Repja Brassica napus 3 3 Júní, júlí 
Hunangsjurt Phacelia tanacetifolia 3 3 Júlí 
Roðafífill Hieracium aurantiacum Júlí, ágúst Alibýfluga (fræðiheiti: Apis mellifera)
L'ape europea o ape occidentale (Apis mellifera Linnaeus, 1758) è la specie del genere Apis più diffusa nel mondo.[1][2]
Si crede che tale specie abbia avuto origine in Africa[3] o in Asia,[4] e che si diffuse attraverso l'Africa, il Medio Oriente e l'Europa.[5] Gli esseri umani sono responsabili di avere esteso il loro areale, introducendo sottospecie europee in Nord America (primi anni del XVII secolo),[6] in Sud America, Australia, Nuova Zelanda e in Asia orientale.[7] Attualmente si trova in ogni continente eccetto l'Antartide.[5]
Dopo aver scelto il nome Apis mellifera ("portatrice di miele") nel 1758, Linneo propose nel 1761 il più tecnicamente corretto Apis mellifica ("produttrice di miele"), nome ancora usato da alcuni autori.[8][9]
L'ape domestica costituisce la società animale più studiata e ammirata. È una società matriarcale, monoginica e pluriannuale, formata da numerosi individui appartenenti a tre caste, tutte alate.
Di norma in un alveare vivono una regina, unica femmina fertile, 40 000 – 100 000 operaie, femmine sterili destinate al mantenimento e alla difesa della colonia, e, tra aprile e luglio (in Europa), da 500 a 2000 maschi (detti anche fuchi o pecchioni), questi ultimi destinati esclusivamente alla riproduzione. La specie è polimorfica perché le tre caste hanno conformazioni morfologiche diverse tra loro.
La regina, straordinariamente prolifica, ha il compito di deporre le uova e di assicurare la coesione della colonia; essa è la prima a sfarfallare fra le regine allevate dalla famiglia, è più grande delle operaie e dei fuchi e provvista di un aculeo, o pungiglione, che usa quasi esclusivamente per uccidere le regine rivali, sue sorelle, pronte dopo di lei allo sfarfallamento. A differenza delle operaie, essa è priva dell'apparato per la raccolta del polline, delle ghiandole faringee e delle ghiandole ceripare. La regina può vivere anche 4 o 5 anni. In relazione alla sua intensissima attività riproduttiva ha un metabolismo più elevato di quello delle operaie, e ha i corpora cardiaca più sviluppati, mentre i corpora allata sono meno sviluppati che nelle operaie.
I maschi hanno soltanto il compito di fecondare le nuove regine; essi sono più grandi delle operaie ma più piccoli della regina; hanno la ligula molto più corta di quella delle operaie, e perciò sono incapaci di succhiare il nettare dai fiori e privi dell'aculeo, dell'apparato di raccolta del polline, delle ghiandole faringee e delle ghiandole ceripare.
Le operaie costituiscono una casta monomorfa e omogenetica, che ripartisce le varie attività sociali secondo le classi di età, cui corrispondono cicli di sviluppo e di regressione di alcune ghiandole esocrine. La vita media di un'operaia (da immagine) è intorno ai 30 – 45 giorni; è più lunga se l'ape nasce in autunno e perciò destinata allo svernamento.
La regina è dotata di 150-180 ovarioli e di una spermateca; è distinguibile, appunto, per l'addome più voluminoso. Le operaie sono dotate di 2-12 ovarioli e di una spermateca rudimentale. Esse presentano caratteri morfo-fisiologici dei quali alcuni (per esempio il numero di ovarioli) sono indotti o inibiti dalla regina stessa mediante l'azione di feromoni; altri caratteri sono indotti dal tipo di alimentazione ricevuta nello stadio larvale (es. maggiore sviluppo dei denti dell'aculeo, maggiore lunghezza della ligula, presenza nelle zampe di strutture per la raccolta del polline, presenza delle ghiandole della cera, etc.) sulla cui estrinsecazione agiscono sostanze chimiche “rivelatrici” sui tratti cromosomici che li contengono codificati secondo i meccanismi oggi noti dell'epigenetica.
Per lo sviluppo dei centri di coordinazione cerebrali (corpi peduncolati), le operaie si rivelano capaci di prestazioni straordinarie, quali la possibilità di trasmettersi informazioni con una sorta di linguaggio simbolico. Esse svolgono, inoltre, compiti diversi in ordinata successione dei ruoli a seconda dell'età. Il primo compito della giovane operaia che sfarfalla dalla cella in cui si è sviluppata, è quello di ripulire e levigare le celle di nuova costruzione o quelle che devono essere riutilizzate, nelle quali la regina, sebbene fecondata una sola volta nella vita, depone incessantemente le uova (da 100 fino a 3000 al giorno). Poi, diventata capace di produrre la "pappa reale" (per lo sviluppo delle ghiandole sopracerebrali che la secernono), l'ape operaia passa ad alimentare le larve. Allo scadere della seconda settimana, non producendo più alimento, bensì cera (per regressione delle ghiandole sopracerebrali e sviluppo delle ghiandole cerigene), passa a costruire favi. Quindi passa all'esterno dell'alveare, prima per la sola difesa, poi per l'importante compito di bottinatrice, ossia di raccoglitrice di nettare, polline, propoli e acqua . In questa veste, essa è in grado di trasmettere precise informazioni alle compagne sulla esatta ubicazione di una sorgente di cibo, anche molto distante (fino ad un massimo stimato in 3 chilometri), comunicando dati sui rapporti di posizione tra campo fiorito, alveare e sole. La sua abilità di percepire luce polarizzata le consente di individuare la posizione del sole, anche se questo è coperto da nubi, purché sia visibile un'area di cielo sereno. Alla fine di poco più di un mese riprende mansioni casalinghe (ventilazione e riscaldamento del nido, sua pulizia e difesa, etc.), fino a che, sentendo vicina la fine, si allontana dalla comunità e muore lontano da essa per non contaminare l'alveare col suo cadavere. Nelle operaie l'ovopositore si trasforma in un'efficientissima arma, il pungiglione, dotata di autonomia e di automatismi tali da assicurare il massimo delle possibilità offensive.
Le api si nutrono raccogliendo polline e nettare dai fiori. A questo scopo l'apparato boccale delle operaie comprende una proboscide (o ligula) in grado di succhiare il nettare.[10]
L'apparato riproduttore è vestigiale nelle operaie, ma altamente sviluppato nella regina. Generalmente 6-12 giorni dopo lo sfarfallamento (non oltre 3-4 settimane), una giovane regina si accoppia con parecchi fuchi (mediamente 8) nel corso dei voli nuziali, in cui ciascun maschio, attratto ed eccitato dal movimento della femmina e dai feromoni sessuali che si diffondono dal suo corpo, immette i propri spermi nelle sue vie genitali. Gli organi copulatori del maschio vengono poi strappati per rimanere nella borsa copulatrice della femmina (costituendo il cosiddetto segno di fecondazione) finché le operaie non li estraggono dopo che essa è ritornata all'alveare. Gli spermi così ricevuti nella sua spermateca devono servire per tutte le uova fecondate che essa deporrà in seguito. I suoi ovarioli si ingrossano fino a riempire il lungo addome e, dopo 1-2 giorni, essa comincia ad ovideporre.
La regina ha la facoltà di controllare il processo di fecondazione. Le uova non fecondate (o partenogenetiche, o vergini) producono fuchi, geneticamente aploidi, con 16 cromosomi (partenogenesi arrenotoca, che dà origine solamente ad individui di sesso maschile), mentre le uova fecondate producono, per eterozigosi degli alleli sessuali, femmine diploidi, con 32 cromosomi. Eventuali maschi diploidi, prodottisi per omozigosi, vengono riconosciuti nel primo stadio larvale dalle nutrici, che li eliminano.
Nel periodo in cui il raccolto di nettare è abbondante, una regina arriva a deporre fino a 2000-3000 uova al giorno, attaccando ciascun uovo sul fondo di una cella. L'uovo si schiude dopo circa 3 giorni dalla deposizione e ne emerge una minuscola larva vermiforme, apoda e anoftalma (priva di occhi composti). Le larve dei maschi restano aploidi solo nel primo stadio mentre prima della muta la maggioranza delle cellule diviene diploide; aploidi restano solo, oltre alle cellule germinali, anche le cellule che daranno origine all'intestino, ai tubi malpighiani, ecc.
Per due giorni tutte le larve vengono alimentate con la pappa reale, dopodiché le larve dei fuchi e delle operaie ricevono principalmente miele e polline, mentre le larve delle regine continuano ad essere nutrite con pappa reale.
Ciascuna larva, accrescendosi, subisce 5 mute; quindi la sua cella viene chiusa con un opercolo di cera, e la larva racchiusa all'interno si tesse un sottile bozzolo nel quale si impupa. La pupa subisce una metamorfosi completa, ed infine taglia l'opercolo della cella con le proprie mandibole per sfarfallare come giovane ape. Il tempo di sviluppo per ciascuna casta è standardizzato, grazie alla termoregolazione nell'alveare:
Le larve destinate a formare le future regine si impupano dopo 15-16 giorni di vita; quelle che sono destinate e diventare operaie subiscono la prima metamorfosi a circa 21 giorni, mentre i maschi non si impupano prima di avere raggiunto i 24 giorni di vita.
Dalla larva, eucefala (con capo evidente) ed apoda (priva di zampe), si produce una pupa adectica (cioè quasi del tutto immobile), exarata (munita di appendici libere e distaccabili) ed evoica (chiusa in bozzolo). Tutti vivono allo stadio di pupa per un periodo che è diverso per ciascuna casta, quindi si trasformano in adulti ed escono dalla loro cella.
La regina compie il volo nuziale a 5-6 giorni dallo sfarfallamento e, dopo pochi giorni, comincia a deporre le uova in numero maggiore in primavera ed estate e nelle giornate più calde. Solo durante l'inverno essa sospende la deposizione, tranne in paesi dove la stagione invernale è contrassegnata da un clima particolarmente temperato.
La regina abitualmente feconda tutte le uova, in modo che da esse nascano solo operaie. Solo in primavera non ne feconda un certo numero, in modo che nascano i maschi; questi sono destinati a vivere solo fino al giorno dell'accoppiamento. Nello stesso periodo la regina depone, nelle celle reali (più grandi), anche le uova destinate a formare altre regine.
Lo stesso argomento in dettaglio: Sciamatura (ape). Con la deposizione delle uova aploidi e di quelle diploidi nelle celle reali, la regina indica alle operaie che è prossimo il momento in cui una parte della popolazione dell'alveare deve essere pronta alla sciamatura, ovvero la fondazione di una nuova colonia, ed indica alle operaie che restano che ci saranno presto larve da nutrire.
La vecchia regina cessa di produrre uova e, quando stanno per schiudersi le celle reali, cominciano anche i preparativi per la sciamatura; le api che sciameranno si caricano del miele occorrente per 5 o 6 giorni: questa scorta è indispensabile per sostenere la iperalimentazione per la prima produzione di cera, in quanto le ghiandole ceripare si riattivano al fine di consentire l'inizio della costruzione dei nuovi favi. Le api in sciamatura prendono con sé anche una certa quantità di propoli. Infine la vecchia regina raduna una parte del suo popolo e va a fondare un altro alveare.
Poco prima che la vecchia regina, seguita da uno sciame di parecchie migliaia di api operaie, lasci l'alveare, le bottinatrici diventano pigre e cessano di portare il nettare. Alcune di esse passano il tempo esplorando i dintorni in cerca di possibili luoghi per un nuovo nido. Qualche giorno dopo la regina conduce fuori lo sciame e questo si sistema in un bivacco temporaneo, dove forma il caratteristico grappolo (o glomere) sul ramo di un albero, su una sporgenza di una roccia, ecc.
Gli sciami delle api fissati a grappolo ad un supporto, nel loro interno sono radi e occupati da catene ramificate di api che vengono reciprocamente a contatto in diversi punti, e sulle quali le altre api corrono in tutte le direzioni. Esternamente le api formano con i loro corpi come un rivestimento denso ed elastico a cui si attaccano, internamente, le catene, e che presenta una sola interruzione, "l'apertura di volo", che è la via per la quale le operaie escono ed entrano nel grappolo. La distribuzione delle api nel grappolo avviene secondo l'età: quelle che si trovano al centro sono le "operaie di casa", aventi cioè non più di 19 giorni di vita; quelle insediate vicino all'apertura superano generalmente i 20 giorni; quelle della copertura oscillano tra i 19 ed i 25 e cambiano continuamente di posto (in dieci minuti i 2/3 si sono spostati). Dai grappoli partono le esploratrici in cerca di un ricovero dove costruire il nuovo alveare.
Le api esploratrici costituiscono una sorta di "comitato" per consigliare le emigranti sui possibili nuovi luoghi per abitare. Le esploratrici cominciano a danzare al di sopra dello sciame: ciascuna indica la direzione e la distanza del suo sito preferito e la sua valutazione della qualità del luogo con l'enfasi che mette nella danza. Altre api sono reclutate e visitano il luogo; poi trasmette il proprio giudizio, al ritorno, agli altri membri dello sciame. Le informazioni sono così precise che Lindauer fu in grado di interpretare il significato delle danze e di precederle nel luogo prescelto.
Appena sfarfalla, la nuova regina è presa da una frenesia ed emette un singolare ronzio (un "trillo territoriale" di 1,5 – 2 kHz, registrabile anche fuori dell'arnia) ottenuto sia per vibrazione alare e/o toracica, sia per emissione di aria dagli stigmi; dopodiché si avvicina alle celle delle altre sue sorelle e, una dopo l'altra, le uccide tutte. Allora cessa il ronzio, si porta all'ingresso dell'alveare ed inizia il volo nuziale.
Essa si innalza a grandi altezze, seguita dalla folla dei fuchi, il più possente dei quali la raggiunge ed ha luogo, in volo, il primo accoppiamento. La copula comporta l'inevitabile morte del maschio, poiché i suoi organi genitali restano infissi nel corpo della femmina ed esso deve strapparli per allontanarsi. La regina si accoppia con altri fuchi (8-9 circa) per poi planare sull'alveare, dando alle operaie, in tal modo, un segnale in seguito al quale esse assalgono ed uccidono con il loro pungiglione i fuchi che non si sono accoppiati; nessuno di essi si salva perché i pochi superstiti non sanno nutrirsi da sé, essendo stati nutriti sempre dalle operaie per trofallassi oro-orale, e perché il loro apparato boccale di suzione è più corto di quello delle operaie e non potrebbero succhiare il nettare. Questa lotta non costa alcuna vittima tra le operaie, sia perché i fuchi non hanno alcun mezzo di difesa (sono maschi, quindi privi di ovopositore, cioè di pungiglione), sia perché possono agevolmente ritirare il loro pungiglione (diversamente da quanto avviene se l'ape punge un vertebrato). Talvolta, però, in caso di sovraffollamento della colonia, le operaie impediscono alla nuova regina di uccidere le sorelle, e allora anche un'ulteriore nuova regina sciama (risciami). La prima ape regina e la nuova ape devono lottare fino alla morte di una delle due (grazie al pungiglione), altrimenti la nuova ape regina sarà costretta ad andarsene.
Le api imparano a distinguere i segnali identificativi dei loro simili, effettuando un'autoispezione atta a riconoscere il proprio odore e associarlo a quello delle loro sorelle. In alcuni casi, all'ingresso di ogni colonia è presente un'ape operaia vigilante che indaga tramite l'olfatto per concedere o meno l'accesso alla visitatrice[11].
Nell'ape, ciascuna antenna (breve, filiforme e genicolata) è costituita da un articolo basale, o scapo, seguito da un articolo più breve detto pedicello e da una porzione distale, o flagello, quest'ultimo composto da 11 articoli nelle femmine e di 12 nei maschi. Il flagello contiene numerose fossette olfattive che conferiscono all'ape un acuto senso dell'olfatto; esse sono in numero di 1600 nell'antenna della regina, 2400 in quella di un'operaia e 1000 in quella di un fuco, e sono frammiste a numerosi peli tattili, in numero di circa 7000 sull'antenna dell'operaia e di 1000 su quella del fuco. Lo scapo si articola con il capo entro una fossetta, detta torulo, attraverso la quale giungono fino all'apice antennale liquidi e tessuti di provenienza interna (nervi, trachee, emolinfa, ecc.).
L'apparato boccale tipico degli insetti era in origine masticatore, quale si ritrova ancora negli Ortotteri, Coleotteri, ecc. Gli adattamenti dovuti ai regimi alimentari hanno però determinato negli insetti radicali trasformazioni. Nell'ape, i pezzi originari si sono trasformati costituendo un apparato boccale lambente e succhiante. Il complesso maxillo-facciale si piega tra cardini e stipiti, e si sposta un po' all'indietro sotto il cranio, costituendo un canale temporaneo per suggere il nettare. L'organo aspirante, lungo e flessibile, è formato dalle glosse labiali; per mezzo di questo le api raccolgono il nettare e manipolano il miele nell'arnia. I lati di questa ligula sono ripiegati verso l'interno e verso il basso, fino quasi ad incontrarsi, per formare un tubo racchiuso dalle mascelle e dai palpi labiali. Il labium (labbro inferiore) è provvisto di palpi assai sviluppati e 4-articolati (con il primo articolo molto allungato e piuttosto largo, il secondo più corto, gli ultimi molto brevi) e di una ligula (o glossa, o lingua) lunga (in estensione misura 5,5–7 mm), cilindrica, densamente pelosa, flessibile e contrattile, percorsa da un solco ventrale (canale ligulare) e terminante con un'espansione a cucchiaio (labello o flabello). Le galee mascellari ed i palpi labiali, accostandosi alla ligula formano un tubo, o proboscide, delimitante un canale di suzione che permette all'ape di succhiare il nettare liquido mediante l'azione aspirante del cibario (porzione della cavità boccale anteriore alla faringe) e della faringe (pompa cibario-faringea), convogliandolo nella grande ingluvie (o borsa o borsetta melaria, o stomaco mellifico), un sacco a parete estensibile costituito da una dilatazione dell'esofago, dove il nettare subisce una prima trasformazione chimico-fisica che lo converte in miele.
Alla base della faccia interna delle mandibole sboccano 2 ghiandole mandibolari; nelle operaie esse producono una frazione della gelatina, o pappa reale, e sono funzionali in relazione alla lavorazione della cera; nei fuchi sono ridotte a una piccola masserella; nella regina sono molto sviluppate e producono il feromone di coesione della colonia (miscela degli acidi 9-ossodeca-trans-2-enoico e 9-idrossi-2-enoico che ha la funzione di far identificare la regina come tale all'interno e fuori dell'alveare, di inibire lo sviluppo dei loro ovarìoli e di impedire la costruzione di celle reali).
Quando il livello di questo feromone nella colonia scende al disotto di un certo valore (per la morte o l'invecchiamento della regina, o per un eccessivo aumento della popolazione), l'inibizione cessa e le operaie cominciano a costruire celle reali in cui allevare nuove regine o, eccezionalmente, sviluppano ovarioli funzionali (operaie ovificatrici) e depongono uova partenogenetiche maschili.
Sulla superficie dorsale del labbro inferiore sboccano le ghiandole labiali, o salivari, presenti in tutte e tre le caste, e costituite da due distinti sistemi ghiandolari: le ghiandole postcerebrali, situate contro la parete posteriore del capo, e le ghiandole toraciche, situate nella porzione ventrale anteriore del torace; il loro secreto ha funzioni non ancora del tutto chiarite, una delle quali è probabilmente quella di sciogliere le sostanze zuccherine presenti nell'alimento facilitandone così la suzione.
La zampa di Apis mellifera porta un tarso 5-articolato con pretarso con 2 unghie e arolio.
Nella zampa anteriore (protoracica), la tibia reca sul margine anteriore della superficie interna una frangia di peli corti e rigidi che costituiscono la spazzola degli occhi, usata dall'ape per pulire gli occhi composti, e, inserita sul suo margine distale esterno, una spina mobile piatta detta sperone o raschiatoio semicircolare provvisto di spine disposte circolarmente a pettine, che si sviluppa sul margine interno del primo articolo del tarso. Quando la zampa si piega, lo sperone chiude l'apertura dell'incavo delimitando, in tal modo, un foro attraverso il quale l'ape fa passare l'antenna per pulirla e liberarla dalla polvere e dai granuli di polline. Lunghi peli distribuiti sul basitarso formano la spazzola del polline che l'ape usa per raccogliere i granuli pollinici dalle parti anteriori del corpo: incrociando le zampe l'ape spinge il polline dentro la cestella aiutandosi con la spazzola del polline situata sul primo articolo del tarso, che è particolarmente sviluppata.
Nella zampa media (o mesotoracica), il tarso appiattito è provvisto anch'esso di una spazzola del polline per asportare i granuli pollinici dalle zampe anteriori e dal corpo; e l'estremità distale interna della tibia reca uno sperone o spina tibiale che l'ape usa come leva per staccare le lamelle di cera, secrete dalle ghiandole situate nella regione sternale dell'addome, e le pallottoline di polline dalle cestelle quando, giunta nell'alveare, deve scaricarle e disporle nelle apposite celle, come dispositivo di pulizia per liberare dai corpi estranei le ali e gli spiracoli tracheali, ecc.
Nella zampa posteriore (o metatoracica), la larga tibia presenta esternamente una lieve concavità marginata da forti e lunghi peli incurvati, che forma la cestella (o cestello, o corbella, o corbicula) dove l'ape accumula il polline per trasportarlo nell'alveare. In corrispondenza della articolazione tibio-tarsale, il margine distale libero della tibia, provvisto di un pettine o spazzola della cera, formato da numerose grosse spine, ed il margine prossimale libero del tarso, provvisto di peli e ricurvo a forma di becco (sperone tarsale o auricola), formano una pinza tibio-tarsale che serve per raccogliere le lamelle di cera dall'addome. La faccia esterna del basitarso è provvista di peli collettori per raccogliere i granuli pollinici dalle parti posteriori del corpo e la sua faccia interna reca una decina di serie trasversali di spine brevi e robuste, rivolte verso il basso, che costituiscono la spazzola del polline o scopa.
Nell'ape si ha un grande sviluppo del mesotorace, suddiviso in scleriti secondari e col noto distinto in una porzione anteriore prescuto-scutale e in una posteriore scutello-postscutellare. Modesto sviluppo del protorace. Il primo urite ha perduto la regione sternale ed è venuto ad accollarsi al metanoto, entrando a far parte integrante del torace (epinoto o propodeo), cosicché il torace medesimo, veduto dorsalmente, appare costituito da 4 anziché 3 regioni tergali.
L'addome dell'ape è costituito da 7 segmenti (o uriti, da urà, coda), dei quali, però, solo alcuni morfologici e visibili esternamente (col decimo comunemente ridotto o membranaceo, o fuso col nono).
Il primo urotergo e le sue aree laterali si sono integrati col torace formando, in questo tagma, un quarto tergo che ha preso il nome di propodeo, o epinoto. Conseguentemente la parte rimanente dell'addome, dal secondo urite in dietro (detta gastro) si collega col propodeo mediante un peduncolo detto peziolo.
Il VII urosterno funziona sempre da lamina sottogenitale. VIII e IX urite non risultano distinti quali scleriti a sé stanti. IV e VII prosterno ciascuno con due larghe aree ovoidali (specchi) attraverso i quali passa la cera fluida attraversando la loro sottile cuticola. La ghiandola di Nasonov è sita sotto la membrana intersegmentale, tra il VI ed il VII urotergo e sbocca nella parte anteriore di quest'ultimo.
Lo stesso argomento in dettaglio: Apitossina. All'estremità distale del corpo dell'ape è presente l'aculeo, o pungiglione, un ovopositore modificato di cui sono provviste solo le operaie e la regina. È formato da uno stilo lungo e sottile che nella parte prossimale si allarga in un bulbo cavo. Lo stilo è formato da una guaina a doccia che si prolunga con il bulbo ed abbraccia due stiletti slanciati e seghettati per la presenza di una decina di denti rivolti all'indietro. Gli stiletti e la guaina delimitano un canale che si apre all'estremità dello stilo, ai lati del quale si trovano le due valve dell'aculeo dotate di numerose piccole spine e di sensilli. L'apparato del pungiglione comprende:
Fra i componenti identificati del veleno vi sono: istamina (una sostanza che determina reazioni allergiche), melittina (una proteina farmacologicamente attiva), fosfolipasi A (un enzima che idrolizza i fosfolipidi), ialuronidasi (un complesso enzimatico di natura proteica che depolimerizza l'acido ialuronico facilitando lo scambio dei liquidi attraverso il tessuto connettivale), apamina (un peptide basico ricco di zolfo).
Quando l'ape operaia infigge il suo pungiglione nel tessuti di un vertebrato, essa non può più estrarlo a causa degli uncini di arpionamento rivolti all'indietro, come le punte della lancia di un fucile subacqueo. L'ape, allontanandosi, strappa i propri tessuti: insieme al pungiglione, allora, essa lascia anche le annesse ghiandole velenifere, muscoli, gangli nervosi e la ghiandola che emette il feromone di allarme (a base di acetato di amile); in seguito a tali menomazioni, la morte della pungitrice non può che avvenire in pochi minuti. L'aculeo che rimane nella ferita è in grado di fungere da arma automatica, continuando da solo la penetrazione nella ferita e a iniettare il veleno, mentre la ghiandola continua ad emettere il feromone di allarme; quest'ultimo richiama le altre operaie e le induce ad aggredire, a loro volta, la vittima.
Alla faringe segue l'esofago, un lungo e sottile tubo che, dopo avere attraversato tutto il torace, entra nell'addome; qui si slarga a formare l'ingluvie o "borsa melaria", notevole serbatoio dalle pareti estensibili. All'ingluvie segue il proventricolo (con cui termina l'intestino anteriore o stomodeo, comprendente la faringe, l'esofago con l'ingluvie, e il proventricolo) il quale si apre nell'ingluvie mediante un dispositivo valvolare costituito da 4 bande delimitanti un'apertura a X (e perciò denominato valvola a X), che favorisce il passaggio dell'alimento nello stomaco ed impedisce il rigurgito. La valvola ad X fa sì che il miele non fluisca oltre, nel tubo digerente, e venga quindi digerito; essa impedisce al nettare ed al miele di entrare nell'intestino medio quando non si rendono necessari come alimenti e di impedire al contenuto dell'intestino di riversarsi nell'ingluvie quando l'ape rigurgita il miele contenuto in essa. L'operaia, infatti, quando ha fame, apre la valvola e si somministra la sua razione.
L'intestino medio, o mesenteron, detto anche stomaco, o ventricolo, o ventricolo chilifero, è tappezzato da uno strato di cellule epiteliali deputate alla secrezione dei succhi digestivi per la digestione dell'alimento e all'assorbimento delle sostanze digerite. L'intestino posteriore, o proctodeo, comprende l'intestino tenue e l'intestino retto. L'intestino tenue, in cui si apre l'intestino medio mediante la valvola pilorica, riceve nel suo tratto iniziale lo sbocco di circa 100 tubi malpighiani, lunghi e contorti, deputati all'espulsione dei cataboiliti. L'intestino retto comprende una parte prossimale, la cui parete è percorsa da cordoni longitudinali detti papille rettali ed aventi una funzione imprecisata, e una porzione distale voluminosa, chiamata ampolla rettale, in cui vengono accumulate le feci per essere espulse attraverso l'ano nei cosiddetti “voli di purificazione” (le api non evacuano all'interno dell'alveare, ma in volo).
Apis mellifera è una specie olopneustica, poiché possiede 10 paia di stigmi, 2 nella regione pleurale del II e III segmento toracico, ed 8 nelle regioni laterali degli uriti (addome).
Il vaso dorsale si presenta differenziato in un primo tratto addominale (cuore) a fondo cieco e ricco di fibre muscolari circolari e longitudinali, ed è, a sua volta, suddiviso in camere (4-5 ventricoliti); ogni camera cardiaca è munita di un paio di aperture a valvola (ostioli) che favoriscono l'entrata dell'emolinfa dalla cavità. Il cuore si continua in avanti con un tubo che si estende fino nel capo (aorta). L'aorta presenta pareti sottili e lisce, non forate, ed è spesso ramificata, soprattutto nel capo.
Il cervello delle api occupa un volume di circa 1 mm³ e pesa circa 1 mg, cioè 1/100 del peso dell'ape. Il numero totale di neuroni nel cervello è stimato in 950 000.I principali territori del cervello dell'ape sono i lobi ottici, i lobi antennali, i corpi fungiformi e il complesso centrale.
Apis mellifera è specie aplo-diploide in quanto il maschio è aploide, derivante da uova non fecondate e la femmina è diploide, derivante da uova regolarmente fecondate. Il corredo cromosomico è 2n=32, ed i maschi, quindi, sono portatori del solo corredo n=16 di derivazione materna. La determinazione aplo-diploide del sesso, caratteristica nelle formiche, vespe ed api (Hymenoptera Formicoidea, Vespoidea ed Apoidea) secondo alcuni autori sarebbe particolarmente favorevole alla evoluzione sociale, e spiegherebbe perciò il suo ripetuto comparire nell'ambito di questi gruppi.
Le madri e le figlie hanno in comune 1/2 dei geni, le sorelle ne hanno i ¾; conseguentemente, le figlie risultano meglio predisposte ad aiutare la madre a prolificare ulteriormente che non a prolificare esse stesse, favorendo la nascita di individui che, per i ¾, hanno il loro medesimo corredo genetico. Sarebbe questa una spiegazione del perché, negli Imenotteri sociali, i maschi non sono “socializzati”, mentre lo sono negli Isotteri, i cui maschi sono invece diploidi. Negli Imenotteri, infatti, i maschi e le loro figlie hanno in comune 1/2 dei geni ereditari, i maschi e le loro sorelle e fratelli solamente ¼ dei geni.
Il condizionale è obbligatorio perché in questo filo di ragionamento non si tiene conto del fatto che nella sua spermateca la regina trattiene in realtà lo sperma non di uno solo, ma finanche di 25 fuchi diversi.
Sono stati documentati i meccanismi genetici che determinano l'indirizzo di sviluppo di una giovane ape in operaia oppure in regina. Legando una serie di immagini che descrivono quali geni sono attivi, sono stati individuati con esattezza i meccanismi con i quali gli ormoni, stimolati da fattori ambientali, nutrizionali e feromonici, fanno sì che le larve attivino i geni necessari a compiere il loro destino. Ciò rappresenta la prima visione su scala genomica di questo tipo di sviluppo. Le femmine di Apis mellifera, infatti, cominciano la loro esistenza come larve bipotenziali, sebbene ospitate in celle diverse, con la capacità cioè di formarsi nella morfologia ed anatomia di entrambe le caste, quella delle operaie o quella delle regine. (questa potenzialità è detta polifenismo). Il risultato è stato ottenuto utilizzando profili di espressione dei geni noti come «array»; con essi è stato possibile stabilire esattamente quali geni fossero attivi durante lo sviluppo delle larve. Dalle osservazioni si è potuto concludere che le larve destinate a diventare regine sembrano attivare un insieme distinto di geni legati alla casta, inclusi quelli responsabili del metabolismo e della respirazione. Nel caso delle api operaie, viceversa, continuano a esprimersi i geni tipici della fase giovanile di larva. La differenza nell'espressione dei geni porterebbe alle differenze morfo-anatomiche e funzionali (Evans).
I geni regolerebbero molto da vicino il comportamento delle api, al punto che l'occupazione e il ruolo di una singola ape può essere prevista conoscendo il profilo dell'espressione genica nel suo cervello. Un complesso studio molecolare su 6878 differenti geni, replicati con 72 microarray di cDNA, che hanno catturato l'essenza dell'attività genica del cervello delle api ha rivelato che, anche se la maggior parte delle differenze nell'espressione genica era molto piccola, erano osservabili cambiamenti significativi nel 40 per cento dei geni studiati. Le microarray hanno consentito di studiare l'attività dei geni generando misure simultanee dell'RNA-messaggero, che riflette i livelli dell'attività delle proteine. Il mRNA si lega a siti specifici sulle array, consentendo la misura dell'espressione di migliaia di geni. Quindi vi è una chiara impronta molecolare nel cervello delle api associata in modo consistente con il comportamento specifico dell'individuo, e questo fatto dà un'immagine del genoma come entità dinamica, coinvolta nella modulazione del comportamento nel cervello adulto (da Robinson).
La cera è la sostanza fondamentale dell'attività costruttiva dell'alveare. I meccanismi di produzione della cera furono al centro dell'interesse di numerosi biologi, e furono esaurientemente descritti nella prima decade del Novecento. La costruzione dei favi prende avvio sempre dall'alto, e poi via via si sviluppa in maniera ellissoidale, assumendo una vaga forma di goccia. Le api si raggruppano in un ammasso detto glomere cerigeno, in cui la maggior parte delle api è occupato a mantenere una temperatura di 35 °C al centro, dove alcune api provvedono alla costruzione vera e propria. Quando le api non hanno bisogno di fare calore (ad esempio, se la T° ambientale è superiore a quella ottimale, o se viene fornito sperimentalmente) si possono notare catene di api immobili, attaccate le une alle altre; si suppone che ciò serva a indicare le zone da costruire. L'ape che costruisce secerne la cera dall'addome, dove ha delle ghiandole sericere. La cera assume presto la consistenza di una scaglia, che le api attaccano alla spazzola per il polline, e quindi la prendono con la mandibola. A questo punto la rielaborano con liquidi contenenti enzimi prodotti dalle ghiandole mandibolari, e depositano l'impasto sui bordi delle cellette in costruzione. In genere, quand'è possibile, le api costruiscono i favi in modo da orientarli da nord a sud. I favi naturali sono spessi circa 25 mm; vengono distanziati l'uno dall'altro di circa 38 mm, e talvolta vengono saldati assieme mediante delle costruzioni irregolari. Ogni faccia può contenere fino a 415 celle da operaia e 350 da fuco. Le celle hanno un'inclinazione verso l'alto che varia tra i 9° e i 14°, il fondo non è piatto ma incavato tra tre celle dell'altra faccia. La forma delle celle è perfettamente esagonale. Pur rispondendo ad un istinto, le api sono in grado di adattare la loro attività costruttiva a diverse situazioni non dipendenti da loro: ad esempio allungando, accorciando le celle, eccetera. Recenti studi hanno provato il ruolo della regina nello stimolare l'attività di costruzione e produzione di cera delle operaie tramite la diffusione di appositi feromoni.
Lo stesso argomento in dettaglio: Apprendimento e comunicazione delle api e Danza dell'addome. La peculiare organizzazione sociale della famiglia, che è dal punto di vista biologico da considerarsi come un superorganismo, ovvero come una sola entità composta da migliaia di individui strettamente interdipendenti, necessita ovviamente di un potente sistema di comunicazione. Le modalità di comunicazione delle api sono a tutt'oggi sotto studio, ma molto è stato chiarito. Le api hanno una comunicazione di tipo semiochimico, mediante i feromoni, e una di tipo fisico: le cosiddette "danze", che le api attuano per comunicare un ben determinato messaggio alle compagne.
La scoperta delle danze si deve a Karl von Frisch che per i suoi studi decennali sul fenomeno fu onorato del premio Nobel per la medicina nel 1973. Egli si era accorto della presenza di una qualche forma di comunicazione con il seguente esperimento: metteva una soluzione zuccherina nei pressi dell'alveare, e delicatamente marchiava il torace della prima ape ad accorgersene. Quando, a distanza di un certo tempo, le api affluivano numerose, regolarmente l'ape marchiata mancava. Frisch, dopo aver ripetuto l'esperimento più volte ottenendone il medesimo risultato, giunse alla conclusione obbligata che l'ape doveva aver comunicato alle compagne la posizione esatta della fonte di cibo. Si mise quindi al lavoro per scoprire la modalità con cui le api si passavano l'informazione. A tal fine si servì di una speciale arnia sperimentale di vetro, grazie alla quale scoprì una serie di tipi di danze.
Quando individua una fonte di cibo, posta a 50–100 m, l'ape lo comunica alle compagne con la danza circolare, che inizia ad eseguire non appena ha scaricato gran parte del raccolto. Si muove con passi piccoli ma rapidi sulla superficie del favo, descrivendo cerchi stretti e variando spesso direzione. Dopo un periodo di danza che può durare pochi secondi o anche un minuto, l'ape rigurgita una gocciolina di nettare. L'ape ripete la danza diverse volte in vari punti dell'alveare, dopodiché esce e riprende la sua attività esplorativa. Le api escono numerose; il messaggio che è stato loro dato è: uscite e cercate, nei dintorni dell'arnia, un cibo come quello che vi ho portato.
Ben più complessa della precedente, la danza dell'addome comunica alle compagne non solo che c'è una fonte di cibo, ma anche l'esatta posizione della stessa. Viene usata nel caso in cui la fonte si trovi ad una distanza dall'alveare maggiore di una certa soglia che varia con la sottospecie; poiché le api si spingono fino ad un raggio di tre chilometri dall'alveare, giocoforza il contenuto informativo dev'essere maggiore. Le api percorrono rapidamente un breve tratto rettilineo agitando l'addome, poi eseguono una evoluzione rotatoria a sinistra tornando al punto di partenza, percorrono ancora il tratto rettilineo agitando l'addome e compiono l'evoluzione rotatoria a destra. Questo schema viene ripetuto molte volte.[12]
All'inizio degli studi scientifici sulla danza dell'addome, si ipotizzò che la distanza della fonte di cibo dall'alveare fosse indicata dal numero di evoluzioni compiute in certo intervallo di tempo e dalla durata dell'agitazione addominale.[13] Studi successivi hanno invece mostrato che la distanza è indicata solamente dalla durata dell'agitazione addominale.[14] [15] [16] [17] [18] La durata della fase oscillatoria aumenta con l'aumentare della distanza, tuttavia questo aumento avviene in modo proporzionale soltanto per le prime centinaia di metri, poi avviene in maniera più graduale e le informazioni sulla distanza di destinazioni remote risultano, di conseguenza, meno precise.[19] Von Frisch misurò una durata della fase oscillatoria di 0,5 secondi per una distanza di 300 m, di 1 s per 500 m, di 2 secondi per 2000 m e così via.[20] La distanza viene valutata dalle api in base al flusso ottico.[19][21] Questo è generato dalle immagini degli oggetti che si muovono sulle varie facce della superficie dell'occhio composto dell'ape mentre essa vola. Maggiori sono le variazioni percepite nel flusso ottico, maggiore è la distanza misurata dall'ape.[19]
La direzione della fonte di cibo è indicata dalla direzione del tratto orizzontale della danza. Normalmente le danze avvengono su un favo verticale in un alveare buio, dove l'unico riferimento è la gravità. Quindi, per indicare la posizione della fonte di cibo, l'angolo formato dal percorso in volo dall'alveare al cibo e dalla direzione del sole rispetto all'alveare viene tradotto nella danza in un angolo tra la direzione del tratto orizzontale della danza e la direzione verticale (vedi figura). Per esempio se la fonte di cibo sta nella stessa direzione del sole il tratto rettilineo della danza è percorso verso l'alto, se il cibo è in direzione opposta al sole il tratto rettilineo è percorso verso il basso, se il cibo è a 60° a sinistra del sole anche il tratto rettilineo lo sarà rispetto alla verticale.[22]
Il feromone di Nasonov (scoperto nel 1883 dallo scienziato russo Nikolaj Viktorovič Nasonov), è prodotto dalle api operaie per guidare le api bottinatrici di ritorno verso il loro alveare. Per immettere nell'aria questa sostanza odorosa le api sollevano il loro addome, che contiene la ghiandola odorifera di Nasonov a livello della membrana intersegmentale fra il sesto e il settimo tergite, e lo disperdono battendo le ali vigorosamente.
Il feromone di Nasonov include nella sua composizione un vario numero di differenti terpenoidi, fra i quali il geraniolo, l'acido nerolico, il citrale e l'acido geranico. Le api seguono le tracce di questa sostanza per ritrovare il loro alveare e la depositano sui fiori in modo che altre api della stessa colonia possano trovarvi il nettare.
Il feromone di Nasonov può essere sintetizzato in laboratorio combinando citrale e geraniolo in proporzione di 2:1 ed è utilizzato in apicoltura, per attrarre uno sciame di api verso un alveare preparato per ospitarle o una cassetta per la cattura e il trasferimento.
Si tratta di un complesso di odori dati dalla somma dell'odore di famiglia e dell'odore dell'ape, caratteristico a seconda dell'età. Quest'ultimo odore non dipende dalla famiglia, ma presenta le stesse caratteristiche per tutte le razze di api studiate. Tale odore consente alla famiglia di avere letteralmente a disposizione l'anagrafe della popolazione e di conseguenza delle sue esigenze.
Anche i fuchi producono almeno un feromone, attraverso la ghiandola mandibolare. La secrezione emessa da tale ghiandola risulta attrattiva per altri fuchi in volo. La struttura della ghiandola risulta variare con l'età. Al settimo giorno di vita la ghiandola è pienamente attiva. Dopo nove giorni cessa la sua attività e la secrezione viene immagazzinata nel lume ghiandolare per successive emissioni durante i voli di accoppiamento.
Quando un alveare, in estate, comincia a surriscaldarsi, numerose api si mettono insieme per rinfrescarlo e per mantenerne la temperatura interna a circa 33 °C, adatta all'allevamento della covata, e necessaria per fare evaporare l'acqua in eccesso dal miele contenuto nelle celle aperte (il miele contiene circa il 17% di acqua). Dapprima le api agitano vigorosamente le loro ali, ventilando l'alveare; ma quando il tempo è secco, e via via che la temperatura esterna si innalza, trasportano acqua all'interno dell'alveare; l'evaporazione umidifica e rinfresca la colonia.
Le api eseguono questa operazione allo stesso modo di come riversano acqua nel miele, cioè facendola scendere goccia a goccia dalla loro bocca. Questo sistema di refrigerazione per mezzo dell'acqua spesso produce una notevole stabilizzazione della temperatura: un alveare in pieno sole ha una temperatura interna di 35 °C anche quando quella esterna raggiunge i 71 °C. Le bottinatrici raccolgono l'acqua e le giovani api funzionano da spruzzatori, distribuendo le gocce portate della vecchie raccoglitrici. Nei brevi momenti in cui ritornano all'alveare per depositare le gocce, le raccoglitrici vengono anche informate se occorre continuare il trasporto d'acqua. Per tutto il tempo durante il quale continua il surriscaldamento, le giovani spruzzatrici si danno da fare e prendono l'acqua con molta enfasi. Questo fatto indica alle raccoglitrici che è necessaria altra acqua, e queste compiono un altro viaggio di approvvigionamento. Se invece l'alveare è stato sufficientemente rinfrescato, quando le raccoglitrici ritornano le api spruzzatici non mostrano più enfasi, e le raccoglitrici non escono più per un altro carico. Durante l'inverno, quando il miele immagazzinato viene usato come alimento (occorrono circa 30 kg di miele per permettere ad una colonia di superare l'inverno), le api si ammassano assieme formando un aggruppamento a forma di palla, detto glomere, metà da un lato e metà dall'altro di una serie di favi, e producono calore mediante movimenti attivi del corpo e delle ali. I glomeri si formano ad una temperatura di 14 °C, o inferiore, e riescono ad innalzare la temperatura dell'alveare fino a 24-30 °C, anche quando la temperatura esterna è inferiore a 0 °C. Le api al centro, essendo isolate dagli strati di altre api aggruppate intorno a loro, stanno assai calde, poiché la temperatura nell'interno del glomere può essere mantenuta anche a 38 °C. Le api cambiano continuamente di posizione, cosicché ciascun individuo si sposta gradualmente dalla zona esterna fredda del glomere a quella interna calda, e poi retrocede. Questa formazione dura per tutta la stagione fredda, spostandosi gradatamente sulle superfici dei favi, e nutrendosi del cibo immagazzinato. Temperature molto basse possono tuttavia immobilizzare le api, e farle morire di fame, anche se hanno a disposizione il cibo necessario.
In un ambiente freddo, una singola ape è assolutamente incapace di conservare alta la temperatura del proprio corpo. Gli insetti sono animali pecilotermi e la temperatura interna è in accordo con quella esterna, diversamente da uccelli e mammiferi che sono omeotermi, cioè in grado di autoregolare la propria temperatura interna mediante meccanismi fisiologici. Si vede qui tutta l'importanza dell'evoluzione sociale delle api, le quali, nei giorni invernali con temperature più miti e sin dal cominciare della primavera possono sfruttare risorse precluse ad altre specie, in quanto dispongono sempre di individui adulti. Inoltre la popolazione dell'alveare non deve essere ricostituita daccapo ogni anno, ed anche il lavoro delle generazioni precedenti per la costruzione del nido viene ereditato dalle generazioni successive.
Apis mellifera è originaria dell'Egitto e delle regioni situate poco più ad est. Nel Pleistocene (circa 2 milioni di anni fa) si è suddivisa in 24 sottospecie che oggi formano tre gruppi ben riconoscibili: uno del Mediterraneo occidentale (Italia compresa), uno del Mediterraneo orientale ed uno dell'Africa tropicale.
Dal 1600 al 1900 vari ceppi di api mediterranee sono stati introdotti sia in Nord-America, con successo, sia in Sud-America, ma con scarso successo.
Nel 1956 furono portate in Brasile 47 regine della sottospecie africana Apis mellifera scutellata, allo scopo di creare ibridi locali dotati di caratteristiche migliori. Ma gli ibridi ottenuti si dimostrarono piuttosto aggressivi e troppo inclini ad abbandonare il nido in seguito al disturbo arrecato dalle normali operazioni di apicoltura. Casualmente sfuggito in natura il nuovo ceppo invase gran parte del Sud-America, poi il Centro-America fino a giungere negli Stati Uniti, entrando rovinosamente in contatto con i ceppi mediterranei.
Oggi i biologi che lottano contro questa ed altre forme indesiderate, procedono al riconoscimento delle diverse sottospecie facendo uso della RFLP (Restriction Fragment Length Polymorphism), tecnica che mette in evidenza i polimorfismi a livello di DNA mediante taglio con enzimi di restrizione.
La tassonomia descrive varietà geografiche o sottospecie comprendenti più di trenta razze.
Il genoma di Apis mellifera è stato di recente interamente sequenziato[23][24].
Tutte le sottospecie di Apis mellifera sono raggruppate in tre gruppi filogenetici derivanti dalle osservazioni morfologiche e dall'analisi del DNA mitocondriale
Tra le sottospecie più importanti sono da menzionare:
Sono presenti a nord del deserto del Sahara
Sottospecie meno note sono le seguenti:
14 sono le razze che possiamo trovare sulle coste del mar Mediterraneo:
Si dividono nei gruppi:
Sono riportati alcuni antagonisti biologici delle api:
L'ape europea o ape occidentale (Apis mellifera Linnaeus, 1758) è la specie del genere Apis più diffusa nel mondo.
Si crede che tale specie abbia avuto origine in Africa o in Asia, e che si diffuse attraverso l'Africa, il Medio Oriente e l'Europa. Gli esseri umani sono responsabili di avere esteso il loro areale, introducendo sottospecie europee in Nord America (primi anni del XVII secolo), in Sud America, Australia, Nuova Zelanda e in Asia orientale. Attualmente si trova in ogni continente eccetto l'Antartide.
Dopo aver scelto il nome Apis mellifera ("portatrice di miele") nel 1758, Linneo propose nel 1761 il più tecnicamente corretto Apis mellifica ("produttrice di miele"), nome ancora usato da alcuni autori.
Vide etiam paginam discretivam: Apis (discretiva)
Apis mellifera, antique apis tantum, est parvum familiae Apidarum insectum, quod nectar ex floribus fert ut mel faciat; simul pollen (i.e., pulverem seminum) inter flores saepe portat. Apes, quae venenum morsibus inspirare possunt, sunt insecta socialia.
In quibusdam linguis, apes "muscae melis" appellantur, quamquam non sunt muscae in opinione peritorum, quod muscae verae diptera, apes hymenoptera sunt.
M. Terentii Varronis De Re Rustica de societatibus apium hominumque dicit:
Romani antiqui examen apium non a regina, sed a rege vel regulo duci putaverunt; talia leguntur apud Vergilium[2] et Varronem. Similiter apud Graecos antiquos: ἡγεμών ('dux') vel βασιλεύς ('rex').
Apis mellifera in insigni familiae Barbarinorum videtur.
Temporibus nostris nomen Varronis, qui magna cum diligentia apes descripsisset, periculosissimae apium pesti "Varroa destructor" inditum est.
Vide etiam paginam discretivam: Apis (discretiva)
Apis mellifera, antique apis tantum, est parvum familiae Apidarum insectum, quod nectar ex floribus fert ut mel faciat; simul pollen (i.e., pulverem seminum) inter flores saepe portat. Apes, quae venenum morsibus inspirare possunt, sunt insecta socialia.
In quibusdam linguis, apes "muscae melis" appellantur, quamquam non sunt muscae in opinione peritorum, quod muscae verae diptera, apes hymenoptera sunt.
M. Terentii Varronis De Re Rustica de societatibus apium hominumque dicit:
Apes non sunt solitaria natura, ut aquilae, sed ut homines. Quod si in hoc faciunt etiam graculi, at non idem, quod hic societas operis et aedificiorum, quod illic non est, hic ratio atque ars, ab his opus facere discunt, ab his aedificare, ab his cibaria condere. Tria enim harum: cibus, domus, opus, neque idem quod cera cibus, nec quod mel, nec quod domus. Non in favo sex angulis cella, totidem quot habet ipsa pedes? Quod geometrae hexagonon fieri in orbi rutundo ostendunt, ut plurimum loci includatur. Foris pascuntur, intus opus faciunt, quod dulcissimum quod est, et deis et hominibus est acceptum, quod favus venit in altaria et mel ad principia convivi et in secundam mensam administratur. Haec ut hominum civitates, quod hic est et rex et imperium et societas. Secuntur omnia pura. Itaque nulla harum adsidit in loco inquinato aut eo qui male oleat, neque etiam in eo qui bona olet unguenta. Itaque iis unctus qui accessit, pungunt, non, ut muscae, ligurriunt, quod nemo has videt, ut illas, in carne aut sanguine aut adipe. Ideo modo considunt in eis quorum sapor dulcis. Minime malefica, quod nullius opus vellicans facit deterius, neque ignava, ut non, qui eius conetur disturbare, resistat; neque tamen nescia suae imbecillitatis.Romani antiqui examen apium non a regina, sed a rege vel regulo duci putaverunt; talia leguntur apud Vergilium et Varronem. Similiter apud Graecos antiquos: ἡγεμών ('dux') vel βασιλεύς ('rex').
Apis mellifera in insigni familiae Barbarinorum videtur.
Temporibus nostris nomen Varronis, qui magna cum diligentia apes descripsisset, periculosissimae apium pesti "Varroa destructor" inditum est.
Bitė, arba naminė bitė (Apis mellifera) – bitinių (Apoidea) antšeimio vabzdys.[1] Vienas iš daugiausiai auginamų ir žinomų nuo neatmenamų laikų vabzdžių. Bitės giminingos vapsvoms. Manoma, jog, skirtingai nuo dabartinių bičių, jų tolimi protėviai buvo kitus vabzdžius medžiojantys plėšrūnai.
Bitėms dešimtys milijonų metų. Tai, kad bičių būta jau neolito amžiuje, liudija Prancūzijoje terciaro laikotarpio nuogulose rasta suakmenėjusi bitė. Bičių darbininkių rasta ir mioceno nuogulose, kurių amžius siekia 20-25 mln. metų.
Medų nešančių bičių tėvyne laikoma Pietų Azija, gal net dabartinė Afganistano teritorija. Taip manoma todėl, kad ir dabar ten (ypač pietų Indijoje, Ceilone) iš keturių egzistuojančių bičių rūšių aptinkamos net trys. Neatmetama versija, kad pirmieji apie medų pasauliui paskelbė šumerai, visų pirma juo gydę žaizdas, o ne vartoję kaip maistą.
Bitėmis nuo seniausių laikų domisi gamtininkai ir mokslininkai, net psichologai analizuoja jų šeimyninius santykius. Tyrinėjama neįprasta jų lizdų architektūra ir korių sandara. „Pasimokyk darbštumo iš bitės“ – šį posakį žinojo ir senovės graikai, ir kinai, ir slavai.
Slavų tautų ūkyje bitininkystė taip pat užėmė svarbią vietą. Kaip teigė arabų rašytojas Ibin Dasta, „slavai iš medžio skobia savotiškus ąsočius, atstojančius medinius avilius, kuriuose laikomas bičių medus“. Medinių avilių palyginimą su ąsočiais galima aiškinti tuo, kad Rytuose Ibin Dasta buvo pratęs matyti molinius avilius, taip pat panašius į ąsočius.
Nors iki šiandien nesutariama, ar medų nešančios bitės nuo seniausių laikų veisiasi Pietų Amerikoje, ar jos yra atvežtos ispanų, tačiau teigiama, kad 1600 m. meksikiečiai ir kitos Centrinės Amerikos tautos jau žinojo, kaip atsiranda medus. Į Šiaurės rytų Ameriką bites 1530 m. atvežė europiečiai, o ten gyvenusios gentys bites vadino „baltųjų žmonių musėmis“.
Dėl skirtingo klimato, augalijos, natūralios ir dirbtinės atrankos yra susidarę kelios gamtinės bičių rasės. Pasaulyje yra keturios bičių rūšys. Europoje ir Lietuvoje auginamos vienos medunešės bitės rūšies Apis mellifera keletą rasių. Azijoje laikoma šiek tiek mažesnė Apis cerana kuri yra atsparesnė bitininkystei kenkiančioms varoatozės erkėmis (negydomą Apis mellifera šeimą šios erkės sunaikina). Indijoje gyvena vidutinių (Apis indica) ir mažųjų bičių (Apis florea) rūšys. Dar Azijoje gyvena didžiųjų bičių Apis dorsata rūšis, tačiau dėl itin pikto būdo jų nepavyko perkelti į avilius (galima tik periodiškai atimti medų). Meksikoje nuo Majų laikų auginama geluonies neturinti Melipona beecheii bičių rūšis.
Bitės gyvena keletą dešimčių tūkstančių narių turinčiomis šeimomis. Šeimą sudaro trejopi individai: tranai (patinai), darbininkės ir motinėlė.
Didžiąją dalį šeimos sudaro darbininkės. Motinėlė paprastai būna tik viena, nes daugumos veislių jos viena kitą gelia. Tačiau kai kuriose veislėse pasitaiko, kad sugyvena ir dvi motinos. Tranai normalioje šeimoje gyvena tik vasarą – rudenį jie paprastai išvaromi ir žūva.
Vasarą dirbanti bitė darbininkė gyvena gana trumpai (apie mėnesį), tačiau žiemojančios bitės šeimoje gyvena iki pavasario. Motinėlė gyvena keletą metų.
Natūrali bičių gyvenimo vieta – medžio drevė. Žmogus jas augina įvairiuose aviliuose. Medui pilti ir bičių lervoms auginti bitės siuva vaškinius korius šešiakampėmis akutėmis (matematiškai optimalus konstrukcinis sprendimas). Įprastinio dydžio akelėse užauga darbininkės. Koriuose kiek didesnėmis akelėmis (traninis korys) išauga tranai, nes motinėlė į tokias akeles deda neapvaisintus kiaušinėlius. Motinėlėms auginti bitės pasiuva keletą gilės formos narvelių itin storomis sienelėmis. Kad bitės turėtų daugiau laiko medui nešti, bitininkai joms įdeda mašinos pagamintų vaško plokštelių, iš kurių korį pasiūti galima daug greičiau. Plokštelėse įspaustas akelių raštas, tačiau jų sieneles bitėms vis viena tenka lipdyti pačioms. Senus, pajuodusius korius bitininkai išlydo, gautą vašką panaudodami šioms plokštelėms gaminti. Plokštelės įtvirtinamos tam skirtuose rėmeliuose, todėl ant jų pasiūtą korį vėliau galima iš avilio išimti (tarkim, medui išsukti). Įvairiems plyšeliams užtaisyti ir drevei ar aviliui nuo puvimo saugoti bitės renka įvairius sakus ir lipus ir iš jų gamina pikį. Pikis taip sulipdo rėmelius ir kitas avilio dalis, jog bitininkui reikalingas specialus kaltas prireikus joms atskirti.
Esant palankioms sąlygoms, kuomet šeima nebetelpa į drevę ar avilį ir ypač jei tuo metu dar nustoja žydėti medingi augalai, bitės spiečia. Prieš spiesdama šeima pasiuva motininių akelių ir užaugina keletą jaunų motinų. Su pirmuoju spiečiumi (didele įvairaus amžiaus bičių grupe) išlekia senoji motina. Jį neretai seka kiti, po jauną motiną turintys spiečiai. Su kiekvienu spiečiumi išskrenda apie pusė avilio bičių. Taigi senosios didelės šeimos vietoje paprastai bičių lieka gana nedaug.
Spiečius ieško naujos gyvenimo vietos. Bitininkai juos gaudo ir apgyvendina naujuose aviliuose. Spiečius laikosi aplink savo motiną ir jos nepalieka. Jei motina nukrenta ant žemės ir žūva (neretai pasitaiko pirmajam spiečiui, kurio motina gali būti labai sena), spiečius grįžta į tą avilį, iš kurio išskrido.
Bitininkai nelabai mėgsta spiečius, nes juos gana sunku gaudyti. Vengdami spietimo, jie perskiria šeimas dirbtinai. Jei abiem perskirtoms pusėms duodama po motiną, jos virsta atskiromis šeimomis.
Jei motina labai sena, o sąlygos spiesti nėra palankios, bitės pakeičia motiną tyliuoju būdu – tiesiog užaugindamos jai pamainą pasiūtoje motininėje akelėje.
Vasarą bitės prineša į avilį nektaro, kuris (perdirbtas į medų) yra maisto atsarga žiemai. Žiedus lankyti bitės gali net už keleto kilometrų nuo avilio, tačiau toks rinkimas labai nenašus, paprastai nektaras renkamas daug arčiau. Radusi naują nektaro šaltinį, bitė darbininkė avilyje šoka bičių šokį, kurio figūromis kitoms bitėms gana tiksliai nurodoma kryptis ir atstumas iki rastų medingų augalų (naudojama polinė koordinačių sistema).
Aktyvūs bitininkai patys ieško medaus ir atveža avilius prie pat žydinčių augalų (pvz., rapsų) laukų. Tai naudinga ir žemdirbiui, nes bitės apdulkina augalus, padidindamos derlių.
Bitininkai medų paprastai atima, nes jis yra bityno produkcija (dėl jo laikomos bitės). Tačiau paliktos be maisto bitės negalėtų peržiemoti, todėl vietoj medaus bitėms duoda cukraus sirupo (didelės koncentracijos – 1:1,5 – cukraus tirpalo) kurį jos, panašiai kaip medų, susipila į korius ir žiemą juo maitinasi.
Norėdamos sunešti 1 kg medaus, bitės nektarą turi rinkti iš mažiausiai dviejų milijonų žiedų, ir su juo į avilį suskraidyti 120–150 tūkstančių kartų. Skrisdama ieškoti nektaro, bitė pasiekia iki 65 km/h greitį, taigi gali rungtyniauti su traukiniu, grįždama į avilį su 75 % jos svorio siekiančiu nektaro kroviniu, ji skrenda dvigubai lėčiau.
700 Lietuvoje augančių augalų rūšių turi nektaro, tačiau bitės renka medų tik iš 40 rūšių. Jų ieškodama, nuo avilio kasdien bitė nuskrenda apie 3 km.
Būdamos greta avilio, bitės jį gina ir gali užpulti arti esantį žmogų, žvėrį ar gyvulį. Toli nuo avilio, rinkdamos nektarą, bitės vengia gelti. Net gaudomos, jos pirmiausia mėgina pabėgti, ir gelia tik prispaudus.
Žmogui ar gyvuliui įgėlusi bitė miršta, nes atitrūksta odoje įstrigęs geluonis. Atitrūkęs geluonis odoje matyti. Jo negalima traukti pirštais (taip nuodai išspaudžiami į odą), reikia nubraukti peiliu ar kitu aštru daiktu. Kitam vabzdžiui įgėlusi bitė išgyvena.
Bitės nuodų pagrindinis komponentas yra melitinas. Žmogaus organizmo reakcija į bičių nuodus gali skirtis: dauguma bitininkų pripranta prie įgėlimų, tačiau yra žmonių, alergiškų įgėlimui, kurie laiku nesuteikus pagalbos gali mirti ir nuo kelių bičių įgėlimo.
Pajutusios dūmų kvapą bitės ruošiasi gaisrui – prisisiurbia nektaro, kad prireikus galėtų pabėgti su maisto atsargomis. Tokios bitės tampa mažiau judrios ir mažiau agresyvios. Todėl bitininkas prieš atlikdamas kai kuriuos darbus dūmine paleidžia į avilį dūmų.
Po musės ir uodo, bitė tapo trečiuoju vabzdžiu, kurio genomo seka žinoma. Nagrinėjant genomo seką, buvo rastas neįprastai didelis (daugiau nei kitose rūšyse) už įvairių kvapų jutimą atsakingų genų skaičius. Tarp jų gali būti receptoriai įvairiems feromonams, atsakingiems už sudėtingą bitės socialinę elgseną. Iš genomo sekos atrodo, jog naminė bitė atsirado Afrikoje ir migravo į kitas pasaulio dalis dviem didelėmis invazijos bangomis. Palyginus su kitais vabzdžiais, bitė turi mažiau už imunitetą ligoms atsakingų genų. [1].
Senovės gyventojai manė, kad medus – nežemiškas dalykas, dievų dovana. Tikėta, kad medus krinta ant žemės iš dangaus ir virsta ryto rasa, o tada šviesius kaip perlus, aromatingus lašelius nuo žiedų surenka bitės. Medus – žvaigždžių lietus, kuris sudrėkina žiedus. Jis – dievų valgis, kartais nusiunčiamas žmonėms už dievų garbinimą.
Daugelis senovės tautų bites laikė šventomis, dievų palydovėmis. Graikams ir romėnams jos buvo dieviškos būtybės – saulės dukros. Tikėta, kad bites sukūrė angelai. Indų saulės dievas buvo vaizduojamas kaip bitė. Buvo teigiama, esą ir Dzeusas žmonėms pasirodydavęs kaip bitė.
Bitės buvo popiežiaus Urbono VIII (XVI a.) emblema. Napoleonas tikėjo, kad bitė yra jėgos simbolis, todėl jas piešė ant savo vėliavų ir drabužių. Rusų legenda teigia, kad bitės yra kilusios iš arklio, nujodinėto per vandenį ir nustumto į balą. Kai žvejai ištraukę tinklą, jame vietoj žuvų radę bites, kurios pasklidusios po visą žemę. Kiti slavai teigė, kad bitės atsiradusios iš liūto galvos, o egiptiečiai – iš kritusio jaučio.
Bitė iki mūsų dienų išliko nemirtingumo ir amžinybės, darbštumo ir gerumo bei turtingumo simbolis. Bites vaizdavo ant medalių, monetų, herbų, indų. Bitė buvo ne tik Žemutinio Egipto faraono – aštuonioliktosios dinastijos atstovo Tutmozio III – skiriamasis bruožas, bet ir jo žemių simbolis, kuris naudotas visose regalijose. Egipto faraonus, galingiausius žmones, net vadino bičių valdovais.
Bitė, arba naminė bitė (Apis mellifera) – bitinių (Apoidea) antšeimio vabzdys. Vienas iš daugiausiai auginamų ir žinomų nuo neatmenamų laikų vabzdžių. Bitės giminingos vapsvoms. Manoma, jog, skirtingai nuo dabartinių bičių, jų tolimi protėviai buvo kitus vabzdžius medžiojantys plėšrūnai.
Bitėms dešimtys milijonų metų. Tai, kad bičių būta jau neolito amžiuje, liudija Prancūzijoje terciaro laikotarpio nuogulose rasta suakmenėjusi bitė. Bičių darbininkių rasta ir mioceno nuogulose, kurių amžius siekia 20-25 mln. metų.
Medų nešančių bičių tėvyne laikoma Pietų Azija, gal net dabartinė Afganistano teritorija. Taip manoma todėl, kad ir dabar ten (ypač pietų Indijoje, Ceilone) iš keturių egzistuojančių bičių rūšių aptinkamos net trys. Neatmetama versija, kad pirmieji apie medų pasauliui paskelbė šumerai, visų pirma juo gydę žaizdas, o ne vartoję kaip maistą.
Bitėmis nuo seniausių laikų domisi gamtininkai ir mokslininkai, net psichologai analizuoja jų šeimyninius santykius. Tyrinėjama neįprasta jų lizdų architektūra ir korių sandara. „Pasimokyk darbštumo iš bitės“ – šį posakį žinojo ir senovės graikai, ir kinai, ir slavai.
Slavų tautų ūkyje bitininkystė taip pat užėmė svarbią vietą. Kaip teigė arabų rašytojas Ibin Dasta, „slavai iš medžio skobia savotiškus ąsočius, atstojančius medinius avilius, kuriuose laikomas bičių medus“. Medinių avilių palyginimą su ąsočiais galima aiškinti tuo, kad Rytuose Ibin Dasta buvo pratęs matyti molinius avilius, taip pat panašius į ąsočius.
Nors iki šiandien nesutariama, ar medų nešančios bitės nuo seniausių laikų veisiasi Pietų Amerikoje, ar jos yra atvežtos ispanų, tačiau teigiama, kad 1600 m. meksikiečiai ir kitos Centrinės Amerikos tautos jau žinojo, kaip atsiranda medus. Į Šiaurės rytų Ameriką bites 1530 m. atvežė europiečiai, o ten gyvenusios gentys bites vadino „baltųjų žmonių musėmis“.
Eiropas medus bites jeb rietumu medus bites, jeb vienkārši medus bite (Apis mellifera) ir viena no medus bišu ģints (Apis) sugām.
Vārds latīņu valodā sastāv no vārda "apis", kas nozīmē bite, vārds "melli" nozīmē medus, un vārds "fera" nozīmē nest, tieši tulkojot latīņu vārdu iegūst "medu nesošā bite". Linnejs 1758. gadā, apzinoties, ka bites medu nenes, tās latīnisko vārdu izmainīja uz Apis mellifica (medu taisošā bite), bet tā kā ir pieņemts lietot vecāko nosaukumu, tad Linneja latīniskais nosaukums oficiāli netiek lietots, lai gan reizēm literatūrā ir sastopams.
Eiropas medus bite ir sastopama gandrīz visur pasaulē. Tās dabiskais areāls aptver visu Eiropu, Āfriku, daļēji Mazāziju un Centrālāziju. Bet Eiropas medus bites dažādas pasugas ir ievestas un tiek audzētas gan Ziemeļamerikā, gan Dienvidamerikā, gan Austrālijā[1]. Latvijas vietējā pasuga ir Eiropas tumšā medus bite (Apis mellifera mellifera)[2].
Bite nekad nedzīvo viena, tās dzīvo vienotā ģimenē - bišu saimē. Bišu saime sastāv no vairākiem tūkstošiem bišu (apmēram 20—60 tūkstoši), kas savstarpēji saistītas it kā vienots organisms. Šī īpatņu vienība bišu saimei ļauj savā ligzdā uzturēt optimālu temperatūru, savākt pietiekamus medus un ziedputekšņu krājumus, vairoties, atjaunoties un aizsargāties pret ienaidniekiem. Saime no saimes atšķiras ar dažādām individuālām īpašībām, kā, piemēram, spēju vākt nektāru vai putekšņus, ražot vasku, miermīlīgumu, spietošanas tieksmi.
Bišu saime sastāv no triju veidu īpatņiem — bišu mātes, darba bitēm un traniem. Katra veida īpatņi veic noteiktas funkcijas, kas nodrošina saimes saglabāšanos un dzīves turpināšanos. Saime normāli var dzīvot un attīstīties tikai pilnā sastāvā, ja tai ir māte un pietiekams daudzums darba bišu, un tranu.
Bitēm ir raksturīgi divi vairošanās veidi — atsevišķu saimes īpatņu vairošanās un bišu saimju skaita vairošanās jeb spietošana. Bišu saimes īpatņi vairojas dzimumceļā. Īpatnība ir tā, ka var attīstīties ne tikai apaugļotas, bet arī neapaugļotas olšūnas. Šādu parādību sauc par partenoģenēzi. Partenoģenēzes rezultātā no neapaugļotām bišu olām attīstās trani. No apaugļotām olām attīstās darba bites un bišu mātes. Tranu attīstības periods ir garāks nekā darba bitēm, bet bišu mātes attīstība norisinās straujāk nekā darba bitēm.
Bišu māte diennaktī var izdēt vairāk nekā 2000 oliņu, to inkubācijas periods ilgst 3 diennaktis. Bišu ola ir ovāla, nedaudz izliekta, balta, 1,2—1,8 mm gara, tās diametrs ir 0,31—0,33 mm, masa 0,13—0,30 mg. No ārpuses ola ir pārklāta ar tīklveida apvalku. Dīgļa aizmetnis atrodas olas resnākajā galā. Ola ar tievo galu ir piestiprināta pie šūniņas pamata vidus. Pirmajā dienā pēc izdēšanas tā atrodas paralēli šūniņas sienām. Pakāpeniski tā sāk liekties uz leju. Tūlīt pēc izdēšanas olā notiek kodola intensīva dalīšanās un aizmetņa veidošanas. Trijās diennaktīs olā izveidojas cirmenis. Olas apvalks šai laikā ir kļuvis caurspīdīgs. Cirmeņa organisms izdala šķidrumu, kas izšķīdina olas apvalku, un 72—76 stundu laikā pēc olas izdēšanas cirmenis ir izšķīlies. Ja ola pēc izdēšanas kādu laiku nav atradusies optimālā temperatūrā, tās inkubācija var aizkavēties.
Tikko izšķīlies cirmenis ir līdz 1,8 mm garš, pēc dienas — 2,6 mm, pēc 2 dienām — 6 mm, bet trešās dienas beigās tas jau aizņem visu šūniņas dibenu. Cirmenim ir neliela galva un 13 ķermeņa posmi. Centrālo ķermeņa daļu aizņem barības kanāls. Tas sastāv no rīkles jeb priekšzarnas, kuņģa jeb viduszarnas un resnās jeb galazarnas. Cirmenim viduszarna nav savienota ar galazarnu. Šī savienošanās notiek tikai pirmskūniņas stadijā. Cirmenim ir sirds ar 12 nodalījumiem, 4 malpīgija vadi ar noslēgtiem galiem, 10 pāri stigmu elpošanai, ka arī stipri attīstīts taukķermenis, kas sastāda 50—60% no cirmeņa masas. Nervu sistēma un dzimumorgāni cirmenim ir iedīgļa stāvoklī. Pirmajās trijās dienās cirmeņi barojas ar peru pieniņu. Pēc tam darba bites cirmeņus baro ar medu un bišu maizes maisījumu. Cirmenis barību uzņem sešas dienas. Pa šo laiku tas ir pieaudzis, un aizņem visu šūniņas garumu. Šūniņu bites noslēdz ar porainu vaska vāku, to aizvākojot.
Sākas pirmskūniņas stadija. Cirmenis atbrīvojas no ekskrementiem un auž kokonu. Šajā periodā cirmeņa organismā norisinās sarežģīti procesi — tas pārvēršas pirmskūniņā, kūniņā un pieaugušā bitē. Darba bites cirmenis aizvākotā šūniņā attīstās 12 dienas.
Spietošana ir dabisks bišu saimju vairošanās veids: no saimes atdalās spiets — daļa darba bišu ar veco bišu māti. Gatavošanās spietošanai saimē sākas ilgi pirms spieta iznākšanas.
Apmēram mēneša laikā pēc ziemas pārziemojušās darba bites nomainās ar jaunām. Katra jaunā bite ir spējīga apkopt un paēdināt četras reizes vairāk cirmeņu nekā pagājušā gada bite. Tas nodrošina saimes straujāku augšanu. Ar laiku saimē sāk uzkrāties bites, kuras nav pietiekami nodarbinātas ar peru audzēšanu un šūnu vilkšanu. Ja šajā periodā dabā nav pietiekami daudz ziedu, tad nenodarbinātās bites var kļūt par vienu no galvenajiem spietošanas faktoru. Spietošanas noskaņojuma izveidošanos var veicināt arī šaura ligzda, slikta ligzdas ventilācija, veca māte. Saimes ar jaunām mātēm spieto retāk, nekā saimes ar vecām mātēm.
Spietošanas noskaņojuma raksturīga pazīme ir kāru malās ievilktas bišu māšu kanniņas ar iedētām olām. Gatavojoties spietot, saime izvelk 10 un vairāk māšu kanniņas. Tiek pārtraukta šūnu vilkšana, un saimē ir daudz tranu peru. Samazinās arī bišu lidošana pēc nektāra. Bišu māte vairs netiek bagātīgi ēdināta, samazinās tās vēdera apjoms un dējība. Māte kļūst vieglāka un spējīga lidot. Tā kā peru audzēšana strauji samazinās, nenodarbināto bišu daudzums krasi pieaug. Tās pulcējas pie skrejlaipiņas un siltā laikā ķekarveida kamolā karājas zem skrejlaipiņas vai zem stropa. Bezdarbības periodā bites saglabājas fizioloģiski jaunas un uzkrāj enerģiju, ko pēc spietošanas izmanto straujai jaunās ligzdas izveidošanai.
Pirmais spiets parasti izlido astotajā, devītajā dienā pēc pirmās olas iedēšanas māšu kanniņā - nākamajā dienā pēc pirmās māšu kanniņas aizvākošanas. Spiets izlido tikai saulainā, bezvēja laikā, visbiežāk no pulksten 10.00 līdz 14.00. Parasti ar spietu izlido līdz 50% bišu, tikai atsevišķos gadījumos vairāk. Spietā vairākumā ir 4—10 dienas vecas bites, bet vairākums 11—20 dienas vecas bites paliek saimē. Reizē ar spietu no stropa izlido arī māte. Ja spieta iznākšana no stropa ir aizkavējusies slikta laika vai kādu citu apstākļu dēļ, un ir piedzimusi jaunā māte, tad ar spietu var izlidot arī jaunā bišu māte.
Spiets vispirms apmetas dravas tuvumā kādā kokā vai krūmā, pēc dažām stundām tas aizlido uz iepriekš izraudzīto jauno mājokli.
Pēc pirmā spieta iziešanas spietošanas noskaņojums var turpināties, ja saimē ir palicis daudz aizvākotu peru. Tādā gadījumā bites apsargā māšu kanniņas, lai pirmā izkūņojusies māte tās neizgrauztu. Ja spietošanas noskaņojums ir beidzies, bites māšu kanniņas neapsargā, jaunā māte tās atrod un nodzeļ kanniņas esošās mātes.
Pēcspiets parasti iznāk devītajā dienā pēc pirmā spieta (ja laika apstākļi nav aizkavējuši tā normālo izlidošanu). Ar pēcspietu aizlido jaunā, tikko dzimusī māte. Vienu, divas dienas pirms otrā spieta izlidošanas saimē var saklausīt māšu «dziedāšanu» — savdabīgu sasaukšanos starp mātēm, kuras iznākušas no kanniņām, un tām, kas vēl atrodas kanniņās. Pēcspieti var izlidot arī nelabvēlīgākos laika apstākļos, pat stiprā vējā. Nākamajā vai arī aiznākamajā dienā pēc otrā spieta var izlidot trešais spiets, pēc tam — vēl ceturtais. Ar katru nākamo pēcspietu bišu daudzums stropā samazinās. Pecspietā var būt vairākas mātes, kas vienlaikus iznākušas no kanniņām.
Spietošanas noskaņojumam beidzoties, bites izgrauž māšu kanniņas un iznīcina tajās esošās kūniņas. Jaunā māte apsēklojas, un saime sāk normāli strādāt. Latvijas apstākļos spietošanas periods var sākties maija beigās un turpināties līdz jūlija beigām. Atsevišķos gados, kad bišu saimju attīstība pavasarī ir bijusi traucēta, saimēm spietošanas noskaņojums var rasties arī vēlāk, piemēram, jūlijā.
Bites vāc augu nektāru un ziedputekšņus, ko pārstrādā medū un bišu maizē. Medus un bišu maize satur visas bitēm nepieciešamās barības vielas — olbaltumvielas, taukvielas, ogļhidrātus, vitamīnus, minerālvielas.
Bites savā ligzdā nes arī ūdeni. Ūdens bitēm ir vajadzīgs medus šķidrināšanai un cirmeņu barības sagatavošanai, kā arī gaisa mitruma un temperatūras režīma regulēšanai ligzdā. Ienesuma laikā, kad šūnās ir nektārs, bitēm nav nepieciešams ienest ūdeni ligzdā papildus. Pavasarī ūdens vajadzība ligzdā pieaug proporcionāli vaļējo peru daudzumam. Pavasarī diennaktī saime izlieto 100—200 g ūdens, karstā un sausā laikā — vairāk par 400 g ūdens.
Nektārs ir ogļhidrātu barība. Bišu ievāktā nektāra sastāvā ir 30—75% cukuru (saharoze, fruktoze un glikoze), nedaudz olbaltumvielu un minerālvielu, 20—70% ūdens. Ūdens un cukuru saturs nektārā svārstās atkarībā no meteoroloģiskajiem apstākļiem, kā arī no auga sugas.
Pārstrādājot nektāru medū, bites tam piejauc fermentus, kas nektāra cukurus pārvērš medū. Vēdinot ligzdu, iztvaiko arī liekais ūdens un nektārs pārvēršas medū. Medus satur 17—21% ūdens, ap 75% cukuru, organiskās skābes, slāpekļvielas, minerālvielas, vitamīnus, fermentus un citas vielas. Viena bišu saime dzīvības procesu uzturēšanai gada laikā patērē ap 90 kg medus, ziemas periodā tiek izlietoti 10–12 kg.
Augu putekšņi ir bišu olbaltumvielu un vitamīnu barības avots. Ziedputekšņi ir nepieciešami gan pašu bišu barībai, gan arī cirmeņu ēdināšanai. Bites savāc putekšņus no ziediem, pārnes ligzdā, ievieto šūnās, noblīvē un, samitrinot ar nektāru un siekalām, konservē.
Sablīvētajos putekšņos norisinās pienskābā rūgšana, izveidojoties bišu maizei. Baktēriju darbības rezultātā radusies pienskābe aizsargā bišu maizi no bojāšanās. Saime gadā patērē 20—35 kg bišu maizes. Vasarā saimē ir vismaz 1,5 kg liels bišu maizes krājums. Vienā šūniņā ir līdz 0,2 g bišu maizes. Ja saimei trūkst bišu maizes, samazinās izaudzēto peru daudzums. Dažādu barības vielu daudzums putekšņos ir dažāds. Tas ir atkarīgs no auga sugas. Bišu maize tiek veidota no dažādu augu putekšņiem. Tajā vidēji ir 20—25% olbaltumvielu.
Putekšņi satur visas desmit organismam neaizvietojamās aminoskābes: arginīnu, histidīnu, lecitīnu, izoleicīnu, lizīnu, metio-nīnu, fenilalanīnu, treonīnu, triptofānu un valīnu. Putekšņu sastāvā ir minerālvielas: nātrijs 5,8—18,6%', magnijs 3,3—7,9%, alumīnijs 0,19—3,8%, silīcijs 1,4—14,5%', fosfors 22,7—39,9%, sērs 1,0—8,6%, hlors 0,44—2,9%, kālijs 24,1—44,5%, kalcijs 3,4—8,6%, mangāns-0,2—1,5%, dzelzs 0,1—3,7%', varš 0,06—9,7%. Putekšņos ir arī dažādi fermenti: invertāze, diastāze, katalāze, lipāze un citi.
Lai lidotu, medus bites ķermeņa temperatūrai ir jābūt 35 °C, šādai pašai temperatūrai ir jābūt bišu ligzdā, lai varētu attīstīties jaunās bites, un tā ir visoptimālākā temperatūra, lai radītu vasku.
Medus bites spēj regulēt temperatūru stropa iekšienē, lietojot lidošanas muskuļus. Pārāk lielu muskuļu vibrēšana biti sakarsē, karstums no bites izdalās caur tās galvu. Bite sevi dzesē, atvemjot pilienu karstā, iekšējā šķidruma, tādā veidā bites galvas temperatūra krītas par 10°C. Aukstā laikā bites sevi silda tricinot lidošanas muskuļus, bet karstā laikā tās ar spārniem stimulē gaisa apmaiņu stropā.
Ja gaisa temperatūra ir zem 7—10°C, bites kļūst mazkustīgas, kā arī virs 38°C bites kļūst mazāk aktīvas. Medus bites var izturēt uz īsu brīdi temperatūru līdz 50°C.
Zinātnieki ir atklājuši, ka medus bites savā starpā sazinās dejojot. Ar deju bite var nodot informāciju citām bitēm par barības ievākšanas vietām. Izšķir divu veida dejas: apaļo deju un svārsta deju. Apaļā deja nozīmē, ka barības avots atrodas ne tālāk par 50 m, bet apaļā deja nenorāda barības atrašanās virzienu. Svārsta deja, kas var būt gan horizontāla, gan vertikāla, pauž detalizētāku informāciju par meklējamo barības avotu, norādot gan attālumu, gan meklēšanas virzienu.
Bites savā starpā komunicē arī vibrējot, ko mēdz saukt par vibrācijas deju. Ar vibrācijas deju bites regulē visu iekšējos procesus ligzdā. Darba bite satver otras bites priekšējās kājas un izpilda vibrācijas deju.
Eiropas medus bites jeb rietumu medus bites, jeb vienkārši medus bite (Apis mellifera) ir viena no medus bišu ģints (Apis) sugām.
Vārds latīņu valodā sastāv no vārda "apis", kas nozīmē bite, vārds "melli" nozīmē medus, un vārds "fera" nozīmē nest, tieši tulkojot latīņu vārdu iegūst "medu nesošā bite". Linnejs 1758. gadā, apzinoties, ka bites medu nenes, tās latīnisko vārdu izmainīja uz Apis mellifica (medu taisošā bite), bet tā kā ir pieņemts lietot vecāko nosaukumu, tad Linneja latīniskais nosaukums oficiāli netiek lietots, lai gan reizēm literatūrā ir sastopams.
Eiropas medus bite ir sastopama gandrīz visur pasaulē. Tās dabiskais areāls aptver visu Eiropu, Āfriku, daļēji Mazāziju un Centrālāziju. Bet Eiropas medus bites dažādas pasugas ir ievestas un tiek audzētas gan Ziemeļamerikā, gan Dienvidamerikā, gan Austrālijā. Latvijas vietējā pasuga ir Eiropas tumšā medus bite (Apis mellifera mellifera).
Lebah Eropah merupakan lebah madu tergolong dalam keluarga Apis (Apis mellifera). Lebah ini berasal dari Afrika, Eropah dan Timur Tengah.[1] Ia kemudian diperkenalkan pula ke Amerika, Australia dan seterusnya seluruh dunia.
Di Amerika Syarikat, Apis mellifera corniola dianggap sebagai lebah yang mempunyai produktiviti yang tinggi dalam menghasilkan madu. Malangnya lebah ini suka berhijrah dari satu kawasan ke kawasan yang lain. Di Malaysia, ia banyak diternak secara besar-besaran di beberapa buah negeri yang berpotensi dalam menghasilkan lebah madu secara komersial.
Lebah Eropah terbahagi kepada beberapa sub spesies, antaranya adalah:-
Masyarakat lebah terbahagi kepada beberapa kasta:
Lebah pekerja memiliki saiz badan kecil. Bilangan dalam sarang boleh melebihi 10,000 ekor (20K-200K). Jangka hayat 20-40 hari atau sehingga menggunakan sengatnya (140 hari semasa musim sejuk). Bekerja hingga akhir hayat, jantinanya adalah betina mandul. Tugas pekerja ialah membina kom, menjaga sarang, larva, jantan yang muda dan ratu. Ia juga membersihkan sarang, mengumpul madu, debunga dan propolis memberi bantuan perwapan nektar, menutup sel (madu dan pupa), mengeluarkan telur jantan dan memindahkan larva untuk menjadikan ratu yang baru.
Lebah jantan bersaiz sederhana. Terdapat sehingga 200 ekor / tiada langsung dalam sarang. Jangkahayat boleh capai sehingga 60 hari atau sehingga mengawan. Berfungsi mengawan sahaja (dengan ratu dara/muda).
Lebah ratu bersaiz besar. Hanya satu dalam sarang. Jangkahayat: ekonomik - 2 tahun, maksima - 8 tahun; bergantung kepada sperma yang diperolehi. Jantina: betina / bisexual (parthenogenesis). Tugas Ratu adalah mengawan dengan lebah jantan - di udara 'mating flight' (temuan tahun 17771 oleh Janscha); 5-20 minit di sebelah petang. Menghapuskan 'adik' atau 'ibu', mengeluarkan telur (3 hari selepas mengawan) dan mengeluarkan hormon 9-hydroxydecenoic acid (HDA). Daripada 90 juta sperma yang dikeluarkan (deposited) oleh beberapa ekor dron, hanya 7 juta yang akan disimpan di dalam spermatheca (ratu). Hormon 9-HDA ialah hormon yang mengawal koloni. Ketiadaan hormon dalam haif akan merangsang kepada pekerja bertelur, pembentukan sel ratu dan telur diletakkan ke dalam sel ratu.
Lebah Eropah merupakan lebah madu tergolong dalam keluarga Apis (Apis mellifera). Lebah ini berasal dari Afrika, Eropah dan Timur Tengah. Ia kemudian diperkenalkan pula ke Amerika, Australia dan seterusnya seluruh dunia.
De honingbij (Apis mellifera) is een vliesvleugelig insect uit de familie van de bijen en hommels.
De honingbij komt algemeen voor in grote aantallen. De honingbij wordt gewaardeerd vanwege de rol als bestuiver van vele plantensoorten, waaronder fruitbomen. Daarnaast is de honingbij de belangrijkste leverancier van verschillende natuurproducten zoals honing, bijenwas, koninginnengelei en propolis. De honingbij wordt op grote schaal in kunstmatige bijenkorven gehuisvest voor productiedoeleinden. De honingbij wordt echter ook bedreigd door de mens, en de aantallen van de soort nemen af. Belangrijke oorzaken zijn verschillende vermoedelijke bijenparasieten en insecticiden, maar veel is onbegrepen. Omdat de honingbij een van de best bestudeerde insecten is, is veel bekend over het complexe gedrag en het al even complexe kliersysteem dat daarbij een rol speelt. De honingbij is niet de enige bestuiver, maar vanwege het wereldwijde voorkomen en de grote aantallen is de honingbij een van de belangrijkste bestuivers van bloeiende planten.
Kunstmatige bijenvolken moeten regelmatig onderhouden worden om ze van afval te ontdoen en om de honing te oogsten. Onder natuurlijke omstandigheden bouwen de bijen steeds een nieuw nest om aan nestparasieten te ontkomen. Het onderhoud wordt uitgevoerd door professionele bijenhouders die imkers worden genoemd. De tak van de entomologie die gespecialiseerd is in bijen heet apidologie.
Het bijenvolk kent verschillende verschijningsvormen, die kasten worden genoemd: de 'moer', de 'werkster' en de 'dar'. De moer of koningin is het zeldzaamst. De koningin is degene die het nest in stand houdt door grote hoeveelheden eitjes te leggen, tot 2000 per dag. De werksters zijn net als de moer vrouwelijk. De meeste individuen in een kolonie honingbijen zijn werkster. In de zomer komen de mannelijke bijen tevoorschijn, de darren. Behalve bij de paring, spelen ze een rol bij de temperatuurregeling in de kolonie. Als er niet genoeg stuifmeel in het bijennest aanwezig is worden ze verwijderd. In een nest zijn in de winter een moer en ongeveer 10.000 werkbijen aanwezig; er zijn dan geen darren. In de zomer zijn enkele honderden darren aanwezig en kan het aantal werksters oplopen tot 80.000.[1]
De meest in België en Nederland voorkomende honingbij wordt ook wel Europese (zwarte) (honing)bij, huisbij of westelijke honingbij genoemd. De naam 'bij' is afgeleid van het Middelnederlandse woord bie, de herkomst hiervan is onzeker.[2] Het woord bie werd zover bekend voor het eerst gebruikt in 1240.[3] Een zwerm bijen wordt "imme" genoemd, hetgeen tot "imker" geleid heeft. De Nederlandstalige naam honingbij slaat op het vermogen om nectar te verzamelen en dit met behulp van enzymen om te zetten naar honing zodat het langer houdbaar blijft. Er zijn vele soorten bijen die honing verzamelen maar de honingbij is hiervan verreweg de bekendste soort.
De wetenschappelijke naam Apis mellifera betekent letterlijk bij (apis) die honing draagt (melli-fera).
De honingbij behoort tot de familie van de bijen (Apidae), deze familie van vliesvleugelige insecten wordt vertegenwoordigd door ongeveer 20.000 soorten. Ongeveer 500 soorten vormen kolonies bestaande uit een koningin en werksters, en eenmaal per jaar mannetjes. De bekendste soorten bijen zijn de hier besproken (Europese) honingbij en de Aziatische honingbij. Bijen zijn ontstaan uit een groep van wespen. Bijen zijn in feite sociale wespen die een sterkere beharing hebben zodat ze in koelere streken kunnen overleven. Hommels hebben een nog sterkere beharing en zijn hierdoor in staat zich noordelijker te vestigen dan bijen. Hommels zijn taxonomisch gezien sterk behaarde bijen, ze worden net als de bijen tot de familie Apidae gerekend.
In Europa bestaan twee genetisch verschillende populaties. Uit het DNA blijkt dat die meer verwant zijn aan de Afrikaanse soorten dan aan elkaar. Momenteel wordt het gehele genoom van de honingbij ontrafeld. Versie 4.0 van de stand van de wetenschap op dit gebied is gepubliceerd in oktober 2006.[4]
De honingbij en de hieraan verwante soorten verschillen met name van de wespen doordat deze laatste minder goed gespecialiseerd zijn. Wespen hebben nooit wasklieren en maken het nest van fijngemalen hout. Het verzamelen en transporteren van nestmateriaal is een intensieve bezigheid. Wespen voeden hun larven niet met nectar en stuifmeel maar met buitgemaakte insecten die zijn vermalen tot een voedzaam papje. De enige uitzondering zijn de honingwespen (Masaridae), deze aan de papierwespen verwante wespen maken ook honingvoorraden aan, wat gezien kan worden als een vorm van convergente evolutie.
De honingbij kent verschillende ondersoorten; dit zijn variaties die iets verschillen in uiterlijk en met name een ander verspreidingsgebied hebben. Wereldwijd komen de volgende ondersoorten van de honingbij voor:
Europa
Afrika
Midden-Oosten en Azië
De honingbij komt oorspronkelijk uit Afrika en Europa en het natuurlijke verspreidingsgebied loopt tot ongeveer 60 graden noorderbreedte. Dit is ongeveer de lijn Oslo - Sint-Petersburg. De bij is echter over de gehele wereld verspreid en komt op alle continenten voor behalve Antarctica.
De honingbij komt overal voor waar bloeiende planten groeien die afhankelijk zijn van de bestuiving door dieren. Dit is zelfs om te draaien; van bestuiving afhankelijke planten kunnen niet overleven in streken waar geen insecten zoals bijen kunnen leven. De honingbij komt voor in vrijwel alle mogelijke leefomgevingen, alleen op plaatsen waar het te koud is of juist te warm komt de soort niet voor. De enige uitzondering vormen dichtbegroeide bossen, hier zijn te weinig bloeiende planten voor de honingbij.
Voorbeelden van te koude plaatsen zijn gebieden in de buurt van de polen, zoals het uiterst zuidelijke puntje van Zuid-Amerika en noordelijke delen van Europa en Noord-Amerika. Ook in uitgesproken hooggebergten komen geen honingbijen voor. Ook in te hete streken ontbreekt de honingbij, zoals grote delen van noordelijk Afrika, in de omgeving van de Sahara.
Oorspronkelijk komt de honingbij uit Afrika. Op de kaart rechts is de verspreiding van de verschillende ondersoorten in Europa weergegeven. De grenzen van de verschillende gebieden zijn niet altijd duidelijk en van sommige ondersoorten is de landgrens aangegeven.
De ondersoorten van de honingbij hebben verschillende verspreidingsgebieden. De nominale soort Apis mellifera mellifera is de bekendste ondersoort en heeft de grootste verspreiding binnen Europa. Deze soort wordt de Europese zwarte bij genoemd en gedijt het best in het noorden van Europa, inclusief België en Nederland. Het verspreidingsgebied van deze ondersoort loopt van de Pyreneeën tot in de Oeral en noordelijk tot zuidelijk Scandinavië. Andere bekende ondersoorten zijn Apis mellifera iberica die te vinden is op het Iberisch Schiereiland en Apis mellifera carnica uit de Balkan.
Uit een studie in 2014 is gebleken dat het Europese beleid op het gebied van biobrandstoffen en het gemeenschappelijk landbouwbeleid door de teelt van andere gewassen zoals koolzaad en zonnebloemen een aanzienlijk tekort aan bestuivingsbijen veroorzaakt.[5] Door het minder aanwezig zijn van vlinderbloemigen, klokjes en korenbloemen in het landschap neemt ook de populatie af van de bijensoorten die dit als hoofdvoedsel hebben.[6][7]
Bijen hebben net als alle insecten een in drieën verdeeld lichaam, een kop of caput, een borststuk of thorax en een achterlijf of abdomen. Hierbij is elk deel weer onderverdeeld in segmenten waarvan sommige lichaamsuitsteeksels dragen. De kop heeft aan de bovenzijde twee antennes die dienen als tastorgaan en aan de onderzijde in de monddelen gelegen. Het borststuk bestaat uit drie segmenten die gefuseerd zijn maar de drie delen zijn te herkennen aan de positie van de poten en vleugels. Het achterlijf is het grootst en draagt alleen aan de achterzijde aanhangsels, deze vormen de angel van de vrouwtjes.
De honingbij heeft een duidelijke lichaamsbeharing, vooral het borststuk en de bovenzijde van de kop zijn voorzien van een dichte en lange beharing. Ook op de rest van de kop en op het achterlijf zijn vele haartjes aanwezig. De lichaamsbeharing dient om warmte vast te houden en speelt een rol in het kunnen overleven van strenge winters.
De honingbij is een insect dat polymorfie vertoont. Dit betekent dat er binnen de soort verschillende verschijningsvormen zijn, deze worden wel de kasten genoemd. De meeste exemplaren zijn werksters die altijd vrouwelijk zijn, ook komen een deel van het jaar darren, mannetjes, voor en de belangrijkste bij in het nest is de moer of koningin. De drie verschijningsvormen zien er iets anders uit, de darren zijn het eenvoudigst te herkennen aan veel grotere ogen. De vrouwelijke werksters en de moer zijn lastiger uit elkaar te houden als ze door de korf kruipen. De moer is namelijk niet veel groter dan de werkster, wel is het achterlijf duidelijk iets langer. Onderstaand zijn de belangrijkste kenmerken van de drie kasten in een uitklapbare tabel weergegeven.
Kenmerken van de drie kasten Afbeelding Triviale naam Officiële naam Lengte[1] Aantal in zomernest Kenmerken ogen Functie
De kop van de honingbij is duidelijk afgesnoerd van het borststuk en is eenvoudig te herkennen aan de ogen en de antennes. De honingbij heeft twee antennes die altijd bestaan uit een korte basis en een lang uiteinde. Beide delen bestaan uit verschillende segmenten en zijn gescheiden door een duidelijk gewricht. De antenne bestaat uit drie delen, aan de basis is de scapus aanwezig, die bestaat uit één deel dat enigszins verlengd is. Het uiteinde van de antenne wordt het flagellum genoemd, dit deel is veel langer en is geleed, het bestaat uit segmenten. Beide delen zijn verbonden door de pedicel, dit is een kleine verdikking die dient als scharnier zodat de uiteinden zeer beweeglijk zijn.
De honingbij heeft net als alle vliesvleugeligen twee grote ogen aan weerszijden van de kop die bestaan uit vele kleine suboogjes, het geheel wordt het samengesteld oog of facetoog genoemd. De ogen van een bij dienen om de omgeving te herkennen, ook kan een bij bepaalde vormen koppelen aan een voedselbron. Dit vermogen is wel enigszins beperkt, zo kan een bij wel een kruis van een vierkant leren onderscheiden, maar ziet geen verschil tussen een vierkant en een cirkel.[8] De ogen kunnen gepolariseerd licht waarnemen, dit wordt uitgestraald door de zon en ook als het bewolkt is kan een bij dit licht zien. Het wordt gebruikt om het nest terug te vinden na het zoeken van voedsel. De ogen zijn aangepast aan een ander lichtspectrum dan bijvoorbeeld de ogen van de mens. Een bij kan kleuren zien maar ziet andere kleuren dan het menselijk oog. De kleur rood bijvoorbeeld valt buiten het waarnemingsvermogen, maar ultraviolet licht kan wel worden gezien. Dit speelt een rol in het zoeken naar honing; veel planten hebben een zogenaamd honingmerk op de bloemen die uit ultraviolette kleuren bestaan.[8]
Naast de facetogen beschikt de bij over drie zogenaamde ocelli; dit zijn enkelvoudige oogjes die gepositioneerd zijn in het midden van de bovenzijde van de kop. De ocelli zijn veel kleiner dan de facetogen en zijn door de vrij lange beharing niet altijd eenvoudig waar te nemen. De facetogen vervullen de belangrijkste visuele functie terwijl de ocelli slechts grove lichtverschuivingen kunnen waarnemen.
De monddelen van de honingbij zijn omgeven door een bovenlip of labrum aan de bovenzijde en een onderlip of labium aan de onderzijde. Aan de voorzijde zijn de mandibels of bovenkaken gelegen. De kaken van bijen zijn relatief klein, aangezien ze niet meer gebruikt worden om te knippen. Andere vliesvleugeligen hebben wel ontwikkelde kaken omdat ze deze veel gebruiken. Voorbeelden zijn plooivleugelwespen die insecten tot een papje vermalen. De bovenkaak van de honingbij is afgeplat en heeft een lepelachtige vorm, de bovenkaken worden voornamelijk gebruikt om was te kneden en bewerken.[9] Verder is een achterkaak aanwezig die de proboscis of zuigsnuit draagt, aan het uiteinde hiervan is de tong of glossus aanwezig met aan het uiteinde een kleine driehoekige structuur die het labellum wordt genoemd. De tong is voorzien van fijne haartjes en een groefje aan de onderzijde. Door het groefje loopt de honing in de mondopening van de bij.
Het borststuk of thorax van de bij is net als bij andere insecten verdeeld in drie delen die van voor naar achter de prothorax (pro = voor), de mesothorax (meso = midden) en de metathorax (meta = achter) worden genoemd. Ieder segment draagt één paar poten aan de onderzijde en zowel het mesothorax- als het metathoraxdeel draagt ieder één paar vleugels aan de bovenzijde. De honingbij heeft in totaal dus vier vleugels en is hieraan te onderscheiden van enkele zeer sterk gelijkende zweefvliegen (familie Syrphidae), zie ook onder onderscheid met andere dieren.
De vleugels zijn vliesachtig en transparant, de vleugels van insecten zijn ontstaan uit poot-achtige structuren die zich hebben omgevormd tot verharde maar zeer dunne vliezen.[10] De onderrand van de voorvleugel is voorzien van een rij groefjes, en de bovenrand van de achtervleugel is voorzien van een rij gekromde haartjes. Als een honingbij op een bloem zit worden de vleugels over elkaar gevouwen en maken de groefjes en haartjes geen contact maar tijdens het vliegen haken de haartjes in de groeven zodat ieder vleugelpaar functioneert als een enkele vleugel wat de efficiëntie van het vliegen aanmerkelijk verhoogt. Deze verbindingsstructuren worden de hamuli genoemd. Ook bij andere insecten is een dergelijke koppeling tussen de vleugels aanwezig, zoals bij veel vlinders.
De vleugels van insecten bestaan uit een vliezig oppervlak dat voorzien is van aders. De vleugeladering is bij de verschillende gevleugelde insecten steeds anders en ook de adering van de honingbij is soortspecifiek. De vleugels zijn voorzien van een duidelijke vleugeladering die zwart van kleur is. De verschillende vleugeladers hebben namen om ze van elkaar te onderscheiden, evenals de cellen die zij vormen. De cellen zijn de tussen de aders gelegen delen. De opvallendste cel is de zogenaamde radiaalcel, aan de bovenzijde van de vleugel. Deze cel is bij de honingbij sterk langwerpig van vorm. Onder de radiaalcel zijn drie kleine cellen gepositioneerd; de cubitaalcellen. Hieronder zijn de grotere discale cellen gelegen. Aan de basis van de vleugel is in het midden de mediaalcel te zien. Aan de bovenzijde van de vleugelrand is een donker vlekje te zien, het pterostigma. Deze structuur heeft waarschijnlijk een stabiliserende functie zodat de vleugel efficiënter bewogen kan worden.
De honingbij legt gedurende haar leven een enorme afstand af door van de voedselbronnen naar het nest te vliegen. De bij kan kilometers afleggen op zoek naar voedsel tijdens een enkele vlucht en maakt gemiddeld 15 vluchten per dag. Dit kan echter oplopen tot wel 150 vluchten per dag, het aantal bezochte bloemen kan hierbij oplopen tot rond de 1000.[11]
De meeste werksters komen aan hun einde doordat de vleugels dusdanig zijn versleten dat ze niet meer naar het nest kunnen vliegen. Dit verklaart ook de langere levensduur van een werkbij in de winter en van de moer, want die vliegen vrijwel niet. Door het zware werk en de enorme afstanden die de werkster aflegt slijten haar vleugels snel, ze vliegt op sommige dagen wel 250 km. Na ongeveer 800 km vliegen zijn haar vleugels versleten. Ze verhongert dan of valt ten prooi aan roofdieren.
De honingbij heeft drie paar poten, die wat betreft onderdelen gelijk zijn maar de vorm van de verschillende leden is duidelijk anders per potenpaar. De poten worden gebruikt om het lichaam aan het substraat te hechten maar hebben daarnaast verschillende andere functies. De poten bestaan uit een coxa (heup), een femur (dij), een tibia (scheen) en ten slotte de tarsus (voet). De tarsus is het enige deel van de poot dat bestaat uit geledingen, de tarsus van bijen hebben altijd vijf geledingen. Opmerkelijk is dat het eerste tarsuslid van de honingbij altijd sterk verbreed is en voorzien van haartjes. Dit eerste lid wordt de basitarsus genoemd, en bij de voorste en de achterste poot heeft de basitarsus een speciale bouw en bijbehorende functie. Het laatste deel van de tarsus, dus aan het uiteinde van de poot, draagt de klauwtjes, die haakvormig zijn. Hiermee houdt de bij zich vast aan het substraat.
Het voorste paar poten heeft een complexe bouw, de poot vervult een functie als poetsorgaan voor de antennes en de ogen. De honingbij strijkt hiertoe de antenne aan de kop langs een opening in de voorpoot om de antenne van vervuilingen te ontdoen. De ogen en de antennes van de honingbij zijn zeer gevoelig maar als ze vervuild raken door stofdeeltjes boet de efficiëntie in. Aangezien de honingbij vaak in omgevingen komt waarin zich veel stuifmeel bevindt, raken ze ook snel vervuild. Het poetsorgaan bestaat uit een ronde inkeping in de basitarsus, die aan de binnenzijde is voorzien van fijne haartjes.[12] Het uiteinde van het boven de basitarsus gelegen deel, de scheen of tibia, heeft een scharnierend uitsteekseltje dat wordt geopend als de antenne in het poetsorgaan wordt gebracht en vervolgend gesloten. Zo wordt de antenne omgeven door de fijne borstelhaartjes en door de antenne van voor naar achter door het poetsorgaan te schuiven wordt het oppervlak ontdaan van kleine deeltjes. Iets achter het scharnierende deel van de tibia is een fijne beharing aanwezig op de poot, die dient als oogborstel. De oogborstel wordt over het oogoppervlak bewogen om de facetogen te reinigen.[12]
Het middelste potenpaar is vergelijkbaar met de poten van andere insecten en draagt geen gespecialiseerde structuren. De poot speelt wel een rol bij het in het korfje krijgen van het stuifmeel; de haartjes op de middenpoot bestaan uit verlengde setae die het stuifmeel als het ware in het korfje kammen.
De achterpoten zijn het best ontwikkeld; dit potenpaar heeft een aantal structuren die de honingbij in staat stelt om grote hoeveelheden stuifmeel te verzamelen en te vervoeren. Het stuifmeel wordt samengebracht in het stuifmeelkorfje, dit is een dieper gelegen deel van de poot dat omgeven is door lange, naar het ingezonken deel dat wordt omgeven door lange en naar de korf gerichte haren.[13] Het stuifmeelkorfje is gelegen in de scheen van de poot, aan de buitenzijde. Het stuifmeel wordt in de korf gebracht door bewegingen van de poten, meer specifiek het verbrede eerste tarsusdeel. Dit deel wordt wel de basitarsus genoemd. De basitarsus is voorzien van rijen haartjes zodat een borstel wordt gevormd. De bij veegt op een bloem het stuifmeel in de omgeving bij elkaar en stopt het in het korfje Om het geheel wat plakkeriger te maken wordt honing uit de honingmaag opgegeven en aan de stuifmeelkorrels toegevoegd. Terwijl de bij naar een volgende bloem vliegt worden de achterpoten druk bewogen waarbij het stuifmeel door de borstel in het stuifmeelkorfje wordt gedrukt. Af en toe wordt het wat aangestampt om te zorgen dat het stuifmeel in het korfje blijft zitten.[13]
Het achterlijf van de honingbij is duidelijk te onderscheiden van het borststuk door een sterke insnoering. Deze zogenaamde wespentaille komt bij alle vliesvleugelige insecten voor, zoals wespen en mieren. Doordat het borststuk en het achterlijf niet tegen elkaar aan liggen - zoals bij andere insecten als kevers het geval is - krijgt het lichaam van de bij veel meer bewegingsvrijheid. Deze insnoering van het lichaam wordt gevormd door de eerste delen van het achterlijf en wordt wel de petiolus genoemd.
Bij de werkbijen herbergt het achterlijf de inwendige gifklieren, het gifzakje waarin zich een voorraad gif bevindt. Zie voor de werking van de gifklieren ook onder gifklier. Aan het uiteinde van het achterlijf is een schacht aanwezig dat een uitstulpbaar steekorgaan bevat; de angel. In het achterlijf zijn ook de belangrijkste delen van de orgaansystemen gelegen, zoals de spijsvertering en verschillende klieren, deze worden besproken onder inwendige anatomie.
De angel is in feite een omgebouwde legbuis, dit eilegapparaat komt ook voor bij andere insecten en wordt een ovipositor genoemd. Deze wordt bij andere insecten alleen gebruikt om de eitjes in het substraat in te brengen, zoals bij sabelsprinkhanen het geval is. Bij veel vliesvleugeligen zoals hommels, bijen, wespen en een aantal mieren wordt de legbuis niet meer gebruikt om eieren af te zetten maar dient alleen om te steken. Omdat alleen de vrouwtjes een legbuis hebben kunnen alleen zij steken, de mannetjes kunnen dit niet.
Het steekapparaat bestaat uit verschillende onderdelen, in het gifzakje wordt het vergif bewaard. De angel bestaat uit twee delen die worden omgeven door een schede-achtige structuur. De angeldelen zijn tegen elkaar gelegen en in hiertussen ontstaat zo een kanaaltje. Aan het uiteinde van de angeldelen zijn weerhaakjes aanwezig waardoor de angel zeer lastig te verwijderen is. Boven de angel zijn twee kleine tastorgaantjes gelegen, die de locatie van de steek onderzoeken op geschiktheid. De angel worden van gif voorzien door twee kanaaltjes, en het gif wordt ingespoten door de samentrekking van spieren. De spieren zijn aan de verharde achterlijfsdelen gehecht. Als een bij probeert te steken, wordt eerst het achterlijf gekromd en met de tastorgaanjes worden een zacht oppervlak opgezocht. Een bij zal hierdoor niet in een verhard deel steken zoals een nagel. Vervolgens wordt de angel uitgestoken en met de spieren wordt deze ingebracht in het substraat. Het vergif wordt in de wond gepompt en tevens worden er feromonen afgescheiden die een alarmerende werking hebben op de andere bijen. De bij vliegt vervolgens weg waarbij het steekorgaan van het achterlijf scheurt. De gifklier blijft hierdoor op het slachtoffer aanwezig en door contracties blijft deze gif inspuiten, ook nadat de bij al weggevlogen is. Als het slachtoffer pech heeft, pikken andere bijen in de omgeving het alarmferomoon op, waarna ze allemaal zullen proberen te steken.
Het zijn vaak de wachterbijen die het nest bewaken die steken, ook als een bij die naar voedsel zoekt wordt lastig gevallen zal deze steken. Zowel de wachterbijen en de exemplaren die honing zoeken zijn allemaal oudere exemplaren. De jongere bijen werken vooral in het nest, ze bouwen raten en voeren de larven. De oudere bijen worden dus continu vervangen door jongere bijen, en het is dus niet erg dat een deel van de bijen wegvalt doordat ze sterven na een steek.
Er wordt wel gedacht dat de bijenkoningin niet kan steken omdat zij eitjes moet afzetten. De eitjes komen echter door een opening aan de basis van de angel naar buiten, de angel is net zoals de werksters volledig ontwikkeld en een moer kan dus wel degelijk steken. Haar angel is echter wel anders van vorm dan die van de werksters; de punt draagt geen weerhaakjes zodat de moer niet sterft na een steek. Zij is dus de enige honingbij die meerdere keren kan steken.[14]
Aan het einde van het achterlijf zijn ook de geslachtsorganen gelegen. Een belangrijk verschil tussen de moer en de werksters is de grootte van het eilegapparaat. Bij de moer vullen ze vrijwel het gehele achterlijf, de basis van het geheel is een ongepaarde eierstok die in verbinding staat met de geslachtsopening. Vlak na de geslachtsopening is het zaadblaasje of spermatheek gelegen, die met een opening in verbinding staat met de eierstok. Achter het zaadblaasje vertakt de eierstok zich in twee strengen. Iedere streng is verder vertakt in vele tientallen kleine trosjes. Deze bestaan weer uit kleinere, langwerpige structuren die de eibuisjes of ovariolen worden genoemd. Hierin rijpen de eieren tot ze kunnen worden afgezet, ze worden dan langs de ongepaarde deel van de eileider en komen ze in aanraking met de opening naar het zaadblaasje. In de meeste gevallen worden eitjes afgezet die werksters voort moeten brengen en wordt het ei bevrucht. Als er behoefte is aan mannetjes blijft de opening van de spermatheek gesloten en wordt het ei niet bevrucht. Alleen uit onbevruchte eitjes kunnen mannetjes ontstaan, zij hebben dus slechts de helft van het genetisch materiaal. Een dar heeft door de gespecialiseerde voortplanting feitelijk geen vader maar wel een grootvader.
De honingbij lijkt sterk op andere soorten uit het geslacht Apis, zoals de Aziatische honingbij (Apis cerana). Deze soort komt meer in het oosten van Azië voor en is aan het verspreidingsgebied vaak te onderscheiden. De Aziatische honingbij blijft iets kleiner dan de honingbij, een ander verschil zijn de meer geprononceerde gele dwarsbanden van het achterlijf. Bij de honingbij zijn deze donkerder van kleur en minder goed te onderscheiden.
De honingbij is ook te verwarren met enkele andere soorten bijen, zoals de solitaire grote zijdebij (Colletes cunicularius).[1] Net als andere solitaire bijen vormt deze soort echter geen kolonies en de poten dragen geen stuifmeelkorfjes. Daarnaast verschilt ook de radiaalcel, dit is de vleugelcel aan de top van de voorvleugel. Deze is bij de honingbij altijd zeer langwerpig, bij de grote zijdebij is de cel aanmerkelijk korter.
Bijen en wespen worden vermeden door sommige insecteneters omdat ze kunnen steken. Hierdoor worden ze door andere insecten geïmiteerd, dit zijn vrijwel altijd zweefvliegen. Met name de soorten uit het geslacht Eristalis lijken sprekend op de honingbij. In België en Nederland komt met name de blinde bij (Eristalis tenax) algemeen voor. Zweefvliegen zijn op verschillende manieren te onderscheiden, het belangrijkste verschil is af te lezen aan het aantal vleugels; bijen hebben altijd twee paar (vier) vleugels, terwijl de zweefvliegen altijd één paar (twee) vleugels hebben en twee tot kleine flapjes omgevormde vleugels die nauwelijks waarneembaar zijn. Zweefvliegen kunnen dankzij deze aangepaste vleugels doodstil in de lucht blijven zweven, bijen kunnen dit niet. Een ander verschil zit in de ogen, zweefvliegen hebben altijd ronde ogen, net als de mannetjes van de honingbij. De vrouwtjes echter, die vrijwel alle in het veld aangetroffen exemplaren vertegenwoordigen, hebben langwerpige ogen. Zweefvliegen hebben ten slotte zeer korte antennes, deze bestaan net als die van de honingbij uit drie delen maar zijn wezenlijk korter. Bovendien zijn de antennedelen van de bij sterk verschillend van lengte en die van de zweefvlieg zijn ongeveer even lang. Zweefvliegen hebben nooit stuifmeelkorfjes en leven uitsluitend van de nectar. Ten slotte hebben zweefvliegen nooit een legbuis en ontbreekt dus ook de angel.
Een aantal orgaanstructuren bevindt zich in een bepaald deel van het lichaam, zoals het steekapparaat en de geslachtsorganen die in het achterlijf gelegen zijn. Andere systemen zijn door het gehele lichaam gelegen zoals het zenuwstelsel en de bloedsomloop. De verschillende klieren bevinden zich vaak wel in een bepaald deel, maar het secretiesysteem wordt voor de overzichtelijkheid apart behandeld.
Net als alle insecten heeft de honingbij geen longen en ademt niet door de mond. De bij verkrijgt zuurstof uit atmosferische lucht door de ademopeningen aan weerszijden van het achterlijf. Deze zuigen lucht aan die door de buisjes of tracheeën lucht naar de organen pompen. Deze ademopeningen worden de stigma genoemd. De zuurstof wordt dus direct naar de orgaanweefsels gevoerd en niet via een bloedvloeistof. Het bloed is daarom kleurloos tot geelachtig, het bevat geen zuurstofbindende moleculen die het bloed bij andere dieren een duidelijke rode of blauwe kleur geven. De ademhaling is door de pompbewegingen goed zichtbaar als regelmatige samentrekkingen van het achterlijf.
Het zenuwstelsel van de volwassen honingbij is goed ontwikkeld wat het complexe gedrag verklaart. Ook andere insecten hebben een soms buitengewoon ingewikkelde levenswijze en kennen een breed scala aan gedragingen, bij de honingbij echter zijn dergelijke gedragingen en de achtergelegen oorzaken goed onderzocht.
De honingbij heeft relatief grote hersenen in vergelijking met andere insecten. De hersendelen van de werkster van de honingbij die het oriëntatievermogen regelen zijn verhoudingsgewijs veel groter. De hersenen staan in verbinding met de twee zenuwknopen in het borststuk en de vijf knopen in het achterlijf middels twee zenuwstrengen die het geheel verbinden.
Het gehele lichaam van de honingbij is bedekt met fijne haartjes of setae, die mechanoreceptorische zintuigcellen bevatten. Deze kunnen bewegingen omzetten in elektrische signalen die het zenuwstelsel prikkelen. De belangrijkste zintuiglijke organen bevinden zich op de kop, zoals de antennes. Deze zijn bedekt met receptoren die chemische verbindingen oppikken. Ze dienen om geuren en smaken waar te nemen. Ook de klauwen op de tarsus kunnen smaken waarnemen.[15]
De larven van de honingbij hebben een zenuwstelsel bestaande uit hersenen aan de kopzijde en een zenuwknoop of ganglion in ieder segment dat de plaatselijke zenuwen aanstuurt. Deze zenuwknopen kunnen indien nodig direct worden aangestuurd door de hoofdhersenen.
De monddelen van een honingbij bestaan uit een bovenlip of labrum en een onderlip of labium, hiertussen is de zuigsnuit gelegen, deze kan worden uitgestoken om dieper in de bloem te geraken. De zuigsnuit wordt ook wel proboscis genoemd. Zodra de bij voedsel opzuigt wordt het door samentrekkingen van spieren naar de slokdarm gebracht.[16] Aan het eind van de slokdarm is de honingmaag gelegen, hierin wordt de nectar bewaard. De honingmaag is een vergroot deel van de slokdarm en is te vergelijken met een krop zoals bij gewervelden dieren voorkomt. Het is afhankelijk van de bloem waaruit de bij voedsel zuigt hoe snel de maag gevuld is. De bloemen van klaver bijvoorbeeld bevatten niet veel nectar en een honingbij moet 1000 tot 1500 bloemen bezoeken teneinde voldoende nectar te zuigen om de honingmaag te vullen.[12]
Om te voorkomen dat de bij het verzamelde nectar zelf verteert in plaats van het af te geven in het nest is er een ventiel aanwezig tussen de honingmaag en de werkelijke maag. Dit ventiel wordt het proventiculus genoemd, het ventiel kan door de bij worden geopend als er behoefte is aan energie. Het ventiel haalt ook kleine vaste deeltjes uit de nectar, zoals stuifmeelkorrels en zelfs bacteriën.[16] Deze deeltjes worden verwijderd en naar de middendarm gebracht waar ze worden verteerd. De middendarm is de eigenlijke maag van de bij. De middendarmwand scheidt enzymen uit die de suikers en eiwitten in het voedsel opnemen zodat ze kunnen worden omgezet in de voor de bij bruikbare stoffen. Wat overblijft wordt naar de endeldarm getransporteerd. Aan het einde van de middendarm zijn vele buisachtige structuren aanwezig, de buizen van Malpighi. Deze structuren voeren de stikstofhoudende afvalstoffen af waarna ook deze naar de endeldarm worden gebracht. De buizen zijn wat betreft functie vergelijkbaar met de nieren van zoogdieren
Bijen ontlasten zich liefst niet in het nest maar tijdens het vliegen. Alleen in de winter moeten de bijen hun behoefte in het nest doen, wat de kans op ziektes verhoogt. Als een bij zich langere tijd niet kan ontdoen van de afvalstoffen, zoals tijdens een vorstperiode, kan de endeldarm sterk worden uitgerekt. Bij een overbelasting van de endeldarm kan diarree optreden, dit wordt ook wel roer genoemd.[17]
Het voedsel van de larven is rijk aan proteïnen (stuifmeel) en suikers (nectar) en de larven verteren het voedsel vrijwel volledig zodat weinig afvalstoffen achterblijven. De larven hebben een sterk aangepaste spijsvertering; ze hebben het nadeel dat ze hun hele ontwikkeling doorbrengen in een broedcel. Als ze zich zouden ontlasten raakt de cel vervuild met de eigen uitwerpselen en dit werkt bacteriegroei in de hand. Hiertoe worden de fecaliën opgevangen in het achtereinde van het lichaam van de larve en pas vlak voor de verpopping kan de larve zich ontdoen van de verteringsresten. De middendarm van de larven heeft geen uitgang waardoor de afvalstoffen worden opgeslagen. Pas vlak voor de verpopping komen de fecaliën vrij, ze worden vervolgens tegen de wand van de cel geplakt en bedekt met een laagje spinsel.[16]
De honingbij heeft door het gehele lichaam verschillende klieren die uiteenlopende functies dienen. Sommige klieren hebben een functie in de spijsvertering en dienen om voedsel beter verteerbaar te maken. Andere klieren spelen een rol bij het bouwen van het nest en ook zijn geurklieren aanwezig om soortgenoten informatie te geven. De verschillende klieren van bijen hebben worden onderstaand beschreven van voor- naar achterzijde, de nummering verwijst naar de afbeelding rechts.
De kop van de bij bevat verschillende klieren, die een grote rol spelen bij het in stand houden van de bijenkolonie. De belangrijkste klier is de hypopharyngeale klier of voedersapklier (1). Deze klier is aan de voorzijde van de kop gelegen en bestaan uit vele ronde, trosvormige orgaantjes die in verbinding staan met een kanaal in het midden. Het kanaaltje van de voedersapklier komt uit in de mond. De voedersapklier is een zeer gespecialiseerd orgaan dat gedurende de ontwikkeling van de volwassen bij volledig in functie omschakelt. Bij de honingbij is het zo dat een jonge bij de larven verzorgt en alleen de oudere bijen zich buiten het nest begeven om voedsel te zoeken, zie ook onder taakverdeling. De jonge honingbijen hebben een volledig ontwikkelde voedersapklier die een zoete afscheiding produceert die alleen dient om de larven van de bijen te voeren. Als de honingbij ouder wordt, verschrompelt de klier en er wordt geen voedersap meer aangemaakt.
De verkleinde klier krijgt een wezenlijk andere werking en scheidt het enzym invertase uit. Invertase speelt een belangrijke rol bij de omzetting van nectar naar honing. Een honingbij is in staat de klierfunctie weer om te zetten indien nodig en honingbijen die overwinteren zetten het mechanisme uit zodat ze hun larven kunnen blijven voeren.
De honingbij heeft twee soorten speekselklieren, waarvan er een gelegen is in de kop en de kopspeekselklier (4) wordt genoemd. Aan de voorzijde van het borststuk zijn de borstspeekselklieren (5) gepositioneerd. Deze kliersystemen bestaan uit vertakje trosjes weefsel die enzymen aanmaken, deze spelen een ondersteunende rol in de spijsvertering. Beide klieren monden uit in dezelfde klierbuis, de klieropening is gelegen in de mondholte (farynx) van de honingbij. Als er vloeistoffen uit de voedersapklier worden afgescheiden, wordt er altijd wat vloeistof door de speekselklieren aan toegevoegd. De kop draagt een bovenkaakklier (2) en en onderkaakklier (3), het geheel wordt aangeduid met de mandibulaire klieren. Deze klieren voegen een conserveringsmiddel toe aan de voedersapvloeistof zodat deze minder snel bederft.
De wasklieren (6) dienen om was aan te maken om zo de raatcellen op te bouwen. Het komt binnen de dierenwereld wel meer voor dat een dier zijn eigen leefomgeving bouwt uit lichaamsexcrementen, zoals bijvoorbeeld voorkomt bij spinnen. De wasproductie van bijen is echter een van de meest gespecialiseerde vormen van nestbouw, de meeste andere nestbouwende insecten maken hun nest uit natuurlijke producten die ze in de omgeving aantreffen, zoals zand (termieten), bladeren (weefmieren) en kleine takjes (kokerjuffers). De raat van de honingbij is echter volledig afkomstig van de klieren aan de onderzijde van het achterlijf, de wasklieren. Deze klieren zijn gelegen tussen de buikplaten of sternieten aan de onderzijde van het achterlijf. De honingbij heeft altijd vier paar wasklieren, dus acht in totaal.
Het steekapparaat van de vliesvleugeligen is ontstaan uit een eierlegbuis of ovipositor en is omgevormd tot een angel. Zie voor een beschrijving van het steekapparaat onder achterlijf. De angel is een soort insectienaald die gif toedient, het gif wordt aangemaakt door een dunne, draadachtige klier die de gifklier (7) wordt genoemd. Het aangemaakte gif wordt verzameld in de gifblaas, dit is het meest geprononceerde deel van de klier. Aan de buikzijde is als onderdeel van de gifklier nog een andere klier aanwezig die de alkalische klier (8) wordt genoemd. Deze klier speelt geen rol in de gifproductie maar maakt een wasachtige stof aan die de angel als het ware permanent 'smeert' zodat deze op ieder moment gebruiksklaar is.
Aan het uiteinde van het achterlijf is aan de bovenzijde, tussen de laatste rugplaat en de achterlijfspunt, een geurklier aanwezig die dient ter communicatie. Deze klier wordt de Nasonov-klier (9) genoemd naar de ontdekker ervan. De klier is normaal gesproken geborgen onder de achterlijfsplaten maar kan worden uitgestoken om lokstoffen te verspreiden. De bij neemt hierbij een specifieke lichaamshouding aan en staat hoog op de achterpoten om de klier te verheffen wat de efficiëntie vergroot. De honingbij zal bij het gebruik van de klier van Nasonov met de vleugels wapperen om de uitgescheiden geurstoffen verder te verspreiden. Aan het uiteinde van het achterlijf zijn de achterlijfsklieren (10) gelegen.
De omgeving van het nest, zoals een holle boom, is vaak voorzien van kieren en gaatjes die toegang bieden voor kleine nestparasieten. Dergelijke openingen in het nest die te klein zijn om als uitgang te kunnen worden gebruikt worden dichtgemetseld met een speciale kitstof die propolis wordt genoemd.[18] Propolis is geen pure klierafscheiding zoals de was of het voedersap, maar is een natuurlijk materiaal dat meestal van plantaardige oorsprong is. Vaak wordt hars of gemalen plantendelen gebruikt maar ook is beschreven dat soms teer wordt gebruikt van geasfalteerde wegen. Wel worden door de bij afscheidingen toegevoegd die de substantie een antimicrobiële werking geven. De stof is antiviraal en schimmel- en bacteriedodend.[18] Propolis wordt ook gebruikt op de raatcellen om deze tegen microben te beschermen. Hier wordt echter slechts een dun filmlaagje propolis gebruikt.[19]
Het in stand houden van het nest vereist een grote mate van samenwerking en de werksters hanteren een strikte taakverdeling. Belangrijke taken zijn het maken van nieuwe raatcellen, het verzorgen van de larven, het schoonhouden van het nest, het verjagen van vijanden, het dichten van kleine nestopeningen, het ventileren van het nest, het maken van honing, het zoeken naar voedsel en het beschermen van het nest. Het werkzame leven van een honingbij begint al direct nadat zij uit de cel is gekropen.
Honingbijen beschikken over een interne biologische klok, waardoor ze beter kunnen navigeren en taken kunnen verdelen. Daarnaast is de biologische klok van groot belang bij de bijendans, waarmee de werksters elkaar informatie doorgeven over voedselbronnen.
De taken van een honingbij veranderen gedurende haar leven. De jonge, net uitgekomen bijen hebben andere taken dan de oudere bijen. De jongere exemplaren kunnen meteen vliegen maar doen dit zelden, ze blijven in het nest en voeren huishoudelijke taken uit. Een pas uitgekomen honingbij zal zich voornamelijk bezighouden met het schoonpoetsen van cellen, enkele dagen later is zij ook in staat de nectar te bewerken. Ondertussen kijkt de jonge werkster het uitvoeren van een bijendans af van haar soortgenoten. Na zes dagen kan zij jonge larven verzorgen en voeden. Als de werkster ongeveer vijftien dagen oud is, zal zij zo nu en dan bij de vliegopening gaan kijken en helpt daar ook bij de bewaking van de woning. Als zij ongeveer 21 dagen oud is, vliegt de werkster voor de eerste maal uit om nectar en stuifmeel te verzamelen.
De oudere bijen vliegen juist veel en zoeken naar voedsel of bewaken de nestingang. Deze verandering in taakverdeling verhoogt de efficiëntie van het bijenvolk en wordt in stand gehouden door de constante aanvoer van nieuwe bijen die uit hun pop kruipen. De bijen verspreiden zich hierdoor van binnen naar buiten het nest. In grote volken kunnen dagelijks 1000 tot 2000 nieuwe exemplaren uitsluipen.[20]
Het overgrote deel van de populaties van de honingbij leeft in door de mens gecreëerde nesten, deze worden ook wel bijenkorven of bijenkasten genoemd. In de vrije natuur leven bijen op beschutte plekken zoals in holle bomen en soms in ondergrondse nesten.
De honingbij wordt geboren in een ei dat door de moer in een van de cellen in de bijenraat is gebracht. De cel wordt voorzien van voedsel en wordt vervolgens afgesloten door een dekseltje van bijenwas. Ook de raat zelf bestaat uit was, de raat kan honderden cellen bevatten die een verschillende functie hebben. Sommige cellen dienen als broedkamer voor de larven en de poppen, andere dienen als opslagplaats voor stuifmeel en honing. De cellen worden na gebruik schoongemaakt door de werksters, de cellen worden meerdere malen gebruikt.[13]
De raat bestaat uit bijenwas en wat direct opvalt zijn de cellen die allemaal hexagonaal zijn wat betekent dat ze een zeshoekige vorm hebben. Een ander kenmerk van de cellen is dat ze materiaalkundig gezien uit exact de juiste dikte bestaan. De raten zijn opgebouwd uit een wasachtige stof genaamd bijenwas. De cellen waarin mannetjes opgroeien zijn groter dan die waarin de werksters zich ontwikkelen. De mannetjes hebben door hun grote ogen een bredere kop.
De cellen waarin een moer opgroeit worden boven op de raat gemaakt en deze cellen worden zwermcellen of moerdoppen genoemd. De moerdoppen zijn gemakkelijk te herkennen omdat ze boven op de raat worden gebouwd en duidelijk opvallen door de vaasvorm. Ze maken dus geen onderdeel uit van het nest. Zodra een moer een dergelijke moerdop opmerkt wordt er direct een ei in afgezet, ook al is het nog niet helemaal af. Voordat de eerste moerdoppen worden gemaakt, hebben de werksters eerst enkele 'proefcellen' gebouwd, deze cellen worden wel speelcellen genoemd.[21]
De volwassen honingbij leeft voornamelijk van nectar en stuifmeel die door planten wordt geproduceerd. De werkster kan alleen voedsel vinden bij daglicht en de bij is buiten het nest te vinden van de vroege morgen tot laat in de avond op zoek naar voedsel. De bijen zijn alleen actief als de buitentemperatuur boven de tien graden Celsius is en er zich bloeiende, nectardragende planten in de omgeving bevinden.
De planten gebruiken de bij om het stuifmeel van de ene naar de andere bloem over te brengen, zodat kruisbestuiving mogelijk wordt. Hoe goed de bij zich ook poetst om het stuifmeel in het stuifmeelkorfje te krijgen, er blijven altijd wel een paar korrels over om de bloembevruchting mogelijk te maken. De relatie tussen bloeiende planten en de insecten die ze bestuiven bestaat al 130 miljoen jaar.[22]
De nectar levert suikers die worden gebruikt als energiebron voor het vliegen. Het vliegen kost veel energie en het suikerrijke en gemakkelijk in energie omzetbare nectar is ideaal als brandstof. De verzamelde stuifmeelkorrels zijn bronnen van eiwitten (proteïnen) die nodig zijn om de verschillende klieruitscheidingen mogelijk te maken, zoals de was uit de wasklieren. Deze twee soorten voedsel mogen echter niet bij elkaar komen, zodat ze strikt gescheiden worden opgeslagen. Als de nectar en het stuifmeel vermengd worden kan het geheel gaan fermenteren. De nectar wordt in de honingmaag gezogen en het stuifmeel wordt aan de poten geplakt. Het stuifmeel wordt wel plakkerig gemaakt met behulp van nectar zodat het niet onderweg verloren wordt.[bron?]
Sommige bijen zijn gebonden aan een bepaalde plant of groep planten, maar de honingbij heeft geen voorkeur en bezoekt planten uit verschillende bloemenfamilies en kan ook overweg met verschillende bloemtypen, dit wordt wel polylectie genoemd. Andere soorten bijen hebben zich gespecialiseerd op een enkele plant en worden oligolexisch genoemd.[1] Soms wordt de zoete uitscheiding van bladluizen opgezogen in plaats van nectar. Deze suikerrijke vloeistof wordt honingdauw genoemd en is vergelijkbaar met nectar. Honing die voornamelijk uit honingdauw wordt gemaakt wordt wel dennenhoning of bladhoning genoemd.[13]
De honingbij treft soms een grote voedselbron aan en is in staat om de locatie van een dergelijke bron door te geven aan haar nestgenoten. De bij doet dit door een ritmisch dansje uit te voeren, dit wordt wel de bijendans genoemd. Dit vermogen is ook van andere niet-verwante bijensoorten bekend, zoals de angelloze bijen. Van de soort Scaptotrigona postica is bekend dat een bij die een voedselbron heeft ontdekt haar soortgenoten alarmeert door trillingen te veroorzaken in het nest. De andere bijen vormen een zwerm en het exemplaar dat het voedsel heeft gevonden zet een sterk geurende afscheiding af vlak bij de voedselbron. Deze geurvlag wordt opgepikt door de andere bijen.[13] Vooral op planten die een minder sterke eigen geur hebben wordt een geurvlag afgezet.[16]
Minder sterk ontwikkelde bijen proberen hun soortgenoten mee te lokken door te zoemen en de andere bijen aan te raken. Deze methodes zijn echter lang niet zo efficiënt als de bijendans van de honingbij.[13] De bijendans van de honingbij was lange tijd onbegrepen. De dans wordt nooit buiten het nest uitgevoerd, en vindt dus altijd plaats in het donker. De Oostenrijks zoöloog Karl von Frisch gebruikte een doorzichtige nestkast en ontdekte dat er twee verschillende dansjes waren; een rondedans voor een voedselbron op korte afstand en een kwispeldans voor een voedselbron op langere afstand. De bijendans is een belangrijke methode van de overdracht van informatie, en kan gezien worden als een primitieve taal. Von Frisch kreeg in 1973 een Nobelprijs voor onder andere zijn werk over bijen.
De temperatuur van het nest is cruciaal voor het functioneren van de bij, ook de voortplantingssnelheid is grotendeels afhankelijk van de omgevingstemperatuur. In lente en zomer is de ideale temperatuur van een volk 35 °C. Er zijn dan larven en de werksters vliegen uit. In de winter zijn er geen larven en zijn de werksters inactief, de nesttemperatuur is dan ongeveer 17 °C.
In de zomer heeft de honingbij voornamelijk te duchten van hitte. Ze kent dan ook verschillende manieren om het nest te koelen. De honingbij is zeer efficiënt in het koelen van de raten, een kolonie die werd blootgesteld aan een buitentemperatuur van 70 °C slaagde erin om de nesttemperatuur te handhaven op 35 °C.[12] Een deel van het leven van de honingbij bestaat uit het dienen als levende ventilator. De honingbij houdt zich een deel van het leven op in het nest terwijl de vleugels worden bewogen. Hierdoor wordt de lucht in het nest ververst wat een aantal verschillende doeleinden dient. Het belangrijkste is om de temperatuur in stand te houden. Deze mag niet te hoog worden want dan raken de bijen oververhit. Ook wordt verse zuurstof aangevoerd en een belangrijke reden van nestventilatie is dat de vochtige nestlucht wordt vervangen door droge lucht van buiten. Dit speelt een rol in honingproductie, van de verzamelde nectar verdampt het grootste deel.
Als de temperatuur te hoog wordt stoppen de bijen met het halen van honing en gaan op zoek naar water. Ze nemen dit op uit plasjes en dergelijke en brengen het in het nest. Hier laten ze de druppels over de tong uitvloeien, zodat het sneller verdampt. Op deze manier wordt ook nectar omgezet in honing, maar het verdampen van water koelt het nest sneller. Zodra de nesttemperatuur voldoende is gezakt, stoppen de werksters met het halen van water en gaan over tot hun normale werkzaamheden.[12]
In de winter, als de bijen verminderd actief zijn, bevinden ze zich dicht tegen elkaar om zo de temperatuur te handhaven. Een dergelijk opeengepakt volk wordt een wintertros genoemd.[23] De bijen bewegen hun vleugelspieren om warmte te genereren. Die spieren zijn dan losgekoppeld van de vleugels zodat deze hierbij niet worden bewogen. Door enkel de vliegspieren te laten trillen wordt warmte opgewekt in het borststuk en alle bijen tezamen verhogen de nesttemperatuur aanzienlijk. In de winter schommelt de temperatuur tussen 20 en 36 graden. De bijen komen weer tevoorschijn als de temperaturen hoog genoeg zijn en de eerste nectardragende planten zich aandoen. Planten die wat eerder opkomen dan andere planten en nectar dragen zijn bijvoorbeeld sneeuwklokjes (Galanthus), klein hoefblad (Tussilago) en de wilg (Salix).[24]
Zodra de door de bijen verzamelde nectar door een haalbij in het nest wordt gebracht, wordt deze in een raatcel gebracht. De honing wordt altijd in de buitenste cellen van het nest opgeslagen. De honingbewerkster ontvangt een druppel nectar van de haalbij en voegt hier een enzym aan toe dat invertase wordt genoemd. Vervolgens wordt de nectar ingedikt, dit geschiedt door de nectar bloot te stellen aan de buitenlucht zodat een deel van het water verdampt. De bij strekt hiertoe de tong waarop zich de nectar bevindt zodat het verdampingsoppervlak wordt vergoot. De andere bijen ondersteunen dit proces door met de vleugels te klappen waardoor het nest wordt geventileerd. Met name 's avonds, als de honingbij niet vliegt, zijn vele exemplaren bezig met het omzetten van nectar in honing. Hierbij wordt niet alleen water onttrokken aan de nectar maar ook vele geurstoffen. Deze zijn erg vluchtig en zij veroorzaken een sterke bloemenlucht in de omgeving van een bijennest waar de bijen massaal bezig zijn met het indikken.
Het bijenvolk is een sterke leefgemeenschap, de voortplanting is niet gericht op een enkele bij maar veeleer op het gehele bijenvolk. De kolonie groeit in het voorjaar als veel planten in bloei staan en er grote hoeveelheden voedsel in de vorm van nectar en stuifmeel beschikbaar zijn.
De voortplantingsmechanismen van de honingbij waren lange tijd totaal onbegrepen; men dacht dat de bijen 'spontaan' ontstonden in het bijennest wat autogenese werd genoemd. Pas in de zeventiende eeuw beschreef de Nederlandse natuurwetenschapper Jan Swammerdam de darren.[25] Tegenwoordig is geweten dat de honingbij een van de honderden soorten insecten is die in sociale kolonies leeft en waar de vrouwtjes feitelijk de dienst uitmaken.
Aan de basis van iedere kolonie staat een koningin of moer die de grote hoeveelheden eitjes afzet, hieruit kruipen voornamelijk vrouwelijke werkbijen die de kolonie uitbouwen, voedsel halen en de larven verzorgen. Werksters zijn niet onvruchtbaar, maar hun vruchtbaarheid wordt onderdrukt door bepaalde feromonen die de moer uitscheidt. Als de moer onverhoeds sterft kunnen de werksters vruchtbaar worden en eitjes ontwikkelen. Hieruit kunnen enkel darren geboren worden omdat de eitjes niet bevrucht zijn. Dit gebeurt echter maar zelden.
De vrouwelijke werkbijen maken grotere cellen in de raat en in deze cellen zet de moer onbevruchte eieren af. Uit deze haploïde eieren komen na 24 dagen de mannelijke bijen, de darren, die na ongeveer een week geslachtsrijp zijn.
Als er eenmaal darren zijn, gaan de werksters langs de randen van de raten een aantal grote verticale cellen maken die moerdoppen worden genoemd. De moer legt hier een bevrucht ei in. Als na drie dagen de larve uit het ei kruipt, krijgt dit larfje bijzonder voedsel dat wordt geproduceerd in de kopklieren van de werksters. Dit voedsel wordt wel koninginnenbrij of koninginnengelei genoemd, het eiwitrijke voedsel wordt door de werksters met behulp van nectar, stuifmeel en de voedersapklier in hun kop geproduceerd. Deze uitverkoren larven groeien heel snel en verpoppen na zes dagen. Dertien dagen nadat de larve uit het ei is gekomen wordt de nieuwe moer geboren.
De oude moer vliegt met ongeveer de helft van het volk uit nadat de eerste koninginnencellen gesloten worden, namelijk tussen 1 en 7 dagen voor de geboorte van de jonge koninginnen, en zoekt een nieuwe woning. De eerste jonge moer die uit haar cel is gekomen zal een speciaal geluid gaan maken: het tuten.[26] Hierdoor weten de andere jonge moeren, die nog steeds in hun dop zitten, dat er reeds een jonge moer in het volk rondloopt. Zij blijven daarom in hun dop (anders wordt het vechten) en beantwoorden het tuten met het lagere kwaken.
Ook als er onverwachts iets met de koningin gebeurt kan het volk een nieuwe koningin maken uit een larf van een bevrucht eitje in een gewone cel. Die cel wordt dan snel achteraf aangepast om op een moerdop te lijken en heet een redcel.[27] Bij redcellen is meestal duidelijk te zien dat de oorsprong horizontaal was.
Deze jaarlijkse volksverhuizing wordt wel zwermen genoemd, de eerste bijenzwerm bevat meestal 10.000 tot 20.000 bijen. De bijen hebben zich van tevoren helemaal volgezogen met honing en kunnen hierdoor niet gemakkelijk steken. Een bijenzwerm is hierdoor dan ook erg passief. In het gehalveerde volk komen nu binnen enkele dagen nog verschillende koninginnen uit en telkens verlaat de oudste, met de helft van het resterende volk, de kast om een nieuwe woning te zoeken. Op deze manier splitst het volk zich op in 3 à 6 volken. De volken beginnen in hun nieuwe woning direct met het bouwen van raten, de nieuwe moeren maken na ongeveer 3 à 15 dagen hun bruidsvlucht.
In de namiddag vliegen de jonge moeren uit en begeven zich naar een plaats waar de darren zich verzameld hebben. De darren achtervolgen de moer en alleen de snelsten kunnen met haar paren, dit gebeurt tijdens de vlucht. Dit wordt de bruidsvlucht genoemd. Doordat de moeren een voorkeur hebben voor darren die tot een andere kolonie behoren wordt het nageslacht voorzien van nieuwe genen.
De paring van de honingbij gaat snel en duurt hooguit enkele seconden. Zodra een dar de moer bevrucht heeft sterft hij. Bij het afgeven van de spermacellen scheurt namelijk zijn achterlijf open wat fataal is voor een dar. De moer paart met zo veel mogelijk darren waarbij ze genoeg spermacellen verzamelt voor de rest van haar leven. Ze heeft ruimte voor ongeveer 5 miljoen zaadcellen in haar achterlijf, maar kan tot 80 miljoen zaadcellen ontvangen tijdens de bruidsvlucht.[28] De moer paart met 10 tot 20 darren. Als de bevruchte moer terugkeert, blijft zij verder in de woning en ongeveer twee tot drie dagen later begint zij met het leggen van eitjes. De moer kan in het hoogseizoen tot 2000 eitjes per dag leggen, wat ongeveer het dubbele van haar eigen gewicht is, zodat het volk snel uitgroeit tot een gemeenschap van 40.000 tot 80.000 werksters.
De dar haalt zelf geen voedsel, maar wordt gevoerd door de werksters. In de nazomer, wanneer er minder stuifmeel is, voeren de werksters de darren niet meer. Hierdoor verzwakken de darren en dan jagen de werksters hen het nest uit. De darren sterven dan door honger of door koude. Slechts zelden, als ze niet meewerken, worden ze doodgestoken. Dit jaarlijkse opruimen van de mannetjes wordt wel de darrenslacht genoemd.
Het ei van de honingbij is langwerpig van vorm en wit van kleur, het ei wordt ongeveer twee millimeter lang. De eieren worden vrijwel altijd afgezet door de moer. Als de moer onverwacht sterft kunnen ook werksters vruchtbaar worden, maar dit komt hoogst zelden voor. Het bijzondere aan de eieren van de moer is dat het zowel bevruchte als onbevruchte eieren kunnen zijn. Voordat een ei in een cel wordt gedeponeerd onderzoekt de moer de afmetingen van de cel met haar voorpoten. Als het een grotere (darren)cel betreft wordt het ei afgezet zonder dat er zaadcellen wordt toegevoegd en is het ei onbevrucht. Er kan dan alleen een mannetje uit komen. Als het een kleinere (werkster)cel betreft wordt wel een zaadcel toegelaten en wordt het ei bevrucht. Het ei van de honingbij heeft een kleine, deukachtige structuur aan één zijde waardoor de zaadcel naar binnen is gekomen. Deze structuur wordt wel de micropyle genoemd.
Het embryonale stadium is na ongeveer 3 dagen voltooid waarna de wormachtige larve uit het ei kruipt.[29] Het aantal eitjes dat dagelijks wordt afgezet kan oplopen tot 2000 per dag, dit zijn er gemiddeld meer dan 80 per uur. Aangezien een moer 4 tot 5 jaar oud kan worden kan zij gedurende haar leven ruim twee miljoen eieren produceren.[13]
De moer legt eitjes in de cellen van de raat. Na drie dagen kruipt een larfje uit het eitje. Dit larfje wordt gevoed door de werksters en na zes dagen verpopt het zich: dan wordt de cel door de werksters met een dekseltje van was afgesloten. In de gesloten cel vindt de gedaanteverwisseling plaats. Eenentwintig dagen na het leggen van het eitje knaagt de jonge bij het wasdekseltje stuk en kruipt uit de cel. Het larfje is nu uitgegroeid tot een werkbij.
Soms leggen de werkbijen eitjes, dit gebeurt normaal gesproken alleen als een volk zonder moer zit.[30] Ook in nesten waarin wel een moer aanwezig is kan het soms voorkomen dat een werkster eieren afzet, maar deze worden door de andere bijen niet geaccepteerd. De andere werksters kunnen het verschil waarnemen tussen een ei van een van hun zusters en het ei van de moer, dit komt doordat de moer een feromoon afgeeft op ieder ei. De eieren van andere werksters worden opgegeten en de meeste afgezette werkstereitjes zijn binnen twee uur vernietigd.[30]
De larve van een honingbij is wormachtig en pootloos, de larve ziet eruit als een dikke vliegenmade en is wit tot geel van kleur. De larve heeft een gekromd, C- vormig lichaam dat duidelijk is gesegmenteerd. De larve groeit zeer snel en neemt enorm in gewicht toe; een pas uitgekomen larve zal met een factor 1500 aan gewicht toenemen voordat de verpopping plaatsvindt. De larve van een moer wordt zelfs 3000 keer zo zwaar als het aanvangsgewicht tijdens de voederperiode. De huid van de larve is wel enigszins rekbaar maar kan niet meegroeien waardoor de larve in stapjes moet groeien en steeds een vervelling of ecdysis plaatsvindt. Hierbij wordt de oude huid afgeworpen. De onderliggende nieuwe huid is ruimer zodat de larve in omvang kan toenemen. De larve van de honingbij vervelt altijd vier keer en kent dus vijf larvestadia. De larvestadia worden ook wel instars genoemd.
Het larvestadium van de honingbij wordt volledig aan het oog onttrokken doordat het zich afspeelt in de bijenraat. De larven hebben een goedverzorgd bestaan. Ze krijgen zoveel voedsel als ze willen en krijgen voortdurend aandacht van de werksters en worden zwaar bewaakt. Er zijn maar enkele vijanden die erin slagen de larven aan te tasten zonder door de werksters te worden doodgestoken.
De honingbij moet veel voedsel verzamelen omdat de larven niet voor zichzelf kunnen zorgen. Het voedsel van de larven bestaat uit een vloeistof die wordt opgeslagen in de voorraadcellen. Het larvenvoedsel wordt door de werksters aangevoerd en bestaat uit suikers, vetten en koolhydraten; precies wat de larven nodig hebben. Doordat de larven het perfecte voedsel krijgen, groeien ze relatief snel en bovendien blijven er na de vertering weinig afvalstoffen achter. Het voedsel dat de larven krijgen bepaalt ook hun lot. De meeste larven krijgen normaal voedsel en larven die speciaal voedsel krijgen groeien sneller en worden groter. Deze voedselbron wordt wel koninginnegelei genoemd en alleen de larven in de moerdoppen krijgen dergelijk voer. Alleen als de moer onverwacht wegvalt beginnen de werksters in zogenaamde redcellen de normale larven koninginnengelei te voeren zodat ze alsnog kunnen uitgroeien tot moer.[21] Dergelijke omgebouwde cellen zijn te herkennen aan het feit dat ze niet op het nest zijn gebouwd, zoals echte moerdoppen, maar zijn ontstaan uit een normale raatcel en later tot moerdop zijn omgebouwd.
Het popstadium is, net als het eistadium, inactief waarbij het insect zich niet kan bewegen of voeden. Om het lichaam te beschermen wordt eerst een cocon gesponnen door de larve, hierbij worden klieren bij de kop gebruikt om spinsel te produceren. Binnen in de pop vindt de metamorfose plaats, in het geval van de honingbij is dit een volledige gedaanteverwisseling waarbij het vloeibare lichaam van de larve wordt omgebouwd tot het volwassen insect of imago, dat juist een grotendeels verhard lichaam heeft. Het popstadium duurt ongeveer tien dagen in het geval van een werkster, een moer komt na ongeveer vijf dagen uit het ei.[29]
Het popstadium wordt normaal gesproken aan het oog onttrokken doordat het zich in een afgesloten cel voltrekt. Een pas verpopte honingbij is geheel wit van kleur, na een paar dagen kleuren de ogen van rood naar purper en ook worden het borststuk en het achterlijf geel van kleur. Later kleuren de antennes en poten donker en de pop is dan aan het einde van zijn ontwikkeling.[29]
Als de pop is uitgekomen blijft de volwassen bij nog een dag in de cel om uit te harden. Ten slotte wordt de cel open geknaagd en verlaten, de bij kan direct vliegen. De ontpopte honingbij is nog niet volledig ontwikkeld; zo zijn de geslachtsorganen nog niet rijp. Een moer kan pas na gemiddeld vier dagen paren, bij een dar duurt dit met gemiddeld dertien dagen veel langer.[29] De eerste tijd blijft de honingbij in het nest en verzorgt de kolonie, om later zelf naar voedsel te zoeken. Deze gedragsverandering wordt voorafgegaan door lichaamsprocessen, zie ook onder endocrien systeem.
Een bijenwolf (wesp) met een buitgemaakte bij.
Een bijenwolf (kever)
Larve van een bijenwolf (kever) in een nest van een bij.
Een krabspin met een buitgemaakte bij.
Honingbijen hebben te lijden van een breed scala aan vijanden die kunnen worden ingedeeld in verschillende groepen. Sommigen leven alleen van de bijen zelf, andere leven parasitair in de nesten en weer andere dieren zijn als vijand aan te merken omdat ze op zoek zijn naar honing en hierbij het nest verwoesten.
De honingbij kan steken en er zijn maar weinig dieren die deze vorm van verdediging kunnen trotseren. Slechts een paar dieren hebben zich gespecialiseerd in het eten van de honingbij, een bekend voorbeeld van bijeneters zijn wespen. Veel wespen jagen vooral op vliegen maar ook een bij wordt soms gegeten. Van de bijenwolf, een graafwesp, is bekend dat voornamelijk bijen worden gevangen en verlamd en naar een nestgang gesleept. Hier wordt tussen de bijen een ei afgezet waarna de uitgekomen larve de verlamde bijen eet. Er is ook een kever die bijenwolf wordt genoemd, de kever zelf eet voornamelijk planten maar de larve is een nestparasiet van verschillende solitaire en kolonievormende bijensoorten.
De bijen worden gegeten door verschillende insecteneters, zoals vogels, reptielen en andere insecten. Deze jagen actief op de bij als deze zich buiten het nest bevindt. Een bekend voorbeeld zijn de bont gekleurde bijeneters.
Honing is een van de meest suikerrijke bronnen in de natuur en is zeer rijk aan energie. Het is daardoor een zeer gewild product dat verschillende dieren aantrekt. De bijen verdedigen zich met hun angel en alleen de meest volhardende dieren slagen erin om de honing te bemachtigen. Sommige vogelfamilies, zoals de honingzuigers (Nectariniidae) en de honingeters (Meliphagidae) hebben ondanks de naam geen honing maar nectar op het menu staan. Ze zijn wel voedselconcurrenten van de bij maar geen directe vijand. Dieren die de honing bemachtigen zijn geen vijanden van de honingbij zelf maar kunnen een nest tijdens het buitmaken van de honing wel volledig ruïneren. Een bekend voorbeeld van een dergelijke vijand is de beer.
Ook andere zoogdieren zoals de Europese das zijn in staat om de nesten op te eten waarbij bijensteken ze niet afschrikken. De honingdas heeft zijn naam aan het gericht zoeken naar honing te danken. Deze marterachtige heeft een zeer taaie huid en grote klauwen en kan binnen korte tijd een nest verwoesten. Er zijn verschillende insecten die het nest binnendringen om van de honing te snoepen, al zijn zij vaak minder destructief. Een bekend voorbeeld is de doodshoofdvlinder (Acherontia atropos), een grote nachtvlinder die soms het bijennest bezoekt. De vlinder kent een aantal trucjes zoals het maken van piepgeluiden en het verspreiden van een bijengeur, maar wordt niet zelden doodgestoken en uit het nest verwijderd.
Een onbekende bij met een waaiervleugelige Stylops melittae
Amerikaans vuilbroed is te herkennen aan de slijmerige celinhoud.
Larven van de kleine kastkever.
Varroamijt op een pop.
Verschillende organismen zijn aan te merken als parasiterend op de honingbij. De bij heeft zowel bacteriën en kleine mijten als andere insecten als parasiet. Een aantal parasieten kunnen een nest binnen korte tijd volledig te gronde richten als de omstandigheden ze gezind zijn.
Nestparasieten die tot de insecten behoren zijn de grote en kleine wasmot. Deze vlinders zijn zelf geen gevaar voor de bij, omdat ze niet eten. De rupsen leven van de bijenraat en met name de hierin opgeslagen voorraden honing en stuifmeel. Ook de larven van de bijen worden wel gegeten door de wasmotrups, al gaat de voorkeur uit naar de was en de voedselvoorraad. Wasmotten zijn onder controle te houden door goede korfhygiëne, met name door geen oude raten te laten slingeren en leegstaande korven en kasten schoon te houden. Bij een gezond volk hebben de motten geen schijn van kans, alleen een aangetaste kolonie kan soms worden overwoekerd door de rupsen van de wasmot.
De bijenluis (Braula coeca) is een zeer kleine parasiet, die in de nesten leeft. De bijenluis, is ondanks zijn naam, een vleugelloze vlieg uit de familie van de luisvliegen (Hippoboscidae), waarvan de larven tunnels in de raat boren. De larven eten vermoedelijk alleen honing en stuifmeel. De volwassen vliegen hebben een bijzondere manier gevonden om zich te voeden, hij houdt zich op op het borststuk en als hij honger krijgt kruipt de vlieg naar de kop. Vervolgens worden de monddelen geprikkeld en de bij geeft wat honing af, waarmee de vlieg zich voedt. De bijenluis staat bekend als een niet heel schadelijke soort, vergeleken met andere parasieten.[31]
Er is een groep van kevers die in bijenkolonies leeft en kan worden aangemerkt als parasiet. Het betreft de soorten uit het geslacht Aethina, waartoe onder andere de kleine kastkever behoort. Deze kever vormt potentieel een ernstige bedreiging voor de Nederlandse imkerij, maar is hier nog niet gesignaleerd.
De varroamijt behoort tot de mijten en zuigt het vetlichaam bij de volwassen bijen.[32] De mijt zet haar eitjes af in de cellen bij de opgroeiende larven. De jonge mijt leeft ten koste van de bijenlarve: de bij komt vaak misvormd ter wereld waarbij allerlei vergroeiingen mogelijk zijn zoals veel te kleine vleugels of het geheel ontbreken van vleugels bij de uitsluipende honingbij. De varroamijt is een parasiet van de Aziatische honingbij Apis cerana, deze bij heeft enige natuurlijke weerstand opgebouwd, zodat besmetting door de mijt beperkt kan blijven. Andere soorten honingbijen beschikken niet over zulke weerstand en kunnen overwoekerd raken. Pas in de loop van de twintigste eeuw is de mijt naar West-Europa overgebracht, zodat de bij zich nog niet heeft kunnen aanpassen. Tegen de mijt werd vroeger vaak het middel Apistan ingezet, maar de varroamijt is hier in westelijk Europa grotendeels resistent voor geworden.
De kleinste geleedpotige parasieten van de honingbij zijn mijten uit het geslacht Acarapis, zoals Acarapis woodii. Deze zijn zo klein dat ze in de adembuisjes van de bij, de tracheeën, kunnen leven.[33] Hierin leggen de vrouwtjes eieren en leven van het bloed van de bij door het op te zuigen.
Naast geleedpotigen zijn er verschillende eencelligen die parasiteren op de bij. Deze kunnen vaak zeer schadelijk zijn. Een bekende parasiet is de amoebe Maphighamoebe mellifica, die in de buizen van malphigi leeft. De amoebe maakt een cyste aan voor het ruststadium en vermeerdert zich hierin. De amoebe richt waarschijnlijk niet veel schade aan, maar in combinatie met andere parasieten kan een honingbij sterven.[33]
De larven kunnen worden aangetast door vuilbroed, dit is een verzamelnaam voor verschillende bacteriën. De bacterie Melissococcus pluton wordt met Europees vuilbroed aangeduid en Amerikaans vuilbroed wordt veroorzaakt door de bacterie Paenibacillus larvae. De bacterie verandert de larve van de honingbij in een slijmerige, rottende massa die het gehele volk kan aantasten. Besmette volken moeten dan ook vernietigd worden en het constateren van deze ziekte is aangifteplichtig. Dit betekent dat een bijenhouder wettelijk verplicht is om een uitbraak te melden aan de bevoegde instanties.
Parasieten uit het geslacht Nosema behoren tot de Microsporidia en vestigen zich in het spijsverteringsstelsel. Ze zijn schadelijk voor de maagwand en komen vrij als de bij zich ontlast. Via de ontlasting verspreiden de sporen zich naar andere bijen waarna de cyclus opnieuw begint. De soort Nosema ceranae is pas in 1996 ontdekt en werd in 2004 vastgesteld bij populaties van de honingbij in Spanje.
Zie ook het hoofdartikel Colony collapse disorder. Er zijn ook mysterieuze aandoeningen, waar nog niet veel duidelijkheid over is. Zo komt het steeds vaker voor dat bijen door nog onbekende oorzaak massaal dood worden aangetroffen in het nest. Daarnaast sterft een groeiend percentage van de volken tijdens de winterperiode, onduidelijk is waarom.[34][35]
In de Verenigde Staten is een ander verschijnsel waargenomen: een steeds groter aantal complete volken vertrekt uit het nest, ook hiervan heeft men geen idee wat de oorzaak is of waar de bijen naartoe vliegen. Deze bijen worden namelijk niet dood gevonden maar verdwijnen naar een onbekende bestemming.
Mogelijke oorzaken worden gezocht in de klimaatverandering, pesticiden, bepaalde ziekten of een tekort aan wilde bloemen. Door klimaatverandering schuift de noordgrens van hun verspreidingsgebied niet verder noordelijk op, maar de zuidrand ervan trekt langzaam weg van de evenaar. De bijen koloniseren hoger gelegen gebieden om de stijgende temperaturen het hoofd te bieden.[36][37]
De evolutie van de honingbij begon in het Cenozoïcum.[38] Een van de oudste aan de honingbij verwante soorten is Electrapis apoides, die zo'n 45 miljoen jaar geleden leefde in het Eoceen.[39] Oorspronkelijk werd de soort Apis meliponoides genoemd, maar later werd de soort geclassificeerd tot het geslacht Electrapis.[38]
Fossielen van de voorouders van de honingbij zijn met name teruggevonden in barnsteen, versteende hars van bomen. Deze vorm van conservering heeft een aantal voordelen ten opzichte van andere vormen van fossilisering. Barnsteen is doorzichtig, zodat daarin opgesloten organismen goed te bestuderen zijn. Daarnaast vervormt het versteende barnsteen weinig; fossielen die in steen zijn bewaard gebleven zijn vaak platgedrukt. Als laatste voordeel is barnsteen meestal goed te dateren.
De honingbij kon zich waarschijnlijk niet handhaven in Europa tijdens het Plioceen, omdat het toen te koud was.[38] De bij heeft zich teruggetrokken in tropische delen van Azië om weer terug te keren in warmere tijden. Het vermogen om koude tijden te overleven door bij elkaar in het nest te zitten en zo de temperatuur te verhogen is waarschijnlijk ontstaan in het Plioceen of het vroege Pleistoceen. Dit gedrag stelde de honingbij in staat om ook in koudere gebieden te overleven.[38]
Er zijn verschillende insecten die een rol spelen in de cultuur, in westelijk Europa duiken bijvoorbeeld de meikever en de sprinkhaan vaak op in verhalen en figuren. De honingbij behoort tot de populairste insecten, zowel de bij als de korf van de honingbij worden vaak geportretteerd in schilderijen en wapenschilden. Als de korf wordt afgebeeld is dit vrijwel altijd de door de mens gemaakte gevlochten korf, die breed aan de onderzijde is en smaller van boven en doet denken aan een helm. De kerkvader Ambrosius van Milaan wordt vaak afgebeeld met een bijenkorf. Ambrosius is de patroonheilige van de imkers. De bijenkorf wordt ook vaak gebruikt in de heraldiek.
Bijen worden al ruim 2500 jaar gehouden door de mens. De Egyptenaren waren de eersten die bijen hielden, zij bouwden bijenkorven van klei. Ze begrepen al dat de bijen bloemen nodig hadden voor de productie van honing. De bijenvolken werden waarschijnlijk per schip over de Nijl vervoerd.[40]
Een van de oudste gedichten in de Duitse taal is de Lorscher Bienensegen uit de vroege negende eeuw. Het is een beschrijving van de bij als een werktuig van God.
Het werk aan het genoom van de honingbij heeft een aantal interessante nieuwe inzichten opgeleverd, onder andere over de afstamming, het reukvermogen, de sociale organisatie, het dag-nachtritme, het gebruik van methylering van DNA als regelmechanisme voor genexpressie, en genen voor gebruik van nectar en stuifmeel.[41]
De honingbij is een over de gehele wereld voorkomend insect. Er zijn veel soorten honingbijen: ook tegenwoordig verschilt de soort die bijvoorbeeld in Egypte voorkomt, van die van de in Nederland gehouden bijen. In het algemeen zijn de bijen uit het Midden-Oosten lichter van kleur, zijn ze veel feller en steken ze dus ook sneller. Hun zwermlust is enorm terwijl de honingopbrengst per volk vrij gering is. In de westerse landen heeft de bijenteelt door de eeuwen heen een grote perfectie bereikt: de bijen die in Europa door imkers worden gehouden zijn veel tammer, steken minder snel en maken grote volken. De opbrengst in Nederland bedraagt ongeveer 30 kilo honing per volk per jaar. In landen met een beter klimaat en een goede bijenteelt (bijvoorbeeld Australië) brengen volken wel 200 tot 300 kg per jaar op. Vooral ook de productie van bijenwas heeft vanaf de tijd van Karel de Grote in Europa bijgedragen aan de ontwikkeling van de bijenteelt. Vooral in de kloosters werd het imkervak uitgeoefend: de was werd voor het maken van kaarsen gebruikt.
Bijen produceren honing en was, dat is echter niet hun belangrijkste rol. Zij bestuiven de bloemen van alle planten die zij bezoeken. Daarom zien we vaak bij fruittelers bijenkasten. Doordat de bloemen bestoven worden, zullen er meer en betere vruchten aan de bomen groeien. Het bijzondere van de honingbij is dat zij plantvast is. Dat wil zeggen een bij vliegt altijd maar op één soort plant, pas als de bloemen van die plant geen nectar meer geven zoekt zij een andere plant. Op deze wijze ontstaat altijd een bestuiving met het stuifmeel van dezelfde soort plant.
Tijdens de vlucht blijft het stuifmeel tussen de haren zitten. De achterpoten met de stuifmeelkorfjes laat de bij tijdens het vliegen losjes omlaag hangen.
Zie ook het hoofdartikel honing. Suiker wordt tegenwoordig op grote schaal geproduceerd uit suikerriet en suikerbieten, maar in vroeger tijden was honing de enige bron van suiker en zoetigheid van betekenis. De honingbij is om de honing sinds duizenden jaren een geliefd insect. Honingbijen zijn niet de enige insecten die honing produceren. Ook hommels maken honing, maar in veel kleinere hoeveelheden.
Bijen maken de honing van de nectar die zij verzamelen op de bloemen. Planten produceren suikerhoudende plantensappen, waaronder nectar, die wordt gevormd in de honingklieren van de bloem. De bij verzamelt de nectar in haar honingblaas, daarin worden bepaalde stoffen toegevoegd en begint het omzettingsproces. Als de bij in haar woning komt wordt de nectar in de cellen van de raat gedeponeerd en vervolgens door andere bijen verder bewerkt. De bijen zorgen ervoor dat de nectar indikt en onder invloed van de enzymen uit de honingblaas ontstaat zo de honing.
Als het suikergehalte van de honing hoog genoeg is (>80%), zal de honing niet meer bederven en worden de cellen door de werksters afgesloten met een wasdekseltje. Om het teveel aan vocht uit de honing te krijgen zullen de bijen vaak gaan waaieren aan de vliegspleet om de vochtige lucht weg te krijgen. Zo is de honing bijna onbeperkt houdbaar en beschikbaar op momenten dat de bijen hem nodig hebben, dat is dan vooral in de winter of als er weinig dracht is. De smaak en de geur van honing worden bepaald door de aromatische stoffen in de planten. Er zijn verschillende soorten, zoals heidehoning, lindehoning en koolzaadhoning.
De honingbij (Apis mellifera) is een vliesvleugelig insect uit de familie van de bijen en hommels.
De honingbij komt algemeen voor in grote aantallen. De honingbij wordt gewaardeerd vanwege de rol als bestuiver van vele plantensoorten, waaronder fruitbomen. Daarnaast is de honingbij de belangrijkste leverancier van verschillende natuurproducten zoals honing, bijenwas, koninginnengelei en propolis. De honingbij wordt op grote schaal in kunstmatige bijenkorven gehuisvest voor productiedoeleinden. De honingbij wordt echter ook bedreigd door de mens, en de aantallen van de soort nemen af. Belangrijke oorzaken zijn verschillende vermoedelijke bijenparasieten en insecticiden, maar veel is onbegrepen. Omdat de honingbij een van de best bestudeerde insecten is, is veel bekend over het complexe gedrag en het al even complexe kliersysteem dat daarbij een rol speelt. De honingbij is niet de enige bestuiver, maar vanwege het wereldwijde voorkomen en de grote aantallen is de honingbij een van de belangrijkste bestuivers van bloeiende planten.
Kunstmatige bijenvolken moeten regelmatig onderhouden worden om ze van afval te ontdoen en om de honing te oogsten. Onder natuurlijke omstandigheden bouwen de bijen steeds een nieuw nest om aan nestparasieten te ontkomen. Het onderhoud wordt uitgevoerd door professionele bijenhouders die imkers worden genoemd. De tak van de entomologie die gespecialiseerd is in bijen heet apidologie.
Het bijenvolk kent verschillende verschijningsvormen, die kasten worden genoemd: de 'moer', de 'werkster' en de 'dar'. De moer of koningin is het zeldzaamst. De koningin is degene die het nest in stand houdt door grote hoeveelheden eitjes te leggen, tot 2000 per dag. De werksters zijn net als de moer vrouwelijk. De meeste individuen in een kolonie honingbijen zijn werkster. In de zomer komen de mannelijke bijen tevoorschijn, de darren. Behalve bij de paring, spelen ze een rol bij de temperatuurregeling in de kolonie. Als er niet genoeg stuifmeel in het bijennest aanwezig is worden ze verwijderd. In een nest zijn in de winter een moer en ongeveer 10.000 werkbijen aanwezig; er zijn dan geen darren. In de zomer zijn enkele honderden darren aanwezig en kan het aantal werksters oplopen tot 80.000.
Europeisk honningbie (Apis mellifera), òg kalla vestleg honningbie, er ein art flygande insekt i slekta honningbier. Dei blir haldne som husdyr. Europeisk honningbie dannar eusosiale samfunn («bifolk») med ei dronning, titusenvis av arbeidarar og nokre få hannbier (dronar) som lev ei kort stund. Dette har dei til felles med fleire andre bi-artar. Opphavleg fanst dei berre i Europa, Afrika og Det nære austen. Då denne arten er viktig i birøkt og honningproduksjon er ho nå spreidd over heile verda, i samband med vestleg kolonisering. Innanfor birøkt reknar ein med om lag tjuefem underartar, kalla rasar. I Europa finn ein særleg fire slike rasar, som spreidde seg nordover etter siste istid. Mellom dei er brune bier (A. m. mellifera), som tidlegare var einerådande frå Spania og på nordsida av Alpane opp til Skandinavia.
I Asia finn ein ytterlegare ni artar honningbie. Den mest kjende av desse er austleg honningbie (Apis cerana) som var den opphavlege verten for den særs skadelege biparasitten varroamidd.
Det har eksistert bier i minst 100 millionar år, frå tidleg krit. Det eldste fossile funnet er ei 2,95 mm lang ur-bie med kjenneteikn både frå bier og kvefs, funne innkapsla i rav i nordre Myanmar[1]. Det viser korleis blomster-plantar (Magnoliophyta), som oppstod på denne tida, og bier utvikla seg parallelt. Biene har framleis ein viktig funksjon i økosystemet med pollinering (bestøving) av mange plantar, eit godt døme på symbiose.
Tidlegare rekna ein med at den europeiske honningbia utvikla seg frå den austlege honningbia i det vestlege eller sentrale Asia. Ut i frå nyare populasjonsgenetisk analyse kan det synest som om europeisk honningbie kom frå Afrika i fleire bølgjer, med ei distinkt vestleg grein og ei eller fleire austlege greiner. [2]
Eit tidleg teikn på honningfangst finn ein i helleristingar i Cuevas de Araña ved Bicorp i Valencia i Spania, desse er om lag 12 000 år gamle. Alt for 7000 år sidan gjekk ein over frå honningfangst hos villbier til å halde bier som husdyr (birøkt) i det sentrale Anatolia. I Egypt er det dokumentert vandrebirøkt i leirkubar på flåtar på Nilen for 5 000 år sidan. I nedre Egypt blei bier nytta som symbol på makt, med kongen som bidronning.
I dei heilage skriftene til hebrearane er honning nemnt fleire gongar. Johannes døyparen levde på grashopper og vill honning. I Talmud finn ein kunnskap om bier og sverming, og om bikubar av strå og flettverk. I 600 f.v.t. blei det vedteke ein lov om bier i Hellas.
I Noreg er det ikkje sikker dokumentasjon på birøkt før på 1700-talet, sjølv om det er funne honningbier frå 1200-talet under utgraving i Gamlebyen i Oslo er det usikkert kva dette tyder.
Bidronninga er 15 til 18 millimeter lang, dronane 13 til 16 millimeter og arbeidarane 11 til 13 millimeter. Dette er tal som gjeld for tambier av dei underartane ein opphavleg finn i Europa. A. m. scutella som ein finn i Afrika er noko mindre. I ein bikube kan ein skilje ut dronninga av di ho er større og har lengre bak-kropp. Dronane har tydeleg større fasettauge enn arbeidarane. Botnfargen er som regel brun. Hos nokre underartar er den fremste delen av bakkroppen gulaktig, oransje eller raud- til lêrbrun.
Bak-kroppen er bygd opp av fleire segment. Desse segmenta har ei rekkje med fine hår i bakkant, dette gjer at bakkroppen får karakteristiske mørke og ljose striper på tvers. Desse er like vel ikkje så tydelege som dei gul-svarte stripene hos kvefsen. bryst-delen av dyret har gulbrune hår.
Biene har kraftige musklar som driv vengene. Desse musklane har òg ein viktig funksjon i temperaturreguleringa i bikuben, på same viset som når pattedyr skjelv kan bia nytte dei til å lage varme. Bier kan òg setja seg i opninga på kuben og nytte vengene som vifter i eit ventilasjonssystem. I nokre situasjonar nyttar biene også vengene til å lage lyd.
Biene har tre par bein som er festa til bryst-delen av kroppen. Som hos andre insekt er beina delt i fleire delar. Den ytste delen, tarsen, er igjen delt i fem mindre delar og den inste av desse delane er sterkt forstørra på bakbeinet. Her er det ei lita grop med stive hår omkring, kalla pollenkorg.
Dronningar og arbeidarar har giftbroddar på bakkroppen.
Europeisk honningbie (Apis mellifera), òg kalla vestleg honningbie, er ein art flygande insekt i slekta honningbier. Dei blir haldne som husdyr. Europeisk honningbie dannar eusosiale samfunn («bifolk») med ei dronning, titusenvis av arbeidarar og nokre få hannbier (dronar) som lev ei kort stund. Dette har dei til felles med fleire andre bi-artar. Opphavleg fanst dei berre i Europa, Afrika og Det nære austen. Då denne arten er viktig i birøkt og honningproduksjon er ho nå spreidd over heile verda, i samband med vestleg kolonisering. Innanfor birøkt reknar ein med om lag tjuefem underartar, kalla rasar. I Europa finn ein særleg fire slike rasar, som spreidde seg nordover etter siste istid. Mellom dei er brune bier (A. m. mellifera), som tidlegare var einerådande frå Spania og på nordsida av Alpane opp til Skandinavia.
I Asia finn ein ytterlegare ni artar honningbie. Den mest kjende av desse er austleg honningbie (Apis cerana) som var den opphavlege verten for den særs skadelege biparasitten varroamidd.
Honningbie eller europeiske honningbie (Apis mellifera), til daglig også kalt bie eller bi, er en av flere arter med honningbier. Arten regnes som en tambie og er kjent for sin betydelige honningproduksjon. Honningbien ble trolig domestisert i Sør-Asia alt for omkring 6000 år siden, men det finnes helleristninger av honningfangst fra ville bier fra Spania som er minst 18 000 år gamle.
Som hos andre sosiale insekter er en sverm bygd opp rundt en dronning, som er den eneste bien i hele boet som forsyner samfunnet med avkom og som styrer resten av samfunnet ved hjelp av feromoner, som hun utskiller.
Bisamfunnet består nesten utelukkende av dronningens døtre – arbeiderbier. Deres trang til formering undertrykkes ved hjelp av spesielle feromoner som dronningen utskiller. Det finnes fra få tusen og opptil 80 000 individer i et bisamfunn. I bikuben finnes det mange oppgaver. Arbeiderbienes jobber er bestemt av biens alder:
Den aldersbestemte arbeidsfordeling styres av et bestemt ungdomshormon. Jo eldre bien er jo mer hormon har de. Hvis et nytt bo plutselig skal oppbygges og det kun finnes gamle bier – f.eks. etter en svermning, faller hormonnivået og de nødvendige kjertler begynner å utvikles på nytt.
Det kan forekomme at arbeidere legger egg. Disse eggene er ubefruktede og utvikler seg alle til droner. Dette skjer ofte i en sverm som har blitt dronningløs.
Utover arbeiderbiene finnes det noen få hundre droner – dvs. hannbier. De har tykkere kropp og større øyne enn arbeiderbiene. Dronene har ingen giftbrodd og kan derfor ikke stikke. Deres oppgave er utelukkende å befrukte en dronning – noe kun enkelte av dem oppnår. Hannene er haploide, da de er utviklet fra et ubefruktet egg. Derfor har de kun dronningens gener. Dette betyr at to arbeiderbier som har samme far, har 50-100% av genene felles.
Dronene oppsøker særlige «droneplasser» for å søke etter unge dronninger. Det er uvisst hva som får droner og dronninger til å oppsøke disse avgrensede lokalitetene. Dronene flyr opptil 5 km fra boet for å finne en slik plass. I motsetning til arbeiderbiene kan dronene fritt fly inn i fremmede bisamfunn. Dette reduserer risikoen for innavl, men bidrar også til spredning av sykdommer og parasitter.
På sensommeren blir dronene sendt ut. Arbeiderbiene slutter da å fôre dem.
I et bisamfunn finnes det normalt kun én enkelt dronning. Hvis en gammel dronning dør eller blir for svak, oppfostres flere larver til å bli nye dronninger. Dronninglarver oppfostres i spesielle store loddrette celler i bikuben. Larven er ellers ikke annerledes enn alle de andre larvene, men føden den fóres med (dronninggelé) gjør hele forskjellen. Den første dronninglarven som klekkes vinner boet. De resterende dronningene drepes av den første dronningen så snart de klekkes eller mens de fortsatt ligger i cellen som puppe.
Bisamfunnet vil også oppfostre dronninglarver hvis biene har for lite plass. Dette er en forberedelse for svermning.
En dronning parrer seg når den er få dager gammel med opp til 10 droner. Deretter parrer den seg aldri mer. Parringen foregår i luften i stor høyde på særlige «droneplasser» hvor droner fra mange bisamfunn samles. Man vet ikke hvordan dronene og dronningene finner disse stedene.
En dronning kan bli opptil 6 år gammel og kan legge opptil 2000 egg i døgnet. Biavlere vil ofte skifte ut dronningen når den er ca. to år gammel. Dronninger som er avlet merkes med en farge, en internasjonal kode for fødeåret.
Dronningen har en stikkbrodd, men den bruker hun kun til å drepe andre dronninger med (se ovenfor).
Dronningen er den eneste som yngler. Hun kan legge befruktede egg som blir til hunnbier (arbeidere eller dronninger), og hun kan legge ubefruktede egg som blir til droner. Eggene legges i vokstavler med celler som er vannrette og sekskantede. Biene bygger dronecellene litt større enn de alminnelige cellene. Når dronningen kommer til en dronecelle, legger hun et ubefruktet egg. Dronningcellene er loddrette og er mye større enn de alminnelige cellene. De bygges kun når biene har bruk for dronninger (se ovenfor).
Om sommeren lever den enkelte arbeiderbie ikke mange ukene, men bier som er utklekket i september lever helt til nyåret. Samfunnet kan overleve i svært lang tid. Nye dronninger kan avløse den gamle og de utslitte. Nyutklekkede dronninger overtar, mens gamle dronninger utvandrer (svermer) med en del av samfunnet, slik at de kan formere seg.
Men det viktigste virkemiddelet for samfunnets overlevelse er dog honningen. Den sikrer samfunnet energi og varme i den lange, inaktive perioden om vinteren eller i tørketider. Et bisamfunn har bruk for ca. 15 kilo honning i løpet av en vinter. Når vinteren setter inn setter biene seg i en stor vinterklynge omkring dronningen i boet. Den indre kjernen av bier i en slik vinterklynge opprettholder en konstant temperatur på 33 °C hele vinteren gjennom. Dette er yngleområdet. I kalde områder som Norge holder biene dog en yngelpause og dermed en lavere temperatur det meste av vinteren. I området utenfor finnes en løsere krets av bier som opprettholder en temperatur på omkring 24 °C. Ytterst sitter en krets av tettpakkede bier som fungerer som en levende pels omkring resten av samfunnet. I denne kretsen er temperaturen omkring 15 °C. Biene kan opprettholde disse temperaturene selv om omgivelsene utenfor har minusgrader.
En stor del av vinterforet blir brukt tidlig på våren, når temperaturen økes for å starte yngleperioden.
I kalde perioder er biene helt avhengig av å sitte på fôret. Hele klyngen kan gradvis bevege seg over fôrkamrene, men de kan ikke forlate den tette klyngen uten å dø av kulde. Det kan derfor forekomme at bisamfunn dør av sult mens det er masse fôr i nærheten.
Biene har et meget komplisert «dansespråk» som de bruker når de skal meddele hverandre hvor det er funnet god nektar. På den måten kan en enkelt bie overlevere viten om en nyutsprunget rapsmark til resten av boet, slik at mange arbeidere kan fly ut og via de opplyste koordinatene finne og høste nektar på marken. Ved forsøk med plasseringer av sukkervannsstasjoner rundt om bikuber har man kunnet dechiffrere en del av bienes språk via denne dansen.
Hovedartikkel: Birøkt
Honningbier har vært etterstrebet for både honning og bivoks i årtusener, og menneskene fant tidlig på å holde biene i spesielt innrettede hjem, bikuber. Fordelen er at biene oppholder seg på steder hvor de er lette å komme til og at man av samme grunn kan skaffe seg honning på en forholdsvis lett og hurtig måte.
Før oppfinnelsen av erstatningsføde i form av sukkervann var man nødt til å nøye seg med å fjerne en beskjeden del av honninglageret. Biene finner seg ikke frivillig i å bli frarøvet fruktene fra deres innsats og de stikker rasende mot alt som beveger seg i nærheten av deres forstyrrende hjem. Det har gjort at biavlere gjennom århundrer har utviklet to strategier: Dels bruk av røyk som aggresjonsdemper og dels utvelgelse av ungdronninger fra særlig fredelige samfunn.
I disse dager har man innsett at bier er vesentlige, ikke bare som honningprodusenter, men også som bestøvere for økonomisk betydningsfulle avlinger som raps og frukttrær. Biavl har vært en tilbakegående næring i en årrekke, mest på grunn av varroamidden, som gjør biavl vanskelig. Bevisst avl med gener fra bier i varroamiddens hjemland, India, lover dog godt for biavlens fremtid. De indiske biene kan nemlig selv befri seg fra middene og holde boet rent.
I Norge er de vanligste underartene Apis mellifera mellifera (brunbie), Apis mellifera carnica (ofte kjent som krainer eller karnika i Norge) og Apis mellifera ligustica (italienere), pluss en blandingsrase som har både europeiske og afrikanske underarter i linjene sine, bedre kjent som buckfast[1]
Den hårete kroppen til en bie kan samle og holde opp til femten tusen pollenkorn. Bier flyr dessuten fort og besøker flere blomster etter hverandre. Bier fortærer pollen, men det blir nok igjen til befruktning av plantene,
Honningbie eller europeiske honningbie (Apis mellifera), til daglig også kalt bie eller bi, er en av flere arter med honningbier. Arten regnes som en tambie og er kjent for sin betydelige honningproduksjon. Honningbien ble trolig domestisert i Sør-Asia alt for omkring 6000 år siden, men det finnes helleristninger av honningfangst fra ville bier fra Spania som er minst 18 000 år gamle.
Som hos andre sosiale insekter er en sverm bygd opp rundt en dronning, som er den eneste bien i hele boet som forsyner samfunnet med avkom og som styrer resten av samfunnet ved hjelp av feromoner, som hun utskiller.
Multimedia w Wikimedia Commons Pszczoła miodna (Apis mellifera) – gatunek owada błonkoskrzydłego z rodziny pszczołowatych (Apidae).
Pszczoły miodne zbierają nektar i pyłek kwiatów, który jest ich pożywieniem i w ten sposób zapylają rośliny owadopylne (np. drzewa owocowe, rzepak, itd). Rośliny, które dostarczają pszczołom surowca do produkcji miodu są nazywane miododajnymi. Do produktów pszczół miodnych należą m.in.: miód i wosk. Pszczoła unosi się w powietrzu dzięki pracy dwóch par skrzydeł zbudowanych z przezroczystej błony. Na trzeciej parze odnóży znajdują się koszyczki służące do przenoszenia pyłku. Narządy rozrodcze samic uległy modyfikacji, w której wyniku powstał narząd obronny – żądło. Znajduje się ono na końcu odwłoka i może zostać przez zagrożonego owada wprowadzone do ciała innego zwierzęcia. Żądlenie bezkręgowców o miękkim ciele nie przynosi żądlącej pszczole większych szkód[2], natomiast użądlenie większego zwierzęcia (kręgowca) kończy się śmiercią pszczoły[3].
Błędnie uważa się, że królowe-matki nie posiadają żądła – używają go jednak tylko do walk z innymi matkami (dlatego nie żądlą np. trzymających je pszczelarzy). Jad pszczeli może powodować obrzęk, ale jest niebezpieczny tylko dla osób uczulonych lub w przypadku wielu użądleń (dla dorosłego zdrowego człowieka zagrożenie życia występuje przy około stu użądleniach).
Rój pszczeli składa się z królowej-matki, robotnic oraz trutni. Każda rodzina buduje gniazdo złożone nawet z 50 tysięcy osobników. Matka i robotnice są diploidalne, podczas gdy trutnie są osobnikami haploidalnymi. Pszczoły przechodzą przeobrażenie zupełne, to znaczy z jaj wylęgają się larwy (czerw), a te przekształcają się w nieruchomą poczwarkę. Dopiero z poczwarki (która kształtem przypomina dorosłą pszczołę) wykluwa się postać dorosła – imago. Z jaj diploidalnych, które składa tylko matka, wylęgają się samice. W zależności od sposobu odżywiania z larw wyrastają albo robotnice, albo królowe-matki. Matka może też składać jaja niezapłodnione, z których wylęgają się samce. Zjawisko to, zwane dzieworództwem, opisał jako pierwszy u pszczół Jan Dzierżon w XIX w. Larwy są karmione miodem (który nie zawiera substancji białkowych) i mleczkiem (zawierającą białko wydzieliną gruczołów ślinowych) oraz papką miodowo-pyłkową. Larwy, które mają się przeistoczyć w robotnice i samce, karmione są mleczkiem tylko 3 dni, natomiast larwy-królowe karmione są mleczkiem do samego przeistoczenia w poczwarkę.
W pewnych okolicznościach robotnice mogą składać jaja, jednakże są one niezapłodnione, ponieważ zbiorniczek nasienny niezbędny do zapłodnienia wewnętrznego jaj jest u nich niedorozwinięty. Z jaj złożonych przez robotnice wylęgają się więc samce. Taka robotnica składająca jaja nazywana jest trutówką. Robotnice podgatunku capensis mogą składać również diploidalne jaja, z których wylęgają się samice. Jaja te powstają na drodze telitokii, poprzez zlanie się dwóch produktów mejozy[4].
Po 3 dniach z jaj wylęgają się larwy, przepoczwarzają się w matki (po 2 tygodniach), robotnice (po 3 tygodniach) lub trutnie (po prawie 4 tygodniach). Pierwsza wylęgła matka zabija pozostałe, osiąga dojrzałość w wieku ok. 6 dni i odbywa lot godowy, w trakcie którego zostaje unasieniona. Po zakończeniu lotu powraca do gniazda, by zająć miejsce starej matki, która wcześniej opuściła gniazdo i odleciała z częścią robotnic na poszukiwanie nowego gniazda w procesie zwanym rójką. Czasami gniazdo opuszcza z drugim rojem również pierwsza wygryziona młoda matka (nie zabijając wtedy swoich rywalek), wtedy gniazdo przejmuje kolejna wygryziona młoda królowa. Drugi rój opuszczający kolonię, z młodą matką, nazywa się drużakiem; jeśli również druga nowo wygryziona królowa opuści ul, pozostawiając kolonię trzeciej młodej matce, jej rój nazywany jest trzeciakiem[5].
Królowa ma za zadanie składanie jaj[6]. Aby to było możliwe, jej zbiornik nasienny (spermatheca) musi zostać wypełniony nasieniem. W napełnianiu go bierze udział wiele trutni. Każda matka kopuluje tylko raz w życiu i odbywa się to w trakcie tzw. lotu godowego, który matka pszczela odbywa około 5-8. dnia po wygryzieniu z matecznika. Lot godowy odbywa się w wiosenny, ciepły, bezwietrzny dzień, z reguły między godz. 12 a 18, na wysokości nawet do kilkunastu metrów. Matka wabi trutnie specjalnym zapachem, który posiadają wydzielane przez nią feromony (wyczuwalne dla trutni z odległości około 100 m). Matka kopuluje w powietrzu z 10-30 trutniami. Trutnie bezpośrednio po akcie umierają z powodu wyrwania aparatu kopulacyjnego po zakończonej kopulacji.
Trutnie pojawiają się w ulu tylko na wiosnę. Średnio w ulu jest ich około 2,5 tys. Do czasu lotu godowego pozostają zupełnie bezczynne, nie zbierają pyłku, nie pełnią żadnych funkcji społecznych. Ich jedyną funkcją jest unasiennienie królowej. Odbywa się to w czasie lotu godowego, 6-20 metrów nad ziemią, zwykle w pogodny wiosenny dzień. Te trutnie, które w trakcie lotu zaplemnią królową, giną. Pozostałe wegetują w gnieździe do wczesnej jesieni. Gdy zaczynają się chłody, są przepędzane i w krótkim czasie giną z głodu i zimna. Żyją około 50 dni.
Robotnice, podobnie jak królowa, są stałymi mieszkańcami ula. Zwykle jest ich około 50 tysięcy. Robotnice żyją około 38 dni latem i 6 miesięcy zimą. Przez całe życie są posłuszne sygnałom chemicznym (feromonom), które wydziela królowa. W sześciokątnych komorach plastra znajduje się średnio 6 tys. jaj, 9 tys. larw i 20 tys. poczwarek. Pszczoły w tych stadiach rozwojowych są dokarmiane i obsługiwane (czyszczone) przez dorosłe robotnice. Do podstawowych funkcji robotnic należą:
Zaraz po przepoczwarzeniu robotnica przystępuje do pracy. W zależności od przydzielonej akurat funkcji może się ona zajmować pielęgnowaniem gniazda lub jego obroną, czy też pracami porządkowymi. Szczególną rolę pełnią pszczoły zbieraczki. Ich zadanie polega na wędrowaniu po okolicy i poszukiwaniu kwiatów nektarowych i pyłkodajnych. Odnalezione pożywienie rozprowadzane jest sprawiedliwie wśród mieszkańców gniazda. Zbieraczki z substancji zawartych w pożywieniu produkują miód oraz wosk. Miód jest gromadzony w plastrach zbudowanych z sześciokątnych woskowych komórek. Wosk jest materiałem budulcowym. Dojrzały miód zawiera tylko ok. 18% wody i jest poszywany pokrywką z wosku. Pszczoły gromadzą miód jako zapas pożywienia pozwalający rojowi na przetrwanie okresu braku żywności.
Robotnica zostaje zbieraczką mniej więcej w 21. dniu życia; jest to ostatni etap jej „kariery społecznej”. Każda pszczoła zbieraczka obiera sobie tylko jeden rodzaj kwiatów i do gniazda znosi tylko jeden rodzaj pożytku. Każda pszczoła w trakcie poszukiwania pożytku odżywia się miodem, którego zapas zgromadziła w wolu przed opuszczeniem ula.
Pszczoły znoszące do ula pyłek rozdzierają pylniki kwiatów żuwaczkami i zlepiają ziarna pyłku w kulkę miodem, którego zapas zabrały do wola przed opuszczeniem gniazda. W górnym członie tylnych odnóży znajduje się tzw. koszyczek, do którego pszczoła przesuwa pyłkowe kulki. Gdy koszyczki na obu odnóżach napełnią się i zaczynają wyglądać jak wypchane siatki z zakupami, pszczoła wraca do ula i oddaje pożytek pszczole magazynierce. Zawartość koszyczka (obnóże) ulega fermentacji i przekształca się w pierzgę, która jest jednym z głównych pokarmów młodych pszczół.
Nektar to przysmak wielu owadów. To słodki, aromatyczny i bogaty w składniki mineralne płyn wydzielany przez miodniki kwiatów. Pszczoła zasysa go, wpuszczając w głąb kwiatu trąbkę o długości około 6 mm. Nektar gromadzony jest w wolu, które jest tak pojemne, że aby je wypełnić, pojedyncza zbieraczka musi odwiedzić około tysiąca kwiatów. Jeszcze w trakcie lotu powrotnego rozpoczyna się produkcja miodu – enzymy wydzielane do wola rozkładają cukry.
Niezwykle interesującym fenomenem życia społecznego pszczół miodnych jest specjalny taniec sygnalizacyjny, który pszczoła zbieraczka odbywa w gnieździe po odkryciu nowego źródła pożytku. Jeśli znajduje się ono blisko, pszczoła tańczy zataczając koło. Jeśli dalej (10-40 m) – tańczy po linii tworzącej półksiężyc. Jeszcze dalsze źródło pożytku sygnalizowane jest ósemkami. Krzywe i kąty, które „rysuje” w tańcu zbieraczka, są dodatkowymi informacjami o położeniu źródła pożytku w stosunku do słońca. Rodzaj podrygów informuje o skali trudności przedsięwzięcia.
Jedyną funkcją matki, poza składaniem jaj, jest wytwarzanie feromonów zachęcających robotnice do opieki nad matką oraz określających chemiczną identyfikację roju. Dzięki substancjom wydzielanym przez królową, każda pszczela rodzina ma pewien charakterystyczny zapach. Pozwala on robotnicom rozpoznawać członków własnej społeczności. Jeżeli w gnieździe pojawi się pszczoła z innej rodziny, może zostać zabita. Przeżyje, jeśli przyniosła nektar bądź pyłek. Również młoda pszczoła, która jeszcze nie nabyła zapachu własnego roju, może przeżyć. Organizacja pracy roju opiera się na przekazywaniu sygnałów feromonowych pomiędzy robotnicami.
Pszczele społeczeństwo może istnieć wiele lat, również w klimacie umiarkowanym, ponieważ matka i robotnice mogą w ulu przezimować. Samce przed zimą są z ula siłą wypraszane i czeka je niechybna śmierć na wygnaniu. Przed zimą robotnice gromadzą zapasy, a zimą nie opuszczają ula. Aktywność pszczół w tym okresie znacznie maleje. Zahamowane zostaje nawet wydalanie odchodów, które gromadzą się w powiększonym w tym okresie rectum. Zimą rodzina jest mniej liczna – nie ma ani trutni, ani larw, ani jaj. Robotnice gromadzą się w kłębie, ogrzewając się wzajemnie i utrzymując wewnątrz kłębu temperaturę 32-36 °C.
U roślin wyższych do zapłodnienia potrzebny jest proces, który nazywamy zapylaniem. Jest to przeniesienie pyłku z pylników na słupek. Wśród różnych czynników wykorzystywanych przez rośliny do transportu pyłku zdecydowanie najbardziej rozpowszechnionym są owady, wśród których ważną rolę odgrywają pszczoły miodne. Ich roje są bardzo liczne, a robotnice nieustannie oblatują okolicę w poszukiwaniu pożywienia. W trakcie odwiedzin kwiatów dokonują mimowolnego przeniesienia pyłku i zapylenia. Zjawisko to jest istotne dla zachowania różnorodności gatunkowej roślin i jest głównym pożytkiem dawanym ludziom przez pszczoły. Pszczoły uważane są za najlepsze owady zapylające nie tylko ze względu na ich liczebność (duże roje), ale przede wszystkim duże znaczenie tych owadów jest zauważane w rolniczych uprawach takich jak: rzepak, gryka, malina oraz sady owocowe. Owady te wykazują się tzw. "wiernością kwiatową", która polega na tym, iż wykorzystują pożytek najliczniej występujący na danym terenie i w największym skupieniu przez cały okres jego występowania i tak np. zwarty łan pola kwitnącego rzepaku jest intensywnie zapylany przez pszczoły, które preferują ten pożytek nad sporadycznie i mniej intensywnie kwitnącymi roślinami zielnymi z terenów nieużytków. Poza tym stosuje się tak zwaną „tresurę pszczół”, która polega na kierowaniu owadów do zapylania konkretnych roślin poprzez pobudzanie ich syropem z dodatkiem zapachowym tych kwiatów, które chcemy, aby pszczoły oblatywały.
Pszczoła zawsze budziła fascynację człowieka, trochę poprzez korzyści płynące z jej działalności, a trochę ze względu na niezwykle skomplikowaną organizację społeczną. Według mitologii egipskiej pszczoły to łzy boga Ra. Koran też określa pszczoły jako owady święte. Grecka królewna Melissa (co znaczy „pszczoła”) karmiła Zeusa miodem, za co czekała ją nagroda godna greckich bogów: została przemieniona w pszczołę. Według starożytnych Greków, skłonnych do malowniczych porównań, na wargach Pindara i Platona przysiadały pszczoły, czyniąc ich bardziej wymownymi od innych. Celtowie i Grecy wierzyli, że hydromel – ekstrakt miodowy – zapewnia nieśmiertelność, podobnie jak umieszczenie wizerunku pszczoły na grobowcu może mieć udział w życiu wiecznym zmarłego. Dla średniowiecznych chrześcijan żądło symbolizowało słuszną karę.
Człowiek, który drażni pszczoły, naraża się na użądlenie. Owady te nigdy nie atakują ludzi niesprowokowane. Użądlenie powoduje tylko niewielki obrzęk ustępujący po kilku dniach. U niektórych osób występuje uczulenie na składniki jadu pszczelego. W takiej sytuacji użądlenie może spowodować gwałtowną reakcję alergiczną i zapaść krążeniową (wstrząs anafilaktyczny), który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.
Istnieje odmiana pszczoły miodnej, tzw. pszczoła miodna afrykańska (Apis mellifica scutellata), która charakteryzuje się znaczną agresywnością (tzw. pszczoły zabójcy). W 1956 roku doktor Warwick Kerr sprowadził kilkadziesiąt królowych tych pszczół w okolice São Paulo, aby uczynić Brazylię największym producentem miodu na świecie. W tym celu postanowił skrzyżować je z pszczołami europejskimi. Przez niedopatrzenie jednego z pracowników królowe z Czarnego Lądu wydostały się na wolność. Osobniki, które powstały ze skrzyżowania gatunków, odziedziczyły agresywność i płodność afrykańskiej pszczoły. Odznaczają się również wielkimi zdolnościami adaptacyjnymi. Przez ponad pięćdziesiąt lat rozprzestrzeniły się na tereny niemal całej Ameryki Południowej, Środkowej i na południu USA (stany Teksas, Nowy Meksyk, Arizona, Kalifornia, Floryda, Utah). Zbliżanie się do gniazd pszczół zabójców może sprowokować je do gwałtownego ataku. Ofiara może zostać użądlona setki razy, co wywołuje zapaść kończącą się śmiercią. Szczególną agresywność pszczoły te przejawiają wobec osób wydzielających w pocie kwas izomasłowy (bardzo częste u ludzi czarnoskórych) – wynika to z tego, że tradycyjne „pszczelarstwo” w Afryce polegało na wybijaniu pszczół w gniazdach ogniem i późniejszym wybieraniu miodu; przetrwały zatem najagresywniejsze roje atakujące obiekty wydzielające pot charakterystyczny dla ludzi. Agresję może wywołać hałas, a nawet cień lub światło odbite (np. od tarczy zegarka) padające na gniazdo.
Odkrycia ostatnich wieków doprowadziły do powstała nowej gałęzi medycyny naturalnej zajmującej się leczeniem przy pomocy produktów pszczelich – apiterapii. Odkryto bowiem, że nawet jad pszczeli ma korzystne działanie dla nieuczulonego nań organizmu. Przez wiele lat był jednym z głównych sposobów leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów. Niedawno nauka uznała też lecznicze właściwości propolisu, pyłku i mleczka.
Słodki, kaloryczny i zdrowy miód, był zawsze łakomym kąskiem dla człowieka i zwierząt. Pszczoła miodna została udomowiona przed tysiącami lat, a obecnie jest hodowana na całym świecie. Najstarsze ślady bartnictwa w Polsce pochodzą sprzed 2 tysięcy lat. Pierwotnie polegało ono na wybieraniu miodu z barci, czyli wydłubanych pni drzew bartnych. Na kartach historii Polski miód pierwszy raz został doceniony w roku 965 przez arabskiego podróżnika Ibrahima ibn Jakuba. W XIV wieku w statucie króla Kazimierza zostało spisane prawo bartne, rozwijane w wiekach następnych (XVI i XVII); powstawały też specjalne bractwa bartne, zazwyczaj na Mazowszu i wśród Kurpiów. W lasach zakładano bory bartne; były to obszary, na których stało co najmniej 60 barci; półborem bartnym zwano las z 30 barciami.
Tam, gdzie nie hoduje się pszczół, ludzie chętnie podbierają miód dzikim pszczołom. Pszczoły żyjące w barciach w lesie nazywano w Polsce „borówkami”, natomiast młode niedźwiedzie dobierające się do barci nazywano „bartniczkami”. Aby uchronić borówki przed bartniczkiem, zawieszano przed wejściem do barci drewniany kloc, który zasłaniał otwór. Zezłoszczony niedźwiadek uderzał łapą w kloc, ten odsuwał się, a następnie, rozkołysany przez zniecierpliwione zwierzę, powracał z impetem na miejsce właśnie w chwili, gdy niedźwiadek próbował wygarnąć miód. Kończyło się to upadkiem niedźwiedzia lub jego sromotną rejteradą. Takie urządzenie nazywano dzwonem lub samobitnią.
Miód spadziowy nie nadaje się dla pszczół na zapasy zimowe, gdyż w przeciwieństwie do miodów z nektaru kwiatowego zawiera duże ilości soli mineralnych, które pszczoły źle trawią. Jego udział w zimowej diecie może być przyczyną zimowej biegunki pszczół, a nawet osypania się (śmierci) całego roju.
Wosk, podobnie jak miód, był produktem niezwykle cennym, a do tego jeszcze artykułem pierwszej potrzeby. W wiekach średnich krainy nadwiślańskie były ośrodkiem wytwarzania wosku. Mazowieccy i małopolscy bartnicy sprzedawali wosk handlarzom, którzy wywozili go do Italii i Germanii.
Propolis – słowo to pochodzi z greki i oznacza tyle co „przedmurze miasta” czyli bariera ochronna – to wonna, lepka mieszanka żywic zbieranych przez pszczoły z pąków kwiatów i liści uzupełniona domieszką miodu i pyłku. Propolis służy pszczołom do uszczelniania ula. Okazało się jednak, że ma też nieocenione właściwości lecznicze. Stosowany jest jako parafarmaceutyk zarówno w medycynie naturalnej jak i weterynarii, głównie ze względu na właściwości odczulające, antyseptyczne i przeciwbólowe.
Pyłek jest przede wszystkim środkiem wzmacniającym. Zawiera białka, tłuszcze, witaminy, mikroelementy i sole mineralne. Oddziałuje pozytywnie na trawienie. Tak samo jak miód z konkretnych gatunków kwiatów ma właściwości lecznicze podobne jak roślina, z której był zebrany. Zbiera się go, zmuszając pszczoły zbieraczki do przechodzenia przez siatkę rozpostartą u wejścia do ula: część pyłku (ta na włoskach) zostaje na siatce.
Mleczko to wydzielina ślinianek pszczół robotnic. Czas karmienia mleczkiem decyduje o tym, czy larwa rozwinie się w robotnicę czy w królową, larwa robotnicy dostaje mleczko tylko przez pierwsze 3 dni. Królowa jest karmiona mleczkiem przez cały okres składania jaj. Zawiera wodę, białko, tłuszcze, witaminy i inne substancje odżywcze i ma właściwości bakteriostatyczne. Stosowane u ludzi wzmaga odporność, usuwa zmęczenie i pobudza apetyt.
Pszczelarze wykorzystują fakt, że pszczoła miodna zbiera nektar zazwyczaj w okolicy gniazda i w celu uzyskania miodu o konkretnym smaku (i właściwościach) przenoszą ule w okolice upraw lub bujnie kwitnących łąk. Wyróżnia się m.in. miód akacjowy, miód gryczany, miód lipowy, miód mniszkowy, miód wielokwiatowy, miody spadziowe (ze zbieranej w lasach spadzi).
Współczesne pszczelarstwo opiera się na hodowli rojów pszczoły miodnej w specjalnych budkach nazywanych ulami, które w pewnym momencie wyparły naturalnie wydrążone barcie. Przez wieki współżycia z pszczołami człowiek nauczył się, że rój to delikatny organizm, który może przynosić olbrzymie korzyści, pod warunkiem, iż o niego dbamy. Nauczył się dokarmiać pszczoły zimą i chronić je przed chorobami pasożytniczymi, takimi jak akarioza, warroza, nosemoza i zgnilec. Rolnicy chcący sobie zapewnić obfity plon zaczęli „wynajmować” pasieki do zapylania kwiatów. Pszczelarstwo, tak jak przed wiekami, jest zawodem darzonym dużym szacunkiem społecznym.
Pomnik pszczoły, powstały w 1987 roku, znajduje się w Kielcach na skwerku przy ulicy Stefana Żeromskiego, niedaleko Kieleckiego Centrum Kultury. Jego autorem jest Stefan Dulny. Pomnik pszczoły stoi również w mieście Ufa w Rosji[7].
KarolinaK. Kuszewska KarolinaK., Strategie rozrodcze robotnic pszczoły miodnej (Apis mellifera), „Kosmos”, 1 (298), 2013 . Pszczoła miodna (Apis mellifera) – gatunek owada błonkoskrzydłego z rodziny pszczołowatych (Apidae).
Pszczoły miodne zbierają nektar i pyłek kwiatów, który jest ich pożywieniem i w ten sposób zapylają rośliny owadopylne (np. drzewa owocowe, rzepak, itd). Rośliny, które dostarczają pszczołom surowca do produkcji miodu są nazywane miododajnymi. Do produktów pszczół miodnych należą m.in.: miód i wosk. Pszczoła unosi się w powietrzu dzięki pracy dwóch par skrzydeł zbudowanych z przezroczystej błony. Na trzeciej parze odnóży znajdują się koszyczki służące do przenoszenia pyłku. Narządy rozrodcze samic uległy modyfikacji, w której wyniku powstał narząd obronny – żądło. Znajduje się ono na końcu odwłoka i może zostać przez zagrożonego owada wprowadzone do ciała innego zwierzęcia. Żądlenie bezkręgowców o miękkim ciele nie przynosi żądlącej pszczole większych szkód, natomiast użądlenie większego zwierzęcia (kręgowca) kończy się śmiercią pszczoły.
Błędnie uważa się, że królowe-matki nie posiadają żądła – używają go jednak tylko do walk z innymi matkami (dlatego nie żądlą np. trzymających je pszczelarzy). Jad pszczeli może powodować obrzęk, ale jest niebezpieczny tylko dla osób uczulonych lub w przypadku wielu użądleń (dla dorosłego zdrowego człowieka zagrożenie życia występuje przy około stu użądleniach).
A abelha-europeia (Apis mellifera) é uma abelha social, de origem europeia, cujas obreiras medem de 12 mm a 13 mm de comprimento e apresentam pelos do tórax mais escuros. Também é chamada abelha-alemã, abelha-comum, abelha-da-Europa, abelha-de-mel, abelha-doméstica, abelha-do-reino, abelha-escura, abelha-Europa, abelha-preta e oropa.
A abelha comum ocidental é originária da Ásia e da Europa e foi introduzida na América por ingleses e espanhóis. Vive em colónias permanentes, formadas por uma «rainha» ou «abelha-mestra» (no máximo, e excepcionalmente, duas), obreiras (entre 10 mil e 15 mil) e entre 500 e 1.500 zangões, que são os machos. As fêmeas diferenciam-se dos zangãos (machos) por possuírem ferrão.
As abelhas vivem em colmeias, que podem ser artificiais ou naturais. Em seu interior, as obreiras usam cera para construir os favos (formados por células em forma de prisma hexagonal), onde armazenam mel e pólen para alimentar tanto as larvas como os insetos adultos.
A rainha ocupa-se exclusivamente de pôr ovos: cerca de 3 mil por dia. Quando a colmeia necessita de uma fêmea fecunda, as obreiras constroem um alvéolo maior, onde são depositados os ovos fecundados. As larvas desses ovos recebem uma alimentação especial e convertem-se em rainhas. Como em cada comunidade só pode haver uma rainha, gera-se uma «disputa pelo poder», sendo as vencidas expulsas da colmeia.
Os zangãos são os elementos improdutivos da colónia, e a sua principal função é fecundar a rainha.
Normalmente, todos os anos, cada colónia libera um ou mais enxames, sempre contendo uma rainha que se instala noutro lugar, com abundância de flores, onde funda uma nova colónia. É assim que a espécie se propaga.
Foi introduzida no Brasil em 1839, para suprir apiários na produção de mel e cera[1].
A abelha-europeia (Apis mellifera) é uma abelha social, de origem europeia, cujas obreiras medem de 12 mm a 13 mm de comprimento e apresentam pelos do tórax mais escuros. Também é chamada abelha-alemã, abelha-comum, abelha-da-Europa, abelha-de-mel, abelha-doméstica, abelha-do-reino, abelha-escura, abelha-Europa, abelha-preta e oropa.
A abelha comum ocidental é originária da Ásia e da Europa e foi introduzida na América por ingleses e espanhóis. Vive em colónias permanentes, formadas por uma «rainha» ou «abelha-mestra» (no máximo, e excepcionalmente, duas), obreiras (entre 10 mil e 15 mil) e entre 500 e 1.500 zangões, que são os machos. As fêmeas diferenciam-se dos zangãos (machos) por possuírem ferrão.
As abelhas vivem em colmeias, que podem ser artificiais ou naturais. Em seu interior, as obreiras usam cera para construir os favos (formados por células em forma de prisma hexagonal), onde armazenam mel e pólen para alimentar tanto as larvas como os insetos adultos.
A rainha ocupa-se exclusivamente de pôr ovos: cerca de 3 mil por dia. Quando a colmeia necessita de uma fêmea fecunda, as obreiras constroem um alvéolo maior, onde são depositados os ovos fecundados. As larvas desses ovos recebem uma alimentação especial e convertem-se em rainhas. Como em cada comunidade só pode haver uma rainha, gera-se uma «disputa pelo poder», sendo as vencidas expulsas da colmeia.
Os zangãos são os elementos improdutivos da colónia, e a sua principal função é fecundar a rainha.
Normalmente, todos os anos, cada colónia libera um ou mais enxames, sempre contendo uma rainha que se instala noutro lugar, com abundância de flores, onde funda uma nova colónia. É assim que a espécie se propaga.
Foi introduzida no Brasil em 1839, para suprir apiários na produção de mel e cera.
Albina meliferă vestică sau albina meliferă europeană (Apis mellifera) este o specie din familia Apidae. Apis mellifera este denumirea latină, apis însemnând "albină", mel "miere" și ferre "a purta" - numele științific înseamnă "albina care poartă miere". Din punct de vedere tehnic, denumirea este falsă, deoarece albinele poartă, transportă nectar și produc miere. Numele a fost încetățenit în 1758 de către Carolus Linnaeus care a încercat să-l corecteze într-o publicație ulterioară cu Apis mellifica (albina producătoare de miere); în orice caz, conform regulilor sinonimiei, în nomenclatura zoologică, numele mai vechi are întâietate. Cei care nu sunt conștienți de acest lucru, încă mai utilizează pronunția ulterioară incorectă. În 28 octombrie 2006, Consorțiul de secvențiere a genomului albinei melifere a secvențiat și analizat genomul Apis mellifera.
În 2007 atenția mass-media a fost centrată pe Anomalia Colapsului Coloniei (CCD - Colony Collapse Disorder), dispariția subită a coloniilor de albine vestice din America de Nord.
Albinele trăiesc in familii numeroase, de 10 000-50 000 de indivizi, adăpostite în stup. Într-o familie sunt 3 tipuri de albine: matca (regina), albinele lucrătoare și trântorii.
Albinele lucrătoare strâng nectarul florilor, care în gușă se amestecă cu saliva și se transformă în miere. Mierea este depusă în cămăruțele hexagonale ale fagurelui de ceară. Albinele lucrătoare sunt cele mai numeroase și îndeplinesc toate muncile în stup: curăță stupul, hrănesc și îngrijesc larvele și matca, construiesc fagurii, apară familia de dușmani și produc mierea. Albinele lucrătoare trăiesc aproximativ 3 luni. Matca este una singură într-un stup și depune 2000-3000 de ouă pe zi. Ea traiește 5 ani. Trântorii nu au ac. Într-o familie sunt câteva sute de trântori care se împerechează cu regina.
Seria Apis mellifera (editează) Subspecii de Apis mellifera originare din Europa Apis mellifera ligustica | Apis mellifera mellifera | Apis mellifera carnica | Apis mellifera iberica
Ciclul biologic Produse apicole Albina meliferă vestică sau albina meliferă europeană (Apis mellifera) este o specie din familia Apidae. Apis mellifera este denumirea latină, apis însemnând "albină", mel "miere" și ferre "a purta" - numele științific înseamnă "albina care poartă miere". Din punct de vedere tehnic, denumirea este falsă, deoarece albinele poartă, transportă nectar și produc miere. Numele a fost încetățenit în 1758 de către Carolus Linnaeus care a încercat să-l corecteze într-o publicație ulterioară cu Apis mellifica (albina producătoare de miere); în orice caz, conform regulilor sinonimiei, în nomenclatura zoologică, numele mai vechi are întâietate. Cei care nu sunt conștienți de acest lucru, încă mai utilizează pronunția ulterioară incorectă. În 28 octombrie 2006, Consorțiul de secvențiere a genomului albinei melifere a secvențiat și analizat genomul Apis mellifera.
În 2007 atenția mass-media a fost centrată pe Anomalia Colapsului Coloniei (CCD - Colony Collapse Disorder), dispariția subită a coloniilor de albine vestice din America de Nord.
Včela medonosná (Apis mellifera) je druh z nadčeľade včely (Apoidea), čeľade včelovité (Apidae).
Žije v početných spoločenstvách - včelstvách. Včelstvo je zo sociologického hľadiska rodina tvorená matkou a jej potomkami - robotnicami a trúdmi. Robotnice zbierajú peľ a nektár kvetov, z ktorého neskôr vzniká med. Spoločne žijú pohromade najmenej dve generácie včiel a je medzi nimi aktívna súčinnosť. Žiadna medonosná včela nemôže žiť dlhšiu dobu sama, je odkázaná na pomoc svojich družiek.
Včela medonosná je blanokrídly hmyz. Niektoré včely žijú samotársky, ale včely, ktoré sa vyskytujú v našich krajoch, vytvárajú spoločenstvá zvané včelstvá. Pojmom včelstvo rozumieme spoločenstvo zahrňujúce jednu včeliu matku nazývanú aj kráľovnou, v lete asi 40 000 až 60 000 robotníc a v období rozmnožovania niekoľko stoviek až tisíc trúdov. Jedno spoločenstvo obsahuje asi 40 000 až 70 000 jedincov. Telo každého včelieho jedinca sa skladá z hlavy, hrude9 a bruška. Včely majú lízavé ústne ústroje, ktorými lížu nektár. Majú dva páry blanitých krídel a tri páry nôh. Na nohách majú peľový košík, do ktorého zbierajú peľ. Vonkajšia kostra včely je z chitínu a je pokrytá chĺpkami.
Včela medonosná je pôvodom z Afriky.[1]
Vývoj včely prebieha formou dokonalej premeny (metamorfóza). Od vajíčka po dospelý hmyz prechádza viacerými štádiami. Z vajíčok sa po troch dňoch vyliahnu larvy, ktoré rýchlo rastú zásluhou materskej kašičky, ktorou sú kŕmené počas prvých 3 dní. Neskôr sú kŕmené nektárom a peľom. Larválne vývojové štádium matky trvá 5 dní, robotnice 6 a trúda 7 dní. Po ňom včely larvu, ktorá sa z pôvodnej polohy vzpriami, zaviečkujú. Štádium vzpriamenej larvy trvá pri matke a robotnici 2 dni, pri trúdovi 3 dni. Nasledujúce štádium kukly, z ktorej sa vyvinie dospelé imágo, trvá pri matke 6 dní, pri robotnici 10 a pri trúdovi 11 dní. Pri priaznivej vývojovej teplote (35 stupňov Celzia) trvá celkový vývoj matky 16 dní, robotníc 21 dní a trúdov 24 dní. Nižšia teplota má za následok predĺženie času vývoja. Kráľovná žije 2 až 6 rokov, robotnice 1 až 4 mesiace (v lete len niekoľko týždňov), trúdy žijú asi 30 až 60 dní. Kráľovná je dlhá 22 mm, trúdy 20 mm a robotnice 16 mm. Kráľovná je tmavá a poznáme ju podľa dlhého bruška s mohutným kladielkom. Robotnice majú žihadlo a sú tmavo pruhované. Trúdy sú dlhšie ako robotnice a žihadlo nemajú. Kráľovná šíri okolo seba zvláštnu vôňu - [feromón], ktorý zabraňuje larvám robotníc vyvinúť sa na novú kráľovnú. Keď kráľovná zostarne a feromón zoslabne, začnú robotnice budovať bunky, v ktorých vychovajú niekoľko budúcich kráľovien. Ak sa kráľovná cíti stará, nakladie vajíčka, z ktorých sa neskôr vyliahne prvá malá kráľovná, ktorá pozabíja ostatné. Matka odletí z úľu a zoberie si so sebou pár robotníc. Hovoríme, že sa včely roja. Tento roj sa usadí na blízkom strome. Vtedy možno vidieť konáre husto pokryté stovkami včiel. Z roja ako prvé vyletia pozorovateľky, ktorých úlohou je vybrať a vyhliadnuť vhodný priestor pre nové hniezdo. Tam potom odvedú celý roj. V novom hniezde postavia robotnícke plásty so šesťhrannými komôrkami, do ktorých kráľovná začne klásť malé belavé vajíčka. V starom úli sa zatiaľ narodí prvá kráľovná, ktorá pomocou robotníc zabije ostatné a vydá sa s trúdmi na svadobný let. Po ňom sa vracia späť do úľu. Trúdy sa nazad nedostanú, pretože robotnice ich dnu nepustia: buď ich pobijú alebo jednoducho vyženú. Kráľovná potom kladie po celý život až 2500 vajíčok každý deň. Včela má úplnú premenu. Včela medonosná žije v spoločenstvách (včelstvách) organizovaným životom, v ktorom jestvovanie jednej včely závisí od ostatných členov spoločenstva. Osamelá včela o krátky čas zahynie, aj keby mala dostatok potravy, lebo je odkázaná na pomoc svojich družiek. Spôsob života včiel vyžaduje dokonalú deľbu práce a spoluprácu celého včelstva. Včelstvo vystupuje navonok ako samostatná biologická jednotka (organizmus).
Včelstvo sa skladá z matky, robotníc, trúdov a plodu. Vo vrcholnom štádiu rozvoja tvorí včelstvo jedna matka, 40 000 – 60 000 robotníc a 300 – 600 trúdov (obdobie mesiacov máj, jún, júl). V zimnom období je to jedna matka a 20 000 – 30 000 robotníc.
Včely produkujú rôzne biologicky vysoko hodnotné produkty, ako je med, včelí jed (apitoxín), propolis a vosk. Včelí med pomáha najmä pri liečení porúch trávenia, dýchania a krvného obehu a bežne sa používa ako sladidlo do čaju namiesto rafinovaného cukru. Včelie bodnutia majú aj priaznivé účinky. Najmä pri reumatických ochoreniach pôsobí včelí jed liečivo a utišujúco. Propolis má veľmi silné antibakteriálne a antiseptické účinky, spôsobuje znecitlivenie a rýchle hojenie rán a je používaný v zubnom lekárstve. Peľ sa používa na výrobu liekov a kozmetických prípravkov. Vosk sa využíva v autokozmetike. Kedysi sa včelí vosk používal namiesto parafínu na výrobu sviečok.
Včely pri hľadaní a zbieraní nektáru mimovoľne opeľujú kvety a prispievajú tak k ich oplodňovaniu. Pri zbieraní nektáru z kvetov zostáva na chĺpkoch nôh zachytený peľ, ktorý sa pri návšteve ďalších kvetov prilepí na ich lepkavú bliznu. Vtedy nastáva opelenie. Peľ, ktorý nazbierajú, potom pomocou kefiek na prostrednom páre nôh zmetávajú do peľových košíkov. Sú to priehlbinky na holeniach zadného páru nôh. Včely produkujú vosk v podobe voskových šupiniek. Tento vosk vytvárajú prostredníctvom žliaz na spodnej strane štyroch článkov bruška. Slúži na budovanie plástov v úli. Živia sa peľom, nektárom a obľubujú aj medovicu.
Ak včely pichnú žihadlo do teplokrvného živočícha, zahynú, pretože spolu so žihadlom so spätnými háčikmi sa im vytrhne aj jedová žľaza.
Voľne žijúce včely žijú v lesoch a hniezda si zakladajú v dutinách stromov alebo skál. Človek im však už odpradávna poskytoval umelé dutiny, a tak sa prispôsobili životu v úľoch, kde majú stálu ľudskú opateru. Hniezdo sa skladá z viacerých vertikálnych voskových plástov, ktoré pozostávajú zo šesťhranných buniek. O stavbu hniezda a jeho údržbu sa starajú robotnice.
Každá robotnica má krátky život, ale plní viacero funkcií. Prvé tri dni po vyliahnutí čistí plásty a chystá ich na kladenie vajíčok. Potom sa asi desať dní stará o larvy, ktoré kŕmi výlučkom z hltanových žliaz. Medzitým sa jej tvoria voskové žľazy a robotnica začne stavať a opravovať plásty. Odoberá i peľ a nektár, ktoré ďalej spracúva. Po dvanástom dni vylieta sama z úľa a zbiera nektár, peľ, vodu a medovicu – všetky látky prepotrebné pre život včiel.
Včely si podávajú správy o hojnosti potravy, aj o smere a vzdialenosti od úľa. Robotnice, ktoré sa vracajú zvonku do úľa, tancujú dorozumievací tanec a podľa tvaru kriviek, ktoré pri ňom opisujú, podľa ich veľkosti a smeru sa ostatné včely dozvedia potrebné údaje. Orientačným bodom je slnko, a to aj vtedy, ak je za mrakom.
Experimentom pomocou farieb preukázali vedci z austrálskej RMIT University, že včely dokážu vykonávať jednoduché matematické operácie a pochopia aj hodnotu nuly.[2][3]
Wikicitáty ponúkajú citáty od alebo o včela
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Včela medonosná
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Včela medonosná
Wikislovník ponúka heslo Včela medonosná
Včela medonosná (Apis mellifera) je druh z nadčeľade včely (Apoidea), čeľade včelovité (Apidae).
Žije v početných spoločenstvách - včelstvách. Včelstvo je zo sociologického hľadiska rodina tvorená matkou a jej potomkami - robotnicami a trúdmi. Robotnice zbierajú peľ a nektár kvetov, z ktorého neskôr vzniká med. Spoločne žijú pohromade najmenej dve generácie včiel a je medzi nimi aktívna súčinnosť. Žiadna medonosná včela nemôže žiť dlhšiu dobu sama, je odkázaná na pomoc svojich družiek.
Včela medonosná je blanokrídly hmyz. Niektoré včely žijú samotársky, ale včely, ktoré sa vyskytujú v našich krajoch, vytvárajú spoločenstvá zvané včelstvá. Pojmom včelstvo rozumieme spoločenstvo zahrňujúce jednu včeliu matku nazývanú aj kráľovnou, v lete asi 40 000 až 60 000 robotníc a v období rozmnožovania niekoľko stoviek až tisíc trúdov. Jedno spoločenstvo obsahuje asi 40 000 až 70 000 jedincov. Telo každého včelieho jedinca sa skladá z hlavy, hrude9 a bruška. Včely majú lízavé ústne ústroje, ktorými lížu nektár. Majú dva páry blanitých krídel a tri páry nôh. Na nohách majú peľový košík, do ktorého zbierajú peľ. Vonkajšia kostra včely je z chitínu a je pokrytá chĺpkami.
Včela medonosná je pôvodom z Afriky.
Apis mellifica Linnaeus, 1761
Medonosna čebela ali domača čebela (znanstveno ime Apis mellifera) je vrsta čebele, izvorno razširjena po Afriki in Evraziji, ki jo je človek udomačil za pridobivanje medu in drugih čebeljih pridelkov ter opraševanje kulturnih rastlin, pri tem pa zanesel po vsem svetu.
Je socialna žuželka, ki živi v zapletenih in trajnih družbenih skupnostih (družinah), ki jih večji del obstoja sestavljajo matica in sterilne delavke. Družine se razmnožujejo z delitvijo, do katere pride, ko stara družina preseže kritično velikost in matica ne more več regulirati razvoja vseh ličink s feromoni. Takrat se prične razvoj novih matic, stara matica pa zapusti panj z rojem delavk, ki poiščejo primerno mesto za novo gnezdo. Njihov naravni življenjski prostor so listopadni gozdovi, kjer gnezdijo v drevesnih duplih.[2]
Med zadnjo ledeno dobo se je življenjski prostor medonosne čebele v Evropi razdrobil, zato so nastale geografske podvrste oz. rase, ki se razlikujejo po več značilnostih. Na Balkanu je bila to kranjska čebela (Apis mellifera carnica), ki jo tradicionalno povezujemo z zgodovinsko slovensko pokrajino Kranjsko in je bila s tega ozemlja tudi opisana. Kasneje je v ta prostor z zahoda prodrla tudi italijanska čebela (Apis mellifera ligustica) z Apeninskega polotoka, ki s kranjsko tvori križance.[2]
Prvi zapisi o udomačevanju in dejavnosti vzreje čebel v umetnih panjih – čebelarstvu – segajo v čas Starega Egipta pred skoraj 4500 leti.[3] Od takrat na lastnosti čebel vpliva tudi človek z odbiranjem želenih lastnosti in razširjanjem najkoristnejših ras. Zadnjih 130 let pri tem izstopa prav kranjska čebela s svojo izrazito medonosnostjo, neagresivnostjo in drugimi lastnostmi, zato se njena uporaba širi po Evropi in drugod po svetu (predvsem Severni Ameriki).[4] Kljub temu za razlikovanje »tipov« uporabljamo besedo rasa in ne pasma, saj so za razliko od drugih udomačenih živali imeli pri njihovem nastanku največjo vlogo naravni dejavniki.[5] Gojenje medonosnih čebel se je zaradi velike produktivnosti pri nabiranju medu razširilo tudi v Vzhodni Aziji, kjer v čebelarstvu tradicionalno uporabljajo avtohtono vrsto Apis cerana. To je prineslo nekatere probleme zaradi medvrstnega razširjanja tamkajšnjih čebeljih zajedavcev in bolezni, kot je pršica Varroa destructor (varoja).[6]
Medonosna čebela ali domača čebela (znanstveno ime Apis mellifera) je vrsta čebele, izvorno razširjena po Afriki in Evraziji, ki jo je človek udomačil za pridobivanje medu in drugih čebeljih pridelkov ter opraševanje kulturnih rastlin, pri tem pa zanesel po vsem svetu.
Je socialna žuželka, ki živi v zapletenih in trajnih družbenih skupnostih (družinah), ki jih večji del obstoja sestavljajo matica in sterilne delavke. Družine se razmnožujejo z delitvijo, do katere pride, ko stara družina preseže kritično velikost in matica ne more več regulirati razvoja vseh ličink s feromoni. Takrat se prične razvoj novih matic, stara matica pa zapusti panj z rojem delavk, ki poiščejo primerno mesto za novo gnezdo. Njihov naravni življenjski prostor so listopadni gozdovi, kjer gnezdijo v drevesnih duplih.
Med zadnjo ledeno dobo se je življenjski prostor medonosne čebele v Evropi razdrobil, zato so nastale geografske podvrste oz. rase, ki se razlikujejo po več značilnostih. Na Balkanu je bila to kranjska čebela (Apis mellifera carnica), ki jo tradicionalno povezujemo z zgodovinsko slovensko pokrajino Kranjsko in je bila s tega ozemlja tudi opisana. Kasneje je v ta prostor z zahoda prodrla tudi italijanska čebela (Apis mellifera ligustica) z Apeninskega polotoka, ki s kranjsko tvori križance.
Honungsbi[1] eller tambi (Apis mellifera)[1] är en art i insektsordningen steklar som tillhör familjen långtungebin, (Apinae).
Honungsbiet är ett socialt bi, det vill säga att det bildar samhällen. Ett fullständigt bisamhälle utgörs av en drottning (en fullmogen hona som även kallas visen[2]), 200 till 300 drönare, samt från 10 000 (övervintrande) till som mest uppåt 90 000 arbetsbin,[3][4][5] som alla är sterila honor. Dessa har förmåga att kommunicera rörande förekomster av rika näringskällor och kan på så sätt samordna arbetsinsatsen när de samlar in nektar och pollen.
Honungsbiet är en av mycket få insekter som hålls som husdjur av människan (domesticering av arten inleddes troligen i Mellanöstern för ungefär 9 000 år sedan), främst på grund av sin förmåga att tillverka honung av nektar, men också för den tjänst det utför genom pollinering av fruktträd och andra odlade växter. I Sverige är tambin den viktigaste pollinatören på odlade fält av raps och rybs (men när det gäller klöver, bär- och fruktodling liksom den vilda floran är det solitärbin och humlor som är de viktigaste pollinatörerna).[6] Även bivax är en för människan användbar produkt som bisamhället tillhandahåller.
Drottningen känns igen på att hon är större än arbetsbina och att bakkroppen är spetsigare. Både drottning och arbetsbin har brutna antenner och två separata fasettögon. Drönarna har klumpigare kroppsform, trubbig bakkropp, raka antenner och stora fasettögon som går ihop i pannan. Drönarna saknar gadd. Hos drottning och arbetsbin ligger gadden normalt indragen och dold. Den är försedd med hullingar och står i förbindelse med en giftkörtel. Drottningen och drönarna har förkrympta mundelar. Hos arbetsbina är munnen välutvecklad och består av en kort överläpp, ett par korta men starka överkäkar (mandibler), ett par långa, smala underkäkar (maxiller) och en underläpp som bildar en lång, tätt hårig tunga. För insamlande av pollen är bakersta benparets första fotled stor, tätt hårig och bildar den så kallade borsten. Skenbenet har på yttersidan en fördjupning omgiven av hår, den så kallade pollenkorgen, där pollenet transporteras.
Arten honungsbi utvecklades antagligen för mindre än en miljon år sedan i eller nära det östra Medelhavsområdet. Föregångaren, som fanns på den iranska högplatån för sex miljoner år sedan, stammade från alla bins gemensamma "stamfader", som existerade i Sydostasien för tio miljoner år sedan.[7][8]
Idag finns honungsbiet över hela världen där det finns tillgång till nektarbärande blommor. En domesticering av arten fanns redan i Mellanöstern för cirka 9 000 år sedan,[9] och säkra tecken på att bin domesticerats finns i samband med byggandet av de egyptiska pyramiderna.[9] Redan innan dess samlade människor in honung från vildbin. Insamlad vildhonung ingår även i chimpansers kosthållning.[10]
Det finns flera olika underarter av honungsbiet. Ett av de en gång mest spridda var det nordiska biet, Apis mellifera mellifera. Detta bi kom till Skandinavien för cirka 10 000 år sedan, i samband med att inlandsisen drog sig tillbaka. Biet är nästan svart till färgen. Det nordiska biet har gått mycket kraftigt tillbaka på senare tid och avelsarbete pågår för att rädda det.[11]
En annan underart är det italienska biet, Apis mellifera ligustica. Biet härstammar från italienska halvön och är gult till färgen. Trots att det är anpassad till ett liv i medelhavsklimat är rasen mycket populär bland svenska och finska biodlare.
Krainerbiet, Apis mellifera carnica, härstammar från trakterna norr om Svarta havet. Detta bi är anpassad för en kort vår, en het sommar och en lång vinter. Därför har det en mycket kraftig utveckling av sina samhällen på våren.
Genom att korsa olika underarter under kontrollerade former har det varit möjligt för människan att få fram nya raser med för biodling mycket goda egenskaper. Ett exempel på det är det framavlade Buckfastbiet (latinskt namn saknas). Denna biras togs fram av munken Broder Adam på klostret Buckfast i Devon, England. Buckfastbiet är det vanligaste biet i Sverige. Biet har en gråaktig färgton, vanligen med två eller tre gulbruna band på främre delen av bakkroppen.
Drottningens uppgift är att lägga ägg, drönarnas att befrukta drottningar. Allt arbete inom bisamhället uträttas av arbetsbina. I vilt tillstånd bor bin vanligen i ihåliga träd och de första bikuporna var troligtvis urholkade trädstammar. Nu används kupor av olika konstruktion. Arbetsbinas uppgifter är insamlande och beredande av föda och byggnadsmaterial, bostadens inredande, vården av larver och samhällets försvarande mot inkräktare.
Honungsbiet har två näringskällor: nektar, som framför allt innehåller kolhydrater, och pollen, som framför allt innehåller protein. Nektarn slickas av arbetsbina upp ur blommorna med hjälp av tungan och upptas i en utvidgad del av matstrupen, den så kallade honungsmagen. Nektarn omvandlas i biet till honung, som lagras i bikakorna i boet. En del av nektarn använder dock biet för sitt eget behov. Då övergår den från honungsmagen till nästa avdelning av tarmkanalen, chylusmagen, där den absorberas. Då domesticeringen har förändrat honungsbiet så att det producerar mycket mer honung än kolonin behöver tar biodlaren på hösten bort honungen från bikupan och ersätter den med en sockerlösning.
När biet tränger in i blommorna fastnar pollen på alla håriga kroppsdelar. Därifrån avborstas det sedan och fastklibbas på bakbenens pollenkorg. Ännu mer pollen insamlas avsiktligt genom att biet med sina starka överkäkar öppnar de ståndarknappar som ännu inte spruckit upp, tar frömjölet med de främsta fötterna och flyttar det först till de mellersta och sedan till de bakersta extremiteterna, i vilkas pollenkorg det samlas upp och bildar stora linsformiga klumpar. Dessa fördelas alltid lika på bägge benen, för att inte en ojämn belastning ska försvåra flygandet vid hemfärden.
Övriga insamlade materialen utgörs vatten och harts (kåda). Vatten insamlas på samma sätt som nektar och används efter hemkomsten dels till beredning av födan, dels till byggandet av boet. Men vatten samlas inte i förråd, utan det anskaffas utifrån behov. De hartsartade ämnena samlas från poppelns, björkens och andra lövträds knoppar och från de på kåda alltid rika barrträden och hemtransporteras liksom pollen i pollenkorgen.
När biet samlat så mycket det orkar föra med sig flyger det den genaste vägen hem, lett av ett mycket gott lokalsinne. Vid framkomsten till kupan vilar sig biet vanligen en stund på flygbrädet och beger sig sedan in i kupan. De olika typerna av last lämnas av på olika sätt. Nektarn kan dels genast ges som föda till hemmavarande samhällsmedlemmar, dels tömmas i förrådsceller. En del celler innehåller nektar för de närmaste dagarna. Andra, vanligen de översta cellerna i varje kaka, innehåller förråd för framtiden och tillsluts med ett lock av vax. Nektarn skyddas för jäsning genom tillsats av lite myrsyra. Det pollen som inte används direkt till föda, nedpackas i särskilda celler. Ofta övergjuts det med nektar, varefter cellen täcks med ett vaxlock. De kådiga ämnena bildar det så kallade stoppvaxet, som används till att fästa vaxkakorna, tillstänga öppningar och springor, minska flyghålet när det är för stort, och så vidare. Vaxet är en ytterst viktig produkt för bisamhället. Medan de förut omtalade ämnena är produkter som bildas av växter och som bina för hem och använder i mer eller mindre oförändrat skick, produceras vaxet i biets kropp och bildas som en exkretionsprodukt från körtlar mellan segmenten på bakkroppens buksida. Det kommer fram i form av bladlika skivor som lossas med den så kallade tången, bildad av ledgången mellan skenbenet och första fotleden på de bakre extremiteterna, och förs till munnen där de med käkarna knådas och förarbetas tills de blir lämpliga att foga till vaxbygget.
Vaxkakorna står lodrätt med ungefär 10 millimeters mellanrum. De byggs uppifrån och nedåt. Kakornas celler bildar regelbundna sexsidiga prismor, med tresidiga bottnar. Cellerna ligger i varje kaka i två lager med bottnarna mot varandra på så sätt att en cells tre bottenväggar ingår i bildande av bottnen åt tre motstående celler. Genom detta byggnadssätt får cellerna en för sitt ändamål lämplig form samtidigt som största sparsamhet med material iakttages.
En del celler används till förvaringsrum för förråden, i andra utvecklas larverna. Dessa sexsidiga celler finns i tre storlekar, mindre för larver som ska bli arbetsbin, större för drönarlarver, och enstaka uthängda svärmceller för ungdrottningar. Arbetsbicellerna bildar det övervägande antalet, de är vanligen 12 millimeter djupa och är cirka 5 millimeter i diameter, så att det går 19 stycken på en decimeter och alltså ungefär 360 celler per kvadratdecimeter på varje sida.
Drönarcellerna är 13 millimeter djupa och något över 6 millimeter i diameter, så att 15 i rad mäter en decimeter. Det går alltså omkring 225 stycken sådana på en kvadratdecimeter. Eftersom bägge slagen av celler förekommer på samma kaka finns så kallade övergångsceller av oregelbunden form mellan dem. I honungskakorna, som används till förvaring av honung, förlängs cellerna ibland i tider med god tillgång på nektar. De kan ibland bli så djupa som 37 millimeter. Utöver de sexsidiga cellerna finns större celler med oregelbunden, mer eller mindre rundad form för uppfödande av drottningar. Det finns endast ett fåtal sådana i varje bisamhälle och de finns vanligen i kanten av vaxkakorna. Kakorna kan tillväxa med en hastighet av 4 000 celler per dygn.
Under den kalla årstiden sitter bina samlade på och mellan kakorna och bildar en klunga eller klase, vanligen i mitten av kupan. De faller inte som många andra övervintrande insekter i dvala, utan lyckas genom att sitta tätt sammanpackade samt inta föda ur de insamlade förråden, hålla kroppstemperaturen över 8 °C även under de kallaste vintermånaderna. I mars, ibland redan i februari, börjar drottningen lägga ägg i mitten av klungan, där temperaturen är högst. Äggläggandet är mycket långsamt i början. Allteftersom värmen tilltar på våren ökas äggläggningen. Den når sitt maximum i juni och juli, för att sedan avtaga och helt upphöra i oktober och november. Man har eventuellt kunnat urskilja äggläggningsperioder om 16-17 dygn, skilda av viloperioder om 5-7 dygn. Under årets lopp kan en drottning lägga upp till 500 000 ägg.
Parningen försiggår endast en gång under drottningens liv och sker under en utflykt som den unga drottningen företar långt från samhället, där träffar hon drönare från traktens andra bisamhällen. Drönarna parar sig endast med en enda hona, medan honorna parar sig med flera drönare, vanligen omkring 10.[12] Varje samlag tar bara mellan 2 och 5 sekunder. I samband med samlaget lossnar hanens könsdelar från hans kropp mer eller mindre explosionsartat, ibland med ett hörbart ljud, och fastnar i honans vagina (de hindrar dock inte henne att para sig med andra hanar efteråt). Hanen faller till marken och dör strax därefter.[13]
Hannarnas sädesvätska sparas i en särskild sädesbehållare hos honan. Drottningen kan själv vid äggläggningen styra om ägget ska befruktas eller inte. Ur obefruktade ägg utvecklas drönare. Arbetsbin och drottningar utvecklas däremot ur befruktade ägg.[14]
Att drottningen parar sig med flera drönare anses betydelsefullt för genetisk mångfald, vilket motverkar förödande inavel, och bäddar för en framgångsrik, livskraftig population.
Bina kan medvetet påverka avkommans egenskaper. Mot slutet av nektarsäsongen blir därför de senast framkläckta exemplaren särskilt övervintringshärdiga.
Under äggläggningen ledsagas drottningen av arbetsbin, som ger henne mat. Hon lägger ett ägg i varje cell. Innan hon lägger ägget sticker drottningen in huvudet, liksom för att kontrollera att allt är i ordning. Därefter kryper hon åter ut, sticker in bakkroppen och lägger ägget på cellens botten. Ägget är vitt, genomskinligt, cirka 2 millimeter långt, svagt böjt och något spetsigare i ena änden än i den andra. Samtidigt som drottningen vandrar vidare utefter vaxkakan skyndar sig arbetsbin att förse cellen med en liten hög av vitt mos, producerat av nektar, pollen och vatten. Efter tre dygn, det vill säga på fjärde dagen, kommer larven ut ur ägget, äter upp moset, sträcker fram huvudet och får mera mat i form av så kallade bibröd, berett av pollen och nektar.
Larven växer nu så snabbt att den på nionde dagen från äggets läggning fyller nästan hela cellen. Cellen förses då med ett vaxlock. Dessa med lock försedda celler är därefter kontinuerligt täckta av bin, som ruvar ynglet. Inuti cellen spinner larven kring sig en kokong av silke och förpuppas. 21 dygn efter äggläggningen kommer det fullbildade arbetsbiet fram ur puppan. Drönarnas utveckling tar 24-25 dygn, medan drottningen kommer fram redan 15-17 dygn efter äggets läggning.
Långtifrån alla drönare får möjlighet att para sig med en hona. De som inte gör så, och alltså överlever, körs ändå ut ur kupan till hösten, och sticks vanligen ihjäl i samband med detta. Företeelsen brukar kallas "drönarslakten".[14][15] Drönarnas livstid uppgår i allmänhet till ungefär 3 månader. Arbetsbin kan leva 9 månader. Men under den brådaste arbetstiden på sommaren når de endast en ålder av 6 veckor. Drottningen kan leva 4-5 år. Om ett bisamhälle av en eller annan anledning blivit utan drottning, kan denna brist ersättas, under förutsättning att arbetsbilarver finns, vilkas celler ännu inte är täckta med lock. I så fall byggs en cell innehållande ägg eller larv av arbetsbi om i största hast. Väggarna rivs ned och en rymlig drottningcell inrättas. Rikligt med näring tillföres larven, och bina ruvar den med största omsorg. Dessa bemödanden kröns vanligen med framgång, genom att det ur cellen kommer fram en fullt utbildad drottning. Av detta framgår att de ägg ur vilka drottningar och arbetsbin utvecklas är av samma slag och att den olika utvecklingen beror på olikhet i föda och bostad.
På försommaren lägger drottningen ägg i några drottningceller. Så snart en ny drottninglarv är färdig att kläckas börjar en viss oro märkas i kupan. Den gamla drottningen går ut i svärm vid lämplig väderlek och efter hand som de nya drottningarna några dagar senare kläcks (det kan vara så många som tjugo stycken) svärmar de tills samhället är helt utarmat. Denna så kallade svärmning företas endast i soligt väder och vanligen vid middagstid. Svärmen med den gamla drottningen (försvärmen) flyger vanligen inte långt, eftersom den befruktade och äggfyllda drottningen är för tung för att kunna flyga långa sträckor.
Svärmen slår sig därför snart ned på en gren eller något annat lämpligt föremål och bildar en hängande klunga. Om man tar in denna i en tom kupa bosätter sig svärmen i den. I den lämnade kupan har minst en ny hona kommit fram och blivit hälsad som drottning av arbetsbin. Men eftersom det oftast är flera honor som kommer fram ungefär samtidigt, så måste en eller flera av dem rymma fältet, åtföljd av sina trogna, för det kan inte existera mer än en drottning i ett samhälle utan att strid på liv och död uppstår mellan dem. Genom sådan utvandring uppkommer eftersvärmarna. En eftersvärm flyger vanligen längre bort, eftersom den obefruktade honan är lättare och rörligare. Eftersvärmarna kräver också större påpasslighet från biodlarens sida.
Om inte svärmen blir intagen uppsöker den något ihåligt träd, en murspricka eller någon annan passande lokal och grundar där ett nytt samhälle. Ett sådant förvildat samhälle dör oftast ut redan under den kommande hösten eller vintern. Att ett förvildat samhälle dör under vintern kan ha flera orsaker, som utsatthet för allt för sträng kyla och fukt (fukt kan leda till mögelangrepp och bakteriebildning), svält, sjukdom, eller att boet blir förstör av vilda djur, hårt väder eller annan störning. Dock finns det exempel på att vilda bisamhällen klarat sig i åratal även i nordliga kalla klimat. Den första eftersvärmen (den så kallade andrasvärmen) kommer ungefär nio dagar efter försvärmen. Tredjesvärmen kommer på tredje dagen efter andrasvärmen. Därefter kan eftersvärmar följa nästan dag för dag. Ofta händer det dock att bina har tillfredsställt sin svärmlystnad redan efter andrasvärmen och därför dödar alla kvarvarande drottninglarver. Tre veckor efter försvärmens avgång sägs moderkupan ha avsvärmat. Det betyder att någon ytterligare svärm inte är att förvänta under den sommaren.
Det finns bland insekterna flera fiender till honungsbiet. Dessa är dels rovinsekter som överfaller och dödar bin under deras utflykter, till exempel bivargen och getingar, dels parasiter, som innästlar sig i bikuporna, till exempel majbaggar, puckelflugor, vaxmalen och bilusen. Lilla kupskalbaggen (Aethina tumida), sammetsgetingen (Vespa velutina) och kvalstret Tropilaelaps spp är exotiska skadegörare som ännu inte påvisats i Sverige men är reglerade i svensk lagstiftning.[16]
Under andra halvan av 1900-talet spreds biparasiten varroakvalster från sitt ursprungsland Indien till hela västvärlden. De indiska biarterna har tolerans mot varroa, vilket övriga honungsbin saknar.
Ett bipopulation, kallad bondbin på Gotland tycks dock av naturen vara motståndskraftigt mot varroa-angrepp. Man vet ännu (2015) inte varför, men saken är under studium av Sveriges lantbruksuniversitet (SLU).[16]
Amerikansk yngelröta[17], som orsakas av den sporbildande bakterien Paenibacillus larvae, drabbar täckt biyngel vilket får ynglet att ruttna och bli ett brunt illaluktande slem. Det är en svårutrotad, mycket smittosam bisjukdom som måste behandlas omgående för att undvika spridning. SLU studerar diagnosmetoder för amerikansk yngelröta. Det har bl a visat sig att av varroakvalster angripna bipuppor avsöndrar lättflyktiga organiska föreningar.[16] I Sverige består "behandlingen" av att man eldar upp hela samhället med vaxramar.
Andra farliga bisjukdomar är Apis mellifera filamentous-virus (AmFV) samt befarat Bee Makulalike virus (Bee MLV). Bee MLV är vanligt i Frankrike, Belgien och USA, men har ännu (2015) ej konstaterats i Sverige och Storbritannien. Eventuellt är trots allt Bee MLV ej skadligt för honungsbiet.[16]
Deformed Wing Virus (DWV) förekommer hos bipuppor, och resulterar i förkrymta vingar hos det färdiga biet, som då får dålig flygförmåga.[16]
Apistan, en acaricid, dödar kvalster och är effektivt mot varroa-angrepp, men negativa sidoeffekter har rapporterats. Det verksamma ämnet i apistan är tau-fluvalinat, som är registrerat som läkemedel i Sverige.[16]
Black Queen Cell Virus (BQCV) och säckyngel (Sacbrood virus, SBV) är vanligt förekommande i svenska bisamhällen.[16]
Raps och rybs är viktiga nektarväxter för honungsbin. Dessa växter är utsatta för diverse växtsjukdomar, som tidigare har bekämpats genom betning av utsädet med olika preparat innehållande ämnen av neonikotinoidtyp:
Man har emellertid funnit att dessa, tidigare godkända medel, är ohälsosamma för bin och andra för jordbruket viktiga pollinatörer. Dessa ämnen är därför sedan 2013 förbjudna att inom EU användas mot blommande växter. EC-förordningen 1107/2007 föreskriver att tidigare tillstånd för nämnda ämnen kan dras in, om givna tillståndskrav inte anses uppfyllda. Med stöd av denna förordning beslöt svenska Kemikalieinspektionen 2015–06–12 att avslå ansökningar för fortsatt tillstånd för preparaten Butisan Top och Nimbus CS där de verksamma ämnena utgörs av dessa neonikotinoider. Beslutet har emellertid överklagats till Miljödomstolen, men åtminstone intill 2015–11–02 hade ännu ingen dom fallit.[16]
Ett stick av honungsbiets gadd, vilket är ett omvandlat äggläggningsrör, som leder gift från en giftkörtel. Risken att få detta gift injicerat av biets gadd fungerar mycket bra som avskräckningsmedel på de högre djuren. Bigift är komplext sammansatt och framkallar hos människan smärta, svullnad och i värsta fall en allergisk reaktion.
Till skillnad från vad som är fallet hos andra gaddsteklar, som till exempel humlor och getingar fastnar och kvarstannar den hullingsförsedda gadden och giftblåsan i den angripnes hud. Detta gäller vid stick av djur och människor. Även inälvorna slits ut ur biets bakkropp. Därför dör det efter angreppet. Biet kan dock sticka andra insekter hur många gånger som helst eftersom dess hullingförsedda gadd inte fastnar då. Detta beror på att insekternas hud inte är elastisk som människans eller djurens.
Honungsbiet tillhandahåller flera olika varor och tjänster. Biodlare tar vara på dessa genom att förse bina med en bikupa att bo i. Det är viktigt för kolonins produktionsförmåga att bikupan är lämpligt utformad. Moderna bikupor kan vara transportabla, så att bina kan förflyttas till platser där tillgången på nektar är god och ibland till odlingar som behöver binas pollinering.
Honungsbiets största ekonomiska värde kommer från den pollinering av grödor som det utför. Som exempel är mandelodlingen i Kalifornien beroende av att bikupor transporteras dit från varmare trakter, eftersom mandel måste pollineras så tidigt på våren att lokalt anpassade bin inte har tillräcklig kapacitet vid den tiden på året.
Bina samlar in nektar och andra söta vätskor från växter, framför allt växternas blommor. Dessutom kan bina under vissa omständigheter samla in den söta vätska som växtlöss producerar. Nektarn omvandlas inne i biets kropp till honung. Biet kräks upp honungen när det är tillbaks i kupan. Honungen lagras, liksom pollen, i vaxkakornas celler.
Biodlaren skördar honungen genom att ovanpå binas yngelrum sätta en så kallad skattlåda som avskiljs från yngelrummet med ett nät som låter arbetsbina passera fritt men som inte släpper igenom den något större drottningen, detta förhindrar äggläggning. När biodlaren bedömer att bina har flugit färdigt på sin huvudsakliga nektarkälla, samlar han in skattlådorna och slungar vaxkakorna efter att först ha tagit bort det skyddande lager av vax som bina täcker de fulla cellerna med, det så kallade täckvaxet. En honungsslunga är i stora drag en centrifug med plats för ett visst antal vaxkakor. Den relativt lättflytande, sirapslika nyslungade honung som är resultatet, samlas upp i ett förvaringskärl där den efter ett par dagar börjar kristallisera. Biodlaren måste då röra om i honungen för att den inte ska bli grynig. När honungen fått lagom fast konsistens tappar biodlaren upp den på burkar. Den färdiga honungens egenskaper är starkt beroende av vilka källor bina huvudsakligen samlat in nektar från. Som exempel ger raps en mycket fast, nästan vit honung med kraftig sötma.
Vid en viss ålder utsöndrar arbetarbin bivax från körtlar på bakkroppen. Vaxet används till att bygga väggarna och locken på cellerna i bikakan. Människan kan använda bivaxet i flera olika produkter, till exempel ljus.
Råvaran till biets produktion av propolis, eller "bikitt", är kåda från barrträd och harts som finns utanpå knopparna hos vissa lövträd. Bina använder det till att laga sitt bo, till exempel genom att fylla igen springor. Det är vanligt att man äter det för dess tänkta hälsobringande effekter.
För att kunna få någorlunda kontroll på bina vid arbete med bikupan används rök, ofta från en så kallad rökpust. Röklukten gör att bina sätter sig och provianterar, antagligen som förberedelse inför flykt från annalkande brand.[18]
Från cirka 2007 och framåt har binäringen observerat en omfattande bidöd i bipopulationer. I USA benämns syndromet Colony Collapse Disorder, men orsaken är fortfarande omdebatterat. Kvalster och sjukdomar orsakar en del av den globala bi-döden, andra bidragande orsaker är intensivt jordbruk, klimatförändringar och bekämpningsmedel.[19] En litteraturöversikt från 2013 pekar särskilt på att neonikotinoider i de mängder som ofta används kan skada bin och menar att det finns ett brådskande behov att ta fram säkrare alternativ.[20]
Wikimedia Commons har media som rör Honungsbi.
Honungsbi eller tambi (Apis mellifera) är en art i insektsordningen steklar som tillhör familjen långtungebin, (Apinae).
Honungsbiet är ett socialt bi, det vill säga att det bildar samhällen. Ett fullständigt bisamhälle utgörs av en drottning (en fullmogen hona som även kallas visen), 200 till 300 drönare, samt från 10 000 (övervintrande) till som mest uppåt 90 000 arbetsbin, som alla är sterila honor. Dessa har förmåga att kommunicera rörande förekomster av rika näringskällor och kan på så sätt samordna arbetsinsatsen när de samlar in nektar och pollen.
Honungsbiet är en av mycket få insekter som hålls som husdjur av människan (domesticering av arten inleddes troligen i Mellanöstern för ungefär 9 000 år sedan), främst på grund av sin förmåga att tillverka honung av nektar, men också för den tjänst det utför genom pollinering av fruktträd och andra odlade växter. I Sverige är tambin den viktigaste pollinatören på odlade fält av raps och rybs (men när det gäller klöver, bär- och fruktodling liksom den vilda floran är det solitärbin och humlor som är de viktigaste pollinatörerna). Även bivax är en för människan användbar produkt som bisamhället tillhandahåller.
Латинська наукова назва виду — Apis mellifera. Родова назва apis в перекладі з латинської мови означає «бджола»; видова назва mellifera також має латинські корені: melli означає «мед», а ferre «нести». Буквально — бджола, що носить мед. Звідси й українська калькована назва виду — бджола медоносна. Наукову назву виду в 1758 році створив шведський натураліст Карл Лінней, який, зрозумівши, що, насправді, бджоли несуть не мед, а нектар, пізніше в наступній публікації спробував виправити її на Apis mellifica, тобто бджола, що робить мед. Утім, згідно з правилами синонімії в зоологічній номенклатурі, перевагу слід надавати старішій назві. Тому некоректна назва так і залишилася в обігу в науковій літературі.
Як свідчать генетичні дані, бджоли медоносні спочатку з'явилися в Африці, звідки вони стали поширюватися в Європу та Азію[3]. Сьогодні бджоли медоносні поширені по всьому світу[4] (крім, звичайно, Арктики, Антарктиди та пустелі Сахара): Африка, Австралія, Кариби, Європа, Північна Азія (зокрема Китай), Центральна Америка, Північна Америка, Океанія, Південна Америка, Південна Азія[5].
Виділяють різні породи (або раси) медоносних бджіл, що розрізняються за місцем виведення. Інститутом бджільництва, що проводив виробничі випробування, встановлено, що сім'ї місцевих бджіл збирають в середньому по 33,9 кг меду за сезон, сім'ї чистопородних найпродуктивніших для даної місцевості бджіл - по 49,5 кг, а сім'ї-гібриди першого покоління - по 55, 7 кг. Матки, отримані з сімей-гібридів, поступаються за продуктивністю чистопорідним сім'ям та сім'ям-гібридам першого покоління. В Україні зустрічаються породи:
Тіло бджоли поділяється на три відділи: голову, груди і черевце́. На голові двоє складних фасеткових очей і три простих очка, довгі вусики, ротовий отвір з ротовими придатками. До грудей прикріплені дві пари перетинчастих крил, які дають змогу бджолі добре літати, і три пари ніг. Ноги бджоли служать не лише для пересування, а й для збирання й перенесення пилку з квітів. На відміну від трутнів, у маток і робочих бджіл є жалоносний апарат. Зовнішній покрив бджоли — хітин.[6].
І в матки, і в трутня, і в робочої бджоли є статевий апарат. Утім, на відміну від маток і трутнів, статевий апарат робочих бджіл недорозвинений. Пов'язано це з тим, що основна функція маток і трутнів полягає в заплідненні та відкладанні яєць. Робочі ж бджоли виконують інші функції[7].
Міжнародній групі вчених на чолі з доктором Джорджем Вейнстоком (George Weinstock) із Медичного інституту Бейлора вдалося прочитати геном бджоли медоносної. Таким чином, Apis mellifera стала третьою комахою (після дрозофіли чорночеревої та малярійних комарів), геном якої повністю відомий[3]. На розшифрування вчені витратили рік та приблизно 8 мільйонів доларів. Геном виду удесятеро менший за геном людини і містить приблизно 300 мільйонів основних пар ДНК[8].
З давніх-давен бджоли медоносні відіграють надзвичайно важливе значення для людини, яка давно помітила користь від споживання меду, а також лікувальні властивості прополісу, теж важливого продукту діяльності бджіл. Люди збирали мед ще в часи кам'яної доби, про що, зокрема, свідчить стародавній наскельний малюнок у Павучих печерах, на якому зображено людину, що виймає стільники з бджолиного кубла[9]. Образ медоносних бджіл неодноразово використовували у фольклорі, художній літературі, фільмах, комп'ютерних іграх, філателії та геральдиці.
Apis mellifera на українській поштовій марці
Apis mellifera на німецькій поштовій марці
Присвячена бджолі золота пам'ятна монета номіналом 2 гривні, випущена Національним банком України
Герб Сімферополя, на якому зображено бджолу в польоті
Ong mật phương Tây hay Ong mật châu Âu (danh pháp hai phần: Apis mellifera) là một loài ong mật, chi apis tiếng Latin có nghĩa là "ong" và mellifera cũng xuất phát từ tiếng Latin melli-"mật ong" và Ferre "mang" - vì thế mà tên khoa học của loài này có nghĩa là "ong mang mật". Cái tên này được đặt vào năm 1758bởi Carolus Linnaeus là người nhận thấy nó không mang mật mà mang phấn hoa, đã cố gắng sử danh pháp khoa học loài này thành Apis mellifica (ong mang mật) trong ấn bản lần tiếp theo. Ngày 28 tháng 10 năm 2006, bộ gen của loài ong này đã được giải mã và phân tích hoàn toàn. Loài ong mật châu Âu có nguồn gốc ở những khu vực châu Âu, châu Á và châu Phi. Đến đầu những năm 1600, loài côn trùng này đã được đưa đến Bắc Mỹ và trong những thế kỷ tiếp theo, chúng đã lan rộng ra khắp châu Mỹ. Loài ong này có sự khác biệt theo từng khu vực, hiện tại người ta đã công nhận là có tới 28 phân loài dựa trên các biến thể địa lý.
Bài viết phân họ Ong mật này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.
Ong mật phương Tây hay Ong mật châu Âu (danh pháp hai phần: Apis mellifera) là một loài ong mật, chi apis tiếng Latin có nghĩa là "ong" và mellifera cũng xuất phát từ tiếng Latin melli-"mật ong" và Ferre "mang" - vì thế mà tên khoa học của loài này có nghĩa là "ong mang mật". Cái tên này được đặt vào năm 1758bởi Carolus Linnaeus là người nhận thấy nó không mang mật mà mang phấn hoa, đã cố gắng sử danh pháp khoa học loài này thành Apis mellifica (ong mang mật) trong ấn bản lần tiếp theo. Ngày 28 tháng 10 năm 2006, bộ gen của loài ong này đã được giải mã và phân tích hoàn toàn. Loài ong mật châu Âu có nguồn gốc ở những khu vực châu Âu, châu Á và châu Phi. Đến đầu những năm 1600, loài côn trùng này đã được đưa đến Bắc Mỹ và trong những thế kỷ tiếp theo, chúng đã lan rộng ra khắp châu Mỹ. Loài ong này có sự khác biệt theo từng khu vực, hiện tại người ta đã công nhận là có tới 28 phân loài dựa trên các biến thể địa lý.
Тело состоит из трёх частей: головы, груди и брюшка. Опорой тела служит его наружный экзоскелет — кутикула. Снаружи тело покрыто волосками, выполняющими функции органов осязания и защищающими покров от загрязнений. Части тела соединены между собой тонкими эластичными перепонками кутикулы. На голове расположены два больших сложных и три простых глаза. Сложные глаза состоят из большого количества фасеток и расположены по бокам головы, а простые — на темени (у трутня простые глаза несколько сдвинуты на лоб). Внутри головы находится внутренний скелет (тенториум). Это прочные хитиновые балки, идущие от передней стенки головы к задней и придающие необходимую прочность головной капсуле, особенно её нижней части. К ним прикреплены мышцы, которые обеспечивают движения головы, верхних челюстей и хоботка, а также служат опорой для некоторых внутренних органов. Каждый усик состоит из основного членика и одного длинного жгутика, состоящего у трутня из двенадцати одинаковых члеников, а у самок — из одиннадцати. Спереди рот прикрывает узкая хитиновая полоска — верхняя губа, а с боков расположены верхние челюсти — жвалы. Сильно сдвинутая нижняя губа вместе с парой нижних челюстей образует хоботок. Брюшко самок делится на шесть члеников (сегментов), а у трутня — на семь.[10][11]:24—27
Пищеварительная система пчёл состоит из трёх отделов, соединённых между собой. В первый отдел входят глотка, пищевод и медовый зобик. Глотка находится в голове и является расширенной частью передней кишки. Глотка сужается в пищевод, который проходит через грудь до передней части брюшка, где расширяется и образует медовый зобик. Объём пустого медового зобика составляет 14 мм³, но при заполнении мёдом или нектаром может увеличиваться в 3—4 раза. С помощью мускулов, имеющихся в зобике, находящийся в нём мёд или нектар может через пищевод и хоботок выдавливаться наружу. Второй отдел (средняя кишка) находится за медовым зобиком и служит основным органом пищеварения. В состав третьего отдела (задняя кишка) входят тонкая и толстая (прямая) кишка. В прямой кишке, отличающейся большой ёмкостью, скапливаются непереваренные остатки корма в зимний период, в холод, ненастье, а у молодых пчёл — до их ориентировочного облёта. Чтобы исключить вредное влияние на организм экскрементов, происходят всасывание воды и кала и выделение специальными железами противодействующих веществ.[11]:27—28
Сердце, напоминающее длинную трубку, находится в верхней части тела и тянется вдоль спинной стороны от шестого тергита до головы. Через грудь проходит более тонкая часть трубки (аорта), из которой гемолимфа вытекает в полость головы. Трубка прикреплена мышечными волокнами к спинной стороне тела, имеет 5 сообщающихся камер (задняя, находящаяся под шестым тергитом, замкнута), отделённых друг от друга клапанами, которые пропускают гемолимфу только в одном направлении — от брюшка к голове. В кровеносную систему входят также брюшная и спинная диафрагмы, которые регулируют ток гемолимфы в полость тела. В полости брюшка гемолимфа, очищенная от продуктов распада и обогащённая питательными веществами, поступает в камеры сердца через особые отверстия и вновь направляется по сосудам в голове. В ножки, усики и крылья гемолимфа поступает с помощью так называемых пузырьков, расположенных у основания этих органов. Сердце у пчёл в спокойном состоянии сокращается 60—70 раз в минуту, а сразу после полёта пульсация её сердца достигает 150 сокращений в минуту.[11]:28—29
Вдыхаемый воздух первоначально попадает в дыхальца — отверстия в кутикуле, из них 3 пары расположены на груди и 6 пар на брюшке. Воздух, очищенный в дыхальцах от пыли с помощью имеющихся в них волосков, поступает в головные, грудные и брюшные парные мешки, соединённые между собой, и затем по трахеям во все органы тела насекомого. Воздух в организм проникает через все отверстия, а выходит в основном через третью грудную пару.[11]:29
Крылья закладываются на стадии куколки. У взрослых пчёл крыло — тонкая, эластичная пластинка, по которой проходят жилки, представляющие собой затвердевшие участки полых трубок. У трутней встречается добавочное жилкование задних крыльев. Роль точки опоры для крыла играет столбик — вырост плейрита. Снаружи от столбика лежит длинное плечо; от места прикрепления к мембране сегмента до столбика — короткое плечо. Основную роль в полёте играют непрямые мышцы, заполняющие полость тела: сокращение этих мышц изменяет кривизну сегментов груди. Мышцы прямого действия действуют непосредственно на крыло через сухожилия и хитиновые пластинки. В полёте передние и задние крылья соединяются в единую плоскость мелкими крючками на переднем крае задней пары крыльев, направленными вперёд, которые называются «хамулус» (лат. hamulus — маленький крючок). Когда насекомое приземляется, эти крючки разъединяются, и крылья складываются вдоль тела.[10][12][13] Общее число таких крючков (зацепок) составляет от 17 до 28 штук.[14]
Пчела может лететь со скоростью до 65 км/ч (без груза, а с грузом — 20—30 км/ч), совершая при этом 200—250 взмахов крыльями в секунду. От улья они могут улетать до 3—4 км. Однако, эффективно работать со взятком пчёлы могут с расстояния не более 2 км[14].
К органам чувств пчёл относятся органы зрения, обоняния, вкуса, слуха, температуры и др.[11]:30—31
Сложные глаза состоят из большого количества мелких глазков (3000—4000 у матки, 4000—5000 у рабочей пчелы, 7000—10 000 у трутня), каждый из которых воспринимает части находящегося перед ним предмета, а вместе они воспринимают полное изображение предмета (мозаичное зрение). На темени расположены 3 простых глаза. Пчёлы видят поляризованный свет, что позволяет определять направление на Солнце даже когда оно скрыто за облаками.[15]:137 Пчёлы не видят красный цвет, в отличие от жёлтого, синего и ультрафиолетовых лучей[16].
Органы обоняния находятся на усиках. Часть волосков, покрывающих тело, выполняет функцию органов осязания и связана с чувствительными клетками и нервной системой. Органы обоняния и осязания позволяют ориентироваться в тёмном гнезде. Число обонятельных пор на усиках трутней примерно в 7 раз больше, чем у рабочих пчёл.[17]:70
Органы вкуса находятся на хоботке, в глотке, на члениках усиков, на лапках ножек.
Звук пчёлы воспринимают через соответствующие органы, расположенные на отдельных участках туловища и на ножках.
На усиках расположены органы, воспринимающие влажность, тепло и холод, уровень содержания углекислого газа, позволяющие контролировать микроклимат гнезда, оптимальный для развития личинок в сотах.[17]:73
Жалящий аппарат пчелы расположен на заднем конце брюшка и состоит из двух ядовитых желёз, резервуара для яда и пильчатого жала длиной 2 мм и диаметром 0,1 мм. На жале расположены зазубрины, из-за которых жало застревает в коже позвоночных, являясь причиной потери жалящего аппарата при ужалении и смерти пчелы. Пчелиный яд представляет собой бесцветную жидкость с характерным запахом и горьким вкусом, имеющую кислую реакцию (pH = 4,5—5,5), на воздухе быстро высыхающую и превращающуюся в аморфные кристаллы плотностью 1,1313 г/см³. Яд пчёл термоустойчив: выдерживает замораживание и нагревание до 115 °C. Наряду с ингредиентами, характерными и для других животных ядов, в нём присутствуют вещества, характерные только для него. Ингредиенты яда имеют строгую специализацию, но действуют синергично, дополняя и усиливая друг друга. При ужалении пчела вводит 0,3—0,8 мг яда в зависимости от времени года и возраста пчелы. Смертельная доза пчелиного яда для человека — около 0,2 г (500—1000 ужалений).[18]:9—19
Матка в семье является единственной полноценной самкой с хорошо развитыми половыми органами. От неё происходит весь состав семьи: рабочие пчёлы, трутни и молодые матки. Матка постоянно находится в окружении рабочих пчёл, которые ухаживают за ней: дают корм, чистят её тело, очищают ячейки сот для откладывания в них яиц и т. д. Присутствие в семье матки пчёлы узнаю́т по её запаху. Матка выделяет особое вещество, так называемое «маточное вещество», которое слизывают рабочие пчёлы из окружающей её «свиты». Запах этого вещества передаётся всем особям пчелиной семьи благодаря существующему между ними постоянному обмену пищей. При гибели матки поступление «маточного вещества» прекращается, и её отсутствие быстро ощущает вся семья. Матка выделяется среди рабочих пчёл более крупными размерами тела — от 18 до 25 мм (у рабочих пчёл от 12 до 15 мм) — и сравнительно короткими крыльями (по отношению к длине тела). По сравнению с рабочими пчёлами хоботок у матки короче (3,5 мм). Она, как и рабочие пчёлы, имеет жало, но использует его лишь в борьбе с другими матками. Плодная матка летом весит примерно 0,25 г, вес же рабочей пчелы равен в среднем 0,1 г. Органы размножения у пчелиной матки развиты очень сильно. Яичники состоят из 180—200 яйцевых трубочек; в них зарождаются и развиваются яйца. От яичников отходят парные яйцеводы, соединяющиеся в один непарный яйцевод, с которым небольшим семяпроводящим каналом соединён семяприёмник.[11]:33
При осеменении маток сперма трутней, содержащая огромное количество сперматозоидов, попадает в семяприёмник матки, где и хранится в течение её жизни. Откладываемые маткой яйца проходят из яичников сначала по парным яйцеводам, а затем — по непарному. Если при этом в созревшие яйца из семяприёмника проникнут сперматозоиды (по 8—12 штук), то яйца будут оплодотворены. Если же сперма трутней на них не попадёт, яйца останутся неоплодотворёнными. Следовательно, матка откладывает яйца оплодотворённые и неоплодотворённые. Из неоплодотворённых яиц развиваются только самцы-трутни. Последние, таким образом, не имеют отца и наследуют лишь свойство матери. Из оплодотворённых яиц развиваются пчелиные матки и рабочие пчёлы. Они наследуют свойства и маток, отложивших яйца, и трутней, с которыми эти матки спаривались. На развивающиеся организмы всех особей пчелиной семьи оказывают влияние также и рабочие пчёлы-кормилицы.
Рабочие пчёлы выкармливают и выращивают всё молодое поколение семьи. Если развивающуюся из оплодотворённого яйца личинку до запечатывания ячейки пчёлы кормят только высокопитательным молочком, выделяемым аллотрофическими железами (видоизменёнными верхнечелюстными слюнными железами),[19] то из неё вырастает матка. Если же личинку после трёх дней её жизни начинают кормить мёдом и пергой (белковый корм, приготовленный из пыльцы растений), то из личинки развивается рабочая пчела.
Пчёлы выращивают маток в специально отстраиваемых для этого больших ячейках сота — маточниках. Отстраивать их пчёлы могут на обычных пчелиных ячейках сота, в которые матка ранее уже отложила оплодотворённые яйца. Такие маточники пчёлы отстраивают после внезапной гибели старой матки, чтобы вывести взамен ей новую. Маточники из обычных ячеек сота и вышедшие из них матки называются свищевыми. При подготовке же пчёл к роению (во время которого матка улетает с роем) яйца для вывода новых маток старая матка откладывает в заранее отстроенные пчёлами маточные мисочки — основания будущих роевых маточников. Такие маточники пчёлы отстраивают обычно на рёбрах сота. Вышедшие из них матки называются роевыми.[11]:208—209
Из отложенного яйца через три дня вылупляется личинка, которую, как уже отмечалось, пчёлы до запечатывания маточника кормят молочком. Это молочко содержит особые белки, отвечающие за то, что личинка разовьётся в матку[20]. Личинка быстро растёт, и через 8,5—9 дней после того, как было отложено яйцо, пчёлы запечатывают маточник пористой крышечкой из смеси воска и перги. В запечатанном маточнике личинка в течение 7,5—8 дней превращается в куколку, а затем во взрослое насекомое — молодую матку. Таким образом, развитие матки от яйца до взрослого насекомого длится 16—17 суток.[11]:37
Через 3—4 дня после выхода из маточника молодая матка начинает вылетать на ориентировочные облёты для ознакомления с местностью и расположением улья. На 7—10-й день своей жизни она вылетает для встречи с трутнями («брачные вылеты»). Продолжительность таких вылетов — около 20 минут. Осеменяют матку обычно 7—10 трутней (полиандрия), но иногда их количество может быть бо́льшим, а матка может вылетать на встречу не один раз.[11]:24
Матки пчёл являются рекордсменами среди общественных насекомых (наряду с матками кочевых муравьёв родов Dorylus и Eciton, а также Pogonomyrmex) по числу спариваний с самцами (до 24).[21]
С 10-дневного возраста пчелиные матки начинают откладывать яйца (если неблагоприятная погода не задержала спаривания их с трутнями). Первое время молодые матки откладывают небольшое количество яиц, но затем число их быстро возрастает. В весенне-летний период при благоприятных условиях пчелиные матки откладывают 1500—2000 и более яиц в сутки, а за весь сезон до 150—200 тысяч яиц. Такое количество яиц матка может отложить только в сильной пчелиной семье, имеющей большой объём гнезда из хороших сот и достаточные запасы мёда и перги. При этом очень важно, чтобы в природе существовал хотя бы не сильный, но продолжительный взяток (так называют сбор пчёлами нектара с цветков растений).
Вес яиц, откладываемых маткой в течение суток, нередко превышает вес её тела. Так много яиц матки могут откладывать лишь при условии обильного и высококалорийного питания. В течение всего периода откладки яиц маткой пчёлы кормят её высокопитательной пищей — молочком (каким кормят личинок будущих маток).
В пчеловодстве наибольшую ценность матка представляет в первые два года своей жизни. Начиная же с третьего года количество откладываемых ею яиц быстро уменьшается. При этом старые матки откладывают много неоплодотворённых яиц, из которых выводятся трутни. Такие матки называются отрутневевшими.
Пчелиные матки живут до пяти лет,[22] редко до восьми.[15]:453
Пчелиная семья состоит в основном из рабочих пчёл. В хорошей семье зимой их насчитывается обычно 20—30 тысяч, а летом до 60—80 тысяч и больше. Все рабочие пчёлы в семье — сёстры, произошедшие от одной матки. Они, как и пчелиная матка, являются женскими особями; однако, в отличие от матки, половые органы у рабочих пчёл недоразвиты.
Пчелиные матки, отложив яйца, больше не заботятся о своём потомстве. Развивающихся из яиц личинок выращивают уже рабочие пчёлы. При этом пчёлы-кормилицы потребляют много белкового корма.
При внезапной гибели маток и отсутствии в гнезде личинок предназначавшийся для них корм пчёлы-кормилицы потребляют сами, что вызывает у них развитие яичников (каждый из 3—5, реже из 10—20 яйцевых трубочек). Однако рабочие пчёлы не могут спариваться с трутнями. У них нет и семяприёмника для сохранения сперматозоидов. Поэтому из отложенных такими пчёлами неоплодотворённых яиц развиваются лишь трутни. Рабочие пчёлы с функционирующими яичниками называются трутовками. Семья с пчёлами-трутовками обречена на постепенное вымирание, если пчеловод не окажет ей вовремя необходимую помощь.
Рабочие пчёлы выполняют все работы внутри улья и вне его. Они чистят гнездо, готовят ячейки сот для откладки в них яиц маткой, выделяют воск и строят новые соты, выкармливают личинок, поддерживают в улье необходимую температуру, охраняют гнездо, собирают с цветков растений нектар и пыльцу и приносят их в улей; словом, рабочие пчёлы выполняют все работы, связанные с жизнью пчелиной семьи.
За производство тепла отвечают «пчёлы-печки», которые с большой точностью регулируют выработку тепла и способны разогреваться до 44 °C. Одна такая пчела, забравшись в свободную ячейку, способна обеспечить теплом до 70 куколок, а всего в зависимости от размеров колонии количество таких пчёл может составлять от нескольких штук до нескольких сотен. Температура, при которой развивалась куколка, влияет на будущую «профессию»: куколка, развившаяся при 35 °C, станет фуражиром, а при 34 °C — домохозяйкой[23]. Кроме того, специализация пчелы зависит от врождённой реакции на стимулы: особи, реагирующие на положительные стимулы (пища), становятся сборщиками, а на отрицательные (опасность) — охранниками[24].
Оплодотворённые яйца, только что отложенные маткой в пчелиной ячейке, приклеены нижним концом перпендикулярно ко дну. Затем, по мере развития зародышей, яйца постепенно опускаются; к концу третьих суток они уже лежат на донышках ячеек. По положению яиц в ячейке можно установить дату откладки их маткой. К концу третьих суток пчёлы-кормилицы добавляют к яйцу капельку молочка, выделяемого их железами. После этого оболочка яйца размягчается, и из него вылупляется маленькая личинка.
Первые трое суток личинки рабочих пчёл получают молочко (по своему составу оно несколько отличается от молочка, которым пчёлы кормят маток и личинок будущих маток). Личинки рабочих пчёл быстро растут, к концу третьих суток вес их увеличивается почти в 190 раз. В последующие дни этих личинок пчёлы кормят смесью мёда и перги. Через 6 суток личинки вырастают настолько, что занимают весь объём ячеек. К этому времени они больше не получают пищи, и пчёлы запечатывают ячейки пористыми крышечками из воска с примесью перги. В запечатанной ячейке личинка прядёт кокон. Образуется он из затвердевающих в виде нитей выделений прядильной железы, которыми личинка окружает себя перед окукливанием. Перед прядением кокона личинка очищает свой кишечник, откладывая его содержимое в угол ячейки.
Если требуется произвести больше маток (например, если матка погибла, а маточного расплода нет), то пчёлы выращивают маток из личинок рабочих пчёл, ещё не перешедших к питанию мёдом и пергой. Ячейки соответственно перестраиваются.
Претерпевая сложные изменения, личинка превращается в куколку; органы личинки распадаются (этот процесс называется гистолизом), и развиваются новые органы будущего взрослого насекомого. Куколка сначала имеет белый цвет, затем она постепенно темнеет. Через 12 дней после запечатывания ячеек из куколки развивается взрослая молодая пчела. Она прогрызает крышечку ячейки и выходит из неё на свет.
Развитие рабочей пчелы со времени кладки яйца до выхода взрослого насекомого длится в течение 21 суток, из них стадии: яйца — 3 суток, личинки в открытой ячейке — 6 суток, личинки и куколки в запечатанной ячейке — 12 суток.[11]:38
Яйца и личинки в открытых ячейках называют открытым расплодом, а личинки и куколки в запечатанных ячейках — печатным расплодом.
Только что вышедшая из ячейки молодая пчела ещё очень слаба. Она едва передвигается по соту, ей нужно ещё некоторое время, чтобы окрепнуть. Молодых беспомощных пчёл подкармливают другие, более взрослые пчёлы. Но, чуть окрепнув, молодые пчёлы уже стремятся включиться в выполнение простейших работ в улье. Первая такая работа — чистка ячеек сота. Пчёлы забираются в ячейку, очищают и вылизывают (полируют) её стенки и донышко. Если ячейки сота не будут очищены и отполированы пчёлами, матка не отложит в них яйца. На четвёртый день жизни молодые пчёлы способны уже кормить взрослых личинок смесью мёда и перги. Если в семье имеется такая потребность, то они становятся пчёлами-кормилицами. К седьмому дню у пчёл начинают функционировать железы, выделяющие молочко. С этого времени пчёлы могут кормить молочком самых молодых личинок (до трёхдневного возраста) и маток.[18]:134 В мозге пчёл-нянек увеличено содержание основных белков маточного молочка пчёл MRJP1, MRJP2 и MRJP7, которые связаны с определением касты пчелы в процессе личиночного развития[25].
С третьего — пятого дня жизни пчёлы совершают короткие вылеты из улья, во время которых очищают свои кишечники от накопившегося кала. К 12-дневному возрасту у пчёл развиваются восковые железы. Они могут уже строить соты, если в семье имеется такая потребность. Для успешной отстройки сот должны быть благоприятные условия: в улье достаточное количество корма, а в природе хотя бы небольшой взяток.
Восковые железы у пчёл находятся на каждом из четырёх нижних полуколец брюшка (по паре, начиная с третьего полукольца и кончая шестым). Воск, выделяемый железами в жидком виде, попадает на восковые зеркальца брюшка и на воздухе затвердевает в мягкие треугольные чешуйки, или восковые пластинки весом 0,25 мг. Затем они зацепляются щёточками ног, переправляются к жвалам, хорошо разминаются, превращаются в шарики и лишь после этого готовы к употреблению. У маток и трутней восковых желез нет, и воска они не выделяют.[15]:134
Восковые железы у рабочих пчёл наиболее развиты в возрасте от 12 до 18 дней. У более старых пчёл они сокращены в размере и выделяют меньше воска. Ранней весной восковые железы функционируют у тех перезимовавших пчёл, у которых они недоразвились с осени. Из наблюдений пчеловодов следует, что восковые железы пчелы начинают усиленно работать при роении пчёл из улья на новое место обитания, тем самым природа провоцирует постройку новых сот, для новой семьи.[источник не указан 2195 дней]
Молодые пчёлы (ульевые, нелётные) в возрасте до 15—18 дней выполняют многие другие работы в улье. Они поддерживают чистоту в гнезде, запечатывают крышечками ячейки сот при наполнении их мёдом и ячейки со взрослыми личинками, охраняют гнездо от проникновения в него других насекомых и пчёл-воровок из чужих семей, стремящихся поживиться готовыми кормовыми запасами. Молодые пчёлы принимают нектар от возвратившихся в улей пчёл-сборщиц. Свежепринесённый нектар содержит в среднем около 50 % воды. В таком виде он долго храниться не может, так как в нём вскоре могло бы начаться брожение. Пчёлы испаряют из нектара лишнюю воду и доводят содержание её в меду в среднем до 18—20 %. Для этого свежесобранный нектар они сначала размещают маленькими капельками (напрысками) по стенкам пустых ячеек сот, потом над этими ячейками долго машут крыльями, выпаривая лишнюю воду. Затем пчела, приготавливающая мёд, то выпускает изо рта капельку нектара, то вновь проглатывает. Так продолжается до 240 раз. Тогда пчела вновь помещает свой полуфабрикат в ячейку. После некоторого сгущения другие пчёлы переносят его из ячейки в ячейку и складывают несколько бо́льшими порциями, пока он не загустеет. В процессе работы нектар насыщается ферментами, витаминами и кроме того стерилизуется[22].
Более взрослые (чаще с 15—18-дневного возраста) пчёлы занимаются сбором нектара и пыльцы с цветков растений, приносом в улей воды и клейких смолистых веществ. Для разыскивания медоносных растений и рассматривания мелких предметов в полумраке жилища у пчёл выработались некоторые особенности зрения. Имаго (рабочая пчела, матка, трутень) имеет по бокам головы по два сложных глаза, состоящих из большого количества мелких глазков, которые воспринимают изображение в виде мозаики. Кроме того, на темени имаго имеется по три простых глаза. Последние служат как бы дополнением к сложным глазам для восприятия степени интенсивности света.[11]:30
Установлено, что пчёлы хорошо видят ультрафиолетовую часть солнечного спектра (невидимую человеком). Считают, что пчёлы хорошо различают следующие цвета: жёлтый, сине-зелёный, синий, фиолетовый и ультрафиолетовый, по последним данным, многие цвета, в зависимости от характера отражения ими ультрафиолетовых лучей, пчёлам кажутся совсем иными, чем человеку. Так, синий и фиолетовый цвета пчёлы видят как четыре различных цвета. Красный цвет они могут путать с фиолетовым и чёрным. Зелёный и оранжевый цвета пчёлы воспринимают как жёлтый цвет.[11]:30
Пчёлы хорошо запоминают лишь такую форму предметов, которая напоминает расчленённые лепестки цветков.
Цветки медоносных растений привлекают к выделяемому ими нектару насекомых не только своей яркой окраской, но и ароматом. У пчёл очень хорошо развито обоняние. Эти органы находятся у пчёл на усиках. Обоняние имеет большое значение в жизни пчёл: по запаху они отличают чужих пчёл от пчёл своей семьи, разыскивают нектар и т. д.[11]:30
Ротовые придатки у пчёл устроены так, что позволяют ложечкой язычка легко слизывать мельчайшие капельки нектара в открытых цветках и добывать его из более углублённых венчиков цветков при помощи хоботка, образуемого нижней губой и нижними челюстями. Хоботок у рабочих пчёл имеет длину 5,5—6,4 мм, а у некоторых достигает 6,9 и даже 7,2 мм в зависимости от породы[11]:26 (у маток — 3,5 мм[11]:21).
Нектар, собираемый пчёлами, через ротовые органы и пищевод поступает в медовый зобик пчелы, в котором она доставляет нектар в улей, где передаёт его молодым пчёлам-приёмщицам. Помимо нектара, пчёлы собирают с растений цветочную пыльцу, являющуюся их белковым кормом. Тело пчелы густо опушено волосками. Пока пчела летит, волоски накапливают статическое электричество, которое затем притягивает пыльцу.[1] При посещении пчёлами цветков между волосками накапливается большое количество пыльцевых зёрен. Их пчёлы счищают щёточками ножек и укладывают в корзиночки (углубления на задних ножках). В середине корзиночки находится одна крупная щетинка, к которой приклеивается обножка. Масса комочка пыльцы в среднем достигает 10—15 мг, а иногда 20 мг. Пыльцу при сборе пчёлы несколько увлажняют нектаром и секрецией особых желёз, благодаря чему пыльцевые зёрна надёжнее удерживаются в корзиночках в виде плотных шариков, называемых обножкой.[10][18]:43
Обычно пчёлы собирают пыльцу с энтомофильных (насекомоопыляемых) растений, которые одновременно выделяют и нектар. Но в отдельные периоды (особенно ранней весной), когда не цветут медоносы или их очень мало и они не могут удовлетворить потребность пчёл в пыльце, пчёлы добывают этот корм с анемофильных (ветроопыляемых) растений.[11]:65
Вернувшись в улей с обножкой, пчёлы сбрасывают принесённые комочки пыльцы в ячейки сот. Молодые пчёлы тут же утрамбовывают пыльцу головой, а когда ячейка будет почти заполнена, заливают её доверху мёдом. Пыльца, сложенная в ячейки сот, утрамбованная и залитая мёдом, называется пергой. Это источник белкового питания пчелиной семьи.[18]:43
Существует несколько классификаций мёда. По ботаническому происхождению различают цветочный, падевый и смешанный мёд. Цветочный бывает монофлёрный и полифлёрный. Монофлёрный изготавливается из нектара преимущественно одного вида растений. Полифлёрный изготавливается из нектара растений разных видов без выраженного преобладания какого-либо из них. Падевый мёд изготавливается из пади — сахаристых выделений некоторых насекомых. Смешанный мёд получается одновременно при сборе мёда и пади. Цветочный мёд, исходя из ландшафтного признака, можно разделить на лесной, луговой, степной полевой и фруктовый. С учётом географических особенностей известны такие сорта, как уральский, башкирский, сибирский, дальневосточный и др.[18]:29
Воду во время взятка пчёлы получают в достаточном количестве из собираемого с цветков и приносимого в улей нектара. Но если в природе нет взятка, а семья в это время выращивает много расплода, пчёлы ощущают недостаток в воде и вынуждены приносить её в улей. Пчёлы-водоносы прилетают в гнездо без обножек, в зобик собирают воду (пресную или солоноватую, с концентрацией соли не более 1 %), а иногда — мочу млекопитающих. Вода используется для разжижения загустевшего мёда и непосредственно для охлаждения гнезда[26].[11]:128
Для полировки сот, заделки мелких щелей в ульях пчёлы применяют прополис. В состав его входят бальзамические вещества оболочек пыльцевых зёрен, смолистые вещества растений и примесь воска. Пчёлы, приносящие в гнездо для производства прополиса камедь, клейкие выделения растений, собирают его в корзинки, а в зобике несут только тот мёд, который взяли в гнезде. В улье камедь забирают ульевые пчёлы, вытягивая её нить за нитью из корзиночек прилетевшей с ней пчелы. Наибольшее число пчёл летает за камедью в полдень, в самую жару. Во время хорошего взятка пчёлы почти не собирают камедь.[15]:457
Назначение трутней — осеменение молодых маток, а также участие в тепловом балансе семьи. Развиваются они, как уже отмечалось, из неоплодотворённых яиц, которые матка откладывает в ячейки сот, имеющие несколько больший объём по сравнению с обычными пчелиными ячейками. Личинки из яиц вылупляются к концу третьего дня. Пчёлы-кормилицы первые три дня кормят личинку молочком (состав его отличается от молочка, которое получают личинки маток и рабочих пчёл), а затем — пергой. Стадия личинки в открытой трутневой ячейке продолжается 6,5 суток, а стадия личинки и куколки в запечатанной ячейке — 14,5 суток. Следовательно, развитие трутня совершается в течение 24 суток.[11]:38
Трутень заметно крупнее рабочей пчелы. Он имеет длину 15—17 мм и весит около 0,2 г. На выкармливание личинки трутня пчёлы расходуют корма в три раза больше, чем на вскармливание личинки рабочей пчелы. Поэтому на выращивание и пропитание трутней се́мьи значительно увеличивают непроизводительный расход кормов. Органы трутней не приспособлены для работы. У трутней короткий хоботок, у них нет корзиночек для переноса пыльцы, нет восковых и других желёз. У трутней нет и жала, но они обладают сильными крыльями и очень большими сложными глазами.[11]:23—24
Трутни достигают половой зрелости на 12—14-й день своей жизни, а иногда и позднее (на 20-й день). Матка спаривается с трутнями в воздухе во время полёта, в наиболее тёплое время дня. После осеменения матки трутень погибает, так как часть его полового органа отрывается и остаётся в виде шлейфа в половой системе матки.[11]:24
Кроме того, благодаря трутням, окружающим матку во время брачного лёта, она остаётся неуязвимой для птиц, охотящихся за пчёлами[27].
Трутни появляются в пчелиной семье в конце весны — начале лета; их накапливается в ульях по несколько сотен и даже тысяч. Трутни принимают участие в передаче наследственных качеств потомству, поэтому пчеловоды стремятся допускать вывод трутней только в высокопродуктивных семьях. Чтобы избежать их вывода в остальных семьях, пчёлам для отстройки дают рамки, навощённые полными листами искусственной вощины, и вовремя заменяют пчелиных маток (в семьях со старыми матками обычно бывает больше трутней, чем в семьях с молодыми матками). Хотя трутни и привязаны к своей семье (в которой они вывелись), но нередко они залетают и в другие семьи. В период взятка пчёлы их принимают беспрепятственно. С прекращением медосбора пчёлы изгоняют трутней из ульев, и трутни погибают от голода и холода. На зиму остаются они лишь в семьях, не имеющих маток, или в семьях с неоплодотворёнными матками. Иногда трутней могут оставить на зиму семьи с поздно оплодотворившимися молодыми матками, ещё не откладывавшими в данном сезоне яиц. Перезимовавшие трутни для оплодотворения маток непригодны.[11]:24
Гнездо пчелиной семьи состоит из вертикальных двусторонних сот. Жизнь пчелиной семьи неотделима от сот, которые они строят из выделяемого ими воска для складывания запасов корма и выращивания расплода.
Каждая сота состоит из общего вертикального средостения, по обе стороны от которого отходят шестиугольные ячейки. Пласты сот в гнезде располагаются всегда вертикально. Толщина сот, предназначенных для выращивания расплода, составляет 24—25 мм. Ширина ячеек, предназначенных для вывода рабочих пчёл, в среднем 5,42 мм, а глубина — 11—12 мм. Ячейки для вывода трутней диаметром в среднем 6,5 мм. Толщина стенки в ячейке составляет 73±2 мкм. Между сотами пчёлы оставляют от 10 до 12 мм свободного пространства («улочку»).[11]:32
Ячейки-соты имеют правильную шестиугольную в плане форму. Донышко ячейки складывается из трёх ромбиков, наклонённых так, что они образуют как бы пирамидку, углубляющую ячейку. Донышко каждой ячейки с одной стороны сота служит одновременно частями донышек трёх ячеек другой стороны сота.
Ячейки разделяются по строению на несколько типов:
Ячейки у разных пород пчёл различаются, поскольку у каждой породы свой размер рабочей пчелы.
Ячейки в соте направлены несколько вверх (4—5°; на этом, в частности, основано действие радиальной медогонки). Строительство сот идёт сверху вниз. Пчёлы всегда внимательно следят за целостностью сота.
Пчёлы регулируют вентиляцию, строя на вентиляционных отверстиях специальные заградительные сотики[29].
Только что отстроенные соты состоят из чистого воска, имеют белый цвет, но перед использованием пчёлы полируют их прополисом, придавая им слегка желтоватый оттенок. Со временем соты темнеют за счёт остатков коконов. Из таких ячеек выходят пчёлы меньших размеров и массы. В очень старых сотах пчёлы вынуждены выгрызать часть накопившихся наслоений, затрачивая много сил и времени на подготовку кладки в соты яиц.[11]:156
Поведение пчёл как внутри, так и вне улья обусловлено совокупностью рефлексов, или закономерных реакций их организма, на те или иные раздражения. Различают рефлексы врождённые, или безусловные, и приобретённые в процессе жизненного опыта, или условные. Так, врождёнными инстинктами (сложными комплексами безусловных рефлексов) являются кормление личинок, постройка сот и т. д. Способность же отличать цветки гречихи от цветков других растений, наоборот, вырабатывается у пчёл в процессе жизненного опыта на основе условных рефлексов.
Молодые пчёлы во время ориентировочных облётов запоминают расположение своего улья относительно окружающих его предметов (деревья, кустарники, другие улья и пр.). Достаточно передвинуть улей в сторону на расстояние даже меньше одного метра, как возвращающиеся со взятком пчёлы ищут его на прежнем месте и не сразу находят его на новом. Если же отнести улей на большое расстояние, то пчёлы вообще не смогут найти его.
Пчёлы запоминают расположение не только улья, но и его летка. Если улей приподнять или опустить, или устроить леток на другой его части, то прилетевшие пчёлы будут долго разыскивать его. То же самое следует сказать об окраске ульев и изменениях в предметах, окружающих улей (другой цвет соседних ульев, вырубка дерева, кустарника).
Собирая нектар или пыльцу, каждая пчела стремится придерживаться какого-либо одного рода растений. Например, посещая цветки гречихи, пчёлы не перелетают на растения другого рода, пока не отцветёт гречиха. Это имеет большое биологическое значение для опыления растений. Лишь в том случае, когда одновременно цветёт небольшое количество растений разных родов, пчёлы посещают за один вылет растения не одного рода.[15]:135
После окончания цветения одних растений пчёлы, собиравшие нектар с их цветков, присоединяются к пчёлам, посещающим другие растения, или же начинают разыскивать распускающиеся цветки других родов растений. В последнем случае пчёл называют разведчицами.
Найдя новый источник корма, пчёлы набирают его в медовый зобик и, облетев несколько раз цветущие растения для запоминания их местоположения, возвращаются в свой улей. Дорогу к улью пчёлы запоминают также по встречающимся на пути ориентирам (деревья, кусты, водоёмы, дороги в пр.) по направлению лучей солнца и магнитному полю Земли. Согласно последним работам Фриша и Линдауэра[каким?], наземные ориентиры там, где они встречаются, имеют большее значение, чем направление лучей солнца.[15]:136—137
Пчела возвращается в улей в возбуждённом состоянии. Она отдаёт принесённый нектар пчёлам-приёмщицам, а сама выполняет на соте характерные движения, получившие название «вербовочных танцев», которые привлекают на поиски взятка других пчёл этой семьи. Если корм был найден вблизи пасеки, не дальше 100 м от улья, то пчела быстро пробегает вокруг какой-либо ячейки сота, а затем поворачивается и делает такой же круг в обратном направлении. Перебегая по соту от одних пчёл к другим, она повторяет эти движения в течение нескольких секунд. Такой танец называется круговым.[15]:137
Когда цветущие растения обнаружены от улья на расстоянии более 100 м, прилетевшие с нектаром пчёлы выполняют танец, который в отличие от кругового, называется виляющим. Они сначала делают полукруг размером в несколько ячеек, затем 2—3 ячейки пробегают по прямой линии, виляя брюшком из стороны в сторону, а после этого делают уже второй полукруг в обратную сторону. Характер танца, как и число колебании брюшка при пробеге по прямой, зависит от степени возбуждённости прилетевшей сборщицы, а следовательно, и от удалённости цветущих растений от улья. Чем дальше источник корма, тем меньше колебаний делает пчела при пробеге по прямой во время танца, выполняя его как бы с большей усталостью. Танцами пчёлы сообщают не только расстояние до источника корма, но и в каком направлении нужно лететь к цветущим растениям. Степень возбуждённости пчелы-танцовщицы (пчелы-разведчицы) передаётся окружающим её пчёлам. Это помогает им найти растения, с которых прилетели «танцовщицы».[15]:138
Однако танец — не единственный способ передачи информации о дальности медосбора. Во время него пчёлы издают серии ритмических звуковых импульсов с частотой 33 Гц. Именно они заключают в себе информацию о дальности медосбора. С увеличением расстояния увеличивается и длительность каждой серии и число импульсов в ней. Для восприятия звука у пчёл есть фонорецепторы, расположенные на теле[30].
Расстояние до медосбора определяется пчёлами также по энергозатратам крыловой мускулатуры. Если немного подрезать крылья пчёл, то они значительно увеличат длительность и частоту звуков в танце, сообщая, что медосбор находится дальше.[30]
Пчёлы, окружающие «танцовщицу», обнюхивают её, бегут к летку и вылетают на поиски медоносных растений с таким же запахом, какой издавала пчела-танцовщица. Через некоторое время туда же вновь отправляется и пчела, которая первой нашла этот источник корма. Набрав в зобики нектар и вернувшись в улей, пчёлы выполняют такие же танцы, благодаря чему к новому источнику корма вылетает всё больше и больше рабочих пчёл, не занятых сбором нектара с других растений. Как только прекратится или сильно уменьшится выделение нектара этими растениями, прекратятся и танцы посещающих их пчёл. Так регулируется количество пчёл на цветках растений, выделяющих нектар.
Кроме того, пчела-разведчица может предупредить сородичей, что какой-либо источник пищи опасен, и лететь туда не стоит. Для этого она вибрирует крыльями с частотой 380 Гц и продолжительностью 150 мс. Сигнал предназначен другой особи, которая исполняет виляющий танец и в ответ на предупреждающий сигнал резко снижает интенсивность танца[31].
Роение — естественное размножение пчелиной семьи путём деления её надвое.
Когда пчёлы кормят матку, та выделяет «маточное вещество». Оно передаётся пчёлам, и пока оно есть, они живут спокойно. Когда семья разрастается, этого вещества начинает не хватать на всех пчёл, и они приступают к роению.[22]
Почти сразу же после запечатывания маточников семья готова к роению. Если позволяет погода, то обычно уже на второй день выходит рой. При тихой, тёплой погоде, чаще всего в первую половину дня, пчёлы, набрав в зобики мёд, с характерным гулом выходят из улья. Матка появляется у летка и поднимается в воздух, когда выйдет большая часть роя. Некоторое время пчёлы кружатся около улья, затем, обнаружив матку, окружают её и прививаются к ветке дерева или какому-либо другому предмету. Через некоторое время (интервал от 10 минут до двух суток в зависимости от погоды и наличия подходящего нового жилища в окрестностях) рой улетает на новое жилище, заранее подыскиваемое пчёлами-разведчицами.[15]:456
После выхода первого роя в гнезде остаётся примерно половина пчёл, много сот с расплодом. Если семья собирается роиться повторно, то пчёлы охраняют имеющиеся на сотах маточники и не допускают к ним первую вышедшую матку[11]:220 Иногда после выхода первого роя семья отпускает с первой же вышедшей из маточника маткой второй рой — «вторак», а за ним и «третьяк». Обычно это сильно ослабляет семью, и сам отпущенный «вторак» очень слабый.[15]:456
Известно, что у ряда насекомых инстинкт размножения пробуждается лишь у определённых их генераций.
Вот некоторые причины роения:
Пчёлы способны издавать звуки разной высоты и тембров. Пчелиная семья в улье жужжит по-разному в зависимости от своего физиологического состояния. Таким образом можно биоакустически контролировать состояние пчёл. По характеру звука можно определить, холодно ли им, голодно ли, решила ли семья роиться, есть ли матка в семье, как относятся пчёлы безматочной семьи к вводимой в улей матке (они не всегда её принимают), какова расовая принадлежность пчёл (каждая раса издаёт свой звук). Можно также акустически управлять лётной деятельностью пчёл, например, ограничить их вылет из улья при необходимости (например, на время обработки полей ядохимикатами).[30]
Болезни пчёл делятся[32] на:
Американский гнилец — поражаются им личинки старшего возраста, которые погибают обычно уже в запечатанных пчёлами ячейках. Крышечки ячеек с больными личинками имеют в центре небольшое отверстие и несколько вдавлены во внутрь. Личинки превращаются в гнилостную, бесформенную и тягучую массу кофейного цвета с запахом столярного клея. Болезнь вызывается Paenibacillus larvae, которая при неблагоприятных для неё условиях образует стойкую спору, сохраняющуюся десятилетиями.[11]:232—233
Аскосфероз, или известковый расплод — болезнь пчелиных семей, вызываемая грибом Ascosphera apis. Эта болезнь поражает пчелиные личинки. Они теряют свою эластичность, превращаются в известково-белые твёрдые комочки, прилипшие к стенкам ячеек или свободно лежащие в них. Если были заражены личинки в запечатанных ячейках, то белая плесень прорастает через крышечки. Болезнь чаще всего поражает слабые пчелиные семьи, обычно после длительных похолоданий, при повышенной влажности и содержании пчелиных семей в сырых местах, а также при интенсивном использовании органических кислот (щавелевая, молочная) для борьбы с варроатозом.[11]:240—241
Европейский гнилец — им вначале болеют личинки в возрасте 3—5 дней, а затем уже и в запечатанных ячейках. Это болезнь схожа с американским гнильцом. Появляется чаще всего в июне (в южных районах — в мае) после прошедших похолоданий, при недостатке корма, особенно в семьях, которых содержат в холодных, плохо утеплённых гнёздах. Возбудители — Streptococcus pluton, Paenibacillus alvei и Streptococcus apis.[11]:237
Израильский вирус острого паралича, или IAPV, — вирус, который впервые был выявлен в Израиле, а теперь встречается во многих странах. Вызывает сильное ослабление иммунитета, что сопровождается развитием других инфекционных заболеваний. Встречается во многих колониях с синдромом разрушения колоний и может быть одной из его причин.[1][33].
Мешотчатый расплод — инфекционная карантинная болезнь преимущественно пчелиного расплода, вызываемая вирусом. Заражённые личинки погибают и приобретают вид мешочка, наполненного водянисто-зернистой жидкостью, затем высыхают и превращаются в изогнутые корочки.[11]:238
Акарапидоз — заразная болезнь взрослых пчёл, вызываемая клещом Acarapis woodi. Первый клещ, найденный на пчёлах (лат. аcar — клещ, apis — пчела). Местом обитания клещей служат дыхальца, в них клещи питаются, спариваются и откладывают яйца. Отсюда второе (простонародное) название «трахейный клещ».
Браулёз — болезнь маток и рабочих особей медоносных пчёл, вызываемая паразитированием бескрылых мух-браул (пчелиная вошь, Braulidae)[34]. На поражённых матках может находиться до десятка этих насекомых, имеющих длину 1,3 мм. Они вызывают сокращение яйцекладки, истощение пчёл.[17]:178—180
Варроатоз (лат. varroatosis) — самая распространённая болезнь, вызывается клещом Varroa. Клещ паразитирует (сосёт гемолимфу) на взрослых пчёлах, личинках и куколках, сам по себе ослабляет пчёл и является переносчиком инфекционных заболеваний (гнильцов и вирусов).
Нозематоз поражает только взрослых особей. Вызывается спорообразующим паразитом Nosema apis. Чаще всего болезнь проявляется в конце зимы и в начале весны поносом пчёл, загрязнением сотовых рамок, дна и стенок улья[35].
Застуженный расплод вызывается охлаждением гнезда, сопровождается вымиранием личинок и куколок[36].
Голодание — ослабление и гибель пчелиных семей от недостатка корма. Различают голодание углеводное (при недостатке мёда) и белковое (при недостатке перги)[37].
Химический токсикоз — болезнь пчёл, вызываемая отравлением ядами, применяемыми для борьбы с вредителями сельского и лесного хозяйства и поступающими в организм пчёл с кормом[38].
Нектарный токсикоз — отравление пчёл нектаром ядовитых растений, совпадает с массовым цветением и сбором нектара ядовитого растения какого-либо определённого вида. Многие пчёлы выздоравливают[39].
Падевый токсикоз — болезнь пчелиных семей, вызываемая отравлением падевым мёдом. Качество пади зависит от вида растений, с которых её собирают пчелы, и от развития в ней некоторых бактерий и грибов, выделяющих ядовитые вещества[40].
Пыльцевой токсикоз — болезнь пчелиных семей, при которой гибнут молодые пчёлы-кормилицы, вызывается отравлением пыльцой ядовитых растений. Иногда болезнь появляется от питания пчёл испорченной пыльцой неядовитых растений[41].
Пчёлами могут питаться жалящие перепончатокрылые (шершень, пчелиный волк, муравьи), пауки (пауки-бокоходы[15]:259—260 и др.), жабы и лягушки,[42] некоторые птицы (щурковые, сорокопутовые, осоеды)[43] и млекопитающие. Вредителями медоносных пчёл являются гусеницы восковой моли. Собственно мёд едят муравьи, бражник мёртвая голова и некоторые млекопитающие.
Для кладки яиц самки большой восковой моли, или пчелиной огнёвки (Galleria mellonella), проникают в улей, откладывают до 3000 яиц отдельными партиями на стенки ячеек со свежей пыльцой, под крышечки частично запечатанных ячеек с мёдом, в щели на рамках, стенках и дне улья. За час до рассвета они покидают улей. Защита улья пчёлами прекращается через два часа после рассвета. Яйцекладка продолжается в течение четырёх ночей. Вначале гусеница питается мёдом и пергой. Далее гусеница переходит к питанию восковыми рамками, смешанными с остатками коконов, повреждает крылья и ножки пчелиных куколок. Ходы покрывает шёлком. При сильном заражении гусеницы поедают друг друга и помёт предыдущих поколений. Закончив рост к 25—30-му дню, гусеница находит трещину или щель, иногда выгрызает ямку и там окукливается. Схоже ведёт себя малая восковая моль, или малая восковая огнёвка (Achroia grisella). Она откладывает до 400 яиц, а гусеницы, в отличие от гусениц большой восковой моли, могут питаться и сухими насекомыми, неочищенным сахаром, сухофруктами. В XVII веке экстракт из гусениц большой восковой моли использовали для лечения больных сердечно-сосудистыми и лёгочными заболеваниями. Восковые вещества, покрывающие клеточную стенку возбудителей туберкулёза, разрушаются под действием пищеварительных ферментов гусеницы. Экстракт получают из гусениц длиной не более 1,5 мм[44][18]:71—76.
Бражник мёртвая голова охотно поедает мёд, проникая в гнёзда и ульи медоносных пчёл, где прокалывает ячейки сот хоботком и сосёт мёд, за один раз съедая 5—15 г. Может проникать в ульи диких и домашних пчёл. Существовала теория, что бабочка издаёт звуки, подобные звукам недавно вышедшей из кокона пчелиной матки, защищая себя таким образом от возможности быть убитой рабочими особями пчёл[45]. Данная теория не нашла научного подтверждения,[46] но всё равно бытует среди пчеловодов и на страницах жёлтой прессы[47][48]. На самом деле эти бабочки успокаивают пчёл путём выделения химических веществ, которые маскируют их собственный запах (химическая мимикрия).[46] К ним относятся четыре жирные кислоты: пальмитолеиновая, пальмитиновая, стеариновая и олеиновая, встречающиеся в такой же концентрации и таком же соотношении у медоносных пчёл.[46] Бабочки малочувствительны к пчелиному яду и в экспериментах выдерживали до пяти укусов пчёл[46]. Но порой случается, что пчёлы зажаливают «грабителя» насмерть. Вредителем пчеловодству не является из-за своей низкой численности. Однако многие пчеловоды негативно относятся к этой бабочке, считая её вредителем. Поэтому зачастую они стараются установить на летки в ульи проволочную сетку с ячейками диаметром 8—9 мм, через которые могут проникать пчёлы, но не данные бабочки.
Европейские породы:
Африканские породы:
Породы Среднего Востока и Азии:
Породы отличаются друг от друга внешним видом (окраской и размерами), поведением (агрессивностью, склонностью к воровству мёда из других семей), устойчивостью к перепадам температуры.
Пчеловодство прошло в своём развитии несколько этапов. Сначала люди просто собирали мёд диких пчёл. Затем возникло бортевое пчеловодство (от слова «борть» — дупло): пчелиные рои ловили и помещали в дупла, естественные или специально сделанные, защищали от разорения. По мере накопления мёда его выбирали. Следующий этап — колодное пчеловодство: пчёл разводили в колодах, выдолбленных внутри, либо в глиняных или сделанных из коры ульях. Чтобы взять мёд и воск, пчёл убивали серным дымом, а ульи ломали. В 1814 году П. И. Прокопович изобрёл рамки современного типа, позволяющие извлекать соты и мёд, не убивая пчёл.[15]:452—453
Тело состоит из трёх частей: головы, груди и брюшка. Опорой тела служит его наружный экзоскелет — кутикула. Снаружи тело покрыто волосками, выполняющими функции органов осязания и защищающими покров от загрязнений. Части тела соединены между собой тонкими эластичными перепонками кутикулы. На голове расположены два больших сложных и три простых глаза. Сложные глаза состоят из большого количества фасеток и расположены по бокам головы, а простые — на темени (у трутня простые глаза несколько сдвинуты на лоб). Внутри головы находится внутренний скелет (тенториум). Это прочные хитиновые балки, идущие от передней стенки головы к задней и придающие необходимую прочность головной капсуле, особенно её нижней части. К ним прикреплены мышцы, которые обеспечивают движения головы, верхних челюстей и хоботка, а также служат опорой для некоторых внутренних органов. Каждый усик состоит из основного членика и одного длинного жгутика, состоящего у трутня из двенадцати одинаковых члеников, а у самок — из одиннадцати. Спереди рот прикрывает узкая хитиновая полоска — верхняя губа, а с боков расположены верхние челюсти — жвалы. Сильно сдвинутая нижняя губа вместе с парой нижних челюстей образует хоботок. Брюшко самок делится на шесть члеников (сегментов), а у трутня — на семь.:24—27
Пищеварительная системаПищеварительная система пчёл состоит из трёх отделов, соединённых между собой. В первый отдел входят глотка, пищевод и медовый зобик. Глотка находится в голове и является расширенной частью передней кишки. Глотка сужается в пищевод, который проходит через грудь до передней части брюшка, где расширяется и образует медовый зобик. Объём пустого медового зобика составляет 14 мм³, но при заполнении мёдом или нектаром может увеличиваться в 3—4 раза. С помощью мускулов, имеющихся в зобике, находящийся в нём мёд или нектар может через пищевод и хоботок выдавливаться наружу. Второй отдел (средняя кишка) находится за медовым зобиком и служит основным органом пищеварения. В состав третьего отдела (задняя кишка) входят тонкая и толстая (прямая) кишка. В прямой кишке, отличающейся большой ёмкостью, скапливаются непереваренные остатки корма в зимний период, в холод, ненастье, а у молодых пчёл — до их ориентировочного облёта. Чтобы исключить вредное влияние на организм экскрементов, происходят всасывание воды и кала и выделение специальными железами противодействующих веществ.:27—28
Кровеносная системаСердце, напоминающее длинную трубку, находится в верхней части тела и тянется вдоль спинной стороны от шестого тергита до головы. Через грудь проходит более тонкая часть трубки (аорта), из которой гемолимфа вытекает в полость головы. Трубка прикреплена мышечными волокнами к спинной стороне тела, имеет 5 сообщающихся камер (задняя, находящаяся под шестым тергитом, замкнута), отделённых друг от друга клапанами, которые пропускают гемолимфу только в одном направлении — от брюшка к голове. В кровеносную систему входят также брюшная и спинная диафрагмы, которые регулируют ток гемолимфы в полость тела. В полости брюшка гемолимфа, очищенная от продуктов распада и обогащённая питательными веществами, поступает в камеры сердца через особые отверстия и вновь направляется по сосудам в голове. В ножки, усики и крылья гемолимфа поступает с помощью так называемых пузырьков, расположенных у основания этих органов. Сердце у пчёл в спокойном состоянии сокращается 60—70 раз в минуту, а сразу после полёта пульсация её сердца достигает 150 сокращений в минуту.:28—29
Дыхательная системаВдыхаемый воздух первоначально попадает в дыхальца — отверстия в кутикуле, из них 3 пары расположены на груди и 6 пар на брюшке. Воздух, очищенный в дыхальцах от пыли с помощью имеющихся в них волосков, поступает в головные, грудные и брюшные парные мешки, соединённые между собой, и затем по трахеям во все органы тела насекомого. Воздух в организм проникает через все отверстия, а выходит в основном через третью грудную пару.:29
Крылья См. также: Полёт насекомыхКрылья закладываются на стадии куколки. У взрослых пчёл крыло — тонкая, эластичная пластинка, по которой проходят жилки, представляющие собой затвердевшие участки полых трубок. У трутней встречается добавочное жилкование задних крыльев. Роль точки опоры для крыла играет столбик — вырост плейрита. Снаружи от столбика лежит длинное плечо; от места прикрепления к мембране сегмента до столбика — короткое плечо. Основную роль в полёте играют непрямые мышцы, заполняющие полость тела: сокращение этих мышц изменяет кривизну сегментов груди. Мышцы прямого действия действуют непосредственно на крыло через сухожилия и хитиновые пластинки. В полёте передние и задние крылья соединяются в единую плоскость мелкими крючками на переднем крае задней пары крыльев, направленными вперёд, которые называются «хамулус» (лат. hamulus — маленький крючок). Когда насекомое приземляется, эти крючки разъединяются, и крылья складываются вдоль тела. Общее число таких крючков (зацепок) составляет от 17 до 28 штук.
Пчела может лететь со скоростью до 65 км/ч (без груза, а с грузом — 20—30 км/ч), совершая при этом 200—250 взмахов крыльями в секунду. От улья они могут улетать до 3—4 км. Однако, эффективно работать со взятком пчёлы могут с расстояния не более 2 км.
Органы чувствК органам чувств пчёл относятся органы зрения, обоняния, вкуса, слуха, температуры и др.:30—31
ЗрениеСложные глаза состоят из большого количества мелких глазков (3000—4000 у матки, 4000—5000 у рабочей пчелы, 7000—10 000 у трутня), каждый из которых воспринимает части находящегося перед ним предмета, а вместе они воспринимают полное изображение предмета (мозаичное зрение). На темени расположены 3 простых глаза. Пчёлы видят поляризованный свет, что позволяет определять направление на Солнце даже когда оно скрыто за облаками.:137 Пчёлы не видят красный цвет, в отличие от жёлтого, синего и ультрафиолетовых лучей.
Обоняние и осязаниеОрганы обоняния находятся на усиках. Часть волосков, покрывающих тело, выполняет функцию органов осязания и связана с чувствительными клетками и нервной системой. Органы обоняния и осязания позволяют ориентироваться в тёмном гнезде. Число обонятельных пор на усиках трутней примерно в 7 раз больше, чем у рабочих пчёл.:70
ВкусОрганы вкуса находятся на хоботке, в глотке, на члениках усиков, на лапках ножек.
СлухЗвук пчёлы воспринимают через соответствующие органы, расположенные на отдельных участках туловища и на ножках.
ДругиеНа усиках расположены органы, воспринимающие влажность, тепло и холод, уровень содержания углекислого газа, позволяющие контролировать микроклимат гнезда, оптимальный для развития личинок в сотах.:73
Ядовитые железы См. также: Пчелиный ядЖалящий аппарат пчелы расположен на заднем конце брюшка и состоит из двух ядовитых желёз, резервуара для яда и пильчатого жала длиной 2 мм и диаметром 0,1 мм. На жале расположены зазубрины, из-за которых жало застревает в коже позвоночных, являясь причиной потери жалящего аппарата при ужалении и смерти пчелы. Пчелиный яд представляет собой бесцветную жидкость с характерным запахом и горьким вкусом, имеющую кислую реакцию (pH = 4,5—5,5), на воздухе быстро высыхающую и превращающуюся в аморфные кристаллы плотностью 1,1313 г/см³. Яд пчёл термоустойчив: выдерживает замораживание и нагревание до 115 °C. Наряду с ингредиентами, характерными и для других животных ядов, в нём присутствуют вещества, характерные только для него. Ингредиенты яда имеют строгую специализацию, но действуют синергично, дополняя и усиливая друг друга. При ужалении пчела вводит 0,3—0,8 мг яда в зависимости от времени года и возраста пчелы. Смертельная доза пчелиного яда для человека — около 0,2 г (500—1000 ужалений).:9—19
西方蜜蜂或歐洲蜜蜂[1]（学名：Apis mellifera）是一種蜜蜂。其 Apis 是拉丁文的蜜蜂 (bee)，種小名 mellifera 為「帶有蜜糖」。卡爾·林奈（Carolus Linnaeus）後來發現蜜糖其實是蜜蜂製造的，故想更正其種小名為mellifica，即「製造蜜糖」的意思。不過根據《國際動物命名法規》，首先命名的學名才是有效的。西方蜜蜂的基因組於2006年被完全排序及分析。
在美國，歐洲蜜蜂代表的幾個雜交繁殖歐洲亞種，包括意大利蜂（ Apis mellifera ligustica Spinola）、卡尼鄂拉蜂（Apis mellifera carnica Pollmann）、歐洲黑蜂（Apis mellifera mellifera Linnaeus）、高加索蜂（Apis mellifera causcasia Pollmann），以及伊比利亞蜂（Apis mellifera iberiensis Engel）。這些亞種的引入最早可以追溯到1622年。50年代後期，一個亞種的非洲蜜蜂，東非蜂（Apis mellifera scutellata Lepeletier）被引入美洲，且可與歐洲亞種雜交。[2]
一些學者及養蜂家認為非洲的西方蜜蜂亞種會在食物短缺時匿藏在蜂巢中，而不像歐洲的亞種般在蜂巢中死去。
西方蜜蜂是繼果蝇及蚊之後第三種有基因圖譜的昆蟲。根據分析，牠們是源自非洲，並於史前兩次的遷徙分佈至歐洲。[5]牠們與嗅覺有關的基因較味覺的為多，相比果蠅及蚊，牠們免疫的基因卻較少。[6]牠們生理節律的基因組與脊椎動物相似，多於昆蟲。另外，控制酶的基因也較接近脊椎動物。[7]
西方蜜蜂的生存面對著不同的威脅。在北美洲及歐洲的群落於1990年代初備受瓦螨的侵擾，而在美國亦於2006年及2007年出現蜂群崩壞症候群。[8]化學方法可以幫助解決瓦螨的問題。新品種已經可以減少依賴殺蟎劑。野生的群落卻大大被影響，而恢復的速度卻很慢。殺蟲劑的使用亦影響了西方蜜蜂。
在北美洲，殺人蜂廣泛分佈在美國南部，造成對人類的危害。野生蜜蜂作為入侵物种，在非原住的地方造成環境問題。進口的蜜蜂會競爭及取代原住的蜜蜂及鳥類，並幫助入侵植物的生長。不像原住的蜜蜂，牠們不會正式地從雄蕊的花藥抽取或傳播花粉，而是振動授粉。例如，蜜蜂令多花野牡丹的果實产出減少。[9]
西方蜜蜂的掠食者包括有昆蟲（如食蟲虻、螳螂、蜻蜓及欧洲狼蜂等）、蜘蛛（如梢蛛屬、绿猞猁蜘蛛、金蛛屬及捕魚蛛）、爬行類及兩棲類（如美国牛蛙）、鳥類（蜂虎科及霸鶲）及哺乳動物（如南美小麝鼩屬、臭鼬科、浣熊、蜜獾、熊及人類）。
西方蜜蜂或歐洲蜜蜂（学名：Apis mellifera）是一種蜜蜂。其 Apis 是拉丁文的蜜蜂 (bee)，種小名 mellifera 為「帶有蜜糖」。卡爾·林奈（Carolus Linnaeus）後來發現蜜糖其實是蜜蜂製造的，故想更正其種小名為mellifica，即「製造蜜糖」的意思。不過根據《國際動物命名法規》，首先命名的學名才是有效的。西方蜜蜂的基因組於2006年被完全排序及分析。
ヨーロッパ南西部
セイヨウミツバチ（西洋蜜蜂、学名: Apis mellifera）はミツバチの一種である。属名である Apis は「ミツバチ」に対応するラテン語である。そして種小名の mellifera は「蜂蜜」を意味する melli- と「運ぶ」を意味する ferre から成る。それ故学名は「蜂蜜を運ぶミツバチ」を意味する。学名は1758年にカール・フォン・リンネによって命名された。しかし後にこのハチが運ぶのは蜂蜜ではなく花蜜であると理解されたために、以降の出版物には Apis mellifica（蜂蜜を作るハチ）と記載された。しかし国際動物命名規約のシノニムの決まりに従って、先につけた名前が優先順位をもつこととなった。
なお本稿では特に断りがない限り、セイヨウミツバチを単にミツバチと表現する。
温帯においては、ミツバチは互いの体を寄せあって冬を生き残る。そして春に備えて冬の後半から女王蜂は産卵を開始する。これは日照時間の変わり目によって引き起こされると考えられている。女王蜂はただ1匹の産卵可能な雌で、他のすべてのミツバチを産む。女王蜂が雄蜂と結婚のための飛行を行うとき、あるいは彼女が新しいコロニーを作るために古いコロニーから晩年に去る場合を除き、女王蜂は滅多に蜂の巣から出ない。女王蜂は各々の卵を働きバチによって作成される六角形のセルに産卵する。およそ1週間後に、幼虫は働きバチによってそのセルに封をされて、蛹のステージが開始する。さらに1週間後、蛹は成虫となって出てくる。
最初の10日間は働きバチ（働きバチはすべて雌）は巣の手入れをして、幼虫に餌を食べさせる。この後に彼女らはセルを築き始める。16日から20日目、働きバチは、より古い働きバチから花蜜と花粉を受け取り、それを保存する。20日後に働きバチは巣の外に出て花蜜の採取などをして残りの命を全うする。真夏の健康的なハチの巣の個体数は、平均で40,000～80,000匹である。
ミツバチの巣の幼虫と蛹と、付着している働きバチは、しばしば巣箱の貯蜜枠ごと養蜂家間で売買される。
ミツバチは幼虫段階における栄養により分化する。いずれの幼虫も最初の3日間は両方ともローヤルゼリーが与えられる。女王蜂になる幼虫は継続してローヤルゼリーを与えられるが、働きバチになる幼虫は花粉と花蜜または薄められた蜂蜜の食生活に切り替えられる。女王蜂は比較的急速に蛹ステージに発育し、性的に完全に成熟する。幼虫から蛹のステージの間、様々な寄生生物や病原体の被害を受けやすく、中には致死的なものも多い。
女王蜂はハニカム構造の典型的な横型セルでは成長できない。女王蜂のセルは特に大きめに作られて垂直に配置され、王台と呼ばれる。働きバチは年をとった女王蜂が弱ってきていることを察知し、新旧女王蜂の取り替えセルとして知られる緊急セルを構築する。これらのセルは卵または非常に若い幼虫のセルを改築することにより作られる。ハニカム構造の巣の部材からはみ出すように盛り上がるのが特徴である。新しい女王蜂は、取り替えセルで幼虫と蛹の時期を過ごしたのち、巣の下部へ引っ越す。新女王蜂の蛹化の際、働きバチはセルを覆うか、封をする。彼女がセルから出てくる直前に、しばしば甲高い音を聞かせることがある。この音の正体は未だ完全に解明されていない。
働きバチは、繁殖しない雌である。しかしながら、若干の状況、激しいストレスの時にだけ、あるいは女王蜂の損失または怪我によって健康状態の落ちている時だけ、働きバチは無精卵を産むことがある。そしていくつかの亜種において、これらの卵は実は受精している。しかし、働きバチが不完全な雌（性的に未熟）であるときから、彼女らは雄ミツバチと交尾しない。彼女らが産むどのような受精した卵でもすべて半数体である。そして、これらの半数体卵は遺伝子上常に雄ミツバチに発育する。働きバチは、蜂の巣を建築するのに用いる蜜蝋を分泌し、巣の手入れをして、幼虫を成長させて、時に蜂の巣を守って、花蜜と花粉を探し回る。
働きバチの産卵管が変化したものを「毒針」といい、蜂の巣を守るためにこれで（敵を）刺すことが出来る。そしてどんな他の属のミツバチと（そして自身の種の女王とも）異なり、針は鋭い。一般に考えられているのとは違い、ミツバチは毒針で刺しても必ずしも死なない。これは、ミツバチが通常、人間や他の哺乳類を刺した後に死ぬという事実に基づく誤解である。針と関連した毒嚢は刺さって失った後（自切）ミツバチの体は変化する。毒針器官はいったん分離されるならば、毒を届け続けるための筋肉組織と神経節を持っている。毒針が弾力のある素材に刺さらない限り毒針のかえしが機能せずこの複合の器官（針のかえしを含む）が脊椎動物による捕食に応じて特に進化したことは推定できる。
雄ミツバチは産卵管を持たないので、当然毒針も持たない。雄ミツバチは花蜜や花粉を探し回るようなことはしない。若干の種において、雄ミツバチは蜂の巣の温度調節に貢献しているという役割を担っているということが推察される。雄ミツバチの主な目的は、新しい女王蜂を受精させることである。複数の雄ミツバチは飛行中、そこにいるどんな女王蜂とも交尾する。そして、各々の雄ミツバチは交尾の直後に死ぬ。受精のプロセスには、致命的なほど急激な努力を必要とするのである。雄ミツバチは遺伝的構造の半数体（一つの対になっていない染色体を持つ）で母である女王蜂だけの子孫である。なので彼らに本当に父はいない。本質的には、雄ミツバチは飛んでいる配偶子と何ら変わりない。 温暖な気候の地域では、彼らは食料を集めるか、蜂蜜を造るか、彼ら自身の体を気をつけることが出来ない時点で、雄ミツバチは通常冬の前に巣から追い払われて、そして寒さと飢餓で死ぬ。
大部分の亜種の女王蜂の平均寿命は、3-4年である。しかし、かつて養蜂のために使われたGerman/European Black Beeの亜種において、女王蜂が最高8年生きたというレポートがある[4]。女王蜂が精子の貯蔵を減少させるので、生命の終わり頃に彼女らはますます多くの未受精卵を生み始める。養蜂家はそれ故毎年か数年おきに、しばしば女王蜂を替えることがある。
働きバチの寿命は、冬期が長く延びた場合に1年の間所々で大幅に変動する。春期に生まれる働きバチは一生懸命働いて、ほんの数週間の寿命を終える。ところがコロニーが冬ごもりして秋に生まれる働きバチは数か月間の間中で寿命を保つ。
女王蜂は蜂の巣の活動を管理するためにフェロモンを放出する。そして働きバチもまた、変化に富むコミュニケーションのためにフェロモンを生産する。
ミツバチは花蜜を集めることによって蜂蜜を生じる。そして花蜜は複合した糖でほぼ80%の水分から構成されている澄んだ液体である。蜜を集める働きバチは花蜜を第2の胃に保管して、蜂の巣に戻る。働きバチは複合した糖をより単純なものにするために酵素を使って、およそ30分の間生の花蜜を消化する。生蜂蜜はそれから、乾かすために空の蜂の巣のセルに広げられる。そして、水分を20%未満に下げる。花蜜が処理されている間、ミツバチは翼で風を送ることで蜂の巣で蜂蜜を造る。一旦乾燥するならば、蜂の巣のセルは蜂蜜を保存するためにミツロウで封をされる。
蜂の巣の蜂が煙を見つけるとき、多くの蜂は攻撃的でなくなる。これは防衛機構であると推察される。野生のコロニーは一般に木の空洞で生活する。そしてミツバチが煙に気づくとき、彼らが山火事から避難する準備をすることは想像に難くない。そして実際そうすることで多くの食物を蓄えとして持ち運ぶ。こうするために彼らは蜂蜜に最も近い蜂蜜貯蔵セルと溝にいく。捕食からの防御が比較的重要でないときから、この形勢では、彼らはすっかり大人しい。可能な限り蓄えることは、最も重要な活動である。
ミツバチは飛ぶために35℃の体温を必要とする。それは群れ内部の温度でもある。蜂児巣（働蜂房）は蜂児を発育させるために長い期間の間同じ温度を必要とする、そして、それは蜜蝋の作成のための最適な温度でもある。
群れの周辺の温度は、外気の温度で変異する。冬の群れにおいて、内部の温度は20-22℃ほどと低くなっている。
主にミツバチは飛翔筋の温度を管理するための生理的仕組みがあるので、彼らは30℃を超える気温の中でも花蜜を探し回ることが出来る。非常に低くから非常に高い気温まで、連続したメカニズムは飛行の前から体が震えていて飛行を止めても、さらに震えている。維持される体温は期待される探し回っている見返りに従い、そして階級上で異なる[5]。最適な飛行時の気温は22-25℃である。むしろ大きな飛翔筋は冷まさなければならない熱を引き起こす。ミツバチはその口を通して放熱するために、蒸発冷却の形態を使用する。暑い状況下で胸部からの熱は頭部を通して放散させる。ミツバチは熱い体内の流体―収穫した花蜜のしずく―を逆流させ、それにより速やかに頭部の温度を10℃冷やす[6]。
ミツバチは7-10℃では寒さにより静止する。反対に38℃を超えるとミツバチの活動は熱により減速する。ミツバチは50℃までなら短時間の間であるが耐えることが出来る。
定期的にコロニーは、新しい女王蜂が必要であると結論を下す。それには3つの一般的な引き金がある。
3つの引き金に関係なく、働きバチは女王蜂が幼虫にローヤルゼリーを与え続けることで発育させる。これは蛹として長期の成熟を誘発する。
新しい女王蜂が出てくるとき、女王蜂は他の未だ成虫になっていない王台（女王蜂セル）を探して幼い女王蜂を殺すことを一般的に考える。2匹の女王蜂が同時に出てきたときは、彼女らはどちらか一方が死ぬまで戦う。最近の研究はしかし、Apis mellifera のコロニーが蜂の巣の10％で2匹の女王蜂を共に維持するであろうことを示した。これが起こるメカニズムは未だ解っていない。しかし Apis mellifera のいくつかの南アフリカの亜種でしばしば発生することが報告された。とにかく女王蜂は独自のフェロモンの複合体の放出を通して働きバチの制御を行うことで影響力をアピールする。蜂の巣、およびその周辺の数日間の待機の後、若い女王蜂は異なる蜂の巣から雄ミツバチが渦巻いていて大量に集まる傾向がある地面より、およそ9.1m（30フィート）上空の空き地へ飛ぶ。雄ミツバチは女王蜂の匂いによって彼女の存在を感知し、そして視力によって彼女を見つけて空中で彼女と交尾する（もし雄ミツバチらが女王蜂フェロモンが塗られた偽物を見つけた場合、雄ミツバチは偽の女王蜂と交尾しようとすると思われる）。女王蜂は複数回交尾して、貯精嚢がいっぱいになるまで続けて数日間交尾し、一旦去る。
女王蜂は健康的なコロニーですべての卵を産む。産卵する量とペースは天気と資源の有用性によって、そしてミツバチの特定の種の特徴によって支配される。女王蜂は一般に初秋から産卵を開始することが遅れ始め、冬の間は産卵を停止することになる。産卵は通常、日がより長くなり始める晩冬の頃すぐに再開する。一般に産卵することは春期にピークを迎える。産卵期の頂点に、女王蜂は1日につき2,500個以上の卵を産む。それは女王蜂の体重より重い重量になる。
女王蜂は各々の卵を受精させ、それが貯精嚢から保存された精子を使って産まれている。女王蜂は時に卵を受精させないことがある。これらの卵は女王蜂または働きバチの半分の遺伝子があるだけで、雄ミツバチに発育させる。
セイヨウミツバチはミバエと蚊の後、3番目にゲノム分析が行われた。その遺伝子暗号分析した科学者によると、ミツバチはアフリカに起源が求められ、2回の古代の移動によってヨーロッパまで伝播した[7]。彼ら研究者はミツバチの嗅覚に関した関連した遺伝子が味覚に対するものより多いことも発見している。そしてミツバチは免疫のために、ミバエと蚊より少ない遺伝子を持っている[8]。ゲノム配列は、遺伝子、特に24時間周期のリズムに関した遺伝子の複数のグループが他の昆虫より脊椎動物に近いことを明らかにした。酵素に関連した、他の遺伝子を制御する遺伝子も、脊椎動物に近かった[9]。国際ミツバチゲノム解読コンソーシアム（英語版）はセイヨウミツバチのゲノムの完全な配列決定・分析を行い、その結果を2006年10月26日付けネイチャー誌に発表した[10]。
生命の殆ど全ての習性のために、ミツバチは特別なフェロモンまたは化学的コミュニケーションを使う。そのような用途は交尾、警戒、防御、配置、親類とコロニー認知、食糧生産とコロニー活動の統合など多岐にわたる。フェロモンは、このようにミツバチにとって生き残りのために不可欠である。
ミツバチは豊富で大部分の人になじみがあるので、振る舞いに関して研究するには優れた動物である。毎日無視される動物は、通常の人に気づかれることなく非常に特有の振る舞いをする。カール・フォン・フリッシュはコミュニケーションに関してミツバチの習性を研究して、1973年にノーベル生理学・医学賞を与えられた。フォン・フリッシュはミツバチがダンスを言語としてコミュニケーションすることに気づいた。ミツバチは円形ダンスと8の字ダンスを舞うことで、食物源に仲間のミツバチを向かわせることが出来る。円形ダンスは蜜源が蜂の巣の32メートル以内にあると、仲間に知らせるが方角に関する詳細は伝わらない。8の字ダンス（それは垂直かもしれないし、水平かもしれない、蜜源の位置によって変わる。）は円形ダンスより蜜源が遠くにある場合に使用する[11]。一旦蜜源探し役の働きバチがダンスによって方角を与えられたなら、ミツバチが蜜源探しの補助に嗅覚に頼るとも仮定される。
ミツバチは、養蜂家によってしばしば維持管理がなされて、給餌され、時に輸送される群体昆虫である。ミツバチは個々にではなく、むしろコロニーの一部として生き残る。コロニーは超個体（社会性のある動物の群落）としてしばしば言及される。
ミツバチは花蜜を集めて、それを蜂蜜に変えて蜂の巣に保管する。花蜜はミツバチの胃で運搬されて、様々な消化酵素の添加を通して、、そして「蜂蜜セル」に保存され、部分的に乾燥することで蜂蜜に変わる。花蜜と蜂蜜は、ミツバチ飛翔筋のために、そして冬期の間蜂の巣を暖めるエネルギーにも成る。ミツバチはミツバチ蜂児が成長するのに必要なタンパク質と脂肪を供給するために花粉を集める。人間が何世紀にもわたって品種改良をしたことで、コロニーが必要とするよりはるかに多くの蜂蜜を生じるミツバチが造られた。
養蜂家は蜂蜜を集めるのが主な仕事である。養蜂家はコロニーが生きて、蜂蜜を保存する場所を提供した。養蜂箱には7種の基本的な形態がある。スケップ、ラングストロース、トップバー、ボックス、ログガム、D.E.、ミラーである。全米のすべての州は、病気による蜂児をチェックするため、ミツバチ監査役の検分を可能にするために可動フレームを使用することを養蜂家に要求する。養蜂箱の形態の内ラングストロース、トップバー、D.E.は自由に使うのを許可される。しかし他のタイプの養蜂箱は特別な許可―たとえば博物館使用のため―を必要とする。
現代的な養蜂箱でもミツバチを輸送することができる。そして、野原から野原へと移動する。養蜂家が新しい場所で授粉することが可能になるよう授粉サービスがあって、彼らが用意した授粉サービスの費用を請求することができる。
寒い気候の中で、一部の養蜂家は、冬の間養蜂箱を屋内に移動することでコロニーを存続させることができる。これによりコロニーの外の極端な気温の低下から保護することが出来て、より養蜂家に都合がよい冬の保護と給餌ができる。一方ミツバチがノゼマ病による赤痢に感染する危険が増加し、そしてミツバチの呼吸から過度の二酸化炭素の蓄積ができる。近年ではカナダの養蜂家によって冬の間不純物を取り除かれた。彼は冬を過ごすミツバチのために大きな納屋を築いた。オートメーション化された換気システムは二酸化炭素の制御に貢献した。
ミツバチの主要な商業的価値は農作物の収穫をより確実にするために受粉をさせる花粉の媒介者（送粉者）としてである。かつての農業では養殖ミツバチに頼らず自然界に生息するミツバチを含む媒介者により受粉は行われていた。しかし、農場の周囲環境の悪化から野生の送粉者は減少した。このような状況下で、人間は栽培効率とより多くの収穫を求めた結果、農作物の生育環境は閉鎖環境(ビニールハウスなど)や広大な土地に単一の作物を作付けした農場へと変化し、もともとミツバチの生育していない地域をも栽培地として選定したことで、多くの媒介者が必要とされている。世界のいくつかの地域では、授粉不足は移動性の養蜂によって補われる。ヨーロッパや北アメリカなどの高緯度の場所ではミツバチに冬を過ごさせることは難しいか不可能である。従って、低緯度の温暖な地域で越冬を行い、蜜源植物や作物の開花時期に合わせ高緯度地域へ移動していく。
例として、カリフォルニア州で、その地方特有の蜂の巣が個体群を確立する前、成長する時期の初期である2月にアーモンドの授粉が起こる。アーモンド果樹園は最大産出量のために1エーカーにつき2つの蜂の巣を必要とする。そして授粉はより暖かい気候からの蜂の巣の輸入に依存している。2月と3月に行われるアーモンドの授粉は、授粉としては世界で最大規模である。アメリカ合衆国内で全てのミツバチの3分の1以上を必要とする。ミツバチの大規模な授粉はニューヨーク州、ミシガン州、ワシントン州でリンゴのためにも用意される。そしてブルーベリーに授粉することのミツバチの非効率性にもかかわらず、彼らが比較的簡単に移動できる唯一の授粉者であるために需要が集中した。そしてブルーベリーの他に他の単一栽培が作付けするのでメイン州の方にも大量の蜂の巣が移動された。
蜂蜜は植物と木からの花蜜が集められ、ミツバチによって加工し造られる複合体の物質である。ミツバチは巣に蜂蜜を保管する。蜂蜜は転化糖、ブドウ糖とフルクトースから構成される。蜂蜜は抗菌性抗真菌性特性を持ち、通常の状態で保存されるときは腐敗も発酵もしない。しかし蜂蜜は時が経つにつれて結晶化する。結晶化した蜂蜜は人間が使用・摂取する際には何の問題もないが、ミツバチは結晶化した蜂蜜を使用することが出来ないため、結晶化した蜂蜜は巣から除去する。
特定の年齢の働きバチは、一連の腺から腹部の上で蜜蝋を分泌する。彼らはワックスを巣の壁や覆いを造るために使用する。蜂蜜が集められるときにワックスはかき集めることが出来る。ロウソクや封印のような様々なワックス製品で使われる。
ミツバチは花粉かごに花粉を集めて、蜂の巣にそれを戻しておく。蜂の巣では蜂児の面倒を見る間、花粉がタンパク源の必需品として使われる。特定の環境では、たくさんとれた花粉が蜂の巣から集められることがある。それは健康補助食品としてしばしば食される。
プロポリスはミツバチが木の芽、樹液または他の植物源から集める樹脂の混合物である。それが蜂の巣の不必要に開いたスペースのための密封剤として使われる。健康補助食品としてしばし食用されるが、人によってはアレルギー反応を引き起こす可能性がある。
ローヤルゼリーは幼虫の栄養で使われるミツバチの分泌物である。健康補助食品としてしばし食用とされるが、プロポリスと同じく人によってはアレルギー反応を引き起こす可能性がある。
北アメリカとヨーロッパの個体群はミツバチヘギイタダニ来襲によるバロア病によって1990年代初期にひどく減少した。そして米国の養蜂家は2006年と2007年にさらに蜂群崩壊症候群に冒された[12] 。ミツバチヘギイタダニに対する化学処置は大部分の営巣活動を保存して、改善した。新しいミツバチの種類は、養蜂家によるダニ駆除剤への依存を減らし始めている。野生のミツバチ個体数はこの期間中、大いに減らされたが、自然淘汰のためにミツバチヘギイタダニへの抵抗と再個体群によって抵抗する種類によって徐々に回復してきている。さらにミツバチがラベルに違反して殺虫剤が使用されたことで、さまざまなミツバチ有害生物と病気（例えばアメリカ腐蛆病、気管ダニ、ミツバチヘギイタダニ）に対して耐性を示している間にもミツバチ個体数も減少した。
北アメリカではアフリカナイズドミツバチがアメリカ合衆国南部に広がった。その生命力の高さから養蜂にも使われているが、アフリカナイズドミツバチは攻撃性・毒性が高く、潜在的に危険な養蜂を引き起こす可能性がある。
アフリカナイズドミツバチがそもそも固有でない場所においては、侵略的外来種として、かなりの環境問題となっている。
日本では古くは紀州藩によるニホンミツバチの養蜂がおこなわれてきた。しかしその後、採取できる蜜の量が多いこともあり、明治時代に導入されたセイヨウミツバチがもっぱら使われてきた。ニホンミツバチは山間部などで細々と飼育された。セイヨウミツバチは天敵であるオオスズメバチへの対抗手段を持たないこともあり、野生化はしなかった。ところが近年、セイヨウミツバチの大量失踪という現象がおこり、日本の気候に適した、寒さや害虫に強いニホンミツバチの養蜂が見直されつつある[13][14][15]。セイヨウミツバチの繁殖力と蜜の採集能力の高さとニホンミツバチの日本の気候に適した、寒さや害虫に強い能力に注目し、セイヨウミツバチ（A. m. ligustica 及び A. m. iberiensis）とニホンミツバチ（Apis cerana japonica）を掛け合わせて、日本での養蜂に適した品種作りも検討されている。
セイヨウミツバチ（西洋蜜蜂、学名: Apis mellifera）はミツバチの一種である。属名である Apis は「ミツバチ」に対応するラテン語である。そして種小名の mellifera は「蜂蜜」を意味する melli- と「運ぶ」を意味する ferre から成る。それ故学名は「蜂蜜を運ぶミツバチ」を意味する。学名は1758年にカール・フォン・リンネによって命名された。しかし後にこのハチが運ぶのは蜂蜜ではなく花蜜であると理解されたために、以降の出版物には Apis mellifica（蜂蜜を作るハチ）と記載された。しかし国際動物命名規約のシノニムの決まりに従って、先につけた名前が優先順位をもつこととなった。
なお本稿では特に断りがない限り、セイヨウミツバチを単にミツバチと表現する。
양봉꿀벌, 서양꿀벌 또는 유럽꿀벌(영어: western honey bee 또는 European honey bee, Apis mellifera)은 꿀벌의 일종이다. 흔히 꿀벌로 불리며 양봉 농가에서 길러지는 벌로 원래는 유럽이 원산지다. 현재 전 세계에서 벌꿀을 얻기 위해 사육되고 있다.
양봉꿀벌, 서양꿀벌 또는 유럽꿀벌(영어: western honey bee 또는 European honey bee, Apis mellifera)은 꿀벌의 일종이다. 흔히 꿀벌로 불리며 양봉 농가에서 길러지는 벌로 원래는 유럽이 원산지다. 현재 전 세계에서 벌꿀을 얻기 위해 사육되고 있다.
.jpg)
.jpg)
.svg)
_(1782).png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_1990,_MiNr_3298.jpg)
.jpg)
2.jpg)
